Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.190
- Likes
- 25.365
- Ονειρεμένο Ταξίδι
- Υπερσιβηρικός
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
- Βυτίνα-Όρος Μαίναλο-Χιονοδρομικό Κέντρο-Αλωνίσταινα
- Νυμφασία-Λεβίδι
- Ελάτη-Στεμνίτσα
- Ελληνικό-Λούσιος ποταμός-Αρχαία Γόρτυνα
- Καρύταινα: Το Τολέδο της Ελλάδας!
- Όρος Σαϊτάς
- Βυζαντινός ναός Παναγίας Λεβιδίου και Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού
- Ναός Αγίας Φωτεινής Μαντινείας
- Και μετά ήρθε ο "Λέανδρος"!
- Βλαχέρνα-Κάστρο Μπεζενίκου-Παναγία Καταφυγιώτισσα-Μονή Αγίας Ελεούσας-Όρος Καστανιά-Μονή Παναγίας της Βλαχέρνας.
- Σαν σήμερα η μάχη στο Λεβίδι, 14 Απριλίου 1821.
- Μαγούλιανα: Ο εξώστης της Αρκαδίας ή μήπως ολόκληρης της Πελοποννήσου;
- Βαλτεσινίκο: Ο τόπος με τα πολλά νερά!
- Μονή Αγίου Νικολάου Βαλτεσινίκου και Μυγδαλιά
- Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Μαντινείας
- Κοντοβάζαινα: Το κεφαλοχώρι με τα πολλά νερά και τα όμορφα πλατάνια
- Δήμητρα-Μουριά-Τεχνητή Λίμνη Λάδωνα-Λάδωνας ποταμός
- Λάστα: Το χωριό με μόνιμο αριθμό κατοίκων όσα τα δάχτυλα του ενός χεριού!
- Λαγκάδια: Το "κρεμαστό" χωριό με την πέτρινη ομορφιά!
- Λίμνη Τάκα
- Τεγέα: Αλέα-Αρχαιολογικό Μουσείο-Ναός Αλέας Αθηνάς-Αρχαιολογικό Πάρκο-Στάδιο
- Βούρβουρα: Το σιωπηλό χωριό με την παρθένα φύση
- Δάρα: Η Χώρα των Νάσων (Νησιών)
- Το Δάρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
- Το Δάρα μετά την Απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό
- Δάρα: Έθιμα και παραδόσεις
- Δάρα: Η μετάβαση από Δήμο σε Κοινότητα και η μετανάστευση
- Το Δάρα και ο Πόλεμος του 1940
- Το Δάρα και ο Εμφύλιος Πόλεμος
- Το Δάρα μετά τον Εμφύλιο και στα χρόνια της Δικτατορίας
- Το Δάρα και ο ζωοδότης κάμπος του
- Το Δάρα και το νερό
- Το μικρό Δάρα της Αυστραλίας
- Το Δάρα και το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού
- Το Δάρα ζει στους ρυθμούς του Αστέρα Ραχούλας
- Κανδήλα-Ιερά Μονή Παναγίας της Κανδήλας-Πηγή Σίντζι
- Λίμνη-Χωτούσα-Αρχαιολογικός Χώρος Καφυών
- Λιμποβίσι-Αρκουδόρεμα-Χρυσοβίτσι: Στα λημέρια του Κολοκοτρώνη
- Πιάνα: Η κατοικία του Θεού Πάνα
- Ζάτουνα: Το χωριό πέρα από το ποτάμι
- Ζυγοβίστι: Το χωριό όπου η ιστορία δεν ξαπόστασε ακόμα-Ο τόπος των Αθανάτων
- Κάψια-Σπήλαιο Κάψια-Πηγή του Πανός-Μηλιά-Ιερό Ιππίου Ποσειδώνος
- Μονή Αιμυαλών
- Βαλτεσινίκο-Μονή Αγίου Νικολάου-Μονή Φιλοσόφου-Ζάτουνα
Δάρα: Έθιμα και παραδόσεις
Κάποια έθιμα από τα πολύ παλιά χρόνια
Ξεθωριασμένα είναι τα έθιμα και οι παραδόσεις του χωριού αφού δεν υπάρχουν πολλές καταγραφές από τα πολύ παλιά χρόνια. Κάποιες παραδόσεις που σώζονται μέχρι σήμερα έχουν σχέση με τους παπάδες, οι οποίοι ήταν άμισθοι και τα "τυχερά" που είχαν δεν ήταν και πολύ αξιόλογα. Οι παπάδες εκείνα τα χρόνια, τα παλιά, ήταν στη διάθεση των ενοριτών ακόμη και τη νύχτα. Ο παπάς ανήκε στους επιφανείς της μικρής κοινωνίας, μαζί με τον δήμαρχο, τον δάσκαλο και τον αστυνόμο. Τα περισσότερα "τυχερά" τους ήταν κάποια αγροτικά προϊόντα, όπως καλαμπόκι, σιτάρι, γάλα ή κρέας. Τις Σαρακοστές οι προσφορές ήταν όσες και οι οικογένειες, το ίδιο και τα ψυχοσάββατα. Όλες οι προσφορές έπρεπε να είναι φρέσκιες και πολύ καθαρές. Το ίδιο και οι νοικοκυρές που θα ζύμωναν το ψωμί ή θα έψηναν το φαγητό. Έπρεπε να είναι καλά πλυμένες, αλλά το κυριότερο να είναι μακριά από τον άντρα τους το προηγούμενο βράδυ. Μαζί του ο παπάς είχε τον νεοκόρο ή κάποιον βαστάζο για να βοηθάει στο κουβάλημα των δώρων-αγαθών. Την Πρωτοχρονιά που ο παπάς περνούσε για να αγιάσει τα σπίτια, όλοι είχαν πάνω στο τραπέζι ένα σκεύος γεμάτο με καλαμπόκι ή σιτάρι. Από πολύ λίγα σπίτια είχε πιθανότητες να πάρει χρήματα, δηλαδή καμιά δεκάρα.
Τις Απόκριες, από το χοιρινό που έσφαζαν όλες οι οικογένειες, κάποιοι πήγαιναν λίγο κρέας στον παπά. Αυτό το έθιμο της ομαδικής σφαγής των χοιρινών στο χωριό το πρόλαβα και εγώ όταν ήμουν μικρό παιδί. Δε θυμάμαι όμως αν γινόταν τις Απόκριες όπως τα παλιά χρόνια. Σίγουρα πάντως ήταν κάποια περίοδος διακοπών για να βρίσκομαι στο χωριό. Ήταν πραγματικά μια πολύ ξεχωριστή μέρα για όλους τους κατοίκους. Σήμερα θα μου φαινόταν αδιανόητο να παραβρεθώ σε ένα τέτοιο γεγονός, αλλά τότε τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Ένα κλίμα γιορτής επικρατούσε σε όλες τις γειτονιές με τραγούδια, μεζέδες και κρασί. Έξω στις αυλές των σπιτιών γινόταν η σφαγή. Εκεί επίσης άναβαν φωτιές και μέσα σε μεγάλα λεβέτια (καζάνια) έβραζαν το κρέας από το οποίο έφτιαχναν παστό ή τσιγαρίδες. Με αυτά θα έβγαζαν ολόκληρο τον χειμώνα τους. Θυμάμαι πάρα πολύ καλά τον ξάδερφό μου, αλλά και τα άλλα παιδιά του χωριού, να φουσκώνουν σαν μπαλόνι την ουροδόχο κύστη του γουρουνιού και να παίζουν με αυτήν μέχρι να τρυπήσει. Έτσι είχαν να πράγματα τότε. Μπορεί σήμερα να ακούγονται βάρβαρα και αποκρουστικά όλα αυτά, αλλά με αυτόν τον τρόπο επιβίωναν οι κάτοικοι της επαρχίας.
Επανέρχομαι όμως στα πολύ παλιά χρόνια, στον μήνα Ιούνιο και στην ημέρα των "ρουσαλιών". Εκείνη λοιπόν την ημέρα όλοι οι τσοπάνηδες πήγαιναν όλο το ημερήσιο γάλα στον παπά. Εκείνος ήταν έτοιμος και αμέσως ξεκινούσε να φτιάχνει το τυρί της χρονιάς του και ό,τι άλλο μπορούσε να παραχθεί από το γάλα. Όταν τελείωναν οι τυροκομικές εργασίες ο παπάς έκανε το τραπέζι στους τσοπάνηδες με βραστή προβατίνα που σίγουρα κάποιος τσοπάνης την είχε φέρει δώρο σε εκείνον. Το έθιμο αυτό κράτησε στο Δάρα μέχρι τη δεκαετία του 1960.
Τυχερά είχε ακόμα ο παπάς από γάμους, βαφτίσια και κηδείες. Η πρώτη του δουλειά μετά τη γέννα ήταν να "διαβάσει" τη λεχώνα. Τότε το "διάβασμα" ήταν πανάκεια. Αν κάποια ζώα κινδύνευαν από τους λύκους ένας τρόπος υπήρχε, να τα "διαβάσει" ο παπάς. Ήσουν ματιασμένος; Ήσουν άρρωστος; Ο παπάς είχε τη λύση! Γι' αυτό μέχρι και το 1940, προκειμένου να τοποθετηθεί ο παπάς στην ενορία, ήταν απαραίτητη η συγκατάθεση των κατοίκων. Έτσι γίνονταν εκλογές κατά τις οποίες δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο οι άντρες-αρχηγοί των οικογενειών.
Ο γάμος στο Δάρα
Θα επιστρέψω τώρα στα νεανικά μου χρόνια περιγράφοντας ένα γεγονός που το έζησα εκ των έσω για τρεις ολόκληρες μέρες και νύχτες. Ένας γάμος λοιπόν στο Δάρα διαρκούσε πολύ, μα πάρα πολύ. Στον γάμο της ξαδέρφης μου γλεντούσαμε τρεις μέρες και τρεις νύχτες ασταμάτητα. Το σπίτι ήταν ανοιχτό και πηγαινοερχόταν κόσμος και κοσμάκης. Ο ξυλόφουρνος έκαιγε ολημερίς και τα ταψιά με τα αρνιά και τις πατάτες σχημάτιζαν ουρά έξω από την πόρτα του φούρνου. Η θεία μου είχε ζυμώσει και φουρνίσει από την προηγούμενη μέρα μεγάλα ολοστρόγγυλα καρβέλια ψωμί, ο αριθμός των οποίων ήταν επαρκής για ολόκληρο λόχο. Τη μια μέρα, στο σπίτι της νύφης, τρωγόπινε το σόι του γαμπρού με κλαρίνα και χορούς, την άλλη μέρα, στο σπίτι της νύφης πάλι, τρωγόπινε το σόι της νύφης με κλαρίνα και χορούς και την τελευταία μέρα έγινε ο γάμος. Μετά το μυστήριο όλοι οι καλεσμένοι μαζεύτηκαν κάτω από το μπαλκόνι του σπιτιού και η νύφη πέταξε κομμάτια γλυκού, μάλλον καρυδόπιτα, στο συγκεντρωμένο πλήθος. Η κορύφωση έγινε με τρικούβερτο γλέντι μετά φαγητού στην πλατεία του χωριού. Απ΄ ότι γνωρίζω τα παλιότερα χρόνια ο γάμος διαρκούσε μια ολόκληρη εβδομάδα.
Το πανηγύρι του Αυγούστου
Τριήμερο είναι και το πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου στο Δάρα. Κλαρίνα, γουρουνοπούλες και χορός συνοδεύονται με το άσβεστο κέφι των κατοίκων. Οι εορτασμοί κορυφώνονται και κλείνουν μετά την ανατολή του ηλίου με το πάρτι της νεολαίας. Κάθε 3 χρόνια γίνεται και το Αντάμωμα. Όποιοι απόδημοι Δαραίοι μπορούν, ταξιδεύουν απ' όλα τα μήκη και πλάτη της γης, δίνοντας ραντεβού για ξεφάντωμα στην πλατεία του χωριού.
Η κουρά των προβάτων
Ένα άλλο έθιμο του χωριού είναι η κουρά των προβάτων η οποία παίρνει έναν χαρακτήρα γιορτής.
Το Δάρα έχει ακόμη αρκετούς κτηνοτρόφους και η κουρά γίνεται συνήθως στις αρχές Ιουνίου ώστε τα ζώα να περάσουν το καλοκαίρι τους απαλλαγμένα από το πολύ μαλλί. Σήμερα ίσως να μην υπάρχει σε τόσο μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό στίγμα, αφού η διαδικασία γίνεται κυρίως με μηχανές και όχι με ψαλίδια, αλλά παρόλα αυτά μαζεύονται φίλοι και συγγενείς για να βοηθήσουν τους κτηνοτρόφους, κρατώντας τα πιο ατίθασα και ανυπάκουα ζώα ακίνητα. Η διαδικασία έχει δύο στάδια. Στην αρχή της Άνοιξης γίνεται το κωλοκούρισμα, δηλαδή το κούρεμα στην ουρά και στα πίσω πόδια, και στις αρχές του Καλοκαιριού, τον Ιούνιο, γίνεται το ολικό κούρεμα. Η κουρά συνοδεύεται φυσικά από άπλετο φαγητό και ποτό.
Τα παλιά χρόνια το μαλλί ήταν πολύτιμη πρώτη ύλη για την κατασκευή υφασμάτων. Σαν παιδί έχω παρακολουθήσει το κούρεμα των προβάτων με τα ψαλίδια και όλη τη διαδικασία της επεξεργασίας του μαλλιού. Αμέσως μετά το κούρεμα οι γυναίκες έπαιρναν τα βρώμικα μαλλιά και τα πήγαιναν στο ποτάμι του κάμπου. Εκεί άναβαν φωτιές και έβραζαν νερό μέσα σε μεγάλα καζάνια. Βουτούσαν στο βραστό νερό τα μαλλιά, στη συνέχεια τα τοποθετούσαν λίγα-λίγα πάνω σε μια μεγάλη επίπεδη πέτρα και τα κοπανούσαν με έναν ξύλινο κόπανο. Τα ξέπλεναν στο ποτάμι και τα άπλωναν πάνω σε κλαδιά και βάτα για να στεγνώσουν. Το επόμενο στάδιο ήταν να τα καθαρίσουν από αγκάθια και μικρά κλαδάκια και στη συνέχεια να τα ξάσουν με τα λανάρια*. Στη ρόκα μετέτρεπαν το μαλλί σε κλωστή και στον αργαλειό ύφαιναν αριστουργήματα. Ακόμα έχω πολύ ζωντανή την εικόνα της θείας μου να δουλεύει με μαεστρία την ξύλινη ρόκα, αλλά και να υφαίνει κουρελούδες και ταγάρια σε έναν τεράστιο αργαλειό που κάλυπτε το μισό "χειμωνιάτικο" δωμάτιο.
*Λανάρια: ξύλινα "χέρια" (δύο τεμάχια) με μεταλλικές μακριές εξοχές. Χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία του μαλλιού και συγκεκριμένα για το πρώτο ξάσιμο. Αφού είχαν καθαρίσει το μαλλί με το χέρι, ξεχώριζαν τις μακριές τρίχες από τις κοντές. Το μακρύτριχο μαλλί το έξαιναν με τα χοντρά λανάρια. Τα χειριζόταν μια γυναίκα, που τοποθετούσε μια τουλούπα μαλλί στο ένα λανάρι και με το άλλο τη χτένιζε (ξάγγλιζε), μέχρι να μαζευτεί το μαλλί στο δεύτερο λανάρι.
Η φωτογραφία ανήκει στο europeana. Όταν θα ξαναπάω στο χωριό θα φωτογραφίσω τα δικά μου λανάρια (οικογενιακό κειμήλιο) και θα αντικαταστήσω την ξένη φωτογραφία με τη δική μου
Το έθιμο του ψητού αυγού
Ένα άλλο έθιμο λάμβανε χώρα την Κυριακή της Τυρινής. Η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το τζάκι κρατώντας ο καθένας το αυγό του το οποίο θα έψηνε στη χόβολη. Τραβούσαν με τη μάσια (εργαλείο τζακιού) μπόλικη στάχτη ανακατεμένη με κάρβουνα κι έβαζαν ένα-ένα τα αυγά όλης της οικογένειας στη σειρά περιμένοντας να δουν ποιανού το αυγό θα "ιδρώσει" πρώτο. Όποιου το αυγό "ίδρωνε" λέγανε ότι είναι δουλευταράς, ενώ εκείνου που "έσκαγε" σήμαινε ότι "σκάσανε οι εχθροί του από το κακό τους". Το αυγό είχε τον συμβολισμό του. Ήταν το τελευταίο αρτύσιμο έδεσμα που σφράγιζε τη νηστεία, την οποία θα αποσφράγιζε το κόκκινο αυγό του Πάσχα.
Η γιορτή του Τσοπάνη
Παραδοσιακή γιορτή με γλέντι, κλαρίνα, εδέσματα, άφθονο κρασί και κέφι! Πραγματοποιείται κάθε χρόνο, άλλοτε στο τέλος του Μάη, και άλλοτε στις αρχές του Ιούνη, στην πλατεία του χωριού. Είναι μια γιορτή που κατά κάποιον τρόπο αναβιώνει το παλιό έθιμο της μετακίνησης των κοπαδιών από τα χειμαδιά των βουνών, στο ξεκαλοκαίριασμα στα πεδινά εδάφη και στην κοιλάδα του Τράγου ποταμού. Οι κτηνοτρόφοι αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της οικονομίας του Δάρα και το νόημα της γιορτής είναι η απόδοση τιμής σε αυτούς τους αγωνιστές της υπαίθρου.
Το έθιμο Όξω Ψύλλοι Ποντικοί
Κάθε χρόνο, στις αρχές του Μάρτη, αναβιώνει ένα αρχέγονο αγερμικό έθιμο στο Δάρα. Οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού, κρατώντας στα χέρια τους κουδούνια, τσοκάνια και τροκάνια με λαιμαργιές. Ξεκινούν όλοι μαζί, με τα παιδιά να βρίσκονται στην κορυφή της πομπής, και τριγυρίζουν στους δρόμους και στα σοκάκια του χωριού, χτυπώντας τα κουδούνια και τα τροκάνια, σταματώντας ανά δύο-τρία σπίτια, τραγουδώντας και φωνάζοντας με ρυθμό τη φράση:
Όξω, Ψύλλοι, Ποντικοί
μέσα Μάρτης και χαρά,
κόψαν του Φλεβάρη την ουρά.
Περιφέρoνται στο χωριό ξορκίζοντας το κακό που επιβουλεύεται τα σπίτια και την παραγωγή τους. Τα έντομα (ψύλλοι) και τα ζώα (ποντικοί) ανέκαθεν αποτελούσαν απειλή για τις καλλιέργειες και τις σοδειές. Επιπλέον τυρανούσαν και τους ανθρώπους. Με αυτόν τον τρόπο οι Δαραίοι αποχαιρετούν τον Χειμώνα και υποδέχονται την Άνοιξη. Καταλήγουν στην κάτω βρύση, στην είσοδο του χωριού, εκεί όπου έδιωχναν, συμβολικά και πρακτικά, όλα τα επιβλαβή στοιχεία που απειλούσαν το χωριό τους.
Όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας έτσι και στο Δάρα τα παιδιά έδεναν και δένουν κόκκινη κλωστή στο χέρι τους, ως προφύλαξη από τον επικίνδυνο Μαρτιάτικο ήλιο. Την κόκκινη αυτή κλωστή, όταν φτάνει η ώρα, την κρεμούν στη σούβλα όπου ψήνεται το αρνί του Πάσχα. Αυτή η κλωστή δένεται στον καρπό των συμμετεχόντων στο έθιμο μετά το τέλος της πορείας στους δρόμους του χωριού.
Ο αποχαιρετισμός του Φλεβάρη αποτελεί διαβατήρια τελετουργία μέσω της οποίας οι άνθρωποι της υπαίθρου, εξαρτώμενοι από μιαν αγροτο-κτηνοτροφικού τύπου παραγωγή και φοβούμενοι κάθε πιθανή βλαπτική επιβουλή εναντίον της, επιζητούν να εξασφαλίσουν την ευτυχία της νέας περιόδου, με τον καθαρμό και τον εξαγνισμό του χώρου τους, των σπιτιών τους και του χωριού τους. Η γιορτή κλείνει με γλέντι στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακά εδέσματα, χορούς, τραγούδια και τσουκαλόκαφτο.
Οι φωτογραφίες για το έθιμο Όξω Ψύλλοι Ποντικοί ανήκουν στον Σύλλογο Δαραίων και τις αλίευσα από τη σελίδα του Δάρα στο Facebook.
Υ.Γ.1 Αυτό το κεφάλαιο ήταν μια παρένθεση στην κανονική ροή της αφήγησης της ιστορίας του χωριού. Γράφτηκε κατόπιν προτροπής της φίλης @alma η οποία θέλησε να μάθει περισσότερα πράγματα για τα έθιμα και τις παραδόσεις του Δάρα και γι΄ αυτό της αφιερώνω αυτήν την ανάρτηση.
Υ.Γ.2 Δυστυχώς @alma ούτε θυμάμαι, ούτε κατάφερα να μάθω ή να βρω κάποιο έθιμο που να σχετίζεται με τα Χριστούγεννα. Θα συνεχίσω όμως το ψάξιμο και αν μάθω κάτι θα επανέλθω.
Κάποια έθιμα από τα πολύ παλιά χρόνια
Ξεθωριασμένα είναι τα έθιμα και οι παραδόσεις του χωριού αφού δεν υπάρχουν πολλές καταγραφές από τα πολύ παλιά χρόνια. Κάποιες παραδόσεις που σώζονται μέχρι σήμερα έχουν σχέση με τους παπάδες, οι οποίοι ήταν άμισθοι και τα "τυχερά" που είχαν δεν ήταν και πολύ αξιόλογα. Οι παπάδες εκείνα τα χρόνια, τα παλιά, ήταν στη διάθεση των ενοριτών ακόμη και τη νύχτα. Ο παπάς ανήκε στους επιφανείς της μικρής κοινωνίας, μαζί με τον δήμαρχο, τον δάσκαλο και τον αστυνόμο. Τα περισσότερα "τυχερά" τους ήταν κάποια αγροτικά προϊόντα, όπως καλαμπόκι, σιτάρι, γάλα ή κρέας. Τις Σαρακοστές οι προσφορές ήταν όσες και οι οικογένειες, το ίδιο και τα ψυχοσάββατα. Όλες οι προσφορές έπρεπε να είναι φρέσκιες και πολύ καθαρές. Το ίδιο και οι νοικοκυρές που θα ζύμωναν το ψωμί ή θα έψηναν το φαγητό. Έπρεπε να είναι καλά πλυμένες, αλλά το κυριότερο να είναι μακριά από τον άντρα τους το προηγούμενο βράδυ. Μαζί του ο παπάς είχε τον νεοκόρο ή κάποιον βαστάζο για να βοηθάει στο κουβάλημα των δώρων-αγαθών. Την Πρωτοχρονιά που ο παπάς περνούσε για να αγιάσει τα σπίτια, όλοι είχαν πάνω στο τραπέζι ένα σκεύος γεμάτο με καλαμπόκι ή σιτάρι. Από πολύ λίγα σπίτια είχε πιθανότητες να πάρει χρήματα, δηλαδή καμιά δεκάρα.
Τις Απόκριες, από το χοιρινό που έσφαζαν όλες οι οικογένειες, κάποιοι πήγαιναν λίγο κρέας στον παπά. Αυτό το έθιμο της ομαδικής σφαγής των χοιρινών στο χωριό το πρόλαβα και εγώ όταν ήμουν μικρό παιδί. Δε θυμάμαι όμως αν γινόταν τις Απόκριες όπως τα παλιά χρόνια. Σίγουρα πάντως ήταν κάποια περίοδος διακοπών για να βρίσκομαι στο χωριό. Ήταν πραγματικά μια πολύ ξεχωριστή μέρα για όλους τους κατοίκους. Σήμερα θα μου φαινόταν αδιανόητο να παραβρεθώ σε ένα τέτοιο γεγονός, αλλά τότε τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Ένα κλίμα γιορτής επικρατούσε σε όλες τις γειτονιές με τραγούδια, μεζέδες και κρασί. Έξω στις αυλές των σπιτιών γινόταν η σφαγή. Εκεί επίσης άναβαν φωτιές και μέσα σε μεγάλα λεβέτια (καζάνια) έβραζαν το κρέας από το οποίο έφτιαχναν παστό ή τσιγαρίδες. Με αυτά θα έβγαζαν ολόκληρο τον χειμώνα τους. Θυμάμαι πάρα πολύ καλά τον ξάδερφό μου, αλλά και τα άλλα παιδιά του χωριού, να φουσκώνουν σαν μπαλόνι την ουροδόχο κύστη του γουρουνιού και να παίζουν με αυτήν μέχρι να τρυπήσει. Έτσι είχαν να πράγματα τότε. Μπορεί σήμερα να ακούγονται βάρβαρα και αποκρουστικά όλα αυτά, αλλά με αυτόν τον τρόπο επιβίωναν οι κάτοικοι της επαρχίας.
Επανέρχομαι όμως στα πολύ παλιά χρόνια, στον μήνα Ιούνιο και στην ημέρα των "ρουσαλιών". Εκείνη λοιπόν την ημέρα όλοι οι τσοπάνηδες πήγαιναν όλο το ημερήσιο γάλα στον παπά. Εκείνος ήταν έτοιμος και αμέσως ξεκινούσε να φτιάχνει το τυρί της χρονιάς του και ό,τι άλλο μπορούσε να παραχθεί από το γάλα. Όταν τελείωναν οι τυροκομικές εργασίες ο παπάς έκανε το τραπέζι στους τσοπάνηδες με βραστή προβατίνα που σίγουρα κάποιος τσοπάνης την είχε φέρει δώρο σε εκείνον. Το έθιμο αυτό κράτησε στο Δάρα μέχρι τη δεκαετία του 1960.
Τυχερά είχε ακόμα ο παπάς από γάμους, βαφτίσια και κηδείες. Η πρώτη του δουλειά μετά τη γέννα ήταν να "διαβάσει" τη λεχώνα. Τότε το "διάβασμα" ήταν πανάκεια. Αν κάποια ζώα κινδύνευαν από τους λύκους ένας τρόπος υπήρχε, να τα "διαβάσει" ο παπάς. Ήσουν ματιασμένος; Ήσουν άρρωστος; Ο παπάς είχε τη λύση! Γι' αυτό μέχρι και το 1940, προκειμένου να τοποθετηθεί ο παπάς στην ενορία, ήταν απαραίτητη η συγκατάθεση των κατοίκων. Έτσι γίνονταν εκλογές κατά τις οποίες δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο οι άντρες-αρχηγοί των οικογενειών.
Ο γάμος στο Δάρα
Θα επιστρέψω τώρα στα νεανικά μου χρόνια περιγράφοντας ένα γεγονός που το έζησα εκ των έσω για τρεις ολόκληρες μέρες και νύχτες. Ένας γάμος λοιπόν στο Δάρα διαρκούσε πολύ, μα πάρα πολύ. Στον γάμο της ξαδέρφης μου γλεντούσαμε τρεις μέρες και τρεις νύχτες ασταμάτητα. Το σπίτι ήταν ανοιχτό και πηγαινοερχόταν κόσμος και κοσμάκης. Ο ξυλόφουρνος έκαιγε ολημερίς και τα ταψιά με τα αρνιά και τις πατάτες σχημάτιζαν ουρά έξω από την πόρτα του φούρνου. Η θεία μου είχε ζυμώσει και φουρνίσει από την προηγούμενη μέρα μεγάλα ολοστρόγγυλα καρβέλια ψωμί, ο αριθμός των οποίων ήταν επαρκής για ολόκληρο λόχο. Τη μια μέρα, στο σπίτι της νύφης, τρωγόπινε το σόι του γαμπρού με κλαρίνα και χορούς, την άλλη μέρα, στο σπίτι της νύφης πάλι, τρωγόπινε το σόι της νύφης με κλαρίνα και χορούς και την τελευταία μέρα έγινε ο γάμος. Μετά το μυστήριο όλοι οι καλεσμένοι μαζεύτηκαν κάτω από το μπαλκόνι του σπιτιού και η νύφη πέταξε κομμάτια γλυκού, μάλλον καρυδόπιτα, στο συγκεντρωμένο πλήθος. Η κορύφωση έγινε με τρικούβερτο γλέντι μετά φαγητού στην πλατεία του χωριού. Απ΄ ότι γνωρίζω τα παλιότερα χρόνια ο γάμος διαρκούσε μια ολόκληρη εβδομάδα.
Το πανηγύρι του Αυγούστου
Τριήμερο είναι και το πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου στο Δάρα. Κλαρίνα, γουρουνοπούλες και χορός συνοδεύονται με το άσβεστο κέφι των κατοίκων. Οι εορτασμοί κορυφώνονται και κλείνουν μετά την ανατολή του ηλίου με το πάρτι της νεολαίας. Κάθε 3 χρόνια γίνεται και το Αντάμωμα. Όποιοι απόδημοι Δαραίοι μπορούν, ταξιδεύουν απ' όλα τα μήκη και πλάτη της γης, δίνοντας ραντεβού για ξεφάντωμα στην πλατεία του χωριού.
Η κουρά των προβάτων
Ένα άλλο έθιμο του χωριού είναι η κουρά των προβάτων η οποία παίρνει έναν χαρακτήρα γιορτής.
Το Δάρα έχει ακόμη αρκετούς κτηνοτρόφους και η κουρά γίνεται συνήθως στις αρχές Ιουνίου ώστε τα ζώα να περάσουν το καλοκαίρι τους απαλλαγμένα από το πολύ μαλλί. Σήμερα ίσως να μην υπάρχει σε τόσο μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό στίγμα, αφού η διαδικασία γίνεται κυρίως με μηχανές και όχι με ψαλίδια, αλλά παρόλα αυτά μαζεύονται φίλοι και συγγενείς για να βοηθήσουν τους κτηνοτρόφους, κρατώντας τα πιο ατίθασα και ανυπάκουα ζώα ακίνητα. Η διαδικασία έχει δύο στάδια. Στην αρχή της Άνοιξης γίνεται το κωλοκούρισμα, δηλαδή το κούρεμα στην ουρά και στα πίσω πόδια, και στις αρχές του Καλοκαιριού, τον Ιούνιο, γίνεται το ολικό κούρεμα. Η κουρά συνοδεύεται φυσικά από άπλετο φαγητό και ποτό.
Τα παλιά χρόνια το μαλλί ήταν πολύτιμη πρώτη ύλη για την κατασκευή υφασμάτων. Σαν παιδί έχω παρακολουθήσει το κούρεμα των προβάτων με τα ψαλίδια και όλη τη διαδικασία της επεξεργασίας του μαλλιού. Αμέσως μετά το κούρεμα οι γυναίκες έπαιρναν τα βρώμικα μαλλιά και τα πήγαιναν στο ποτάμι του κάμπου. Εκεί άναβαν φωτιές και έβραζαν νερό μέσα σε μεγάλα καζάνια. Βουτούσαν στο βραστό νερό τα μαλλιά, στη συνέχεια τα τοποθετούσαν λίγα-λίγα πάνω σε μια μεγάλη επίπεδη πέτρα και τα κοπανούσαν με έναν ξύλινο κόπανο. Τα ξέπλεναν στο ποτάμι και τα άπλωναν πάνω σε κλαδιά και βάτα για να στεγνώσουν. Το επόμενο στάδιο ήταν να τα καθαρίσουν από αγκάθια και μικρά κλαδάκια και στη συνέχεια να τα ξάσουν με τα λανάρια*. Στη ρόκα μετέτρεπαν το μαλλί σε κλωστή και στον αργαλειό ύφαιναν αριστουργήματα. Ακόμα έχω πολύ ζωντανή την εικόνα της θείας μου να δουλεύει με μαεστρία την ξύλινη ρόκα, αλλά και να υφαίνει κουρελούδες και ταγάρια σε έναν τεράστιο αργαλειό που κάλυπτε το μισό "χειμωνιάτικο" δωμάτιο.
*Λανάρια: ξύλινα "χέρια" (δύο τεμάχια) με μεταλλικές μακριές εξοχές. Χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία του μαλλιού και συγκεκριμένα για το πρώτο ξάσιμο. Αφού είχαν καθαρίσει το μαλλί με το χέρι, ξεχώριζαν τις μακριές τρίχες από τις κοντές. Το μακρύτριχο μαλλί το έξαιναν με τα χοντρά λανάρια. Τα χειριζόταν μια γυναίκα, που τοποθετούσε μια τουλούπα μαλλί στο ένα λανάρι και με το άλλο τη χτένιζε (ξάγγλιζε), μέχρι να μαζευτεί το μαλλί στο δεύτερο λανάρι.
Η φωτογραφία ανήκει στο europeana. Όταν θα ξαναπάω στο χωριό θα φωτογραφίσω τα δικά μου λανάρια (οικογενιακό κειμήλιο) και θα αντικαταστήσω την ξένη φωτογραφία με τη δική μου
Το έθιμο του ψητού αυγού
Ένα άλλο έθιμο λάμβανε χώρα την Κυριακή της Τυρινής. Η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το τζάκι κρατώντας ο καθένας το αυγό του το οποίο θα έψηνε στη χόβολη. Τραβούσαν με τη μάσια (εργαλείο τζακιού) μπόλικη στάχτη ανακατεμένη με κάρβουνα κι έβαζαν ένα-ένα τα αυγά όλης της οικογένειας στη σειρά περιμένοντας να δουν ποιανού το αυγό θα "ιδρώσει" πρώτο. Όποιου το αυγό "ίδρωνε" λέγανε ότι είναι δουλευταράς, ενώ εκείνου που "έσκαγε" σήμαινε ότι "σκάσανε οι εχθροί του από το κακό τους". Το αυγό είχε τον συμβολισμό του. Ήταν το τελευταίο αρτύσιμο έδεσμα που σφράγιζε τη νηστεία, την οποία θα αποσφράγιζε το κόκκινο αυγό του Πάσχα.
Η γιορτή του Τσοπάνη
Παραδοσιακή γιορτή με γλέντι, κλαρίνα, εδέσματα, άφθονο κρασί και κέφι! Πραγματοποιείται κάθε χρόνο, άλλοτε στο τέλος του Μάη, και άλλοτε στις αρχές του Ιούνη, στην πλατεία του χωριού. Είναι μια γιορτή που κατά κάποιον τρόπο αναβιώνει το παλιό έθιμο της μετακίνησης των κοπαδιών από τα χειμαδιά των βουνών, στο ξεκαλοκαίριασμα στα πεδινά εδάφη και στην κοιλάδα του Τράγου ποταμού. Οι κτηνοτρόφοι αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της οικονομίας του Δάρα και το νόημα της γιορτής είναι η απόδοση τιμής σε αυτούς τους αγωνιστές της υπαίθρου.
Το έθιμο Όξω Ψύλλοι Ποντικοί
Κάθε χρόνο, στις αρχές του Μάρτη, αναβιώνει ένα αρχέγονο αγερμικό έθιμο στο Δάρα. Οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού, κρατώντας στα χέρια τους κουδούνια, τσοκάνια και τροκάνια με λαιμαργιές. Ξεκινούν όλοι μαζί, με τα παιδιά να βρίσκονται στην κορυφή της πομπής, και τριγυρίζουν στους δρόμους και στα σοκάκια του χωριού, χτυπώντας τα κουδούνια και τα τροκάνια, σταματώντας ανά δύο-τρία σπίτια, τραγουδώντας και φωνάζοντας με ρυθμό τη φράση:
Όξω, Ψύλλοι, Ποντικοί
μέσα Μάρτης και χαρά,
κόψαν του Φλεβάρη την ουρά.
Περιφέρoνται στο χωριό ξορκίζοντας το κακό που επιβουλεύεται τα σπίτια και την παραγωγή τους. Τα έντομα (ψύλλοι) και τα ζώα (ποντικοί) ανέκαθεν αποτελούσαν απειλή για τις καλλιέργειες και τις σοδειές. Επιπλέον τυρανούσαν και τους ανθρώπους. Με αυτόν τον τρόπο οι Δαραίοι αποχαιρετούν τον Χειμώνα και υποδέχονται την Άνοιξη. Καταλήγουν στην κάτω βρύση, στην είσοδο του χωριού, εκεί όπου έδιωχναν, συμβολικά και πρακτικά, όλα τα επιβλαβή στοιχεία που απειλούσαν το χωριό τους.
Όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας έτσι και στο Δάρα τα παιδιά έδεναν και δένουν κόκκινη κλωστή στο χέρι τους, ως προφύλαξη από τον επικίνδυνο Μαρτιάτικο ήλιο. Την κόκκινη αυτή κλωστή, όταν φτάνει η ώρα, την κρεμούν στη σούβλα όπου ψήνεται το αρνί του Πάσχα. Αυτή η κλωστή δένεται στον καρπό των συμμετεχόντων στο έθιμο μετά το τέλος της πορείας στους δρόμους του χωριού.
Ο αποχαιρετισμός του Φλεβάρη αποτελεί διαβατήρια τελετουργία μέσω της οποίας οι άνθρωποι της υπαίθρου, εξαρτώμενοι από μιαν αγροτο-κτηνοτροφικού τύπου παραγωγή και φοβούμενοι κάθε πιθανή βλαπτική επιβουλή εναντίον της, επιζητούν να εξασφαλίσουν την ευτυχία της νέας περιόδου, με τον καθαρμό και τον εξαγνισμό του χώρου τους, των σπιτιών τους και του χωριού τους. Η γιορτή κλείνει με γλέντι στην πλατεία του χωριού με παραδοσιακά εδέσματα, χορούς, τραγούδια και τσουκαλόκαφτο.
Οι φωτογραφίες για το έθιμο Όξω Ψύλλοι Ποντικοί ανήκουν στον Σύλλογο Δαραίων και τις αλίευσα από τη σελίδα του Δάρα στο Facebook.
Υ.Γ.1 Αυτό το κεφάλαιο ήταν μια παρένθεση στην κανονική ροή της αφήγησης της ιστορίας του χωριού. Γράφτηκε κατόπιν προτροπής της φίλης @alma η οποία θέλησε να μάθει περισσότερα πράγματα για τα έθιμα και τις παραδόσεις του Δάρα και γι΄ αυτό της αφιερώνω αυτήν την ανάρτηση.
Υ.Γ.2 Δυστυχώς @alma ούτε θυμάμαι, ούτε κατάφερα να μάθω ή να βρω κάποιο έθιμο που να σχετίζεται με τα Χριστούγεννα. Θα συνεχίσω όμως το ψάξιμο και αν μάθω κάτι θα επανέλθω.
Last edited: