ΕΡΣΗ
Member
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους υπήρχαν εδώ τα θερινά παλάτια πριγκίπων και αρχόντων, αλλά και σκήτες και μοναστήρια στα οποία εξόριζαν τους αντιπάλους τους οι βυζαντινοί αυτοκράτορες. Αν δούμε τους εξόριστους πρίγκιπες, αυτοκτάτορες, πατριάρχες και λοιπούς επιφανείς που ετελεύτησαν τον βίον τους πάνω σε αυτά τα νησιά, έχουμε μια σύνοψη της βυζαντινής ιστορίας μπροστά μας.
Η αυτοκράτειρα Θεοφανώ εστάλη εκεί το 969 από τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή, ως τιμωρία για την εμπλοκή της στον φόνο, που από κοινού οργάνωσαν, του δευτέρου συζύγου της Νικηφόρου Φωκά. ( Ο οποίος Φωκάς δολοφονήθηκε στο ανάκτορο του Βουκολέοντος όπως είπαμε παραπάνω στο κεφάλαιο με τα ερειπωμένα βυζαντινά παλατια). Ο Ιωάννης και πήρε τον θρόνο, έγινε αυτοκράτορας λοιπον και τη ξεφορτώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Εξαίρετος κύριος.
Τον πρώτο καιρό, στο μοναστήρι, η Θεοφανώ είχε τεράστιες κρίσεις υστερίας οι οποίες έφεραν σε μεγάλη αμηχανία τις μοναχές. Η συμπεριφορά της δεν ήταν ακριβώς μέσα στα πλαίσια ενός αυτοκρατορικού comme il faut. Οι κακές γλώσσες την αποδίδουν στην ταπεινή καταγωγή της. Ήταν βλέπετε κόρη ταβερνιάρη που βρήκε μια καλή τύχη στο διαβα της: τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου τον Ρωμανό Βʼ. Αναστασώ Λάκαινα ηταν το όνομά της. Καθόλου σικάτο για μια εστεμμένη. Ο Ρωμανός της το άλλαξε σε Θεοφανώ που ηχούσε πιο μεγαλόπρεπα. Πλην όμως την άφησε χήρα πολύ νέα (αλλά και αυτός πολύ νέος πέθανε, κρίμα το παλικάρι). Η νερά χήρα ήταν 20 ετών με δύο ανήλικα 6 και 3 ετών. (Μα καλά σε τι ηλικίες παντρεύονταν εκείνη την εποχή). Τι να κάνει; Πώς να εξασφαλίσει τον θρόνο, το μέλλον της, τα παιδιά της; Παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Φωκά, εξαιρετικός στρατηγός, (για παράδειγμα ανακατέλαβε την Κρήτη από τους Άραβες), αλλά ήταν και κομμάτι σιτεμένος για τα γούστα της. Οπότε τα έμπλεξε με τον ομορφονιό τον Τσιμισκή με τη γνωστή θλιβερή συνέχεια. Τέλος πάντων στο μοναστήρι κάποια στιγμή συνήλθε, κατάφερε να ξεφύγει από την επιτήρηση των φρουρών της και άρχισε να οργανώνει στάση εναντίον του πρώην εραστή της. Παρά τρίχα να τα καταφέρει. Στο παρά πέντε, την πήρε είδηση ο Ιωάννης και την έστειλε σε μοναστήρι του Πόντου, από όπου την επανέφερε στα βασιλικά ανάκτορα ο γιος της, ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, όταν ανέβηκε στο θρόνο.
Στα Πριγκηπόννησσα εστάλη το 1042 και η αυτοκράτειρα Ζωή της δυναστείας των Μακεδόνων, από τον υιοθετημένο γιο της Μιχαήλ Καλαφάτη, ανιψιό του δεύτερου πεθαμένου άνδρα της (τον πρώτο βεβαια τον είχε σκοτώσει η ίδια για να πάρει τον επόμενο) Μιχαήλ Δ΄Παφλαγώνα. Όμως ξεσηκώθηκε ο όχλος της Πόλης και δη οι γυναίκες οι οποίες εγκατέλειψαν τον γυναικωνίτη τους για πρώτη φορά στα χρονικά και ξεσάλλωσαν για πάρτη της Ζωής. Υποθέτω ότι όλες την είχαν ως ίνδαλμα και ονειρευόντουσαν να κάνουν τα ίδια: να σφάξουν τον άντρα τους και να παντρευτούν το νεαρό τεκνό τους. Ο τρυφερός υιός είδε τα πολύ σκούρα: τα θηλυκά ήταν ανεξέλεγκτα, οπότε εκών άκων την επανέφερε στον θρόνο της. Η Ζωή δεν του χαρίστηκε: τον τύφλωσε και τον έστειλε όχι στα Πριγκηπόννησα, αλλά στη Μονή Στουδίου, να βρίσκεται κοντά για να τον ελέγχει. Η ίδια, όχι που θα καθόταν να έσκαγε, παντρεύτηκε για τρίτη φορά τον Κωνσταντίνο Μονομάχο.
Άλλη πιο θλιβερή ιστορία είναι αυτή του Ρωμανού του Διογένη. Ο Διογένης ανέλαβε τον θρόνο του Βυζαντίου σε μια δύσκολη περίοδο της αυτοκρατορίας, χωρίς να έχει την υποστήριξη των αριστοκρατών. Είναι ο μόνος που είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο που εκπροσωπούν οι Σελτζούκοι Τούρκοι για την αυτοκρατορία. Οι υπόλοιποι άρχοντες τους θεωρούσαν μια τυχαία ορδή με την οποία θα τα έβγαζαν γρήγορα πέρα, αρκεί να ξεφορτωνόντουσαν τον αυτοκράτορα, ο οποίος τους την έσπαγε πολύ. (ενδεχομένως και να μην είχαν και τόσο άδικο, ίσως ήταν και κάπως αχώνευτος ο τύπος). Τέλος πάντων, ο Ρωμανός έχει οργανώσει τον στρατό του με μισθοφόρους και προσπαθεί να αντιμετωπίσει σε μετωπική επίθεση τις υποδεέστερες δυνάμεις του Αλπ Ασλάν, στα περίχωρα της πόλης του Μάτζικερτ, κοντά στη λίμνη Βαν, τον Αύγουστο του 1071. Η μάχη ξεκινά καλά για τους Βυζαντινούς: ο Αλπ Ασλάν τους φοβάται και υποχωρεί συνεχώς αποφεύγοντας να δώσει μάχη. Αρχίζει να νυκτώνει. Ο Ρωμανός δίνει το σήμα επιστροφής στο στρατόπεδο. Αυτό το σήμα, πώς και έγινε και το εξέλαβε ο στρατός ως υποχώρηση; Κανείς δεν ξέρει. Ενδεχομένως τις φήμες για άτακτη υποχώρηση να τις τροφοδότησε προδοτικά ο Ανδρόνικος Δούκας, ο οποίος υποπτευόταν ότι ο Ρωμανός θα παραβίαζε τη διαδοχή των Δουκών στον θρόνο εις όφελός του. Το αποτέλεσμα ήταν ένα: πανικός εκ του μη όντως. Ο Αλπ Ασλάν που μόνο χαζός δεν ήταν, άδραξε την ευκαιρία και αντεπιτέθηκε. Αιχμαλώτισε τον Ρωμανό και πρόσφερε όρους και συνθήκες μάλλον ευνοϊκές για τους Βυζαντινούς και κατόπιν απελευθέρωσε τον αυτοκράτορα. Οι εχθροί του όμως στην Πόλη με αρχηγό τον Ιωάννη Δούκα και με την ηθική υποστήριξη του Μιχαήλ Ψελλού, στέφουν αυτοκράτορα τον Μιχαήλ Ζʼ Δούκα, προγονό του Ρωμανού και απορρίπτουν ασυζητητί και κοντόφθαλμα τη συνθήκη ειρήνης του Αλπ Ασλάν. Εξορίζουν την αυτοκράτειρα Ευδοκία, σύζυγο του Ρωμανού και μητέρα του Μιχαήλ Δ΄ στην Πρίγκηπο και την αναγκάζουν να καρεί μοναχή. Ο Ρωμανός κατά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία δε μπόρεσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση, συνελήφθη, τυφλώθηκε και εξορίστηκε στην νήσο Πρώτη. Συνέπεια όλης αυτής της θλιβερής ιστορίας: το μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας έπεσε μια για πάντα στα χέρια των Τούρκων.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην ιστορία των Πριγκηποννήσων. Στη διάρκεια των γεγονότων της Άλωσης, τα Πρικηπόνησα αντιστάθηκαν μάταια στις επιθέσεις των Οθωμανών, με αποτέλεσμα μετά την κατάκτησή τους ο Μωάμεθ ο Πορθητής να πουλήσει τους κατοίκους ως σκλάβους. Στα έρημα νησιά μετέφερε υποχρεωτικά οικογένειες από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Οι νέοι κάτοικοι επωφελήθηκαν από τις φορολογικές απαλλαγές και κυρίως από την εξαίρεση στο παιδομάζωμα και αναπτύχθηκαν γρήγορα. Οι απαλλαγές αυτές προσέλκυσαν κι άλλους χριστιανούς από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα να πυκνώσει ο πληθυσμός τους. Οι περιηγητές τα θεωρούσαν αμιγώς ελληνικά νησιά (Iles de Grece τα ονόμαζαν), αφού τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες.
Στις αρχές του 18ου αιώνα υπήρχαν κάτοικοι από την Χίο, τη Νάξο, τη Μυτιλήνη, τον Πόντο, τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Το δεύτερο μισό του 19ο αιώνα τα ατμόπλοια έκαναν εφικτή την τακτική σύνδεση των νησιών με την Κωνσταντινούπολη. Το γεγονός αυτό συντέλεσε πολύ στην αύξηση των επισκεπτών και στην αλλοίωση του πληθυσμού που ήδη ήταν εγκατεστημένος εκεί, καθώς και στον χαρακτήρα των νησιών ο οποίος ξαναγίνεται παραθεριστικός, κατʼ αναλογία προς το Βυζάντιο. Εκτός από τους έλληνες, υπήρξαν και κοινότητες αρμενίων, εβραίων και φραγκολεβαντίνων καθώς και ευρωπαίων διπλωματών οι οποίοι έκτισαν υπέροχες ξύλινες συνήθως επαύλεις.
Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με πολλά δεινά για τους κατοίκους των Νησιών. Στη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων και του Αʼ παγκοσμίου πολέμου η υποχρεωτική στρατολόγηση των φτωχότερων κατοίκων, η κατάληψη των κοινοτικών κτιρίων (σχολών, ορφανοτροφείων κλπ) από Τούρκους στρατιωτικούς και η εγκατάσταση στρατευμάτων διαφόρων χωρών επέφερε μεγάλες καταστροφές και απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό.
Η κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας με την μικρασιατική καταστροφή του 1922 πάγωσε το ρωμαίικο στοιχείο που απέμεινε στην Τουρκία και φυσικά στα Πριγκηπόνησα. Ως το 1955 υπήρξε μια περίοδος ηρεμίας. Το πογκρόμ των ελληνικών περιουσιών της Πόλης που συνέβη τότε σήμανε την αρχή του τέλους. Ακολούθησαν οι απελάσεις της δεκαετίας του ’60. Η αίσθηση ανασφάλειας των υπολοίπων τους οδήγησε σε σταδιακή αναχώρηση, συχνά χωρίς τη διασφάλιση της ιδιοκτησίας της ακίνητης περιουσίας τους. Τη θέση τους πήραν μέτοικοι από τα βάθη της Μικρασίας, κυρίως Κούρδοι και Λαζοί. Σήμερα από τους 20.000 μόνιμους κατοίκους ελάχιστοι είναι Ρωμιοί
Παραθέτω τώρα έναν κατάλογο από celebrities της εποχής οι οποίοι εξορίστηκαν στην Πρίγκηπο για να συμπληρωθεί το πανόραμα της βυζαντινής ιστορίας.
- Ο πατριάρχης Ευτύχιος εξορίστηκε το 565 μετά από διαταγή του αυτοκράτορα Ιουστίνου Αʼ
- Το 637 ο Αθαλάριχος, νόθος γιος του αυτοκράτορα Ηράκλειου. Ο νέος αυτός το είχε καημό που δε μπορούσε ως νόθος να αποκτήσει το στέμμα και συνωμότησε για την ανατροπή του μπαμπά. Ο μπαμπάς το πήρε μυρουδιά και τον έστειλε στην Πρίγκηπο να ησυχάσει.
- Το 766 ο πατριάρχης Κωνσταντίνος Βʼ από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Κοπρώνυμο. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας τον είχε προτείνει για το αξίωμα αυτό, όμως ο πατριάρχης του βγήκε εικονόφιλος (εμ και αυτός κοτζάμ αυτοκράτορας δεν ήξερε, δε ρώταγε), οπότε με συνοπτικές διαδικασίες τον έστειλε για αγρανάπαυση στην Πρίγκηπο. Μετά από δύο χρόνια κάτι κακό μεσολάβησε και ο πρώην πατριάρχης αναθεματίστηκε, διαπομπεύτηκε στον Ιππόδρομο και τελικά αποκεφαλίστηκε με διαταγή του αυτοκράτορα.
- Το 797 η πριγκίπισσα Ευφροσύνη, κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΣΤʼ, από τη γιαγιά της την Ειρήνη την Αθηναία, η οποία προκειμένου να παραμείνει στον θρόνο, εκτός των άλλων τύφλωσε και τον γιο της Κωνσταντίνο στην περίφημη αίθουσα της Πορφύρας, στο ίδιο δωμάτιο με αυτό που τον είχε γεννήσει. Μια έκλειψη ηλίου και ένα θόλωμα στην ατμόσφαιρα που κράτησε 17 ημέρες ερμηνεύτηκε από το λαό της Κωνσταντινούπολης ως οργή θεού για το ανόσιο έργο που είχε διαπράξει. Η ίδια με τη σειρά της, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, εξορίστηκε πρώτα στην Πρίγκηπο για ένα μήνα και κατόπιν στη Λέσβο όπου και πέθανε. Η σορός της όμως μεταφέρθηκε στην Πρίγκηπο και τάφηκε στη Μεγάλη Γυναικεία Μονή που η ίδια ανακαίνισε και πλούτισε κατά τη διάρκεια της βασιλείας της. Τα ερείπια (Καμάρες) αυτού του μοναστηριού είναι στην ακτή.
- Ο Θεόδωρος ο Στουδίτης, αφού εξορίστηκε στην Χάλκη για τρίτη φορά στη ζωή του, εξορίστηκε με μαθητές και συγγενείς από τον Λέοντα Εʼ τον Αρμένιο για τέταρτη και οριστική στην Πρίγκηπο όπου και πέθανε. Μια σπηλιά στους βράχους της ακτής, κάτω από ένα παρεκκλήσι των Αγ. Θεοδώρων, υποδεικνυόταν ως ο τόπος φυλάκισης του Θεοδώρου.
- Η πριγκίπισσα Ευφροσύνη ξανά. Αυτή τη φορά από τον θετό γιο της Θεόφιλο. Αυτή η γυναίκα δεν είχε καμία τύχη με τους συγγενείς της.
- Όπως ήδη ανέφερα η αυτοκράτειρα Ζωή, από τον θετό γιο της.
- Γύρω στο 1071/72 ο Μιχαήλ Ζʼ Δούκας εξόρισε τη μητέρα των Κομνηνών Άννα Δαλασσηνή.
- Μαρία η Αλανή. Σύζυγος των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζʼ Δούκα (1071-1078) και του Νικηφόρου Γʼ Βοτανειάτη (1078-1081) και ερωμένη του υιοθετημένου της γιου της Αλέξιου Αʼ Κομνηνού. Καταγόταν από την οικογένεια των ηγεμόνων της Αλανίας (Γεωργία) και έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις τέχνες.
- Και ένας διάσημος εξόριστος του 20ου αιώνα ήταν ο Λέον Τρότσκι ο οποίος έζησε από το 1929 ως το 1933 στην έπαυλη Τριανταφυλλίδη- Σεβαστόπουλου, μια από τις πιο όμορφες του νησιού. Το οίκημα αυτο θα το βρείτε στην οδό Τσάνκαγια 55.
Κατά τους επόμενους χρόνους το νησί ακολούθησε την ίδια πορεία με τα υπόλοιπα Πριγκηπόνησα. Μαρασμός, ανάπτυξη και ξανά μαρασμός. Όμως ο μαρασμός της ελληνικής κοινότητας δεν είναι εμφανής στο δομημένο τοπίο του χωριού μια και τα παλιά σπίτια των ελλήνων ως επί το πλείστον τα έχουν πάρει ευκατάστατοι τούρκοι οι οποίοι τα αναπαλαίωσαν και τα χρησιμοποιούν ως εξοχικά
Η αυτοκράτειρα Θεοφανώ εστάλη εκεί το 969 από τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή, ως τιμωρία για την εμπλοκή της στον φόνο, που από κοινού οργάνωσαν, του δευτέρου συζύγου της Νικηφόρου Φωκά. ( Ο οποίος Φωκάς δολοφονήθηκε στο ανάκτορο του Βουκολέοντος όπως είπαμε παραπάνω στο κεφάλαιο με τα ερειπωμένα βυζαντινά παλατια). Ο Ιωάννης και πήρε τον θρόνο, έγινε αυτοκράτορας λοιπον και τη ξεφορτώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Εξαίρετος κύριος.
Τον πρώτο καιρό, στο μοναστήρι, η Θεοφανώ είχε τεράστιες κρίσεις υστερίας οι οποίες έφεραν σε μεγάλη αμηχανία τις μοναχές. Η συμπεριφορά της δεν ήταν ακριβώς μέσα στα πλαίσια ενός αυτοκρατορικού comme il faut. Οι κακές γλώσσες την αποδίδουν στην ταπεινή καταγωγή της. Ήταν βλέπετε κόρη ταβερνιάρη που βρήκε μια καλή τύχη στο διαβα της: τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου τον Ρωμανό Βʼ. Αναστασώ Λάκαινα ηταν το όνομά της. Καθόλου σικάτο για μια εστεμμένη. Ο Ρωμανός της το άλλαξε σε Θεοφανώ που ηχούσε πιο μεγαλόπρεπα. Πλην όμως την άφησε χήρα πολύ νέα (αλλά και αυτός πολύ νέος πέθανε, κρίμα το παλικάρι). Η νερά χήρα ήταν 20 ετών με δύο ανήλικα 6 και 3 ετών. (Μα καλά σε τι ηλικίες παντρεύονταν εκείνη την εποχή). Τι να κάνει; Πώς να εξασφαλίσει τον θρόνο, το μέλλον της, τα παιδιά της; Παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Φωκά, εξαιρετικός στρατηγός, (για παράδειγμα ανακατέλαβε την Κρήτη από τους Άραβες), αλλά ήταν και κομμάτι σιτεμένος για τα γούστα της. Οπότε τα έμπλεξε με τον ομορφονιό τον Τσιμισκή με τη γνωστή θλιβερή συνέχεια. Τέλος πάντων στο μοναστήρι κάποια στιγμή συνήλθε, κατάφερε να ξεφύγει από την επιτήρηση των φρουρών της και άρχισε να οργανώνει στάση εναντίον του πρώην εραστή της. Παρά τρίχα να τα καταφέρει. Στο παρά πέντε, την πήρε είδηση ο Ιωάννης και την έστειλε σε μοναστήρι του Πόντου, από όπου την επανέφερε στα βασιλικά ανάκτορα ο γιος της, ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, όταν ανέβηκε στο θρόνο.
Στα Πριγκηπόννησσα εστάλη το 1042 και η αυτοκράτειρα Ζωή της δυναστείας των Μακεδόνων, από τον υιοθετημένο γιο της Μιχαήλ Καλαφάτη, ανιψιό του δεύτερου πεθαμένου άνδρα της (τον πρώτο βεβαια τον είχε σκοτώσει η ίδια για να πάρει τον επόμενο) Μιχαήλ Δ΄Παφλαγώνα. Όμως ξεσηκώθηκε ο όχλος της Πόλης και δη οι γυναίκες οι οποίες εγκατέλειψαν τον γυναικωνίτη τους για πρώτη φορά στα χρονικά και ξεσάλλωσαν για πάρτη της Ζωής. Υποθέτω ότι όλες την είχαν ως ίνδαλμα και ονειρευόντουσαν να κάνουν τα ίδια: να σφάξουν τον άντρα τους και να παντρευτούν το νεαρό τεκνό τους. Ο τρυφερός υιός είδε τα πολύ σκούρα: τα θηλυκά ήταν ανεξέλεγκτα, οπότε εκών άκων την επανέφερε στον θρόνο της. Η Ζωή δεν του χαρίστηκε: τον τύφλωσε και τον έστειλε όχι στα Πριγκηπόννησα, αλλά στη Μονή Στουδίου, να βρίσκεται κοντά για να τον ελέγχει. Η ίδια, όχι που θα καθόταν να έσκαγε, παντρεύτηκε για τρίτη φορά τον Κωνσταντίνο Μονομάχο.
Άλλη πιο θλιβερή ιστορία είναι αυτή του Ρωμανού του Διογένη. Ο Διογένης ανέλαβε τον θρόνο του Βυζαντίου σε μια δύσκολη περίοδο της αυτοκρατορίας, χωρίς να έχει την υποστήριξη των αριστοκρατών. Είναι ο μόνος που είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο που εκπροσωπούν οι Σελτζούκοι Τούρκοι για την αυτοκρατορία. Οι υπόλοιποι άρχοντες τους θεωρούσαν μια τυχαία ορδή με την οποία θα τα έβγαζαν γρήγορα πέρα, αρκεί να ξεφορτωνόντουσαν τον αυτοκράτορα, ο οποίος τους την έσπαγε πολύ. (ενδεχομένως και να μην είχαν και τόσο άδικο, ίσως ήταν και κάπως αχώνευτος ο τύπος). Τέλος πάντων, ο Ρωμανός έχει οργανώσει τον στρατό του με μισθοφόρους και προσπαθεί να αντιμετωπίσει σε μετωπική επίθεση τις υποδεέστερες δυνάμεις του Αλπ Ασλάν, στα περίχωρα της πόλης του Μάτζικερτ, κοντά στη λίμνη Βαν, τον Αύγουστο του 1071. Η μάχη ξεκινά καλά για τους Βυζαντινούς: ο Αλπ Ασλάν τους φοβάται και υποχωρεί συνεχώς αποφεύγοντας να δώσει μάχη. Αρχίζει να νυκτώνει. Ο Ρωμανός δίνει το σήμα επιστροφής στο στρατόπεδο. Αυτό το σήμα, πώς και έγινε και το εξέλαβε ο στρατός ως υποχώρηση; Κανείς δεν ξέρει. Ενδεχομένως τις φήμες για άτακτη υποχώρηση να τις τροφοδότησε προδοτικά ο Ανδρόνικος Δούκας, ο οποίος υποπτευόταν ότι ο Ρωμανός θα παραβίαζε τη διαδοχή των Δουκών στον θρόνο εις όφελός του. Το αποτέλεσμα ήταν ένα: πανικός εκ του μη όντως. Ο Αλπ Ασλάν που μόνο χαζός δεν ήταν, άδραξε την ευκαιρία και αντεπιτέθηκε. Αιχμαλώτισε τον Ρωμανό και πρόσφερε όρους και συνθήκες μάλλον ευνοϊκές για τους Βυζαντινούς και κατόπιν απελευθέρωσε τον αυτοκράτορα. Οι εχθροί του όμως στην Πόλη με αρχηγό τον Ιωάννη Δούκα και με την ηθική υποστήριξη του Μιχαήλ Ψελλού, στέφουν αυτοκράτορα τον Μιχαήλ Ζʼ Δούκα, προγονό του Ρωμανού και απορρίπτουν ασυζητητί και κοντόφθαλμα τη συνθήκη ειρήνης του Αλπ Ασλάν. Εξορίζουν την αυτοκράτειρα Ευδοκία, σύζυγο του Ρωμανού και μητέρα του Μιχαήλ Δ΄ στην Πρίγκηπο και την αναγκάζουν να καρεί μοναχή. Ο Ρωμανός κατά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία δε μπόρεσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση, συνελήφθη, τυφλώθηκε και εξορίστηκε στην νήσο Πρώτη. Συνέπεια όλης αυτής της θλιβερής ιστορίας: το μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας έπεσε μια για πάντα στα χέρια των Τούρκων.
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην ιστορία των Πριγκηποννήσων. Στη διάρκεια των γεγονότων της Άλωσης, τα Πρικηπόνησα αντιστάθηκαν μάταια στις επιθέσεις των Οθωμανών, με αποτέλεσμα μετά την κατάκτησή τους ο Μωάμεθ ο Πορθητής να πουλήσει τους κατοίκους ως σκλάβους. Στα έρημα νησιά μετέφερε υποχρεωτικά οικογένειες από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Οι νέοι κάτοικοι επωφελήθηκαν από τις φορολογικές απαλλαγές και κυρίως από την εξαίρεση στο παιδομάζωμα και αναπτύχθηκαν γρήγορα. Οι απαλλαγές αυτές προσέλκυσαν κι άλλους χριστιανούς από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα να πυκνώσει ο πληθυσμός τους. Οι περιηγητές τα θεωρούσαν αμιγώς ελληνικά νησιά (Iles de Grece τα ονόμαζαν), αφού τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες.
Στις αρχές του 18ου αιώνα υπήρχαν κάτοικοι από την Χίο, τη Νάξο, τη Μυτιλήνη, τον Πόντο, τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Το δεύτερο μισό του 19ο αιώνα τα ατμόπλοια έκαναν εφικτή την τακτική σύνδεση των νησιών με την Κωνσταντινούπολη. Το γεγονός αυτό συντέλεσε πολύ στην αύξηση των επισκεπτών και στην αλλοίωση του πληθυσμού που ήδη ήταν εγκατεστημένος εκεί, καθώς και στον χαρακτήρα των νησιών ο οποίος ξαναγίνεται παραθεριστικός, κατʼ αναλογία προς το Βυζάντιο. Εκτός από τους έλληνες, υπήρξαν και κοινότητες αρμενίων, εβραίων και φραγκολεβαντίνων καθώς και ευρωπαίων διπλωματών οι οποίοι έκτισαν υπέροχες ξύλινες συνήθως επαύλεις.
Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με πολλά δεινά για τους κατοίκους των Νησιών. Στη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων και του Αʼ παγκοσμίου πολέμου η υποχρεωτική στρατολόγηση των φτωχότερων κατοίκων, η κατάληψη των κοινοτικών κτιρίων (σχολών, ορφανοτροφείων κλπ) από Τούρκους στρατιωτικούς και η εγκατάσταση στρατευμάτων διαφόρων χωρών επέφερε μεγάλες καταστροφές και απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό.
Η κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας με την μικρασιατική καταστροφή του 1922 πάγωσε το ρωμαίικο στοιχείο που απέμεινε στην Τουρκία και φυσικά στα Πριγκηπόνησα. Ως το 1955 υπήρξε μια περίοδος ηρεμίας. Το πογκρόμ των ελληνικών περιουσιών της Πόλης που συνέβη τότε σήμανε την αρχή του τέλους. Ακολούθησαν οι απελάσεις της δεκαετίας του ’60. Η αίσθηση ανασφάλειας των υπολοίπων τους οδήγησε σε σταδιακή αναχώρηση, συχνά χωρίς τη διασφάλιση της ιδιοκτησίας της ακίνητης περιουσίας τους. Τη θέση τους πήραν μέτοικοι από τα βάθη της Μικρασίας, κυρίως Κούρδοι και Λαζοί. Σήμερα από τους 20.000 μόνιμους κατοίκους ελάχιστοι είναι Ρωμιοί
Παραθέτω τώρα έναν κατάλογο από celebrities της εποχής οι οποίοι εξορίστηκαν στην Πρίγκηπο για να συμπληρωθεί το πανόραμα της βυζαντινής ιστορίας.
- Ο πατριάρχης Ευτύχιος εξορίστηκε το 565 μετά από διαταγή του αυτοκράτορα Ιουστίνου Αʼ
- Το 637 ο Αθαλάριχος, νόθος γιος του αυτοκράτορα Ηράκλειου. Ο νέος αυτός το είχε καημό που δε μπορούσε ως νόθος να αποκτήσει το στέμμα και συνωμότησε για την ανατροπή του μπαμπά. Ο μπαμπάς το πήρε μυρουδιά και τον έστειλε στην Πρίγκηπο να ησυχάσει.
- Το 766 ο πατριάρχης Κωνσταντίνος Βʼ από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Κοπρώνυμο. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας τον είχε προτείνει για το αξίωμα αυτό, όμως ο πατριάρχης του βγήκε εικονόφιλος (εμ και αυτός κοτζάμ αυτοκράτορας δεν ήξερε, δε ρώταγε), οπότε με συνοπτικές διαδικασίες τον έστειλε για αγρανάπαυση στην Πρίγκηπο. Μετά από δύο χρόνια κάτι κακό μεσολάβησε και ο πρώην πατριάρχης αναθεματίστηκε, διαπομπεύτηκε στον Ιππόδρομο και τελικά αποκεφαλίστηκε με διαταγή του αυτοκράτορα.
- Το 797 η πριγκίπισσα Ευφροσύνη, κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΣΤʼ, από τη γιαγιά της την Ειρήνη την Αθηναία, η οποία προκειμένου να παραμείνει στον θρόνο, εκτός των άλλων τύφλωσε και τον γιο της Κωνσταντίνο στην περίφημη αίθουσα της Πορφύρας, στο ίδιο δωμάτιο με αυτό που τον είχε γεννήσει. Μια έκλειψη ηλίου και ένα θόλωμα στην ατμόσφαιρα που κράτησε 17 ημέρες ερμηνεύτηκε από το λαό της Κωνσταντινούπολης ως οργή θεού για το ανόσιο έργο που είχε διαπράξει. Η ίδια με τη σειρά της, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, εξορίστηκε πρώτα στην Πρίγκηπο για ένα μήνα και κατόπιν στη Λέσβο όπου και πέθανε. Η σορός της όμως μεταφέρθηκε στην Πρίγκηπο και τάφηκε στη Μεγάλη Γυναικεία Μονή που η ίδια ανακαίνισε και πλούτισε κατά τη διάρκεια της βασιλείας της. Τα ερείπια (Καμάρες) αυτού του μοναστηριού είναι στην ακτή.
- Ο Θεόδωρος ο Στουδίτης, αφού εξορίστηκε στην Χάλκη για τρίτη φορά στη ζωή του, εξορίστηκε με μαθητές και συγγενείς από τον Λέοντα Εʼ τον Αρμένιο για τέταρτη και οριστική στην Πρίγκηπο όπου και πέθανε. Μια σπηλιά στους βράχους της ακτής, κάτω από ένα παρεκκλήσι των Αγ. Θεοδώρων, υποδεικνυόταν ως ο τόπος φυλάκισης του Θεοδώρου.
- Η πριγκίπισσα Ευφροσύνη ξανά. Αυτή τη φορά από τον θετό γιο της Θεόφιλο. Αυτή η γυναίκα δεν είχε καμία τύχη με τους συγγενείς της.
- Όπως ήδη ανέφερα η αυτοκράτειρα Ζωή, από τον θετό γιο της.
- Γύρω στο 1071/72 ο Μιχαήλ Ζʼ Δούκας εξόρισε τη μητέρα των Κομνηνών Άννα Δαλασσηνή.
- Μαρία η Αλανή. Σύζυγος των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζʼ Δούκα (1071-1078) και του Νικηφόρου Γʼ Βοτανειάτη (1078-1081) και ερωμένη του υιοθετημένου της γιου της Αλέξιου Αʼ Κομνηνού. Καταγόταν από την οικογένεια των ηγεμόνων της Αλανίας (Γεωργία) και έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα γράμματα και τις τέχνες.
- Και ένας διάσημος εξόριστος του 20ου αιώνα ήταν ο Λέον Τρότσκι ο οποίος έζησε από το 1929 ως το 1933 στην έπαυλη Τριανταφυλλίδη- Σεβαστόπουλου, μια από τις πιο όμορφες του νησιού. Το οίκημα αυτο θα το βρείτε στην οδό Τσάνκαγια 55.
Κατά τους επόμενους χρόνους το νησί ακολούθησε την ίδια πορεία με τα υπόλοιπα Πριγκηπόνησα. Μαρασμός, ανάπτυξη και ξανά μαρασμός. Όμως ο μαρασμός της ελληνικής κοινότητας δεν είναι εμφανής στο δομημένο τοπίο του χωριού μια και τα παλιά σπίτια των ελλήνων ως επί το πλείστον τα έχουν πάρει ευκατάστατοι τούρκοι οι οποίοι τα αναπαλαίωσαν και τα χρησιμοποιούν ως εξοχικά
Attachments
Last edited by a moderator:
