Borealis
Member
- Μηνύματα
- 3.817
- Likes
- 7.700
Επειδή κάποιος μπορεί να μπερδευτεί και να τα θεωρήσει Οθωμανικά μνημεία καλό είναι να διευκρινιστεί ότι είναι από την αίρεση των Βογομίλων, κάτι μεταξύ χριστιανών και σατανιστών, πολύ ωραίος συνδυασμός!
-
Η αναδρομή στο παρελθόν συνεχίζεται! Ψηφίστε την Ταξιδιωτική Ιστορία του μήνα για τους μήνες Δεκέμβριο 2019 - Φεβρουάριο 2020!!
Βοσνία-Ερζεγοβίνη Welcome to Sarajevo! (Bosnia & Herzegovina trip) με ολίγον Βελιγράδι!
- Thread starter giannismits
- Ημερομηνία δημιουργίας
Giwrgos10
Member
- Μηνύματα
- 219
- Likes
- 926
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
- Ταξίδι-Όνειρο
- Κάτι ΜΗ τουριστικό
Άψογος όπως πάντα με πολύ χρήσιμες ίνφο για κάποιον που σκοπεύει να ταξιδέψει εκεί που έχεις πάει γενικά και όχι μόνο για Σαράγεβο. Ήμασταν εκεί τον Αύγουστο. Το Σαράγεβο έχει κρατήσει μια θέση στη καρδια μου. Αγαπημένη πόλη που σίγουρα θα ξαναπάω κάποια στιγμή. Αναμένουμε
giannismits
Member
- Μηνύματα
- 3.494
- Likes
- 11.728
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
Σ'ευχαριστώ πολύ Γιώργο.
Θα πρέπει να περάσει κάποιος καιρός για να ξεκαθαρίσει μέσα μου το ταξίδι αυτό. Όπως και κάθε ταξίδι άλλωστε. Μετά από καιρό διαπιστώνω τι μου έμεινε από το μέρος και αν το νοσταλγώ. Σίγουρα το κατατάσω από τα πιο ενδιαφέροντα, διαφορετικά και όμορφα ταξίδια έχω κάνει μάλλον μπήκε στο top 5 μου!
Θα πρέπει να περάσει κάποιος καιρός για να ξεκαθαρίσει μέσα μου το ταξίδι αυτό. Όπως και κάθε ταξίδι άλλωστε. Μετά από καιρό διαπιστώνω τι μου έμεινε από το μέρος και αν το νοσταλγώ. Σίγουρα το κατατάσω από τα πιο ενδιαφέροντα, διαφορετικά και όμορφα ταξίδια έχω κάνει μάλλον μπήκε στο top 5 μου!
georgeant
Member
- Μηνύματα
- 603
- Likes
- 2.519
- Ταξίδι-Όνειρο
- Road trip B. Αμερική
Επιτέλους! Πολύ promising και αυτή η ιστορία. Πάντα περιγραφικότατος και με πλούσιο φωτογραφικό υλικό! Εύγε! Παρ'όλο που γενικότερα τα Βαλκάνια δε με γοητεύουν (πέραν ίσως απο την Κροατία) περιμένω με ανυπομονησία σου τη συνέχεια της ιστορίας μήπως και αλλάξω άποψη. 
Καλά τι να σχολιάσω για αυτές στο ξενοδοχείο; Έπαθα σοκ. Προσωπικά ίσως το πήγαινα και λίγο παραπέρα και να έκανα κάποια καταγγελία. Δεν είναι συμπεριφορά αυτή. Σίγουρα θα αντιμετωπίζουν έτσι κι άλλους πελάτες.
Καλά τι να σχολιάσω για αυτές στο ξενοδοχείο; Έπαθα σοκ. Προσωπικά ίσως το πήγαινα και λίγο παραπέρα και να έκανα κάποια καταγγελία. Δεν είναι συμπεριφορά αυτή. Σίγουρα θα αντιμετωπίζουν έτσι κι άλλους πελάτες.
giannismits
Member
- Μηνύματα
- 3.494
- Likes
- 11.728
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
Άσε Γιώργο. Κατ' αρχην να σου πω πως στο booking είχα γράψει με λεπτομέρεια το περιστατικό, και η booking μου έστειλε αυτοματοποιημένο μήνυμα οτι δεν μπορεί να αναρτήσει το σχόλιο μου γιατί οι όροι χρήσεις το απαγορεύουν και μου έστειλαν ένα κατεβατό. Οπότε το διόρθωσα και τα έγραψα πολύ light. Απ' ότι κατάλαβα αυτές, η μία τουλάχιστον είχε κόλλημα με τους Γερμανούς ή αυτούς που μιλούν Γερμανικά. Κάτι Ρουμάνους που ήξεραν Γερμανικά τους μιλούσε τρελά ευγενικά και με ενθουσιασμό! Ντροπή.Επιτέλους! Πολύ promising και αυτή η ιστορία. Πάντα περιγραφικότατος και με πλούσιο φωτογραφικό υλικό! Εύγε! Παρ'όλο που γενικότερα τα Βαλκάνια δε με γοητεύουν (πέραν ίσως απο την Κροατία) περιμένω με ανυπομονησία σου τη συνέχεια της ιστορίας μήπως και αλλάξω άποψη.
Καλά τι να σχολιάσω για αυτές στο ξενοδοχείο; Έπαθα σοκ. Προσωπικά ίσως το πήγαινα και λίγο παραπέρα και να έκανα κάποια καταγγελία. Δεν είναι συμπεριφορά αυτή. Σίγουρα θα αντιμετωπίζουν έτσι κι άλλους πελάτες.
Το προσπεράσαμε αλλά δεν ήθελα να βλέπω τα μούτρα τους όσο ήμασταν εκεί. Δεν θέλαμε να μας χαλάσει η διάθεση.
Last edited:
jimp
Member
- Μηνύματα
- 5.020
- Likes
- 6.401
Ευχαριστω για την ιστορια @giannismits . Παντα λεπτομερής, με φωτογραφιες και με ιστορικη αφήγηση οι ιστοριες σου, συνδυασμος που αρεσει και σε εμενα.
Παντως αν και δεν εχει παιξει πολυ(αδικαιολόγητα), ο Μιλόσεβιτς αθωώθηκε για οσα είχε κατηγορηθεί.
Παντως αν και δεν εχει παιξει πολυ(αδικαιολόγητα), ο Μιλόσεβιτς αθωώθηκε για οσα είχε κατηγορηθεί.
giannismits
Member
- Μηνύματα
- 3.494
- Likes
- 11.728
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
Sarajevo war tour παρέα με τον Ervin!
Η φιλόδοξη 2η ημέρα ξημέρωσε στο Σαράγιεβο και ενθουσιασμένοι πήγαμε στην πλατεία περιστεριών στην ξύλινη κρήνη Sebilj, για να συναντήσουμε τον Ervin. Ο καιρός είχε φτιάξει και ο ήλιος δειλά δειλά άρχισε να αχνοφαίνεται.
Στο email το προηγούμενο βράδυ ο Ervin μου έγραψε χιουμοριστικά ''θα κρατάω ένα σακίδιο και είμαι πολύ χοντρός. Θα είναι εύκολο να με αναγνωρίσετε''! Στις 9 ακριβώς έγινε η συνάντηση και η γνωριμία. Το τουρ θα ήταν πριβέ κάτι που μας έκανε να χαρούμε αλλά στη συνέχεια καταλάβαμε πως μάλλον θα ήταν καλύτερα να συμμετείχαν κι άλλοι! Τα διάφορα τουρ και των άλλων ξεναγών είναι μέχρι 8 ατόμων αλλά έτυχε ο Ervin το συγκεκριμένο πρωινό να έχει μόνο εμάς! Ποιος τη χάρη μας.
Στο Σαράγιεβο υπάρχουν πάρα πολλές εταιρείες ξενάγησης και λίγο πολύ τα τουρ περιλαμβάνουν τα ίδια. Υπάρχουν δωρεάν ξεναγήσεις, ξεναγήσεις αφιερωμένες στον πόλεμο, στους ολυμπιακούς αγώνες, σε πεζοπορίες εκτός κτλ. Εμείς επιλέξαμε την https://tooricotours.com/about-us/ και τον Ervin, γιατί είναι ο Νο1 ξεναγός της πόλης στο tripadvisor https://www.tripadvisor.co.nz/Attraction_Review-g294450-d3298088-Reviews-Toorico_Tours-Sarajevo_Sarajevo_Canton.html και γιατί το Sarajevo war tour που κάνει μας εξέφρασε πιο πολύ απ’ όλα αφού ήταν το μοναδικό που περιλάμβανε ξενάγηση στο τούνελ, εξόρμηση στα βουνά των ολυμπιακών αγώνων, σε σημεία με πανοραμική άποψη της πόλης και πολλά έξτρα. Η διάρκεια του είναι 5 ώρες, περιλάμβανε δωρεάν μπουκαλάκια νερό, μπουρέκι, wifi και βέβαια μετακινήσεις με αυτοκίνητο. Κόστος 30€ το άτομο.
Complete war tour
https://tooricotours.com/tours-and-booking/complete-war-tour/
Ο Ervin είναι ένας καλοκάγαθος 30αρης. Στην όψη μοιάζει λίγο περιθωριακός ίσως λόγω της ατημέλητης εμφάνισης του, ίσως λόγω του αργού τρόπου ομιλίας του, ίσως λόγω ενός έντονου τικ που έχει και μας έκανε να αισθανθούμε λίγο άβολα στην αρχή μέχρι που το συνηθίσαμε. Πολύ καλό παιδί, με καλά αγγλικά φυσικά, γνώστης, ευγενικός αλλά είχε ένα ελάττωμα. Μιλούσε πάρα πολύ! Ο καημένος σίγουρα ήθελε να κάνει καλά τη δουλειά του και μας βομβάρδισε με πληροφορίες. Όταν όμως δεν ξέρεις άπταιστα αγγλικά είναι δύσκολο να συγκρατήσεις τις πληροφορίες και πολλές από αυτές χάνονταν και δεν προλαβαίναμε καν να τις επεξεργαστούμε. Όμως και ελληνικά να τα άκουγα πάλι θα κουραζόμουν.
Του το είπαμε και μας είπε να τον ρωτάμε ότι δεν καταλαβαίνουμε. Όμως μιλούσε πάρα μα πάρα πολύ. Ομολογώ πως μας κούρασε ειδικά τον Rose αφού αυτός συνομιλούσε περισσότερο μαζί του. Όλο το βάρος της ξενάγησης έπεσε σε μας αφού ήμασταν οι μοναδικοί και δεν θέλαμε να δείξουμε ότι δυσανασχετούμε. Μας είπε πολλά ενδιαφέροντα αλλά και πολλά περιττά κατά την άποψή μας. Ίσως γιατί ήμουν διαβασμένος και γνώριζα από πριν τα ιστορικά γεγονότα και κάποιες λεπτομέρειες που μας έλεγε. Ίσως είμαστε άμαθοι σε ξεναγήσεις, τι να πω. Όμως είναι τόσο καλό και συμπαθέστατο παιδί, που θα τον πρότεινα σε όποιον ενδιαφέρεται για ξενάγηση στην πόλη.
Οδηγός ήταν ένα θείος και όχι ο ίδιος ο Ervin αφού όπως μας είπε δεν ξέρει να οδηγεί. Ξεκινήσαμε λοιπόν από την πλατεία περιστεριών, και μετά επί της λεωφόρου Marsala Tita. Ο Ervin ξεκίνησε να μας δίνει τις πρώτες πληροφορίες για κάποιους δρόμους, κτίρια και γεγονότα.
Markale Market. Η υπαίθρια αγορά γνωστή από δύο ξεχωριστούς βομβαρδισμούς που έμειναν στην ιστορία ως σφαγές! Η πρώτη στις 5/02/94 με 68 νεκρούς και η δεύτερη στις 28/08/95 με 43 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Αυτό που δεν μας ανέλυσε ο Ervin είναι πως για την πρώτη επίθεση κατηγορήθηκε η ίδια η Βοσνιακή πλευρά. Ότι δηλαδή αυτή έριξε την οβίδα με σκοπό να κερδίσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινότητας ώστε να παρέμβει η δύση. Από την άλλη ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν αδύνατο να καθοριστεί ποια πλευρά είχε ρίξει τον όλμο και η έκθεσή τους ήταν ασαφής αφήνοντας ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα. Για την ιστορία το 2004 στη δίκη που έγινε, τα περισσότερα μέλη του Δικαστηρίου έκριναν ότι η οβίδα πυροβόλου που προκάλεσε την έκρηξη προήλθε απ' την περιοχή που ελεγχόταν απ' τον σερβοβοσνιακό στρατό και η απόφαση αναφέρει πως επρόκειτο για απρόκλητη επίθεση εναντίον αμάχων.
Δεν παραθέτω εικόνες από το μακελειό γιατί είναι πάρα πολύ σκληρές. Υπάρχουν πάρα πολλά συγκλονιστικά βίντεο στο youtube λίγα λεπτά μετά τους βομβαρδισμούς. Βίντεο για πολύ γερά στομάχια!
Μας είπε για κάποια πεζοδρόμια με τρύπες από χειροβομβίδες που κάποιες από αυτές είναι γεμισμένες με κόκκινο τσιμέντο συμβολικά. Τα τριαντάφυλλα του Σαράγιεβο, όπως τα λένε για να μη ξεχνάει ο κόσμος.
Marsala Tita – Κεντρική τράπεζα Β/Ε
Πλατεία Trg Karla Parzika – Δίδυμοι πύργοι UNITIC και εκκλησία svetog Josipa
Στη συνέχεια στις λεωφόρους Zmaja od Bosne και Mese Selimovica με κατεύθυνση το τούνελ. Ανεπίσημα την περίοδο του πολέμου ήταν γνωστές ως ''λεωφόροι ελεύθερων σκοπευτών'', που έγιναν διαβόητες ως επικίνδυνο μέρος για να τις διασχίσει ο άμαχος πληθυσμός. Η περιοχή έχει πολλά πολυώροφα κτίρια δίνοντας στους ελεύθερους σκοπευτές εκτενές πεδίο δράσης. Αν και το Σαράγιεβο ήταν σε συνεχή πολιορκία, οι άνθρωποι έπρεπε να περάσουν τους συγκεκριμένους δρόμους προκειμένου να επιβιώσουν, διακινδυνεύοντας συστηματικά τις ζωές τους. Η πινακίδα "Pazi - snajper!" (Προσέξτε - σκοπευτής!) έκανε τους ανθρώπους να τρέχουν γρήγορα κατά μήκος του δρόμου ή να προστατεύονται από τα τεθωρακισμένα οχήματα των Ηνωμένων Εθνών. Φρίκη.
Στις δίκες που έγιναν μετά τον πόλεμο, αναγνωρίστηκε ότι οι κάτοικοι του Σεράγεβο ήταν στόχοι άμεσων και έμμεσων επιθέσεων απ' τις θέσεις του σερβοβοσνιακού στρατού. Εκατοντάδες πολίτες δολοφονήθηκαν και χιλιάδες τραυματίστηκαν από ελεύθερους σκοπευτές, σε μια περίοδο δύο ετών. Ένας μικρός αριθμός απ' αυτά τα περιστατικά, μόνο ένας αρκετά μικρός αριθμός, θα μπορούσε να αποδοθεί σε τυχαίες και μη ηθελημένες ενέργειες.
Κατά μήκος η λεωφόρος είναι γεμάτη με άχρωμα και μίζερα μπλοκ πολυκατοικιών αλλά και πιο σύγχρονα κτίρια σωστά θηρία. Ο Ervin μας είπε πως τα περισσότερα από αυτά είναι χτισμένα πριν το 1992 και μετά τον πόλεμο έχουν ανακατασκευαστεί σχεδόν όλα και έχουν γίνει σαν καινούρια. Όμως χτίζονται συνέχεια και καινούρια μεγαθήρια στα προάστια. Κάποια κτίρια είναι εγκαταλελειμμένα, με τις προσόψεις τους γεμάτες τρύπες από σφαίρες, όπως και μερικές πολυκατοικίες .
Η Βοσνία είναι η 4η φτωχότερη χώρα στην Ευρώπη και δύσκολα τα βγάζει πέρα ο κόσμος αλλά για τους περισσότερους επισκέπτες η χώρα θεωρείται πάμφθηνη. Το διαπιστώσαμε κι εμείς αφού οι τιμές είναι 50% κάτω σε σύγκριση με την Ελλάδα σχεδόν στα πάντα. Μ’ αυτά και με κείνα μετά από μισή ώρα φτάσαμε στο Μουσείο του Τούνελ. http://tunelspasa.ba/#Dobrodo%C5%A1li
Όλες οι ξεναγήσεις της πόλης ξεκινούν από το Τούνελ. Η σήραγγα της ελπίδας, όπως το έλεγαν τότε. Η μετάβαση στο τούνελ δεν μπορεί να γίνει με τα μέσα μεταφοράς παρά μόνο με ταξί ή με οργανωμένη ξενάγηση.
Πριν περάσουμε την είσοδο, κοντοσταθήκαμε έξω από το σπίτι και ο Ervin μας είπε τρελές λεπτομέρειες για το πως έγινε αυτό το τούνελ. Το τούνελ το έσκαψαν Βόσνιοι κάτοικοι του Σαράγιεβο μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου του 1993, εν μέσω της πολιορκίας, κάτω από το αεροδρόμιο που ήταν υπό την προστασία των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να ολοκληρωθεί το έργο, καθώς υπήρχε έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, και τα κατάλληλα εργαλεία και υλικά, κατά συνέπεια η σήραγγα ήταν σκαμμένη με το χέρι, με φτυάρια και με χρήση αναπηρικών καροτσιών για τη μεταφορά μεγάλου όγκου από τα συντρίμμια. Το τούνελ σκάφτηκε 24 ώρες την ημέρα, με τους εργαζόμενους να εργάζονται σε 8 βάρδιες και να πληρώνονται με ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα! Μη σας κάνει εντύπωση γιατί τότε ήταν ένα αγαθό στην υψηλότερη ζήτηση και πολύ ακριβό.
Το τούνελ με συνολικό μήκος τα 800 μέτρα, υπολογίζεται ότι το περνούσαν 4,000 άτομα ημερησίως. Ήταν η μοναδική είσοδος και έξοδος της πόλης, που έβγαζε τραυματίες, έβαζε τρόφιμα και νερό, πυρομαχικά και όπλα, αλλά με πολλές δυσκολίες. Με ύψος που δεν ξεπερνά το 1 μέτρο και 50 εκατοστά και πλάτος 1 μέτρο, οι πλημμύρες μέσα στο τούνελ ήταν συχνό φαινόμενο, και το νερό δε συνιστούσε ιδανικό συνδυασμό με τα ηλεκτρικά καλώδια που ήταν απαραίτητα για να φωτίζεται. Η είσοδος στη σήραγγα προστατευόταν από το στρατό της Βοσνίας , και απαιτούνταν άδεια να εισέλθουν και να εγκαταλείψουν την πόλη οι πολίτες από αυτή την υπόγεια διαδρομή. Υπήρξαν αναφορές Βοσνίων ότι αναγκάζονταν να πληρώνουν μέχρι και 120 δολάρια στο Βοσνιακό στρατό για να περάσουν οι ίδιοι και οι οικογένειες τους τη σήραγγα!
Με τη λήξη του πολέμου το τούνελ εγκαταλείφτηκε και κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να συντηρήσει τις αναμνήσεις. Η οικογένεια Kolar που ήταν οι ιδιοκτήτες του σπιτιού της μιας εισόδου της σήραγγας, πήραν τα πράγματα στα χέρια τους. Συνέλεξαν τα πιο φαινομενικά άχρηστα αντικείμενα που ήταν διασκορπισμένα γύρω από το τούνελ. Βρήκαν τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για το σκάψιμο, σακίδια και τσάντες στα οποία οι πολίτες μετέφεραν τα τρόφιμα και καρότσια που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά υλικού. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι έσωσαν περίπου 20 μέτρα του τούνελ από το σπίτι τους προς το αεροδρόμιο. Ο Ervin μας είπε για το απίστευτο χρηματικό ποσό που έδωσε το κράτος στην οικογένεια Kolar για να περάσει το Τούνελ στα χέρια της πολιτείας. Μας είπε άπειρες πληροφορίες μέχρι επιτέλους να μπούμε μέσα!
Η σήραγγα της ελπίδας είναι ένα μνημείο για τη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος! Έχει ανακηρυχτεί μνημείο προστατευόμενης κληρονομιάς και είναι το Νο1 Μουσείο – αξιοθέατο του Σαράγιεβου. Το κόστος εισόδου είναι 10ΚΜ ή 5 ευρώ και δεν περιλαμβάνεται στην τιμή των ξεναγήσεων. Ο Ervin χαιρέτησε τον ταμεία στην είσοδο και μπήκαμε στον χώρο της αυλής. Δεν προλάβαμε να τον ρωτήσουμε και μας είπε πως έτσι είναι όταν έχεις καλές γνωριμίες. Εν ολίγοις μπήκαμε χωρίς να πληρώσουμε! Και τον ευχαριστήσαμε πολύ γι’ αυτό.
Έκανα αμάν να βγάλω μια φωτογραφία χωρίς κόσμο! Γιατί πιστέψτε με είχε πάρα πολλά γκρουπ εκείνη τη στιγμή. Εμείς συνεχίσαμε την πριβέ ξενάγηση.
Η εμπειρία ήταν εξαιρετική. Δεν είναι μόνο τα 20 μέτρα της σήραγγας που περάσαμε και έστω για λίγο νοιώσαμε τον σκληρό αγώνα επιβίωσης, αλλά το αρχειακό και φωτογραφικό υλικό που υπάρχει, οθόνες προβολής βίντεο, τα αντικείμενα, ο στρατιωτικός εξοπλισμός, σημαίες, στρατιωτικές στολές και πολλά ακόμα αντικείμενα ήταν μια υπενθύμιση για όλους μας. Τα ίχνη του παρελθόντος είναι ορατά και απτά. Η υποχρέωση του μουσείου είναι να διδάξει την αλήθεια και να σταθεί μάρτυρας στην πάλη του ανθρώπου και τις ανθρώπινες αξίες. Ο στόχος είναι η συνειδητοποίηση και η παρουσίαση της αλήθειας που βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα και την υλική δομή, εξαλείφοντας έτσι τη δυνατότητα της χειραγώγησης της ιστορίας.
Αυτό που μου έκανε θετική εντύπωση στον Ervin, είναι πως μου φάνηκε αντικειμενικός και με ψυχραιμία μας ανέφερε τα γεγονότα χωρίς βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς ή συναισθηματικές εξάρσεις. Σε ερώτηση μας για τη τωρινή σχέση τους και πως νοιώθουν για τους Σέρβους μας είπε πως και με Σέρβους και με τους Κροάτες δεν έχουν κανένα πρόβλημα, πως η κοινωνία ζει αρμονικά και ο κόσμος έχει ξεχάσει. Από τη συζήτηση βέβαια βγάλαμε το συμπέρασμα πως η χρήση του όρου Εμφύλιος για τον συγκεκριμένο πόλεμο είναι μάλλον καταχρηστική. Γιατί στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν παρά ελάχιστες συγκρούσεις αντιπάλων στρατευμάτων, αλλά αποτρόπαιες πράξεις όπως εξοντωτικές σφαγές μουσουλμάνων και αμέτρητων μη Σέρβων, εξαντλητικές πολιορκίες, βασανιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, διωγμούς, και μια συστηματική εθνοκάθαρση που αποτέλεσε μια ντροπιαστική καμπή της βαλκανικής ιστορίας.
Στη συνέχεια περάσαμε αυτά τα 20 μέτρα του τούνελ από τα συνολικά 800 που ήταν το σύνολο της σήραγγας. Χρησιμοποιήθηκε για την τροφοδότηση προμηθειών των Βόσνιων ένοπλων δυνάμεων στη διάρκεια του πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, των καυσίμων, εφημερίδων, και όπλων.
Αφού γρήγορα βγήκαμε από την άλλη πλευρά, ανεβήκαμε πάνω στον κύριο μουσειακό χώρο. Παρακολουθήσαμε συγκλονιστικά βίντεο ανθρώπων μέσα από τη σήραγγα και όχι μόνο, είδαμε αντικείμενα και τον τρόπο περίθαλψης των τραυματιών και πολλά ακόμα. Εγώ έβγαζα φωτογραφίες και ο Rose υπόμενε την ακατάπαυστη ομιλία του Ervin! Είπαμε καλός, χρυσός αλλά ζαλίστηκε το κεφάλι μας.
Είπαμε στον Ervin ότι είμαστε υπερπλήρεις από την ξενάγηση στο τούνελ και αποχωρήσαμε. Κάναμε λίγο αργότερα μια στάση σε βενζινάδικο για τουαλέτα και για να μας αγοράσει μπουκαλάκια νερό. Μετά το μικρό διάλειμμα πήραμε το δρόμο για το βουνό Igman. Στη διαδρομή ο Ervin μας έλεγε για τις νάρκες. Μπορεί να πέρασαν 20 χρόνια από τη λήξη του πολέμου όμως οι νάρκες υπάρχουν ακόμα. Βρισκόμαστε στη Βοσνία, τη χώρα με τις περισσότερες νάρκες στην Ευρώπη. Το εθνικό στρατηγικό σχέδιο προβλέπει την αποναρκοθέτηση μέχρι το 2019, αλλά υπάρχει μεγάλη έλλειψη χρηματοδότησης από τους εθνικούς και τοπικούς πόρους. Οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις δυσκολεύουν την κατάσταση αφού μετακίνησαν τα ναρκοπέδια. Και μιλάμε για περίπου 200.000 νάρκες! Χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί την τελευταία 20ετια από νάρκες. Ο Ervin μας είπε για διαφθορά, δωροδοκίες και εκβιασμούς από την κρατική υπηρεσία που είναι αρμόδια για την αποναρκοθέτηση.
Τα λιβάδια της Βοσνίας παραμένουν θανάσιμα επικίνδυνα από τις νάρκες.. Μόνο στο πρώτο μισό του 2014, ακόμη 14 άνθρωποι προστέθηκαν στον κατάλογο των θυμάτων. Τέσσερις εξ αυτών πέθαναν και μεταξύ τους ήταν ένα παιδί. Κι όσο οι συνθήκες παραμένουν ως έχουν, τα κατά τα άλλα ειδυλλιακά δάση της Βοσνίας θα εξακολουθούν να είναι θανατηφόρες παγίδες.
Το ορεινό τοπίο ήταν πανέμορφο και στη διαδρομή ευτυχώς ο Ervin σταμάτησε να μιλάει κι έτσι ηρεμήσαμε αλλά και πλοηγηθήκαμε στο ίντερνετ από το άριστο wifi. Σε αρκετά σημεία το αυτοκίνητο πήγαινε σιγά για να φωτογραφίσω μέρη ενδιαφέροντος με πανοραμική θέα ή σταματούσαμε για λίγα λεπτά. Σε ένα σημείο βρεθήκαμε πάνω από τα λιφτ και τους λόφους των σκι που χρησιμοποιήθηκαν και στους Ολυμπιακούς αγώνες του ’84.
Προσεγγίζοντας το σημείο
Ο χώρος άνοιξε το 1982 και φιλοξένησε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Σαράγεβο έγινε ένα δημοφιλές χειμερινό μέρος αναψυχής και δραστηριοτήτων σκι μεταξύ των ντόπιων. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σεράγεβο, το βουνό Ίγκμαν έγινε μέρος της νεκρής ζώνης μεταξύ των εμπόλεμων και οι λόφοι γύρω από τα άλματα του σκι είδαν σκληρές μάχες. Δεδομένου ότι, οι εγκαταστάσεις ήταν γεμάτες με τρύπες, οι λόφοι δεν ήταν πλέον σε θέση να χρησιμοποιηθούν. Υπάρχουν σχέδια για την ανοικοδόμηση και την κατασκευή νέων θέσεων και τουριστικών εγκαταστάσεων αλλά εγώ δεν είδα καμιά δραστηριότητα ούτε τίποτα καινούργιο! Σίγουρα κάτι θα μας είπε ο Ervin αλλά μάλλον τα ξεχάσαμε στη στιγμή!
Είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά και βάθρο των ολυμπιονικών. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, το Ολυμπιακό βάθρο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος για τις εκτελέσεις και ήταν γεμάτο με τρύπες από σφαίρες. Έτσι!
Ευτυχώς το έχουν επισκευάσει για να θυμίζει έστω και λίγο τις ένδοξες μέρες των Ολυμπιακών αγώνων. Δεν χάσαμε βέβαια την ευκαιρία να ανέβουμε κι εμείς στο βάθρο. Είμαστε κι εμείς ολυμπιονίκες στον τομέα μας
Κάπου στο βουνό…
Η επόμενη στάση μας έγινε λίγα λεπτά πιο μετά. Εντωμεταξύ αναρωτηθήκαμε με τον Rose που είναι τα μπουρέκια που μας έταξε ο Ervin? Πότε, που και από πού θα τα φάμε? Το αυτοκίνητο έφτασε στα ερείπια του Hotel Igman.
Εκεί ο Ervin μας πρόσφερε το κλασικό παραδοσιακό burek. Με τυρί το δικό μου, με σπανάκι-τυρί του Rose. Τα είχε ήδη μαζί του πριν συναντηθούμε. Ήταν πεντανόστιμα ακόμα πιο ωραία από τη δική μας μπουγάτσα. Διότι καλές οι ξεναγήσεις και οι γνώσεις αλλά να φάμε και τίποτα! Ο υπέροχος Ervin μας έδειξε στο laptop του βίντεο από τους ολυμπιακούς αγώνες του ’84 στα αγωνίσματα των αλμάτων αλλά και πως ήταν το ξενοδοχείο Igman πριν τους βομβαρδισμούς. Η μοναδική φωτογραφία που βρήκα στο ίντερνετ , του ξενοδοχείου πριν από την καταστροφή του από τους βομβαρδισμούς είναι αυτή!
Και ένα βίντεο που δείχνει το πριν και το μετά
Ήταν ένα 5στερο ξενοδοχείο από τα καλύτερα στα Βαλκάνια. Αδυνατούσα να πιστέψω πως το ερείπιο που έβλεπα ήταν κάποτε ένα πολυτελέστατο 5οροφο ξενοδοχείο που φιλοξένησε τις αντιπροσωπείες όλων των χωρών στους Ολυμπιακούς αγώνες του ’84. Το μέρος όμως ''φωνάζει'' για φωτογραφίες! Είναι απόκοσμο και καταθλιπτικό. Ένα φάντασμα μέσα στο βουνό σε ένα καταπράσινο τοπίο. Περίεργος συνδυασμός. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, είχαμε 20 λεπτά χρόνο να ψάξουμε μόνοι μας το κτίριο, να το φωτογραφίσουμε να το αφουγκραστούμε.
Ακολούθησε μια σπέσιαλ φωτογράφιση με ασταμάτητα κλικ. Είναι το ιδανικό μέρος και ομολογώ πως δημιουργήσαμε εξαιρετικά πορτραίτα μέσα στα μπάζα σε ένα μέρος πλήρης καταστροφής και εγκατάλειψης!
Η συγκεκριμένη ξενάγηση ''Complete war tour'', προέβλεπε επίσκεψη και σε ακόμα ένα ''Ολυμπιακό'' βουνό το Trebevic και συγκεκριμένα στην εγκατάσταση που είχε γίνει το άθλημα του έλκηθρου πίστας (Olympic Bobsleigh and Luge Track). Το θέμα είναι πως η στάση στο βουνό Trebevic γίνεται εφόσον στην ξενάγηση συμμετέχουν πάνω από 4 άτομα. Ο Ervin όπως μας είπε ήταν η δεύτερη φορά που σε ξενάγηση του συμμετέχουν Έλληνες, και με χαρά μας πρόσφερε και την στάση στο βουνό Trebevic!
Δεν ήταν κάτι το συγκλονιστικό αλλά γιατί να το χάναμε?
Η πίστα έζησε στιγμές δόξας μέχρι την έναρξη των γιουγκοσλαβικών πολέμων το 1991. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, το κομμάτι χρησιμοποιήθηκε ως θέση πυροβολικού από Σερβοβόσνιες δυνάμεις. Τα κομμάτια παραμένουν ως επί το πλείστον ανέπαφα αλλά τα σημάδια του πολέμου είναι εμφανή. Σήμερα χρησιμοποιείται για ποδηλασία και κυρίως για γκράφιτι.
Τι ήθελα και απομακρύνθηκα κάποια στιγμή! Ξαφνικά ήρθα αντιμέτωπος με δύο μεγάλα σκυλιά! Όπου φύγει φύγει! Θυμήθηκα πως το Σεράγεβο έχει μεγάλο πρόβλημα με τα αδέσποτα. Γίνεται λόγος για 10.000 με 20.000 περιπλανώμενα σκυλιά και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις επιθέσεων σε ανθρώπους. Σαν τον τρελό έφυγα από το σημείο και δεν κοίταξα πίσω μου! Βέβαια όταν είπα το θέμα στον Ervin τον είδα πολύ χαλαρό και μου είπε πως έχει βελτιωθεί η κατάσταση.
Επίσης είχα διαβάσει πως αυτή η περιοχή στην εγκαταλελειμμένη εγκατάσταση του έλκηθρου πίστας, είναι πασίγνωστη για τη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ομάδα νεαρών Βόσνιων. Με έκπληξη ο Ervin μας είπε πως δεν έχει ακούσει τίποτα σχετικό.
Μπορεί το κυρίως θέμα της ξενάγησης να ήταν ο πόλεμος, όμως μας δόθηκε η ευκαιρία να θαυμάσουμε την υπέροχη φύση του Σαράγιεβου και να ρουφήξουμε οξυγόνο! Γι’ αυτό και ήταν σαν εκδρομή. Και ίσως αυτό να ήταν τελικά που με δελέασε να επιλέξω το συγκεκριμένο τουρ. Στην αρχή προβληματίστηκα ότι έτσι θα χάναμε χρόνο από την πόλη και ίσως δεν θα προλαβαίναμε να τη δούμε. Τελικά όλα πήγαν τέλεια. Και τα βουνά και λαγκάδια του Σαράγιεβου πήραμε, και το ίδιο το Σαράγιεβο απολαύσαμε.
Είχαμε όμως και συνέχεια. Ο Ervin ήταν ασταμάτητος και ο ήσυχος οδηγός μας έκανε άλλη μια σύντομη στάση για ακόμα μια πανοραμική άποψη.
Η επόμενη μεγάλη στάση έγινε στο Εβραϊκό νεκροταφείο, στις πλαγιές του Trebevic
Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο στην Ευρώπη μετά από το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο της Πράγας . Ήταν σε χρήση από τις αρχές του 16ου μέχρι το 1966. Το νεκροταφείο ήταν στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, και χρησιμοποιήθηκε ως θέση πυροβολικού από τους Σερβοβόσνιους με πολλούς ελευθέρους σκοπευτές να σημαδεύουν τις κεντρικές λεωφόρους, και είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τις σφαίρες και τη φωτιά που προκλήθηκε από εκρήξεις.
Πριν μπούμε από την κεντρική είσοδο ήταν η ώρα να μας εξιστορήσει ο Ervin και την προσωπική του ιστορία! Α όχι και να θέλετε δεν μπορώ να σας την πω γιατί πολύ απλά είπε τόσα πολλά, αναφέρθηκε σε τρελές λεπτομέρειες που από ένα σημείο και μετά τον χάσαμε. Τον προσέχαμε αλλά δεν κατανοήσαμε και πολλά. Ίσως ο τρόπος που τα έλεγε, ίσως οι πάρα πολλές λεπτομέρειες, ίσως η κούραση μας, μας έκαναν να μη δώσουμε μεγάλη σημασία. Το ομολογώ.
Άλλωστε ο Ervin ήταν γύρω στα 7 όταν έγινε ο πόλεμος. Άλλη βαρύτητα έχει να ακούς έναν μεγάλο άνθρωπο που θυμάται πολύ καλά αυτά τα γεγονότα. Για τη μάνα του μιλούσε συνέχεια, κάτι για την Ισπανία μας είπε που ζούσαν ένα διάστημα, κάτι για ρατσισμό που δέχτηκε στο σχολείο επειδή είναι μουσουλμάνος, κάποια γεγονότα από την παιδική του ηλικία στα χρόνια του πολέμου, για τον μπαμπά του που δεν έχει σχέσεις και άλλα. Εγώ άφησα τον Rose και τον Ervin για λίγο και τριγύρισα μόνος μου στο παλιό νεκροταφείο.
Το εβραϊκό νεκροταφείο έχει και μεγάλο φωτογραφικό ενδιαφέρον με καλό background αφού εξαιτίας του ότι είναι χτισμένο σε λόφο, έχει πανοραμική θέα την πόλη αλλά και οι ίδιοι οι τάφοι σε συνδυασμό με το φυσικό τοπίο δημιουργούν ωραία θέματα!
Ήμασταν πια στην τελική ευθεία για να λάβει τέλος η γεμάτη εικόνες, μαρτυρίες, ιστορίες, πληροφορίες ξενάγηση! Είχαν συμπληρωθεί οι 5 ώρες και το τελευταίο που έμεινε ήταν ένα από τα πιο διάσημα μέρη του Σαράγιεβου. Το κίτρινο προπύργιο (Zuta tabija), στην παλιά γειτονιά Vratnik. Το φρούριο χτίστηκε το 1739 και χρησίμευε ως ένα από τα σημεία άμυνας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Είναι από τα πιο ρομαντικά, δημοφιλή και φωτογενή μέρη στο Σεράγεβο. Οι λόφοι γύρω προσφέρουν αμέτρητα σημεία με πανοραμική θέα, όμως η καλύτερη είναι εδώ.
Τα βουνά, τα σκαρφαλωμένα σπίτια στους λόφους, το ποτάμι, τα μεγάλα κτίρια στο βάθος, τα τζαμιά, οι εκκλησίες, τα διάσπαρτα νεκροταφεία γύρω και κάθε λεπτομέρεια αποκάλυψαν το ιδιαίτερο μωσαϊκό του Σαράγιεβου. Μιας αναγεννημένης πόλης!
Εκείνη τη στιγμή είχε λίγο κόσμο που δεν τάραζε την γαλήνη του μέρους, ενώ πετύχαμε και ένα τηλεοπτικό συνεργείο. Ο Ervin ότι είχε να πει το είπε. Μας άφησε ήσυχους και ήρεμους να απολαύσουμε την εκπληκτική θέα.
Μου άρεσε τόσο πολύ το μέρος που έδωσα ραντεβού μαζί του 2 μέρες μετά, αυτή τη φορά την ώρα του ηλιοβασιλέματος!
Σχετικά κοντά με το κίτρινο φρούριο είναι το λεγόμενο λευκό φρούριο (Bijela tabija). Η θέα από το λευκό προπύργιο δεν είναι το ίδιο εξαιρετική με το κίτρινο, όμως αξίζει η βόλτα μέχρι εκεί για να δει κανείς την γραφική παλιά συνοικία Vratnik και την πύλη Visegrad. Ήθελα πολύ να πάμε κι εκεί αλλά αφενός δεν γινόταν να πάμε με το αυτοκίνητο του Ervin και αφετέρου η διαδρομή είναι ανηφορική και θα χάναμε πολύ χρόνο.
Στη συνέχεια κατηφορίσαμε και τερματίσαμε το τουρ εκεί που ξεκινήσαμε, στην πλατεία περιστεριών. Ευχαριστήσαμε θερμά και από καρδιάς τον Ervin για όλα. Του είπαμε πως άξιζε κάθε ευρώ η εξαιρετική ξενάγηση που μας έκανε. Μας είπε πως κατευθείαν μετά από μας έχει πάλι ξενάγηση το free tour στην πόλη. Αργότερα μου έστειλε και email με δικές του προτάσεις για φαγητό. Ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία στο ταξίδι μας.
Ήταν νωρίς το μεσημέρι και το Σεράγεβο ήταν εκεί και μας περίμενε για τη συνέχεια…
Η φιλόδοξη 2η ημέρα ξημέρωσε στο Σαράγιεβο και ενθουσιασμένοι πήγαμε στην πλατεία περιστεριών στην ξύλινη κρήνη Sebilj, για να συναντήσουμε τον Ervin. Ο καιρός είχε φτιάξει και ο ήλιος δειλά δειλά άρχισε να αχνοφαίνεται.
Στο email το προηγούμενο βράδυ ο Ervin μου έγραψε χιουμοριστικά ''θα κρατάω ένα σακίδιο και είμαι πολύ χοντρός. Θα είναι εύκολο να με αναγνωρίσετε''! Στις 9 ακριβώς έγινε η συνάντηση και η γνωριμία. Το τουρ θα ήταν πριβέ κάτι που μας έκανε να χαρούμε αλλά στη συνέχεια καταλάβαμε πως μάλλον θα ήταν καλύτερα να συμμετείχαν κι άλλοι! Τα διάφορα τουρ και των άλλων ξεναγών είναι μέχρι 8 ατόμων αλλά έτυχε ο Ervin το συγκεκριμένο πρωινό να έχει μόνο εμάς! Ποιος τη χάρη μας.
Στο Σαράγιεβο υπάρχουν πάρα πολλές εταιρείες ξενάγησης και λίγο πολύ τα τουρ περιλαμβάνουν τα ίδια. Υπάρχουν δωρεάν ξεναγήσεις, ξεναγήσεις αφιερωμένες στον πόλεμο, στους ολυμπιακούς αγώνες, σε πεζοπορίες εκτός κτλ. Εμείς επιλέξαμε την https://tooricotours.com/about-us/ και τον Ervin, γιατί είναι ο Νο1 ξεναγός της πόλης στο tripadvisor https://www.tripadvisor.co.nz/Attraction_Review-g294450-d3298088-Reviews-Toorico_Tours-Sarajevo_Sarajevo_Canton.html και γιατί το Sarajevo war tour που κάνει μας εξέφρασε πιο πολύ απ’ όλα αφού ήταν το μοναδικό που περιλάμβανε ξενάγηση στο τούνελ, εξόρμηση στα βουνά των ολυμπιακών αγώνων, σε σημεία με πανοραμική άποψη της πόλης και πολλά έξτρα. Η διάρκεια του είναι 5 ώρες, περιλάμβανε δωρεάν μπουκαλάκια νερό, μπουρέκι, wifi και βέβαια μετακινήσεις με αυτοκίνητο. Κόστος 30€ το άτομο.
Complete war tour
https://tooricotours.com/tours-and-booking/complete-war-tour/
Ο Ervin είναι ένας καλοκάγαθος 30αρης. Στην όψη μοιάζει λίγο περιθωριακός ίσως λόγω της ατημέλητης εμφάνισης του, ίσως λόγω του αργού τρόπου ομιλίας του, ίσως λόγω ενός έντονου τικ που έχει και μας έκανε να αισθανθούμε λίγο άβολα στην αρχή μέχρι που το συνηθίσαμε. Πολύ καλό παιδί, με καλά αγγλικά φυσικά, γνώστης, ευγενικός αλλά είχε ένα ελάττωμα. Μιλούσε πάρα πολύ! Ο καημένος σίγουρα ήθελε να κάνει καλά τη δουλειά του και μας βομβάρδισε με πληροφορίες. Όταν όμως δεν ξέρεις άπταιστα αγγλικά είναι δύσκολο να συγκρατήσεις τις πληροφορίες και πολλές από αυτές χάνονταν και δεν προλαβαίναμε καν να τις επεξεργαστούμε. Όμως και ελληνικά να τα άκουγα πάλι θα κουραζόμουν.
Του το είπαμε και μας είπε να τον ρωτάμε ότι δεν καταλαβαίνουμε. Όμως μιλούσε πάρα μα πάρα πολύ. Ομολογώ πως μας κούρασε ειδικά τον Rose αφού αυτός συνομιλούσε περισσότερο μαζί του. Όλο το βάρος της ξενάγησης έπεσε σε μας αφού ήμασταν οι μοναδικοί και δεν θέλαμε να δείξουμε ότι δυσανασχετούμε. Μας είπε πολλά ενδιαφέροντα αλλά και πολλά περιττά κατά την άποψή μας. Ίσως γιατί ήμουν διαβασμένος και γνώριζα από πριν τα ιστορικά γεγονότα και κάποιες λεπτομέρειες που μας έλεγε. Ίσως είμαστε άμαθοι σε ξεναγήσεις, τι να πω. Όμως είναι τόσο καλό και συμπαθέστατο παιδί, που θα τον πρότεινα σε όποιον ενδιαφέρεται για ξενάγηση στην πόλη.
Οδηγός ήταν ένα θείος και όχι ο ίδιος ο Ervin αφού όπως μας είπε δεν ξέρει να οδηγεί. Ξεκινήσαμε λοιπόν από την πλατεία περιστεριών, και μετά επί της λεωφόρου Marsala Tita. Ο Ervin ξεκίνησε να μας δίνει τις πρώτες πληροφορίες για κάποιους δρόμους, κτίρια και γεγονότα.
Markale Market. Η υπαίθρια αγορά γνωστή από δύο ξεχωριστούς βομβαρδισμούς που έμειναν στην ιστορία ως σφαγές! Η πρώτη στις 5/02/94 με 68 νεκρούς και η δεύτερη στις 28/08/95 με 43 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Αυτό που δεν μας ανέλυσε ο Ervin είναι πως για την πρώτη επίθεση κατηγορήθηκε η ίδια η Βοσνιακή πλευρά. Ότι δηλαδή αυτή έριξε την οβίδα με σκοπό να κερδίσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινότητας ώστε να παρέμβει η δύση. Από την άλλη ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν αδύνατο να καθοριστεί ποια πλευρά είχε ρίξει τον όλμο και η έκθεσή τους ήταν ασαφής αφήνοντας ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα. Για την ιστορία το 2004 στη δίκη που έγινε, τα περισσότερα μέλη του Δικαστηρίου έκριναν ότι η οβίδα πυροβόλου που προκάλεσε την έκρηξη προήλθε απ' την περιοχή που ελεγχόταν απ' τον σερβοβοσνιακό στρατό και η απόφαση αναφέρει πως επρόκειτο για απρόκλητη επίθεση εναντίον αμάχων.
Δεν παραθέτω εικόνες από το μακελειό γιατί είναι πάρα πολύ σκληρές. Υπάρχουν πάρα πολλά συγκλονιστικά βίντεο στο youtube λίγα λεπτά μετά τους βομβαρδισμούς. Βίντεο για πολύ γερά στομάχια!
Μας είπε για κάποια πεζοδρόμια με τρύπες από χειροβομβίδες που κάποιες από αυτές είναι γεμισμένες με κόκκινο τσιμέντο συμβολικά. Τα τριαντάφυλλα του Σαράγιεβο, όπως τα λένε για να μη ξεχνάει ο κόσμος.
Marsala Tita – Κεντρική τράπεζα Β/Ε
Πλατεία Trg Karla Parzika – Δίδυμοι πύργοι UNITIC και εκκλησία svetog Josipa
Στη συνέχεια στις λεωφόρους Zmaja od Bosne και Mese Selimovica με κατεύθυνση το τούνελ. Ανεπίσημα την περίοδο του πολέμου ήταν γνωστές ως ''λεωφόροι ελεύθερων σκοπευτών'', που έγιναν διαβόητες ως επικίνδυνο μέρος για να τις διασχίσει ο άμαχος πληθυσμός. Η περιοχή έχει πολλά πολυώροφα κτίρια δίνοντας στους ελεύθερους σκοπευτές εκτενές πεδίο δράσης. Αν και το Σαράγιεβο ήταν σε συνεχή πολιορκία, οι άνθρωποι έπρεπε να περάσουν τους συγκεκριμένους δρόμους προκειμένου να επιβιώσουν, διακινδυνεύοντας συστηματικά τις ζωές τους. Η πινακίδα "Pazi - snajper!" (Προσέξτε - σκοπευτής!) έκανε τους ανθρώπους να τρέχουν γρήγορα κατά μήκος του δρόμου ή να προστατεύονται από τα τεθωρακισμένα οχήματα των Ηνωμένων Εθνών. Φρίκη.
Στις δίκες που έγιναν μετά τον πόλεμο, αναγνωρίστηκε ότι οι κάτοικοι του Σεράγεβο ήταν στόχοι άμεσων και έμμεσων επιθέσεων απ' τις θέσεις του σερβοβοσνιακού στρατού. Εκατοντάδες πολίτες δολοφονήθηκαν και χιλιάδες τραυματίστηκαν από ελεύθερους σκοπευτές, σε μια περίοδο δύο ετών. Ένας μικρός αριθμός απ' αυτά τα περιστατικά, μόνο ένας αρκετά μικρός αριθμός, θα μπορούσε να αποδοθεί σε τυχαίες και μη ηθελημένες ενέργειες.
Κατά μήκος η λεωφόρος είναι γεμάτη με άχρωμα και μίζερα μπλοκ πολυκατοικιών αλλά και πιο σύγχρονα κτίρια σωστά θηρία. Ο Ervin μας είπε πως τα περισσότερα από αυτά είναι χτισμένα πριν το 1992 και μετά τον πόλεμο έχουν ανακατασκευαστεί σχεδόν όλα και έχουν γίνει σαν καινούρια. Όμως χτίζονται συνέχεια και καινούρια μεγαθήρια στα προάστια. Κάποια κτίρια είναι εγκαταλελειμμένα, με τις προσόψεις τους γεμάτες τρύπες από σφαίρες, όπως και μερικές πολυκατοικίες .
Η Βοσνία είναι η 4η φτωχότερη χώρα στην Ευρώπη και δύσκολα τα βγάζει πέρα ο κόσμος αλλά για τους περισσότερους επισκέπτες η χώρα θεωρείται πάμφθηνη. Το διαπιστώσαμε κι εμείς αφού οι τιμές είναι 50% κάτω σε σύγκριση με την Ελλάδα σχεδόν στα πάντα. Μ’ αυτά και με κείνα μετά από μισή ώρα φτάσαμε στο Μουσείο του Τούνελ. http://tunelspasa.ba/#Dobrodo%C5%A1li
Όλες οι ξεναγήσεις της πόλης ξεκινούν από το Τούνελ. Η σήραγγα της ελπίδας, όπως το έλεγαν τότε. Η μετάβαση στο τούνελ δεν μπορεί να γίνει με τα μέσα μεταφοράς παρά μόνο με ταξί ή με οργανωμένη ξενάγηση.
Πριν περάσουμε την είσοδο, κοντοσταθήκαμε έξω από το σπίτι και ο Ervin μας είπε τρελές λεπτομέρειες για το πως έγινε αυτό το τούνελ. Το τούνελ το έσκαψαν Βόσνιοι κάτοικοι του Σαράγιεβο μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου του 1993, εν μέσω της πολιορκίας, κάτω από το αεροδρόμιο που ήταν υπό την προστασία των Ηνωμένων Εθνών. Ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να ολοκληρωθεί το έργο, καθώς υπήρχε έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, και τα κατάλληλα εργαλεία και υλικά, κατά συνέπεια η σήραγγα ήταν σκαμμένη με το χέρι, με φτυάρια και με χρήση αναπηρικών καροτσιών για τη μεταφορά μεγάλου όγκου από τα συντρίμμια. Το τούνελ σκάφτηκε 24 ώρες την ημέρα, με τους εργαζόμενους να εργάζονται σε 8 βάρδιες και να πληρώνονται με ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα! Μη σας κάνει εντύπωση γιατί τότε ήταν ένα αγαθό στην υψηλότερη ζήτηση και πολύ ακριβό.
Το τούνελ με συνολικό μήκος τα 800 μέτρα, υπολογίζεται ότι το περνούσαν 4,000 άτομα ημερησίως. Ήταν η μοναδική είσοδος και έξοδος της πόλης, που έβγαζε τραυματίες, έβαζε τρόφιμα και νερό, πυρομαχικά και όπλα, αλλά με πολλές δυσκολίες. Με ύψος που δεν ξεπερνά το 1 μέτρο και 50 εκατοστά και πλάτος 1 μέτρο, οι πλημμύρες μέσα στο τούνελ ήταν συχνό φαινόμενο, και το νερό δε συνιστούσε ιδανικό συνδυασμό με τα ηλεκτρικά καλώδια που ήταν απαραίτητα για να φωτίζεται. Η είσοδος στη σήραγγα προστατευόταν από το στρατό της Βοσνίας , και απαιτούνταν άδεια να εισέλθουν και να εγκαταλείψουν την πόλη οι πολίτες από αυτή την υπόγεια διαδρομή. Υπήρξαν αναφορές Βοσνίων ότι αναγκάζονταν να πληρώνουν μέχρι και 120 δολάρια στο Βοσνιακό στρατό για να περάσουν οι ίδιοι και οι οικογένειες τους τη σήραγγα!
Με τη λήξη του πολέμου το τούνελ εγκαταλείφτηκε και κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να συντηρήσει τις αναμνήσεις. Η οικογένεια Kolar που ήταν οι ιδιοκτήτες του σπιτιού της μιας εισόδου της σήραγγας, πήραν τα πράγματα στα χέρια τους. Συνέλεξαν τα πιο φαινομενικά άχρηστα αντικείμενα που ήταν διασκορπισμένα γύρω από το τούνελ. Βρήκαν τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για το σκάψιμο, σακίδια και τσάντες στα οποία οι πολίτες μετέφεραν τα τρόφιμα και καρότσια που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά υλικού. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι έσωσαν περίπου 20 μέτρα του τούνελ από το σπίτι τους προς το αεροδρόμιο. Ο Ervin μας είπε για το απίστευτο χρηματικό ποσό που έδωσε το κράτος στην οικογένεια Kolar για να περάσει το Τούνελ στα χέρια της πολιτείας. Μας είπε άπειρες πληροφορίες μέχρι επιτέλους να μπούμε μέσα!
Η σήραγγα της ελπίδας είναι ένα μνημείο για τη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος! Έχει ανακηρυχτεί μνημείο προστατευόμενης κληρονομιάς και είναι το Νο1 Μουσείο – αξιοθέατο του Σαράγιεβου. Το κόστος εισόδου είναι 10ΚΜ ή 5 ευρώ και δεν περιλαμβάνεται στην τιμή των ξεναγήσεων. Ο Ervin χαιρέτησε τον ταμεία στην είσοδο και μπήκαμε στον χώρο της αυλής. Δεν προλάβαμε να τον ρωτήσουμε και μας είπε πως έτσι είναι όταν έχεις καλές γνωριμίες. Εν ολίγοις μπήκαμε χωρίς να πληρώσουμε! Και τον ευχαριστήσαμε πολύ γι’ αυτό.
Έκανα αμάν να βγάλω μια φωτογραφία χωρίς κόσμο! Γιατί πιστέψτε με είχε πάρα πολλά γκρουπ εκείνη τη στιγμή. Εμείς συνεχίσαμε την πριβέ ξενάγηση.
Η εμπειρία ήταν εξαιρετική. Δεν είναι μόνο τα 20 μέτρα της σήραγγας που περάσαμε και έστω για λίγο νοιώσαμε τον σκληρό αγώνα επιβίωσης, αλλά το αρχειακό και φωτογραφικό υλικό που υπάρχει, οθόνες προβολής βίντεο, τα αντικείμενα, ο στρατιωτικός εξοπλισμός, σημαίες, στρατιωτικές στολές και πολλά ακόμα αντικείμενα ήταν μια υπενθύμιση για όλους μας. Τα ίχνη του παρελθόντος είναι ορατά και απτά. Η υποχρέωση του μουσείου είναι να διδάξει την αλήθεια και να σταθεί μάρτυρας στην πάλη του ανθρώπου και τις ανθρώπινες αξίες. Ο στόχος είναι η συνειδητοποίηση και η παρουσίαση της αλήθειας που βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα και την υλική δομή, εξαλείφοντας έτσι τη δυνατότητα της χειραγώγησης της ιστορίας.
Αυτό που μου έκανε θετική εντύπωση στον Ervin, είναι πως μου φάνηκε αντικειμενικός και με ψυχραιμία μας ανέφερε τα γεγονότα χωρίς βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς ή συναισθηματικές εξάρσεις. Σε ερώτηση μας για τη τωρινή σχέση τους και πως νοιώθουν για τους Σέρβους μας είπε πως και με Σέρβους και με τους Κροάτες δεν έχουν κανένα πρόβλημα, πως η κοινωνία ζει αρμονικά και ο κόσμος έχει ξεχάσει. Από τη συζήτηση βέβαια βγάλαμε το συμπέρασμα πως η χρήση του όρου Εμφύλιος για τον συγκεκριμένο πόλεμο είναι μάλλον καταχρηστική. Γιατί στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν παρά ελάχιστες συγκρούσεις αντιπάλων στρατευμάτων, αλλά αποτρόπαιες πράξεις όπως εξοντωτικές σφαγές μουσουλμάνων και αμέτρητων μη Σέρβων, εξαντλητικές πολιορκίες, βασανιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, διωγμούς, και μια συστηματική εθνοκάθαρση που αποτέλεσε μια ντροπιαστική καμπή της βαλκανικής ιστορίας.
Στη συνέχεια περάσαμε αυτά τα 20 μέτρα του τούνελ από τα συνολικά 800 που ήταν το σύνολο της σήραγγας. Χρησιμοποιήθηκε για την τροφοδότηση προμηθειών των Βόσνιων ένοπλων δυνάμεων στη διάρκεια του πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, των καυσίμων, εφημερίδων, και όπλων.
Αφού γρήγορα βγήκαμε από την άλλη πλευρά, ανεβήκαμε πάνω στον κύριο μουσειακό χώρο. Παρακολουθήσαμε συγκλονιστικά βίντεο ανθρώπων μέσα από τη σήραγγα και όχι μόνο, είδαμε αντικείμενα και τον τρόπο περίθαλψης των τραυματιών και πολλά ακόμα. Εγώ έβγαζα φωτογραφίες και ο Rose υπόμενε την ακατάπαυστη ομιλία του Ervin! Είπαμε καλός, χρυσός αλλά ζαλίστηκε το κεφάλι μας.
Είπαμε στον Ervin ότι είμαστε υπερπλήρεις από την ξενάγηση στο τούνελ και αποχωρήσαμε. Κάναμε λίγο αργότερα μια στάση σε βενζινάδικο για τουαλέτα και για να μας αγοράσει μπουκαλάκια νερό. Μετά το μικρό διάλειμμα πήραμε το δρόμο για το βουνό Igman. Στη διαδρομή ο Ervin μας έλεγε για τις νάρκες. Μπορεί να πέρασαν 20 χρόνια από τη λήξη του πολέμου όμως οι νάρκες υπάρχουν ακόμα. Βρισκόμαστε στη Βοσνία, τη χώρα με τις περισσότερες νάρκες στην Ευρώπη. Το εθνικό στρατηγικό σχέδιο προβλέπει την αποναρκοθέτηση μέχρι το 2019, αλλά υπάρχει μεγάλη έλλειψη χρηματοδότησης από τους εθνικούς και τοπικούς πόρους. Οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις δυσκολεύουν την κατάσταση αφού μετακίνησαν τα ναρκοπέδια. Και μιλάμε για περίπου 200.000 νάρκες! Χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί την τελευταία 20ετια από νάρκες. Ο Ervin μας είπε για διαφθορά, δωροδοκίες και εκβιασμούς από την κρατική υπηρεσία που είναι αρμόδια για την αποναρκοθέτηση.
Τα λιβάδια της Βοσνίας παραμένουν θανάσιμα επικίνδυνα από τις νάρκες.. Μόνο στο πρώτο μισό του 2014, ακόμη 14 άνθρωποι προστέθηκαν στον κατάλογο των θυμάτων. Τέσσερις εξ αυτών πέθαναν και μεταξύ τους ήταν ένα παιδί. Κι όσο οι συνθήκες παραμένουν ως έχουν, τα κατά τα άλλα ειδυλλιακά δάση της Βοσνίας θα εξακολουθούν να είναι θανατηφόρες παγίδες.
Το ορεινό τοπίο ήταν πανέμορφο και στη διαδρομή ευτυχώς ο Ervin σταμάτησε να μιλάει κι έτσι ηρεμήσαμε αλλά και πλοηγηθήκαμε στο ίντερνετ από το άριστο wifi. Σε αρκετά σημεία το αυτοκίνητο πήγαινε σιγά για να φωτογραφίσω μέρη ενδιαφέροντος με πανοραμική θέα ή σταματούσαμε για λίγα λεπτά. Σε ένα σημείο βρεθήκαμε πάνω από τα λιφτ και τους λόφους των σκι που χρησιμοποιήθηκαν και στους Ολυμπιακούς αγώνες του ’84.
Προσεγγίζοντας το σημείο
Ο χώρος άνοιξε το 1982 και φιλοξένησε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το Σαράγεβο έγινε ένα δημοφιλές χειμερινό μέρος αναψυχής και δραστηριοτήτων σκι μεταξύ των ντόπιων. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σεράγεβο, το βουνό Ίγκμαν έγινε μέρος της νεκρής ζώνης μεταξύ των εμπόλεμων και οι λόφοι γύρω από τα άλματα του σκι είδαν σκληρές μάχες. Δεδομένου ότι, οι εγκαταστάσεις ήταν γεμάτες με τρύπες, οι λόφοι δεν ήταν πλέον σε θέση να χρησιμοποιηθούν. Υπάρχουν σχέδια για την ανοικοδόμηση και την κατασκευή νέων θέσεων και τουριστικών εγκαταστάσεων αλλά εγώ δεν είδα καμιά δραστηριότητα ούτε τίποτα καινούργιο! Σίγουρα κάτι θα μας είπε ο Ervin αλλά μάλλον τα ξεχάσαμε στη στιγμή!
Είχαμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά και βάθρο των ολυμπιονικών. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, το Ολυμπιακό βάθρο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος για τις εκτελέσεις και ήταν γεμάτο με τρύπες από σφαίρες. Έτσι!
Ευτυχώς το έχουν επισκευάσει για να θυμίζει έστω και λίγο τις ένδοξες μέρες των Ολυμπιακών αγώνων. Δεν χάσαμε βέβαια την ευκαιρία να ανέβουμε κι εμείς στο βάθρο. Είμαστε κι εμείς ολυμπιονίκες στον τομέα μας
Κάπου στο βουνό…
Η επόμενη στάση μας έγινε λίγα λεπτά πιο μετά. Εντωμεταξύ αναρωτηθήκαμε με τον Rose που είναι τα μπουρέκια που μας έταξε ο Ervin? Πότε, που και από πού θα τα φάμε? Το αυτοκίνητο έφτασε στα ερείπια του Hotel Igman.
Εκεί ο Ervin μας πρόσφερε το κλασικό παραδοσιακό burek. Με τυρί το δικό μου, με σπανάκι-τυρί του Rose. Τα είχε ήδη μαζί του πριν συναντηθούμε. Ήταν πεντανόστιμα ακόμα πιο ωραία από τη δική μας μπουγάτσα. Διότι καλές οι ξεναγήσεις και οι γνώσεις αλλά να φάμε και τίποτα! Ο υπέροχος Ervin μας έδειξε στο laptop του βίντεο από τους ολυμπιακούς αγώνες του ’84 στα αγωνίσματα των αλμάτων αλλά και πως ήταν το ξενοδοχείο Igman πριν τους βομβαρδισμούς. Η μοναδική φωτογραφία που βρήκα στο ίντερνετ , του ξενοδοχείου πριν από την καταστροφή του από τους βομβαρδισμούς είναι αυτή!
Και ένα βίντεο που δείχνει το πριν και το μετά
Ήταν ένα 5στερο ξενοδοχείο από τα καλύτερα στα Βαλκάνια. Αδυνατούσα να πιστέψω πως το ερείπιο που έβλεπα ήταν κάποτε ένα πολυτελέστατο 5οροφο ξενοδοχείο που φιλοξένησε τις αντιπροσωπείες όλων των χωρών στους Ολυμπιακούς αγώνες του ’84. Το μέρος όμως ''φωνάζει'' για φωτογραφίες! Είναι απόκοσμο και καταθλιπτικό. Ένα φάντασμα μέσα στο βουνό σε ένα καταπράσινο τοπίο. Περίεργος συνδυασμός. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, είχαμε 20 λεπτά χρόνο να ψάξουμε μόνοι μας το κτίριο, να το φωτογραφίσουμε να το αφουγκραστούμε.
Ακολούθησε μια σπέσιαλ φωτογράφιση με ασταμάτητα κλικ. Είναι το ιδανικό μέρος και ομολογώ πως δημιουργήσαμε εξαιρετικά πορτραίτα μέσα στα μπάζα σε ένα μέρος πλήρης καταστροφής και εγκατάλειψης!
Η συγκεκριμένη ξενάγηση ''Complete war tour'', προέβλεπε επίσκεψη και σε ακόμα ένα ''Ολυμπιακό'' βουνό το Trebevic και συγκεκριμένα στην εγκατάσταση που είχε γίνει το άθλημα του έλκηθρου πίστας (Olympic Bobsleigh and Luge Track). Το θέμα είναι πως η στάση στο βουνό Trebevic γίνεται εφόσον στην ξενάγηση συμμετέχουν πάνω από 4 άτομα. Ο Ervin όπως μας είπε ήταν η δεύτερη φορά που σε ξενάγηση του συμμετέχουν Έλληνες, και με χαρά μας πρόσφερε και την στάση στο βουνό Trebevic!
Δεν ήταν κάτι το συγκλονιστικό αλλά γιατί να το χάναμε?
Η πίστα έζησε στιγμές δόξας μέχρι την έναρξη των γιουγκοσλαβικών πολέμων το 1991. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, το κομμάτι χρησιμοποιήθηκε ως θέση πυροβολικού από Σερβοβόσνιες δυνάμεις. Τα κομμάτια παραμένουν ως επί το πλείστον ανέπαφα αλλά τα σημάδια του πολέμου είναι εμφανή. Σήμερα χρησιμοποιείται για ποδηλασία και κυρίως για γκράφιτι.
Τι ήθελα και απομακρύνθηκα κάποια στιγμή! Ξαφνικά ήρθα αντιμέτωπος με δύο μεγάλα σκυλιά! Όπου φύγει φύγει! Θυμήθηκα πως το Σεράγεβο έχει μεγάλο πρόβλημα με τα αδέσποτα. Γίνεται λόγος για 10.000 με 20.000 περιπλανώμενα σκυλιά και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις επιθέσεων σε ανθρώπους. Σαν τον τρελό έφυγα από το σημείο και δεν κοίταξα πίσω μου! Βέβαια όταν είπα το θέμα στον Ervin τον είδα πολύ χαλαρό και μου είπε πως έχει βελτιωθεί η κατάσταση.
Επίσης είχα διαβάσει πως αυτή η περιοχή στην εγκαταλελειμμένη εγκατάσταση του έλκηθρου πίστας, είναι πασίγνωστη για τη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ομάδα νεαρών Βόσνιων. Με έκπληξη ο Ervin μας είπε πως δεν έχει ακούσει τίποτα σχετικό.
Μπορεί το κυρίως θέμα της ξενάγησης να ήταν ο πόλεμος, όμως μας δόθηκε η ευκαιρία να θαυμάσουμε την υπέροχη φύση του Σαράγιεβου και να ρουφήξουμε οξυγόνο! Γι’ αυτό και ήταν σαν εκδρομή. Και ίσως αυτό να ήταν τελικά που με δελέασε να επιλέξω το συγκεκριμένο τουρ. Στην αρχή προβληματίστηκα ότι έτσι θα χάναμε χρόνο από την πόλη και ίσως δεν θα προλαβαίναμε να τη δούμε. Τελικά όλα πήγαν τέλεια. Και τα βουνά και λαγκάδια του Σαράγιεβου πήραμε, και το ίδιο το Σαράγιεβο απολαύσαμε.
Είχαμε όμως και συνέχεια. Ο Ervin ήταν ασταμάτητος και ο ήσυχος οδηγός μας έκανε άλλη μια σύντομη στάση για ακόμα μια πανοραμική άποψη.
Η επόμενη μεγάλη στάση έγινε στο Εβραϊκό νεκροταφείο, στις πλαγιές του Trebevic
Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο στην Ευρώπη μετά από το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο της Πράγας . Ήταν σε χρήση από τις αρχές του 16ου μέχρι το 1966. Το νεκροταφείο ήταν στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, και χρησιμοποιήθηκε ως θέση πυροβολικού από τους Σερβοβόσνιους με πολλούς ελευθέρους σκοπευτές να σημαδεύουν τις κεντρικές λεωφόρους, και είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τις σφαίρες και τη φωτιά που προκλήθηκε από εκρήξεις.
Πριν μπούμε από την κεντρική είσοδο ήταν η ώρα να μας εξιστορήσει ο Ervin και την προσωπική του ιστορία! Α όχι και να θέλετε δεν μπορώ να σας την πω γιατί πολύ απλά είπε τόσα πολλά, αναφέρθηκε σε τρελές λεπτομέρειες που από ένα σημείο και μετά τον χάσαμε. Τον προσέχαμε αλλά δεν κατανοήσαμε και πολλά. Ίσως ο τρόπος που τα έλεγε, ίσως οι πάρα πολλές λεπτομέρειες, ίσως η κούραση μας, μας έκαναν να μη δώσουμε μεγάλη σημασία. Το ομολογώ.
Άλλωστε ο Ervin ήταν γύρω στα 7 όταν έγινε ο πόλεμος. Άλλη βαρύτητα έχει να ακούς έναν μεγάλο άνθρωπο που θυμάται πολύ καλά αυτά τα γεγονότα. Για τη μάνα του μιλούσε συνέχεια, κάτι για την Ισπανία μας είπε που ζούσαν ένα διάστημα, κάτι για ρατσισμό που δέχτηκε στο σχολείο επειδή είναι μουσουλμάνος, κάποια γεγονότα από την παιδική του ηλικία στα χρόνια του πολέμου, για τον μπαμπά του που δεν έχει σχέσεις και άλλα. Εγώ άφησα τον Rose και τον Ervin για λίγο και τριγύρισα μόνος μου στο παλιό νεκροταφείο.
Το εβραϊκό νεκροταφείο έχει και μεγάλο φωτογραφικό ενδιαφέρον με καλό background αφού εξαιτίας του ότι είναι χτισμένο σε λόφο, έχει πανοραμική θέα την πόλη αλλά και οι ίδιοι οι τάφοι σε συνδυασμό με το φυσικό τοπίο δημιουργούν ωραία θέματα!
Ήμασταν πια στην τελική ευθεία για να λάβει τέλος η γεμάτη εικόνες, μαρτυρίες, ιστορίες, πληροφορίες ξενάγηση! Είχαν συμπληρωθεί οι 5 ώρες και το τελευταίο που έμεινε ήταν ένα από τα πιο διάσημα μέρη του Σαράγιεβου. Το κίτρινο προπύργιο (Zuta tabija), στην παλιά γειτονιά Vratnik. Το φρούριο χτίστηκε το 1739 και χρησίμευε ως ένα από τα σημεία άμυνας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Είναι από τα πιο ρομαντικά, δημοφιλή και φωτογενή μέρη στο Σεράγεβο. Οι λόφοι γύρω προσφέρουν αμέτρητα σημεία με πανοραμική θέα, όμως η καλύτερη είναι εδώ.
Τα βουνά, τα σκαρφαλωμένα σπίτια στους λόφους, το ποτάμι, τα μεγάλα κτίρια στο βάθος, τα τζαμιά, οι εκκλησίες, τα διάσπαρτα νεκροταφεία γύρω και κάθε λεπτομέρεια αποκάλυψαν το ιδιαίτερο μωσαϊκό του Σαράγιεβου. Μιας αναγεννημένης πόλης!
Εκείνη τη στιγμή είχε λίγο κόσμο που δεν τάραζε την γαλήνη του μέρους, ενώ πετύχαμε και ένα τηλεοπτικό συνεργείο. Ο Ervin ότι είχε να πει το είπε. Μας άφησε ήσυχους και ήρεμους να απολαύσουμε την εκπληκτική θέα.
Μου άρεσε τόσο πολύ το μέρος που έδωσα ραντεβού μαζί του 2 μέρες μετά, αυτή τη φορά την ώρα του ηλιοβασιλέματος!
Σχετικά κοντά με το κίτρινο φρούριο είναι το λεγόμενο λευκό φρούριο (Bijela tabija). Η θέα από το λευκό προπύργιο δεν είναι το ίδιο εξαιρετική με το κίτρινο, όμως αξίζει η βόλτα μέχρι εκεί για να δει κανείς την γραφική παλιά συνοικία Vratnik και την πύλη Visegrad. Ήθελα πολύ να πάμε κι εκεί αλλά αφενός δεν γινόταν να πάμε με το αυτοκίνητο του Ervin και αφετέρου η διαδρομή είναι ανηφορική και θα χάναμε πολύ χρόνο.
Στη συνέχεια κατηφορίσαμε και τερματίσαμε το τουρ εκεί που ξεκινήσαμε, στην πλατεία περιστεριών. Ευχαριστήσαμε θερμά και από καρδιάς τον Ervin για όλα. Του είπαμε πως άξιζε κάθε ευρώ η εξαιρετική ξενάγηση που μας έκανε. Μας είπε πως κατευθείαν μετά από μας έχει πάλι ξενάγηση το free tour στην πόλη. Αργότερα μου έστειλε και email με δικές του προτάσεις για φαγητό. Ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία στο ταξίδι μας.
Ήταν νωρίς το μεσημέρι και το Σεράγεβο ήταν εκεί και μας περίμενε για τη συνέχεια…
Last edited:
panius
Member
- Μηνύματα
- 664
- Likes
- 2.720
η πιο σοβαρή σου ιστορία! μ αρεσει!!!
giannismits
Member
- Μηνύματα
- 3.494
- Likes
- 11.728
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
panius
Member
- Μηνύματα
- 664
- Likes
- 2.720
οχι βεβαια! Απλά εδώ τη διανθίζεις και με ιστορικές φωτογραφίες και γεγονότα από τον πρόσφατο πόλεμο!
giannismits
Member
- Μηνύματα
- 3.494
- Likes
- 11.728
- Επόμενο Ταξίδι
- ?
Εντάξει το δέχομαιοχι βεβαια! Απλά εδώ τη διανθίζεις και με ιστορικές φωτογραφίες και γεγονότα από τον πρόσφατο πόλεμο!
Ήθελα να την διανθίσω και με φωτό από τις αξιαγάπητες μουσουλμάνες ρεσεψιονίστ αλλά δεν τόλμησα να βγω σέλφι μαζί τους
Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.218
- Likes
- 25.866
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
Oslobodjenje: Η θρυλική εφημερίδα του Σεράγεβο.
Έπαιζαν τη ζωή τους κορώνα γράμματα. Κυριολεκτικά. Κάθε μέρα. Για σχεδόν τέσσερα χρόνια. Μάρτιος 1992-Σεπτέμβριος 1995. Στο πολιορκημένο Σεράγεβο την πρωτεύουσα της Βοσνίας. Εκεί τότε, μια ομάδα δημοσιογράφων-αψηφώντας βόμβες, ρουκέτες, ελεύθερους σκοπευτές-συνέχισε να δουλεύει και να εκδίδει καθημερινά την εφημερίδα Oslobodjenje. Η συμβολή της ανυπολόγιστη. Ενημέρωνε και εμψύχωνε τους πολιορκημένους κατοίκους στο μαρτυρικό Σεράγεβο(ο χαρακτηρισμός χωρίς ίχνος υπερβολής).
Το όνομά της σημαίνει Απελευθέρωση. Για εκείνους που έζησαν την πολιορκία ήταν πραγματικά μια σανίδα σωτηρίας. "Χωρίς αυτή την εφημερίδα δεν θα είχαμε αντέξει", έλεγαν οι Βόσνιοι.
Ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα της Ευρωπαϊκής ιστορίας του 20 ου αιώνα.
Ποιός ευθύνεται γι' αυτή την βαρβαρότητα?
Ευθύνεται, λοιπόν, η Σέρβικη πλευρά. Η πολιορκία-στραγγαλισμός του Σεράγεβο έχει 3 πρωταγωνιστές, καθένας με τον ρόλο του: ο Μιλόσεβιτς (υλική στήριξη και καθοδήγηση) μαζί με το ντουέτο Κάραζιτς-Μλάντις(εκτέλεση του έργου με υπερβάλλοντα ζήλο).
Πολύτιμο οξυγόνο ήταν η εφημερίδα για τους πολιορκημένους κατοίκους του Σεράγεβο. Η μοναδική εξάλλου εφημερίδα που συνέχισε σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, την έκδοσή της. Σε μικρό αριθμό φύλλων, βέβαια. Αλλά δεν έλειψε ούτε μια μέρα. Με λίγες σελίδες, συνήθως οκτώ. Αλλά ήταν εκεί. Μόλις τη διένειμαν γινόταν ανάρπαστη αμέσως. Την τοιχοκολλούσαν κιόλας σε κεντρικά σημεία της πόλης.
Στην εφημερίδα δούλευαν Βόσνιοι, Μουσουλμάνοι, Κροάτες και Σέρβοι. Κανείς δεν έφυγε όταν άρχισε η Σερβική επίθεση εθνοκάθαρσης και η πολιορκία της πόλης. Έμειναν όλοι μαζί. Παρά την Σερβική προπαγάνδα ότι δηλαδή δεν μπορούν να συνυπάρχουν. Η εφημερίδα διατήρησε τον πολυεθνοτικό χαρακτήρα της. Οι δημοσιογράφοι της υπερασπίστηκαν αυτό που ήταν-εως τότε-η χώρα τους, η πόλη τους, η ζωή τους.
Το πελώριο κτίριο της εφημερίδας βρισκόταν σε μια από τις πιο επικίνδυνες ζώνες, στο κέντρο της πόλης. Βομβαρδίστηκε ανηλεώς. Σωρός ερειπίων. Γλίτωσε μόνο το υπόγειο καταφύγιο. Εκεί δούλευαν σε βάρδιες που διαρκούσαν μια εβδομάδα, οι δημοσιογράφοι. Έτσι με λιγότερα μπες-βγες μείωναν τις πιθανότητες να τους χτυπήσουν οι διαβόητοι ελεύθεροι σκοπευτές που καραδοκούσαν. Η είσοδος στο ερείπιο κτίριο ήταν από τους αγαπημένους τους στόχους. Από τους 75 γενναίους δημοσιογράφους, 5 σκοτώθηκαν, 25 τραυματίστηκαν σοβαρά, όλοι έζησαν προσωπικές τραγωδίες και απώλειες αγαπημένων προσώπων.
Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς, το όνομά του άρρηκτα συνδεδεμένο με την εφημερίδα.
Ήταν ο αρχισυντάκτης, ο βασικός αρθρογράφος και -πάνω απ' όλα-η ψυχή της εφημερίδας σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας. Τα άρθρα του διεισδυτικά, διαποτισμένα με πικρή ειρωνεία και σαρκασμό, πολύ μαχητικά και πάντα στον αντίποδα του μίσους:"δεν είμαστε όλοι ίδιοι".
"Ημερολόγιο Πολέμου" είναι ο τίτλος του βιβλίου που περιλαμβάνει 50 άρθρα του Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς δημοσιευμένα τον πρώτο χρόνο της πολιορκίας(1992). Συνταρακτικό χρονικό της καθημερινής ζωής στο βομβαρδισμένο Σεράγεβο. Το βιβλίο κυκλοφόρησε και στα γαλλικά, μεταφράστηκε αμέσως σε πολλές γλώσσες, όχι όμως στα ελληνικά.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απένειμε στο Στρασβούργο το 1993 το "Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης", στους δημοσιογράφους που έμειναν από επιλογή στην πόλη τους, ανυπεράσπιστοι μάρτυρες μαζικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που-τα πράγματα να λέγονται με το όνομά τους-τα διέπραξαν μεν οι Σέρβοι, πλην όμως η Ευρώπη τα ανέχθηκε.
Το Βραβείο Ζαχάρωφ παρέλαβε ο Ζλάτκο Ντιζντάρεβιτς . Πώς κατόρθωσε να φύγει από το Σεράγεβο?? Περνώντας από το περίφημο υπόγειο μυστικό τούνελ (800μ. μήκος και 1,5μ. ύψος.)
Στο φωτογραφικό αρχείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν υπάρχει μια φωτογραφία, ούτε μια για δείγμα, όπου ο Ζλάτκο κάπως να χαμογελά. Τίποτα.
Στο πρόσωπό του μονίμως η έκφραση της απορίας. Εύλογο. Ο άνθρωπος είχε φύγει από την Κόλαση, είχε έρθει στον "κανονικό" κόσμο και σε λίγο θα επέστρεφε ξανά πίσω.
Κάποτε στο Σεράγεβο, πριν 20 χρόνια, οι άνθρωποι έκαιγαν βιβλία για να ζεσταθούν. Εκεί, τότε, μια εφημερίδα έσωσε, την εν πολλοίς χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας. Όμως όλα αυτά πέρασαν και ξεχάστηκαν. Έχει μείνει τίποτα?
Ναι. Έχει μείνει η ιστορία και το παράδειγμα μιας συγκλονιστικής αντίστασης.
Πηγή: ATHENS VOICE
ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Εκπομπές Travelstories
