Γαύδος, η ζωή στα άκρα

isabelle · 1 Σεπτεμβρίου 2016

Η ΚΥΡΑ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΥ

Άμπελος. Καυτή πέτρα πάνω στην καυτή πέτρα. Εξουθενωμένα πρόβατα που μάταια αναζητούν κάποια σκιά. Έρημα χωράφια σπαρμένα ατίθασα κατσίκια, σκαρφαλωμένα σε βράχια και ξερολιθιές. Και παντού μαντριά, μαντριά, και ξανά μαντριά. Όχι, λάθος. Πρώην σπίτια είναι τα περισσότερα, που ποιος ξέρει γιατί και πότε εγκαταλείφτηκαν, ερείπωσαν, και σιγά σιγά τα κατέλαβαν οι νέοι τους ένοικοι: γερασμένες γίδες, αεικίνητες σαύρες και κότες αλανιάρες.

Σκαρφαλώνω σε σωρούς από πέτρες, κρεμιέμαι από δοκάρια και περιφέρομαι από κτίσμα σε κτίσμα φωτογραφίζοντας πεσμένες στέγες και ξεχαρβαλωμένα κουφώματα. «Είναι κανείς εδώ;». Μοναδική απόκριση το μονότονο τρίξιμο ενός πατζουριού που μαστιγώνει ο άνεμος. Πάνω από το κεφάλι μου, σπρωγμένα από το βορειοδυτικό μελτέμι, σμήνη από φευγάτα σύννεφα περνούν ασταμάτητα σαν ταξιδιάρικα πουλιά φτερουγίζοντας βιαστικά προς της Αφρική. Και να που κάπου ανάμεσα στα χαλάσματα, αδιάψευστο σημάδι ανθρώπινης παρουσίας, μια μπουγάδα στεγνώνει απλωμένη στο σκοινί, ψαλιδίζοντας αναπάντεχα την γαλάζια κυριαρχία.

Ένα σκυλί αλυχτά ως οφείλει την εμφάνισή μου στην περιοχή του. Αδιάφορη στα προειδοποιητικά γαυγίσματα, μια σκυμμένη γυναικεία σιλουέτα συνεχίζει απτόητη το διάλογο που έχει ανοίξει με τις γίδες και τα κοκόρια της. «Καλημέρα σας». Το κορμί ορθώνεται με δυσκολία, το κεφάλι στρίβει αργά προς το μέρος μου, ανταποδίδει ευγενικά το χαιρετισμό, μα αμέσως μετά επιστρέφει χωρίς άλλη χρονοτριβή προς τους προηγούμενους συνομιλητές της.

Η κυρά της Άμπελου. Η τελευταία εναπομείνασα κάτοικος του χωριού-φαντάσματος. Που μάλλον έχει περισσότερα να πει με τα ζώα της, στη μυστική μεταξύ τους γλώσσα, την διανθισμένη με τους ακατάληπτους σε μένα φθόγγους, παρά με τους ανθρώπους.

Καστρί, Ξενάκι, Βατσιανά: σκόρπιοι μικροί οικισμοί που καταφέρνουν ακόμα να συγκρατούν τους λιγοστούς κατοίκους τους. Τρεις δεκάδες όλοι κι όλοι οι άνθρωποι που ξεχειμωνιάζουν στη Γαύδο, σαν να λέμε ένας για κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Το κέντρο του νησιού είναι ένα καταφύγιο δροσιάς, κατάφυτο με πεύκα, σπαρμένο εδώ κι εκεί ερειπωμένα πέτρινα μετόχια και φρεσκοασβεστωμένα κατάλευκα ξωκλήσια.

Να περιφέρεσαι στην τύχη και να μην χορταίνεις να περπατάς τους δασικούς χωματόδρομους ατενίζοντας από ψηλά κόλπους και παραλίες: Αϊ Γιάννης, Λαυρακάς, Πύργος, Ποταμός …

Να μεθάς με το αναδυόμενο αρωματισμένο χαρμάνι δεκάδων θινών, βοτάνων κι αγριολούλουδων που δεν ξέρεις να κατονομάσεις ούτε στο περίπου.

Ν’ ακολουθείς το σημαδεμένο μονοπάτι που οδηγεί από τον Κόρφο στην παραλία της Τρυπητής, κι από κει στο ακρωτήρι πάνω από τις Καμαρέλες, μόνο και μόνο για να νοιώσεις όσο γίνεται εγγύτερα την ανάσα της Αφρικής, ακροβολισμένος εσύ στο νοτιότερο άκρο της Ελλάδας.

Να μετεωρίζεσαι στις Άσπες, παραδομένος στον ίλιγγο των σχεδόν κάθετων βράχων της νότιας ακτής, υποκλινόμενος μπροστά στ’ αγριοκάτσικα καθώς κρέμονται αδιάφορα στο χείλος της αβύσσου με τη φυσικότητα και την άνεση που εσύ περπατάς στη μέση μιας πλατείας. «Γκρεμνά είναι εμάς οι τόποι μας…».

Κι όσο περνάνε οι μέρες και εξοικειώνεσαι μαζί τους, ν’ αρχίζεις σιγά σιγά να τα ξεχωρίζεις, να μαθαίνεις τις περιοχές τους και τις συνήθειες τους, ν’ αποζητάς την παρουσία τους και να συλλαμβάνεις τελικά τον εαυτό σου να ανοίγει διάολογο μαζί τους φωναχτά μετά από ώρες σιωπηρής αμοιβαίας παρατήρησης. Το σύνδρομο της κυράς της Άμπελου;

isabelle · 4 Σεπτεμβρίου 2016

Η ηλεκτροδότηση της Γαύδου μπορεί να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αλλά rent-a-car το νησί διαθέτει ήδη! Κι εγώ από την πλευρά μου καλά θα κάνω ν’ αφήσω κατά μέρος τα κακεντρεχή σχόλια και τις ειρωνείες γιατί δεν με παίρνει καθόλου, αφού έστω και με βαριά καρδιά κατέφυγα εντέλει στη χρήση των υπηρεσιών ενοικίασης. Επικαλούμενη βεβαίως λόγους «φωτογραφικής οικονομίας» ως άλλοθι (προς στον εαυτό μου) για να διασκεδάσω τις τύψεις μου μπροστά στην παράδοσή μου στην εύκολη λύση της μηχανοκίνησης.

- Και πόσο είπατε ότι χρεώνετε το παπί;
- Δεκαπέντε ευρώ την ημέρα.

Κι άμα σ’ αρέσει. Αλλιώς… Έτσι ήταν πάντα εξ’ ορισμού τα μονοπώλια, από καταβολής… μονοπωλίων. Είτε πρόκειται για πολυεθνικά μεγαθήρια, είτε για τοπικά μικρομάγαζα.

Και τώρα εγώ τι να ευχηθώ; Να γνωρίσει σύντομα το νησί την ανάπτυξη του «υγιούς ανταγωνισμού» και να πλημμυρίσει στο μέλλον από οχήματα προς ενοικίαση για να πέσουν οι τιμές; Άσε καλύτερα!

Ο φάρος

Τον είχα δει παλιότερα να φιγουράρει εξώφυλλο σε κάποιο έντυπο, κι από τότε η ανάμνησή του λες και είχε στοιχειώσει μέσα μου, ακριβώς όπως απεικονιζόταν σ’ εκείνη την φωτογραφία. Μελαγχολικός, μοναχικός και λαβωμένος, μα και αγέρωχος μαζί, ορκισμένος εραστής της σιωπής κι απόλυτος κύριος της ερημιάς. Έτσι όπως του έπρεπε. Σαν φάρος. Ερειπωμένος. Αψηφώντας τους αέρηδες και τη φθορά του χρόνου, και με τα χαίνοντα τραύματά του παραδομένα στο λιοπύρι και την αλμύρα. Αδιάφορος για τους ανθρώπους που τον είχαν πληγώσει, και συνομιλώντας μονάχα με τα γλαροπούλια.

Αν ποτέ βρεθώ στη Γαύδο, υποσχέθηκα στον εαυτό μου, το πρώτο που θα κάνω είναι να ψάξω να μάθω που βρίσκεται για να πάω να τον φωτογραφήσω.

Και θα ‘θελα να ’ναι μια μέρα φορτωμένη μποφόρ, σύννεφα μαύρα γεμάτη, με τη θύελλα προ των πυλών και τις αστραπές να χαρακώνουν τον ουρανό με τα ασημένια βολτ τους. Γιατί αυτό είναι το σκηνικό που καλύτερα απ’ οποιοδήποτε άλλο ταιριάζει στην ταραγμένη ιστορία του.

Αυτού του φάρου που βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τους ναζί και σακατεύτηκε ανεπανόρθωτα το 1942.

Που μέχρι τότε, αρχής γενομένης από το 1880, έφεγγε μέσα στις σκοτεινές κι αφέγγαρες νύχτες, παρηγορώντας με τη φωτεινή παρουσία του τους θαλασσοδαρμένους ναυτικούς, ορατός ακόμα κι από απόσταση σαράντα μιλίων, την μεγαλύτερη απόσταση κάλυψης για κείνη την εποχή.

Ο φάρος της Γαύδου, με την ισχυρότερη φωτεινότητα στον κόσμο, μαζί μ’ εκείνον της Γης του Πυρός, στην άλλη άκρη του πλανήτη!

«Φάρος – Άμπελος» σημειώνει η οδική πινακίδα λίγο πριν τη στροφή.

Ούτε κατσάβραχα, ούτε απόκρημνα μονοπάτια όπως είχα ονειρευτεί στα φαντασιακά τοπία του μυαλού. Παρά μονάχα ένας άνετος βατός χωματόδρομος που οδηγεί…

Μα τι έχει συμβεί εδώ; Πάνω στον λοφίσκο όπου περίμενα ν΄ αντικρίσω το βομβαρδισμένο ιστορικό απομεινάρι τώρα απλώνεται ένα ολόκληρο σύμπλεγμα νεόκτιστων οικημάτων και κάπου ανάμεσά τους ένας ολοκαίνουργιος φάρος του κουτιού, φανταχτερή ιμιτασιόν του σεμνού ερειπωμένου φαντάσματος των αναζητήσεών μου.

Η ξύλινη πόρτα πρόσβασης είναι ανοικτή. Πετρόκτιστα καλόγουστα κτίρια για βοηθητικές χρήσεις αγκαλιάζουν περιμετρικά μια μεγάλη εσωτερική πλατεία, εκεί όπου υψώνεται τώρα ο νεότευκτος φάρος της Γαύδου.

Φρεσκοβαμμένος στα λευκά, με μερικές κίτρινες πινελιές και στέγη σε απαλό κεραμιδί , πρέπει να παραδεχτώ ότι φοντάρει υπέροχα στο βαθύ γαλάζιο. Μήπως στάθηκα κάπως βιαστική και άδικη στην κρίση μου; Θεμιτή, η μάλλον επιβαλλόμενη, δεν είναι στο κάτω κάτω η συντήρηση των ιστορικών μνημείων για να μην καταρρεύσουν και χαθούν οριστικά;

Ναι, αρκεί όμως κανείς να ξέρει να διακρίνει τα όρια ανάμεσα σε μια προσεκτική αναστήλωση για λόγους διάσωσης και την αυθαίρετη υπέρβαση που οδηγεί σ’ ένα άλλου είδους καταστροφή του μνημείου. Και στην προκειμένη περίπτωση έχω την βάσιμη υποψία πως πέρα από τις αναμφίβολα καλές προθέσεις, ο υπερβάλλων ζήλος έκανε ζημιά στην ιστορικότητα. Ανεπανόρθωτη.

Giwrgos10 · 4 Σεπτεμβρίου 2016

Ισαβέλλα πότε πήγατε στη Γαύδο;(δεν είδα να το αναφέρεις κάπου εκτός αν μου ξέφυγε)
Επίσης αν θέλεις πες μου πόσο καιρό έχετε το σάιτ έτσι από περιέργεια.

isabelle · 4 Σεπτεμβρίου 2016

Giwrgos10 said:
Ισαβέλλα πότε πήγατε στη Γαύδο;(δεν είδα να το αναφέρεις κάπου εκτός αν μου ξέφυγε)
Επίσης αν θέλεις πες μου πόσο καιρό έχετε το σάιτ έτσι από περιέργεια.

Έχεις δίκιο, δεν το αναφέρω ακόμα εδώ στο τράβελστόρις (αναφέρεται στο τέλος του σχετικού άρθρου που υπάρχει ήδη στο σάιτ). Είχα πάει το 2004 κατά τη διάρκεια της ολυμπιακής φιέστας σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να ξεφύγω, μεταξύ άλλων, και από το ζέπελιν που έκοβε ολημερίς βόλτες ακριβώς πάνω από το κεφάλι μου (μένω στο Μετς πίσω από το Καλλιμάρμαρο). Έκανα επίσης ένα σύντομο come back το 2012, μόνο στο Σαρακίνικο.

Όσο για το σάιτ, υπάρχει από το 2011, και προσπαθούμε να ανεβάζουμε έναν καινούργιο προορισμό κάθε βδομάδα εκτός, εννοείται, από τις περιόδους που απουσιάζουμε σε ... νέους προορισμούς!

Giwrgos10 · 4 Σεπτεμβρίου 2016

Γιατί μιλάς σε πρώτο πρόσωπο; Είχα πάει, μένω....

Να φανταστώ ότι έχετε κρατήσει αρχείο από τα παλιά σας ταξίδια κι απλά κάνετε copy paste στο σάιτ ε; Εκτός αν έχετε τη φοβερή μνήμη και θυμάστε τις λεπτομέρειες που γράφετε.
Στο λέω γτ εγώ 1 μήνα μετά από κάθε μου ταξίδι ξεχνάω ονόματα, πλατειες κτλ κι αυτός είναι ο λόγος που τα γράφω πλέον εδώ μέσα

isabelle · 4 Σεπτεμβρίου 2016

Giwrgos10 said:
Γιατί μιλάς σε πρώτο πρόσωπο; Είχα πάει, μένω....

Να φανταστώ ότι έχετε κρατήσει αρχείο από τα παλιά σας ταξίδια κι απλά κάνετε copy paste στο σάιτ ε; Εκτός αν έχετε τη φοβερή μνήμη και θυμάστε τις λεπτομέρειες που γράφετε.
Στο λέω γτ εγώ 1 μήνα μετά από κάθε μου ταξίδι ξεχνάω ονόματα, πλατειες κτλ κι αυτός είναι ο λόγος που τα γράφω πλέον εδώ μέσα

Μιλάω σε πρώτο πρόσωπο γιατί το συγκεκριμένο ταξίδι στη Γαύδο είναι ένα από τα ελάχιστα που έχω κάνει χωρίς τον Ζυρ που δεν μπορούσε να λείψει από την Αθήνα εκείνη την περίοδο.

Ως προς το αρχείο, καθώς για μια δεκαετία (2000-2010) δημοσιεύαμε τα ταξίδια μας στο Γεωτρόπιο της Ελευθεροτυπίας, υπάρχουν πράγματι καταγεγραμμένα σχεδόν τα πάντα από κείνη την περίοδο. Επειδή ωστόσο μέχρι το 2009 φωτογραφίζαμε αποκλειστικά σε σλάιντς, δεν θες να ξέρεις τι δουλειά σήμαινε το σκανάρισμα 25.000 διαφανειών από τις περίπου 50.000 του αρχείου... Απλά κόλαση!

Από το 2010 και πέρα, συνεχίζουμε κατά τον ίδιο τρόπο να κρατάμε επί τόπου σημειωσεις, πολλές απ' αυτές μαγνητοφωνημένες για ευκολία (το χούι ως γνωστόν δεν κόβεται!), απλά γράφουμε λιγότερο συστηματικά και πειθαρχημένα αφού κανείς δεν μας βάζει προθεσμίες παράδοσης. Άμα ψάξεις στο σάιτ, θα δεις ότι στην αρχή κάθε ανάρτησης αναφέρεται αν πρόκειται για άρθρο που έχει δημοσιευτεί (και πότε), καθώς επίσης και πότε πραγματοποιηθηκε το ταξίδι (αν πρόκειται για ταξίδι που έγινε μετά το κλείσιμο της Ελευθεροτυπίας).

vasiliss · 4 Σεπτεμβρίου 2016

isabelle said:
View attachment 154375

Η ηλεκτροδότηση της Γαύδου μπορεί να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αλλά rent-a-car το νησί διαθέτει ήδη! Κι εγώ από την πλευρά μου καλά θα κάνω ν’ αφήσω κατά μέρος τα κακεντρεχή σχόλια και τις ειρωνείες γιατί δεν με παίρνει καθόλου, αφού έστω και με βαριά καρδιά κατέφυγα εντέλει στη χρήση των υπηρεσιών ενοικίασης. Επικαλούμενη βεβαίως λόγους «φωτογραφικής οικονομίας» ως άλλοθι (προς στον εαυτό μου) για να διασκεδάσω τις τύψεις μου μπροστά στην παράδοσή μου στην εύκολη λύση της μηχανοκίνησης.

- Και πόσο είπατε ότι χρεώνετε το παπί;
- Δεκαπέντε ευρώ την ημέρα.

Κι άμα σ’ αρέσει. Αλλιώς… Έτσι ήταν πάντα εξ’ ορισμού τα μονοπώλια, από καταβολής… μονοπωλίων. Είτε πρόκειται για πολυεθνικά μεγαθήρια, είτε για τοπικά μικρομάγαζα.

Και τώρα εγώ τι να ευχηθώ; Να γνωρίσει σύντομα το νησί την ανάπτυξη του «υγιούς ανταγωνισμού» και να πλημμυρίσει στο μέλλον από οχήματα προς ενοικίαση για να πέσουν οι τιμές; Άσε καλύτερα!

View attachment 154376

Ο φάρος

Τον είχα δει παλιότερα να φιγουράρει εξώφυλλο σε κάποιο έντυπο, κι από τότε η ανάμνησή του λες και είχε στοιχειώσει μέσα μου, ακριβώς όπως απεικονιζόταν σ’ εκείνη την φωτογραφία. Μελαγχολικός, μοναχικός και λαβωμένος, μα και αγέρωχος μαζί, ορκισμένος εραστής της σιωπής κι απόλυτος κύριος της ερημιάς. Έτσι όπως του έπρεπε. Σαν φάρος. Ερειπωμένος. Αψηφώντας τους αέρηδες και τη φθορά του χρόνου, και με τα χαίνοντα τραύματά του παραδομένα στο λιοπύρι και την αλμύρα. Αδιάφορος για τους ανθρώπους που τον είχαν πληγώσει, και συνομιλώντας μονάχα με τα γλαροπούλια.

View attachment 154377

Αν ποτέ βρεθώ στη Γαύδο, υποσχέθηκα στον εαυτό μου, το πρώτο που θα κάνω είναι να ψάξω να μάθω που βρίσκεται για να πάω να τον φωτογραφήσω.

View attachment 154378

Και θα ‘θελα να ’ναι μια μέρα φορτωμένη μποφόρ, σύννεφα μαύρα γεμάτη, με τη θύελλα προ των πυλών και τις αστραπές να χαρακώνουν τον ουρανό με τα ασημένια βολτ τους. Γιατί αυτό είναι το σκηνικό που καλύτερα απ’ οποιοδήποτε άλλο ταιριάζει στην ταραγμένη ιστορία του.

Αυτού του φάρου που βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τους ναζί και σακατεύτηκε ανεπανόρθωτα το 1942.

Που μέχρι τότε, αρχής γενομένης από το 1880, έφεγγε μέσα στις σκοτεινές κι αφέγγαρες νύχτες, παρηγορώντας με τη φωτεινή παρουσία του τους θαλασσοδαρμένους ναυτικούς, ορατός ακόμα κι από απόσταση σαράντα μιλίων, την μεγαλύτερη απόσταση κάλυψης για κείνη την εποχή.

Ο φάρος της Γαύδου, με την ισχυρότερη φωτεινότητα στον κόσμο, μαζί μ’ εκείνον της Γης του Πυρός, στην άλλη άκρη του πλανήτη!

View attachment 154379

«Φάρος – Άμπελος» σημειώνει η οδική πινακίδα λίγο πριν τη στροφή.

Ούτε κατσάβραχα, ούτε απόκρημνα μονοπάτια όπως είχα ονειρευτεί στα φαντασιακά τοπία του μυαλού. Παρά μονάχα ένας άνετος βατός χωματόδρομος που οδηγεί…

Μα τι έχει συμβεί εδώ; Πάνω στον λοφίσκο όπου περίμενα ν΄ αντικρίσω το βομβαρδισμένο ιστορικό απομεινάρι τώρα απλώνεται ένα ολόκληρο σύμπλεγμα νεόκτιστων οικημάτων και κάπου ανάμεσά τους ένας ολοκαίνουργιος φάρος του κουτιού, φανταχτερή ιμιτασιόν του σεμνού ερειπωμένου φαντάσματος των αναζητήσεών μου.

Η ξύλινη πόρτα πρόσβασης είναι ανοικτή. Πετρόκτιστα καλόγουστα κτίρια για βοηθητικές χρήσεις αγκαλιάζουν περιμετρικά μια μεγάλη εσωτερική πλατεία, εκεί όπου υψώνεται τώρα ο νεότευκτος φάρος της Γαύδου.

View attachment 154380

Φρεσκοβαμμένος στα λευκά, με μερικές κίτρινες πινελιές και στέγη σε απαλό κεραμιδί , πρέπει να παραδεχτώ ότι φοντάρει υπέροχα στο βαθύ γαλάζιο. Μήπως στάθηκα κάπως βιαστική και άδικη στην κρίση μου; Θεμιτή, η μάλλον επιβαλλόμενη, δεν είναι στο κάτω κάτω η συντήρηση των ιστορικών μνημείων για να μην καταρρεύσουν και χαθούν οριστικά;

Ναι, αρκεί όμως κανείς να ξέρει να διακρίνει τα όρια ανάμεσα σε μια προσεκτική αναστήλωση για λόγους διάσωσης και την αυθαίρετη υπέρβαση που οδηγεί σ’ ένα άλλου είδους καταστροφή του μνημείου. Και στην προκειμένη περίπτωση έχω την βάσιμη υποψία πως πέρα από τις αναμφίβολα καλές προθέσεις, ο υπερβάλλων ζήλος έκανε ζημιά στην ιστορικότητα. Ανεπανόρθωτη.

Πέντε χρόνια πριν (1999) που πήγαμε, ο φάρος ήταν ακόμη ερειπωμένος. Όσο δε για οδική περιήγηση, η μόνη δυνατότητα που βρήκαμε εμείς ήταν στην καρότσα αγροτικού αυτοκινήτου, με κωφάλαλο τότε οδηγό, ο οποίος αποφάσιζε που θα μας πάει. Δεν μείναμε βέβαια παραπονεμένοι, το χτενίσαμε – όσο βέβαια επέτρεπε το οδικό δίκτυο – το νησί. Αν θυμάμαι καλά το κόστος ήταν 5.000δρχ για ένα ολόκληρο απόγευμα.

Τι θυμήθηκα τώρα! Θα σκαλίσω τις τυπωμένες φωτογραφίες μου να «ανακαλύψω» πάλι εκείνο το ταξίδι.

isabelle · 4 Σεπτεμβρίου 2016

vasiliss said:
Πέντε χρόνια πριν (1999) που πήγαμε, ο φάρος ήταν ακόμη ερειπωμένος. Όσο δε για οδική περιήγηση, η μόνη δυνατότητα που βρήκαμε εμείς ήταν στην καρότσα αγροτικού αυτοκινήτου, με κωφάλαλο τότε οδηγό, ο οποίος αποφάσιζε που θα μας πάει. Δεν μείναμε βέβαια παραπονεμένοι, το χτενίσαμε – όσο βέβαια επέτρεπε το οδικό δίκτυο – το νησί. Αν θυμάμαι καλά το κόστος ήταν 5.000δρχ για ένα ολόκληρο απόγευμα.

Τι θυμήθηκα τώρα! Θα σκαλίσω τις τυπωμένες φωτογραφίες μου να «ανακαλύψω» πάλι εκείνο το ταξίδι.

Και βέβαια να σκαλίσεις! Και να θυμηθείς κι άλλα. Προσωπικά θεωρώ θησαυρό τέτοιες μαρτυρίες για το πώς ήταν πολλές περιοχές της Ελλάδας πριν από 15 ή 20, χρόνια.

isabelle · 7 Σεπτεμβρίου 2016