Αζερμπαϊτζάν Καυκασιανός κύκλος, μέρος Ι

[IrisAthens]

Απολαυστική διήγηση για μία χώρα που θεωρώ είναι κάπως εκτός της ταξιδιωτικής μόδας! Ευγε!
Μου αρέσει ιδιαίτερα η ποιητική έναρξη των ημερών.

Η λέξη "διαφορετικότητα" χαρακτηρίζει την αέναη κίνησή μας πάνω σε τούτο τον πλανήτη του αχανούς σύμπαντος. Να είναι αυτή η κινητήρια δύναμη; Η ανακάλυψη του διαφορετικού; Και τι γίνεται όταν "αυτοπεριορίζεσαι" σε ένα χωριό, σε μία πόλη, σε μία χώρα; Πως εξελίσσεσαι ως σκεπτόμενο και συναισθηματικό ον;

Συμφωνώ απόλυτα. Με τον αυτοπεριορισμό βαλτώνει ο άνθρωπος. Τα βιβλία όσο και αν τα αγαπώ προσφέρουν διαφορετικού τύπου εμπειρία. Το ταξίδι σε δοκιμάζει ολοκληρωτικά, όπως και κάθε αλλαγή. Δεν είναι τυχαίο που στην περίοδο της καραντίνας οι μαθητές πανελλαδικά έκαναν βουτιά ενώ είχαν όλο το χρόνο στη διάθεση τους.

Το μουσείο φιλοξενεί την ζωή της Περσίδας ποιήτριας Mahsati Ganjavi η οποία γεννήθηκε σε αυτή την πόλη τον 12ο αιώνα μ.Χ. Από τις λιγοστές γυναίκες ποιήτριες που εμφανίζονται στην περσική λογοτεχνία, ήταν παντρεμένη με τον σουλτάνο της περιοχής. Αυτό της έδινε ελευθερία κινήσεων (?) και οι επιδόσεις της έφταναν μέχρι τη γνώση του σκακιού, της μουσικής, της σύνθεσης μουσικής.

Μου έβαλες τώρα το μικρόβιο να βρω ποιήματα της!

 

[YiannisTS]

Απολαυστική διήγηση για μία χώρα που θεωρώ είναι κάπως εκτός της ταξιδιωτικής μόδας! Ευγε!

Ευχαριστώ πολύ για την αποδοχή και τα καλά σχόλια. Προσπαθώ να είμαι εκτός μόδας.

είχαν όλο το χρόνο στη διάθεση τους

Τι να τον κάνεις τον χρόνο όταν δεν ξέρεις πως να τον κρατήσεις και τον αφήνεις να κυλάει και να φεύγει; Η καραντίνα ήταν καταστρεπτική για τα συλλογικά και κοινωνικά μας χαρακτηριστικά.

Μου έβαλες τώρα το μικρόβιο να βρω ποιήματα της!

Έψαξα να βρω για να βάλω στην ιστορία αλλά δεν έδωσα πολύ χρόνο. Αλλά μάλλον έκανα επιφανειακό ψάξιμο. Μόλις τώρα βρήκα αυτό.

Bring me wine, my love, and let's drink to our hearts' content
Let us forget about the rules and regulations of religion and morality
Let us enjoy each other's company and revel in our love
For tonight, we are free from all constraints and limitations"
(Mahsati,146)

https://www.researchgate.net/public..._Reflections_in_the_Poetry_of_Mahsati_Ganjavi

 

[YiannisTS]

Ημέρα 7η: Στη φρίκη του Ναγκόρνο Καραμπάχ

Η σημερινή ημέρα αφιερώνεται στη διαδρομή που κάναμε μέχρι τη Shusha και τις ενδιάμεσες στάσεις σε πόλεις της περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Αλλά πρώτα πρέπει να αποχαιρετίσουμε την Ganja αλλά και τους φίλους μας που αναχωρούν πρόωρα για Μπακού και Αθήνα.

Λίγο ακόμη Ganja

Έγραψα στη χθεσινή ημέρα ότι τα δωμάτια ήταν "υπερπαραγωγή" αλλά δεν είχα δει τη φωτογραφία που βάζω σήμερα. Οπότε να και η οπτική επιβεβαίωση του γραπτού λόγου. Δωμάτιο 604 με μεγάλα παράθυρα που βλέπουν στο δρόμο από τα οποία βλέπαμε τις εικόνες των πιο κάτω φωτογραφιών. Διάδρομοι επενδεδυμένοι με πέτρα και πόρτα ασανσέρ "ντυμένη" με πολύχρωμα γεωμετρικά σχήματα.

Μετά το πρωινό αναχωρούμε για τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, όπου οι φίλοι μας θα ταξιδέψουν με τρένο μέχρι το Μπακού. Το κτήριο του σταθμού είναι, μάλλον, πρόσφατα ανακαινισμένο, καθαρό και άνετο. Το μέγεθός του πρέπει να είναι στα ίδια επίπεδα με το Σταθμό Λαρίσης στην Αθήνα.

Και η γνωστή γιγαντοφωτογραφία να "στολίζει" την πλατφόρμα του σταθμού. Η επόμενη φωτό "κλεμμένη" από το διαδίκτυο μπαίνει απλά για σύγκριση!

Γυρνάμε στο ξενοδοχείο, παραδίνουμε το δωμάτιο και ξεκινάμε το επόμενο ταξίδι μας με προορισμό τη Shusha.

(Ανοίγει παρένθεση, Ιστορία παράλληλη, κείμενο και φωτογραφίες των φίλων)

Ταξιδεύοντας με τρένο προς το Baku

Μία ακόμη ...πινελιά στο συνολικό οδοιπορικό στο Αζερμπαϊτζάν προσφέρει η μετακίνηση με τρένο.
Από Ganja σε Baku, με υπερσύγχρονο τρένο, υπηρεσίες ... αεροπορικού ταξιδιού (ναι, τρενοσυνοδοί που έλεγχαν διαβατήρια και άλλα ταξιδιωτικά έγγραφα κατά την επιβίβαση!!!), παροχή καφέ, αναψυκτικών και τροφής αλλά και κάμποση αστυνομοκρατία σε κάθε βαγόνι, κάναμε περίπου 4 ώρες, το δίκτυο των σιδηροτροχιών δεν αντέχει μάλλον ταχύτητες μεγαλύτερες από 70-100 χλμ. / ώρα, αλλά με άφιξη σε ένα σταθμό - στολίδι. Που βέβαια μόνο κατά τύχη κατορθώσαμε να φωτογραφήσουμε καθώς γενικά απαγορεύεται και από το ένα κινητό ζητήθηκε να διαγραφούν όσες είχαν τραβηχτεί (ευτυχώς, το άλλο δεν έγινε αντιληπτό!!!). Η διαδρομή γεμάτη από την ιδιορρυθμία και τα αντιπαραθετικά μεταξύ τους περιβάλλοντα της ενδοχώρας, χαρακτηριστικό σημείο (και) η όδευση από τις πετρελαιοπηγές με τους αγωγούς μεταφοράς αργού πετρελαίου χιλιομέτρων.

(Κλείνει η παρένθεση)

Ναγκόρνο Καραμπάχ

Ο πόλεμος που έρχεται
δεν είναι ο πρώτος. Πριν απ’ αυτόν
γίνανε κι άλλοι πόλεμοι.
Όταν τελείωσε ο τελευταίος,
υπήρχαν νικητές και νικημένοι.
Στους νικημένους, ο φτωχός λαός
πέθαινε από την πείνα. Στους νικητές
ο φτωχός λαός πέθαινε το ίδιο.
(Μπ. Μπρεχτ)

Έχοντας σαν "μπούσουλα" την Ιστορία 1 (by @isabelle) ξεκινήσαμε το ταξίδι προς τις νοτιοδυτικές περιοχές του Αζερμπαϊτζάν. Το ιστορικό πλαίσιο έχει αναλυθεί ικανοποιητικά στην αναφερθείσα ιστορία, οπότε είναι πλεονασμός να το επαναλάβω και σε αυτές τις γραμμές.
Είδαμε τις φωτογραφίες της ιστορίας και αναρωτιόμαστε τι πρόκειται να δούμε, τι συναισθήματα θα προκληθούν. Τριάντα ένα (31) χρόνια μετά τον 1ο πόλεμο, πέντε (5) χρόνια μετά τον 2ο πόλεμο και ένα (1) χρόνο μετά τον τελευταίο μαζικό εκτοπισμό του αρμένικου πληθυσμού από την περιοχή που γεννήθηκε και μεγάλωσε προς την Αρμενία, ένα βαθύ μίσος έχει αναπτυχθεί ανάμεσα σε εθνοτικές ομάδες οι οποίες για δεκαετίες ζούσαν ειρηνικά στα πλαίσια της ΕΣΣΔ.
Στις χρόνιες πολεμικές συγκρούσεις για την κυριαρχία της περιοχής ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν ουσιαστικά δοκιμάστηκαν δύο σημαντικοί παράμετροι του λεγόμενου Διεθνούς Δικαίου, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση ενός λαού και το δικαίωμα της κρατικής κυριαρχίας. Η Αρμενία χρησιμοποίησε το δικαίωμα της αρμένικης πλειοψηφίας στην περιοχή για την αυτοδιάθεση της (1ος πόλεμος) ενώ το Αζερμπαϊτζάν επικαλέστηκε το δικαίωμα της κρατικής του κυριαρχίας (2ος πόλεμος). Το κείμενο δεν είναι πολιτικό και ως εκ τούτου δεν παίρνει θέση υπέρ του ενός ή του άλλου. Στην ιστορία που θα ακολουθήσει θα καταγραφεί οτι μπορέσαμε να δούμε με τα μάτια μας ή ακούσαμε με τα αυτιά μας και μέσω αυτών των ερεθισμάτων να αποτυπώσουμε την κατάσταση των πόλεων που επισκεφτήκαμε. Ο πόλεμος άφησε βαθιές χαρακιές και στις δύο πλευρές των συνόρων που δύσκολα θα επουλωθούν. Και στις δύο πλευρές χάθηκαν άνθρωποι ή εκτοπίστηκαν σε απανωτά κύματα. Το μόνο σίγουρο είναι αυτό που περιγράφει ο ποιητής : "στους νικημένους και στους νικητές ο φτωχός λαός πέθαινε το ίδιο".
Το κείμενο δεν θα περιγράψει μόνο τοπία, τουριστικά αξιοθέατα και γευστικά πιάτα αλλά περισσότερο θα σταθεί σε μια πραγματικότητα που δημιουργήθηκε με πολύ πόνο, με πολλές απώλειες, με πολύ μίσος και πολύ φόβο. Αν η "αισθητική" αυτή είναι ασύμβατη με την "ομορφιά" πάντα υπάρχει η επιλογή να προχωρήσει η ανάγνωση στην επόμενη ημέρα.

Στο δρόμο μας ερχόμαστε σε επαφή με γνώριμες εικόνες που πρωτοαντικρύσαμε τις προηγούμενες ημέρες. Το τοπίο όμως αλλάζει προς το πιο πράσινο τόσο ώστε νομίζεις πως διασχίζεις κάποιο αυτοκινητόδρομο στην Ελλάδα. Μπροστά μας ένα φορτηγό από το Ιράν με διπλή πινακίδα, στα ιρανικά και τα λατινικά. Από εδώ και κάτω θα δούμε πολλά φορτηγά από το Ιράν αφού πλέον κατευθυνόμαστε προς τις περιοχές του Αζερμπαϊτζάν που συνορεύουν με τον Ιράν.

Εγκαταστάσεις διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και χωράφια με πολλές αγελάδες αφημένες να τριγυρνάνε μόνες τους. Άλλο ένα χαρακτηριστικό της περιοχής (ελεύθερες αγελάδες ακόμη και μέσα στις πόλεις σε κεντρικούς δρόμους).

Εικόνες από το ταξίδι.

Κάπου στο ένα τρίτο της διαδρομής, στο χωριό Qaradağlı, συναντάμε το πρώτο κτήριο που μας μιλάει μέσα από τη σιωπή του δείχνοντας τις τρύπες από τα τραύματά του και τα σπασμένα τζάμια. Δίπλα του ένα μνημείο με αρκετές φωτογραφίες στρατιωτών μας βάζει σε υπόνοιες οτι σε αυτό το σημείο θα πρέπει να έγινε κάποια μεγάλη σύγκρουση. Ένας κόμπος στο λαιμό σχηματίζεται. Συνεχίζουμε...

Στα διοικητικά όρια εισόδου στην περιοχή του Ağdam πάνω στον ολοκαίνουργιο αυτοκινητόδρομο, στη μέση του πουθενά, μας σταματάνε για τον έλεγχο της άδειας εισόδου της περιοχής. Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων έχει μειωθεί αισθητά και πλέον η είσοδος επιτρέπεται σε αυτούς που έχουν άδειες εισόδου. Αστυνομία και στρατός, μάλλον βαριεστημένα, τσεκάρουν τα διαβατήριά μας στα tablet που κρατάνε ψάχνοντας τις άδειες εισόδου τις οποίες είχαμε αποκτήσει ηλεκτρονικά.

Διάσπαρτοι τάφοι, αυτοσχέδια μνημεία και σημαίες δημιουργούν εικόνες σαν από πολεμικές ταινίες. Κτήρια βομβαρδισμένα χάσκουν κάπου μακριά μέσα στα χωράφια, κουφάρια πλέον, δίνοντας το στίγμα του χωριού ή της πόλης που κάποτε ήταν εκεί. Το χωριό Şıxlar καταστράφηκε ολοσχερώς την περίοδο του πρώτου πολέμου και της μετέπειτα "κατοχής" ή "απελευθέρωσης", ότι προτιμάτε.

Εικόνες από το πρώην χωριό Şıxlar. Παντού ερείπια χωρίς κανένα σημάδι ζωής.

Φτάνουμε στην πόλη Ağdam, ένας "υποχρεωτικός" στόχος επίσκεψης πριν ακόμη αρχίσει να σχηματίζεται το τελικό πρόγραμμα. Αντικρύζουμε μια πόλη πλήρως κατεστραμμένη από βομβαρδισμούς. Τα στομάχια σφίγγονται από το εύρος της καταστροφής.
Στον πρώτο πόλεμο η περιοχή έγινε πεδίο βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα στις στρατιωτικές δυνάμεις Αρμενίων και Αζέρων. Διαβάζουμε οτι εδώ ήταν η βάση του Αζέρικου στρατού και από εδώ ξεκινούσαν επιχειρήσεις σε όλη την περιοχή. Σε αντίποινα της καταστροφής του αρμένικου χωριού Martakert από τους αζέρους, ο αρμενικός στρατός προχώρησε στον ολοκληρωτικό βομβαρδισμό του χωριού και την ισοπέδωσή του. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους αρμένιους όλα τα σπίτια λεηλατήθηκαν ενώ ο πληθυσμός είχε εκτοπιστεί προς την ενδοχώρα. Από τότε και μέχρι την απανάκτησή του από τους Αζέρους ήταν μια πόλη-φάντασμα.

Δίπλα στα ερείπια του πολέμου ξεδιπλώνεται μια νέα πόλη σε αντικατάσταση της παλιάς. Νέα χάραξη δρόμων και στήσιμο υποδομών από την αρχή. Φρεάτια στη μέση του πουθενά υποδηλώνουν οτι οι υπόγειες υποδομές αποχέτευσης είναι έτοιμες και περιμένουν το στρώσιμο του ασφαλτοτάπητα και την οριστική διαμόρφωση κρασπέδων και δρόμου!

Παντού χαλάσματα και απομεινάρια της βιαιότητας των συγκρούσεων.

Ένας κόμπος κι ένα δάκρυ συνοδεύει το στήσιμο για μια αναμνηστική φωτογραφία μέσα στα ερείπια. Την επόμενη φορά που κάποιος από την παρέα επισκεφτεί την πόλη τα πάντα θα είναι αλλιώς αφού τα πάντα γύρω μεταβάλλονται ραγδαία.

Καινούργια κτήρια "φυτρώνουν" με ταχύτατους ρυθμούς!

Νέοι δρόμοι παρέα με ερείπια που περιμένουν υπομονετικά να απομακρυνθούν.

Τότε, θυμάσαι, που μου λες: Ετέλειωσεν ο πόλεμος!
Όμως ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα.
Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ!»
(Μανόλης Αναγνωστάκης)

Το χθες και το αύριο μέσα από τα μάτια του σήμερα και του τώρα!

Νέα ολοκαίνουργια ξενοδοχεία στη μέση του πουθενά περιμένοντας του πελάτες (ταξιδιώτες, τουρίστες, περαστικούς, ...) του αύριο. Από τα πρώτα κτήρια που έχουν σηκωθεί και ακόμη αναρωτιέμαι γιατί. Γιατί τέτοια βιασύνη; Η πόλη είναι άδεια από ανθρώπους. Οι μόνοι που κυκλοφορούν είναι οι πάρα πολλοί εργαζόμενοι που χτίζουν τη νέα πόλη. Δεν υπάρχουν κάτοικοι στην πόλη. Δεν υπάρχουν έτοιμα σπίτια.

Η φωτογραφία έμβλημα μιας εποχής που έφυγε χωρίς επιστροφή. Πολύχρωμο ψηφιδωτό που άντεξε τους βομβαρδισμούς και τους βανδαλισμούς, αλλά και τη φωτιά που έκαψε το κτήριο, στέκεται στη θέση του για να θυμίζει ότι εδώ ζούσαν κάποτε Αρμένιοι και Αζέροι, μαζί, δίπλα δίπλα. Για πολλά χρόνια, με σεβασμό η μία κοινότητα για την άλλη. Το κτήριο φιλοξενούσε το Μουσείο Ψωμιού.
Ας μου επιτραπεί μια μικρή αντιγραφή: "Το Μουσείο Ψωμιού, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Νοέμβριο του 1983, ήταν το δεύτερο μουσείο ψωμιού στον κόσμο και το πρώτο και μοναδικό μουσείο ψωμιού στην ΕΣΣΔ. Μεταξύ των εκθεμάτων που συλλέγονται σε αυτό το μουσείο είναι απολιθωμένα δείγματα αρχαίων σιτηρών, σπάνια είδη φυτών δημητριακών, μεγάλος αριθμός πολύτιμων βιβλίων, χειρογράφων και άλλων υλικών που σχετίζονται με την ανάπτυξη της καλλιέργειας σιτηρών, αρχαία γεωργικά εργαλεία, συνηθισμένα και οδοντωτά δρεπάνια, αλωνιστές σιτηρών, χειρόμυλοι και άλλα εργαλεία" (παραπομπή).

Ερείπια και νέα κτήρια, εικόνες που συνθέτουν τη πραγματικότητα της πόλης. Και κάπου στο βάθος δύο μιναρέδες στέκονται αγέρωχοι μέσα από τα χαλάσματα.

Το Tζαμί Τζούμα (Cümə məscidi) είναι το μοναδικό κτήριο που διασώθηκε από την καταστροφή. Βανδαλίστηκε από τον αρμένικο στρατό αλλά παρέμεινε αλώβητο στη θέση του (λέτε να έβαλε κάποια θεϊκή δύναμη το χέρι της; ). Κατασκευασμένο την περίοδο 1868-1870, κάηκε μερικώς την περίοδο της "κατοχής" της πόλης από την Αρμενία και αποκαταστάθηκε πριν τρία χρόνια, δηλαδή σχεδόν αμέσως μετά την επανάκτηση της πόλης από το Αζερμπαϊτζάν.

Το εσωτερικό του τζαμιού είναι λιτό με όμορφα χαλιά να κοσμούν και να επικαλύπτουν το δάπεδο. Λιγοστοί προσκυνητές, μάλλον από τις γύρω περιοχές, προσεύχονται.

Στην είσοδο μας υποδέχεται ο ιμάμης του τζαμιού ο οποίος ήταν ευγενέστατος και πολύ φιλόξενος, χρησιμοποιούσε μάλιστα άριστα το κινητό του τηλέφωνο. Δεν ήξερε γρι αγγλικά αλλά αυτό δεν μας εμπόδισε να επικοινωνήσουμε μέσω του μεταφραστή που είχε εγκατεστημένο στη συσκευή του. Βγάλαμε μια φωτογραφία όλοι μαζί μετά από προτροπή του και στη συνέχεια αφού "έδιωξε" το κορίτσι βγάλαμε και άλλη μία μόνο οι δυο μας. Στην αρχή δεν κατάλαβα γιατί. Στη συνέχεια όταν άρχισε να κάνει edit τη φωτογραφία στο κινητό του με καταπληκτική ευχέρεια και να την ανεβάζει στον προσωπικό του λογαριασμό στο φατσοβιβλίο, τότε κατάλαβα. Δεν έπρεπε να υπάρχει γυναίκα στο πλάνο. Όταν πολύ αργότερα έριξα μια ματιά στο λογαριασμό του διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε γυναίκα ούτε για δείγμα!

Κατεστραμμένα σπίτια και ανέπαφο τζαμί!

Ερείπια, νέα κτήρια και τα σύννεφα στον ουρανό συνθέτουν ένα καταπληκτικό σκηνικό που παράγει και αντίστοιχα συναισθήματα!

Φεύγουμε από την πόλη αφού περάσαμε αρκετό χρόνο. Μάλιστα επισκεφτήκαμε και ένα super market, κάπου ανάμεσα στους δρόμους που φτιάχνονται, για προμήθειες. Το μαγαζί υπάρχει για να εξυπηρετεί τους εργαζόμενους της ανοικοδόμησης.
Νέες κατοικίες χωριών που έχουν καταστραφεί ολοσχερώς προβάλουν και από τις δύο πλευρές του αυτοκινητόδρομου. Αλλά και αυτοσχέδιοι τάφοι και λίστες νεκρών.

Παίρνουμε τον δρόμο προς τη Shusha αφού κάνουμε πρώτα δυο-τρεις κύκλους μέχρι να προσανατολιστούμε και να βρούμε τον αυτοκινητόδρομο. Οι χάρτες του gps είναι τελείως αναξιόπιστοι αφού η πόλη είναι υπό ανοικοδόμηση και επανασχεδιασμό. Αμέτρητα βαριά οχήματα κινούνται μεταφέροντας οικοδομικά υλικά από πρόχειρα γειτονικά λατομεία.

Φτάνουμε στην πόλη Əsgəran (Asgaran), η οποία δεν φαίνεται να έχει υποστεί ζημιές από τον πόλεμο. Η πόλη είχε αρμένικο πλειοψηφικό πληθυσμό ο οποίος σήμερα την έχει εγκαταλείψει μετά τους περσινούς εκτοπισμούς προς την Αρμενία. Έτσι εξηγείται γιατί τα περισσότερα σπίτια έμοιαζαν ακατοίκητα. Μπαίνουμε στο χωριό και κινούμαστε σε δρόμους όπου ολόκληρα συγκροτήματα κατοικιών στέκουν ατάραχα χωρίς τις ψυχές που έδιναν ζωή στους τοίχους, με παράθυρα ακόμη κλειστά που δεν πρόλαβαν να ανοίξουν. Βλέπουμε την κορυφή από μια εκκλησία, μάλλον ορθόδοξη. Άλλωστε είμαστε στην αρμένικη γειτονιά. Πλησιάζουμε για να την φωτογραφίσουμε. Μια μεγάλη χοντρή αλυσίδα μαζί με ένα λουκέτο αποτρέπουν την πρόσβαση στον αυλόγυρο και το εσωτερικό της. Μετά από λίγο ακούμε φωνές και ένα αστυνομικό να τρέχει έντρομος και απορημένος προς το μέρος μας. Απαγορεύεται η φωτογράφηση, μας δίνει να καταλάβουμε. Ένας δεύτερος Αζέρος που καταφθάνει κάνει τον μεταφραστή. Επιβεβαιώνει την απαγόρευση και μας ζητάει να σβήσουμε τις φωτογραφίες. Γιατί άραγε; Τι τρομερό μυστικό κινδυνεύει να βγει στον έξω κόσμο; Σβήνουμε τη μία και κρατάμε την άλλη που βλέπετε. Ρωτάμε τι μπορούμε να φωτογραφήσουμε. Μας προτρέπουν να πάμε σε ένα κοντινό κάστρο λίγο έξω από την πόλη.

Η εκκλησία είναι ορθόδοξη και κατασκευάστηκε μόλις το 2002 με αφορμή τους εορτασμούς των 1700 χρόνων από την έλευση του χριστιανισμού στην Αρμενία.

Αφήνουμε την "λίγο" αφιλόξενη πόλη και κατευθυνόμαστε στο Əsgəran Qalası (Asgaran Fortress). Το κάστρο κατασκευάστηκε τον 18ο αιώνα μ.Χ. και αποτελείται από δύο μέρη τα οποία τα χωρίζει ο αυτοκινητόδρομος.

Πανοραμική φωτογραφία της πόλης από τις πολεμίστρες του κάστρου.

Επόμενη στάση το χωριό Xocali (Khojali) το οποίο επίσης είχε καταστραφεί ολοσχερώς στον πρώτο πόλεμο και στη συνέχεια εκτοπίστηκε όλος ο Αζέρικος πληθυσμός του. Κινηθήκαμε στον κεντρικό δρόμο του χωριού και φαίνεται ότι έχουν κατεδαφιστεί και απομακρυνθεί όλα τα κατεστραμμένα κτήρια. Το χωριό ξανακτίστηκε δημιουργώντας μια πολύ όμορφη εικόνα. Στον κεντρικό δρόμο, και στις δύο πλευρές του, έχουν κατασκευαστεί τα γνωστά "τείχη" που συναντήσαμε και στις άλλες πόλεις και περιοχές της χώρας. Πίσω από τα "τείχη-μάντρες" υπάρχουν κενά τα οικόπεδα ή σε άλλα γίνονται εργασίες οικοδόμησης. Δεν διαπιστώσαμε να κυκλοφορούν άνθρωποι.

Ο κεντρικός δρόμος με τα "τείχη-μάντρες". Πίσω από τα τείχη ένα σπίτι είναι στη φάση της κατασκευής.

Στο βάθος η κορυφή ενός λοφίσκου και ο κεντρικός δρόμος του χωριού.

Σκηνές από μία πόλη...

Κινούμαστε πλέον προς τον τελικό προορισμό της ημέρας, τη Shusha. Κατεστραμμένα και ερειπωμένα κτήρια μας μιλάνε για το παρελθόν τους.

Ανεβαίνουμε το βουνό διασχίζοντας φιδίσιους δρόμους υπό κατασκευή. Σε μια στροφή του δρόμου, κάνουμε στην άκρη για να θαυμάσουμε την πόλη Xankəndi (Khankendi) την οποία αφήσαμε πίσω μας αλλά και τα γύρω βουνά καλυμμένα κατά το ήμισυ με δέντρα και άλλη βλάστηση.

Απόγευμα πλέον φτάνουμε στον προορισμό μας, τη Şuşa (Shusha).

Μετά την επιβλητική πινακίδα με το όνομα της πόλης σταματάμε για ένα ακόμη έλεγχο για τις άδειες εισόδου. Για την επίσκεψη στην ευρύτερη περιοχή χρειάζονται διαφορετικές άδειες εισόδου, ανάλογα ποιος είναι ο προορισμός. Στη δική μας περίπτωση έπρεπε να βγάλουμε δύο άδειες, μία για την περιοχή του Aghdam και άλλη μία για την πόλη της Shusha.

Διασχίζουμε την πόλη και κατευθυνόμαστε προς το ξενοδοχείο, αυτό της φωτογραφίας. Το κτήριο είχε καταστραφεί μερικώς και ξαναχτίστηκε από την αρχή. Αφήνουμε τα πράγματα και φεύγουμε για "εξερεύνηση" της πόλης.

Η Şuşa (Shusha) βρίσκεται στην πλαγιά ενός βουνού σε υψόμετρο που κινείται από τα 1400 (η πιο χαμηλή συνοικία) μέχρι τα 1800 μέτρα (η ψηλότερη συνοικία). Εδώ για πρώτη φορά αισθανθήκαμε χαμηλή θερμοκρασία αλλά κι ένα ζωογόνο αεράκι γεμάτο καθαρό οξυγόνο. Η πόλη είναι κυριολεκτικά κατάφυτη, όπως και η γύρω περιοχή. Διαβάσαμε ότι είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν γεμάτη λογοτεχνία και μουσική αλλά της τέχνης του χαλιού και των υφαντών. Υπήρξε η πρωτεύουσα του Χανάτου του Καραμπάχ.

Η πόλη δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τον πρώτο πόλεμο αφού καταστράφηκε μερικώς και ο μισός Αζέρικος πληθυσμός μετακινήθηκε προς το Αζερμπαϊτζάν. Η πόλη ξαναγύρισε στο Αζερμπαϊτζάν μετά το τέλος του δεύτερου πολέμου. Ακολούθησε η εκτόπιση του Αρμένικου πληθυσμού.

Σήμερα η πόλη βρίσκεται σε φάση ανοικοδόμησης. Υπάρχουν δύο-τρία ξενοδοχεία, δρόμοι, κτήρια μοντέρνα και σύγχρονα, τράπεζες, τζαμιά και πλατείες. Υπάρχουν όμως και πολλά ερείπια και κατεστραμμένα κτήρια. Οι άνθρωποι που κυκλοφορούσαν στο δρόμο ήταν λιγοστοί σε τέτοιο σημείο ώστε πέφτοντας το φως της ημέρας δημιουργείται ένα "εκφοβιστικό" σκηνικό ταινίας τρόμου. Ήταν Σάββατο απόγευμα και βράδυ και κυκλοφορούσαμε σχεδόν μόνοι μας.

Άδεια κτήρια προδίδουν την βία που έχουν υποστεί από τα αποτυπώματα των σφαιρών και των οβίδων στους τοίχους τους.

Κατεστραμμένες και ερειπωμένες κατοικίες από τον πρώτο πόλεμο. Ίσως ιδιοκτήτης να είναι κάποιος Αζέρος (είμαστε στην αζέρικη συνοικία) ο οποίος εκδιώχτηκε μετά την κατοχή της πόλης από την Αρμενία.

Επιγραφή με τον ιδιοκτήτη κάποιας κατοικίας, η οποία έχει χαρακτηριστεί αρχιτεκτονικό μνημείο. Περπατάμε στους άδειους δρόμους της πόλης και χαζεύουμε ερείπια αλλά και αναστηλωμένα κτήρια.

Παλιό ερειπωμένο σπίτι με ξύλινο μπαλκόνι.

Κολώνες που κοιτάνε προς τον ουρανό και ντουβάρια που συνεχίζουν να στέκονται όρθια σε πείσμα του χρόνου που περνάει αμείλικτος. Το εσωτερικό μιας ακατοίκητης οικίας νοηματοδοτεί την κατάστασή της στο χθες και την πορεία της στο σήμερα, τονίζοντας με τον πλέον εμφατικό τρόπο την βία των ανθρώπων.

Ένα από τα τζαμιά της πόλης κοντά στην κεντρική της πλατεία με το όνομα Yuxarı Gövhərağa Məscidi (τζαμί Yukhari Gevher Agha). Η κατασκευή του τζαμιού ξεκίνησε το 1768 και ολοκληρώθηκε το 1866. Το περιεργαστήκαμε εξωτερικά και αποφύγαμε να μπούμε μέσα.
Στην κάτω αριστερή φωτογραφία διακρίνεται ο κεντρικός δρόμος που οδηγεί από το τζαμί στην κεντρική πλατεία αλλά και τα καινούργια κτήρια ξενοδοχείων και γραφείων. Στο τέρμα του δρόμου βρίσκονται υποκαταστήματα τραπεζών.

Βομβαρδισμένα και κατεστραμμένα κτήρια συνυπάρχουν με τα νέα που κατασκευάζονται.

Προχωράμε προς την κεντρική πλατεία μπαίνοντας σε ένα παράδρομο στα δεξιά μας. Κατεβαίνουμε ένα πλακόστρωτο δρόμο που καταλήγει σε μία μεγάλη πλατεία. Πολλά ερείπια που περιμένουν την αναστήλωσή τους. Ένα ευρύ πρόγραμμα ανοικοδόμησης και αναστήλωσης βρίσκεται σε εξέλιξη, όπως ενημερώνουν πολλές ενημερωτικές πινακίδες.

Πλησιάζουμε την κεντρική πλατεία και συναντάμε ένα παλιό χαμάμ που έχει μετατραπεί σε μουσείο αλλά και σε ατμοσφαιρικό καφέ.

Εσωτερικός και εξωτερικό χώρος του χαμάμ.

Περνάμε την κεντρική πλατεία και κατευθυνόμαστε στα κτήρια που είναι λίγο πιο μακριά. Το επιβλητικό κτήριο μπροστά μας είναι το Παλάτι του Χαν του Καραμπάχ. Το παλάτι υπέστη σημαντικές ζημιές από τον πόλεμο αλλά σήμερα βρίσκεται στη φάση της πλήρους αποκατάστασής του.
Στο κόκκινο κτήριο λίγο πιο πέρα μια πινακίδα μας προειδοποιεί να μην πλησιάσουμε πιο κοντά λόγω κινδύνου κατάρρευσης.

Μια κοινή φωτογραφία με μία παρέα Αζέρων στην κεντρική πλατεία. Πολύ το χάρηκαν!

Η κεντρική πλατεία με ένα κυβερνητικό κτήριο και το τζαμί που συναντήσαμε πιο πριν. Και οι δύο φωτογραφίες από το κινητό τηλέφωνο.

Κατεστραμμένα κτήρια αλλά και άλλα που έχουν επισκευαστεί.

Είχε πια βραδιάσει όταν πλέον βρήκαμε ένα εστιατόριο (όχι οτι υπήρχαν και πολλά) για να φάμε. Προτιμήσαμε να κάτσουμε μέσα γιατί το κρύο άρχισε να γίνεται ενοχλητικό. Διαπιστώσαμε οτι το εστιατόριο ήταν μέρος μιας αλυσίδας παρόμοιων εστιατορίων στο Μπακού και σε άλλες πόλεις. Ίσως γι' αυτό το φαγητό δεν ήταν από τα καλύτερα που έχουμε γευτεί στο Αζερμπαϊτζάν.

Το μαγαζί ήταν αμιγώς μουσουλμανικό, οπότε δεν είχε αλκοόλ ούτε για δείγμα. Επίσης η κουζίνα του ήταν τούρκικη. Κρατάω ως ανάμνηση το πολύ εύγευστο αριάνι και την σούπα γιαουρτιού.

Μετά το φαγητό ξεκινήσαμε ποδαράτοι για το ξενοδοχείο. Δεν είναι υπερβολή να πω οτι στο μεγαλύτερο κομμάτι του δρόμου επιστροφής είμαστε μόνοι μας.

Επίλογος της ημέρας

Δεν συνηθίζω να γράφω τον επίλογο κάθε ημέρας χωριστά. Αλλά αυτή ειδικά η ημέρα ήταν πλούσια σε συναισθήματα, προβληματισμούς, σκέψεις, οργή και στεναχώρια. Βιώσαμε λίγη και σε ασφαλή απόσταση χρόνου από την φρίκη που έζησε αυτός εδώ ο τόπος μερικά χρόνια πιο πριν. Μια φρίκη που "τελείωσε" μόλις πέρσι με τον μαζικό εκτοπισμό του αρμένικου πληθυσμού από την πόλη και τελικό θύμα και τους δύο λαούς. Δεν είναι του παρόντος να πάρω θέση υπέρ του ενός ή υπέρ του άλλου. Αλλά θα μεταφέρω αυτούσια μια φράση από την Ιστορία 1 που με εκφράζει και με έχει συγκινήσει ιδιαίτερα: "Όταν οι άνθρωποι βάζουν στην άκρη τα "εθνικά δίκαια" και ενώνονται για να διεκδικήσουν από κοινού τη ζωή τους, υπάρχει ελπίδα".

 

[psilos3]

Συγκλονιστικές οι εικόνες το οδοιπορικού σου αλλά και τα ποιήματα που χρησιμοποίησες για να το προλογίσεις.

 

[YiannisTS]

Συγκλονιστικές οι εικόνες το οδοιπορικού σου αλλά και τα ποιήματα που χρησιμοποίησες για να το προλογίσεις.

Η πραγματικότητα πίσω από τις εικόνες ήταν ακόμη πιο συγκλονιστική. Το ταξίδι αυτό επιλέχθηκε με επίκεντρο την επίσκεψη στη συγκεκριμένη περιοχή. Και μάλλον ήταν θετική επιλογή αν σκεφτείς οτι ίσως μέσα σε ένα χρόνο τα ερείπια θα έχουν μαζευτεί λόγω ραγδαίας ανοικοδόμησης και τίποτα δεν θα θυμίζει αυτό που συνέβη μόλις λίγα χρόνια πριν. Όποιος πάει αργότερα δεν θα μπορέσει να δει ότι είδαμε εμείς. Και βέβαια ερέθισμα και "μπούσουλας" υπήρξε η ιστορία που αναφέρω στο κείμενο.
Όσο για τα ποιήματα νομίζω πως βοηθάνε έτσι ώστε η ιστορία να είναι λιγότερο "κανονικοποιημένη"!
Ευχαριστώ πάντως!

 

[isabelle]

Διάβασα "μονοκοπανιά" όλη τη μέχρι τώρα αφήγησή σου και είναι τόσα πολλά τα συναισθήματα που μου προκάλεσες που αδυνατώ να τα βάλω σε τάξη.
Έχω ταξιδέψει σε όλον τον Καύκασο (Γεωργία-Αμπχαζία-Αρμενία-Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2013 για ένα μήνα, και Αζερμπαιτζάν μαζί με Ναχιτσεβάν για δυο βδομάδες το 2023), μα όσα περιγράφεις ειδικότερα στο κεφάλαιο για το Ν.Κ. με έχουν κυριολεκτικά αρπάξει απο τα μούτρα, καθως ανακατεύονται και με προσωπικές αναμνήσεις που άθελα σου έβγαλες ξανά στην επιφάνεια με μια ένταση, αλλά και μια καθαρότητα, σχεδόν τρομακτική.
Χάρη σε σένα, συνειδητοποίησα τελικά πόσο βαθιά έχει χαρακτεί μέσα μου η τραγωδία αυτής της πολύπαθης περιοχής της γης, σε βαθμό να βλέπω εικόνες σου και να αναγνωρίζω με σχεδόν βεβαιότητα από ποιο ακριβώς σημείο έχουν τραβηχτεί - και αυτό παρά τις τεράστιες αλλαγές, την ανοικοδόμηση κλπ.
Σ' ευχαριστώ για την συγκίνηση, όσο οδυνηρό κι αν είναι το ανασκάλεμα της μνήμης και της γνώσης

 

[IrisAthens]

Έχω συγκλονιστεί και εγώ διαβάζοντας για τη περιήγηση σας. Το πιστεύω ότι σε λίγα χρόνια όλα θα έχουν πια αλλάξει, εξωτερικά τουλάχιστον. Εξάλλου ό,τι προκαλεί τόσο πόνο γρήγορα το κρύβουμε με πρόθεση να ξεχαστεί. Ευχαριστώ για το μοίρασμα.

 

[YiannisTS]

Διάβασα "μονοκοπανιά" όλη τη μέχρι τώρα αφήγησή σου και είναι τόσα πολλά τα συναισθήματα που μου προκάλεσες που αδυνατώ να τα βάλω σε τάξη.
Έχω ταξιδέψει σε όλον τον Καύκασο (Γεωργία-Αμπχαζία-Αρμενία-Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2013 για ένα μήνα, και Αζερμπαιτζάν μαζί με Ναχιτσεβάν για δυο βδομάδες το 2023), μα όσα περιγράφεις ειδικότερα στο κεφάλαιο για το Ν.Κ. με έχουν κυριολεκτικά αρπάξει απο τα μούτρα, καθως ανακατεύονται και με προσωπικές αναμνήσεις που άθελα σου έβγαλες ξανά στην επιφάνεια με μια ένταση, αλλά και μια καθαρότητα, σχεδόν τρομακτική.
Χάρη σε σένα, συνειδητοποίησα τελικά πόσο βαθιά έχει χαρακτεί μέσα μου η τραγωδία αυτής της πολύπαθης περιοχής της γης, σε βαθμό να βλέπω εικόνες σου και να αναγνωρίζω με σχεδόν βεβαιότητα από ποιο ακριβώς σημείο έχουν τραβηχτεί - και αυτό παρά τις τεράστιες αλλαγές, την ανοικοδόμηση κλπ.
Σ' ευχαριστώ για την συγκίνηση, όσο οδυνηρό κι αν είναι το ανασκάλεμα της μνήμης και της γνώσης

Από χθες που διάβασα ετούτες τις γραμμές αφήνω τον χρόνο να περάσει γιατί ειλικρινά δεν ξέρω πως να το διαχειριστώ. Είναι αλήθεια πως οι συγκρούσεις στην περιοχή και το φιλτράρισμα της ενημέρωσης μέσα από τα επίσημα ΜΜΕ (τόσο που καταντάει προπαγάνδα) δεν με είχαν αφήσει αδιάφορο. Ψάχνοντας για ένα κοντινό ταξίδι έπεσα πάνω στην ιστορία σου η οποία δεν με άφησε ασυγκίνητο. Οπότε ήταν θέμα χρόνου να οργανωθεί η μετάβαση εκεί. Αρχικά ήθελα να χώσω Αρμενία και Γεωργία, αλλά κατάλαβα οτι θα χρειαζόμουν πολύ περισσότερες ημέρες που δεν υπήρχαν. Οπότε επιλέχθηκε το Αζερμπαϊτζάν ως το κατεξοχήν πεδίο των συγκρούσεων. Θα ακολουθήσει Αρμενία και Γεωργία την επόμενη άνοιξη. Και κάποια στιγμή ο Βόρειος Καύκασος, δηλαδή Ρωσία. Το αρνητικό είναι οτι πλέον η πρόσβαση σε Αμπχαζία και Οσσετία μέσω Γεωργίας είναι αδύνατη. Θα το προσπαθήσουμε μέσω Ρωσίας.

Η συναισθηματική φόρτιση που σου προκλήθηκε από το κείμενο και τις εικόνες, άθελά μου είναι η αλήθεια, δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώτικα όταν κάτι είναι τόσο βάρβαρο (ισοπέδωση χωριών και ολοκληρωτική καταστροφή τους) και έχει χαρακτεί τόσο βαθιά στη μνήμη μας. Όταν βλέπαμε τις περιοχές από τις οποίες περνούσαμε και τις αποθανατίζαμε με την φωτογραφική μηχανή αυθόρμητα τις συσχετίζαμε με την αντίστοιχη καταστροφή που γίνεται στη λωρίδα της Γάζας και την γενοκτονία των Παλαιστινίων.

Θα υπάρξουν αντίστοιχες εικόνες την 8η μέρα πηγαίνοντας προς Λανκαράν (ίσως με λιγότερη ένταση).
Σ'ευχαριστώ για οτι γράφεις.

 

[YiannisTS]

Έχω συγκλονιστεί και εγώ διαβάζοντας για τη περιήγηση σας. Το πιστεύω ότι σε λίγα χρόνια όλα θα έχουν πια αλλάξει, εξωτερικά τουλάχιστον. Εξάλλου ό,τι προκαλεί τόσο πόνο γρήγορα το κρύβουμε με πρόθεση να ξεχαστεί. Ευχαριστώ για το μοίρασμα.

Θα συμφωνήσω με οτι γράφεις και χαίρομαι που το γράφειςς!