Αίγυπτος Πνίγοντας το παρελθόν για να σωθεί το μέλλον

[Rosa]

Αφήγηση, τεκμηρίωση, φωτογραφικό υλικό, όλα εξαιρετικά! Ένα μεγάλο ευχαριστώ για τη μοναδική ιστορία σου...

 

[rumi]

υπεροχα!!!!!!!!!!!φανταστικα.....τι να πω μπραβοοοοο.....σε υπερ ευχαριστω για την ενημερωση

 

[galat]

Η μέρα της κρίσης

Σήμερα θα σας μιλήσω για τις σκέψεις που μου δημιουργήθηκαν με αφορμή την παρακάτω φωτογραφία. Δεν πρόκειται για καμία φωτογραφία ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας. Ούτε σωστή γωνία έχει, αφού έχει τραβηχτεί από μία αίθουσα με πλάτος όχι πάνω από 2,5 μέτρα, ούτε σωστό φωτισμό, ούτε πολύ ξεκάθαρη είναι. Κι όμως με αφορμή την φωτογραφία αυτή θα μιλήσουμε για την σχέση των Αιγυπτίων με τον θάνατο και την βάση της μετέπειτα δημιουργίας των μονοθεϊστικών θρησκειών.

​

Αλλά ας τα πάρουμε όλα από την αρχή.

Το Λούξορ, οι αρχαίες Θήβες, είναι ένας από τους πιο εκτεταμένους και εντυπωσιακούς αρχαιολογικούς χώρους της Αιγύπτου. Από την μία στην ανατολική όχθη, οι ογκώδεις και μεγαλοπρεπείς ναοί του Λούξορ και του Καρνάκ και μεταξύ αυτών η υπό ανασκαφή και ανακατασκευή μήκους 2,7 χλμ λεωφόρος με τα 1400 αγάλματα των σφιγγών. Από την άλλη στην δυτική όχθη η Θηβαϊκή νεκρόπολη, ένας απέραντος αρχαιολογικός χώρος, που μπορεί να καλύψει πολλά ταξίδια για κάποιον που έχει ενδιαφέρον να επισκεφτεί όλα τα ταφικά μνημεία της νεκρόπολης και να θαυμάσει τις απαράμιλλης ομορφιάς ζωγραφιές, που τα διακοσμούν.

Στην δυτική όχθη του Νείλου, εκεί που κάθε μέρα οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έβλεπαν να δύει ο ήλιος, διάλεξαν οι φαραώ και οι πλούσιοι ευγενείς να κρύψουν ανάμεσα στους βραχώδεις λόφους της ερήμου τα ταφικά τους μνημεία. Όμως όπως η δύση του ήλιου μπορεί μεν να αποτελεί το τέλος, τον θάνατο δηλαδή της μέρας, συγχρόνως όμως αποτελεί την αρχή μίας πορείας που θα οδηγήσει σε μία νέα ανατολή του ήλιου, έτσι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ερμήνευαν και αντιμετώπιζαν τον θάνατο. Ο θάνατος δεν αποτελεί κατά τους Αιγύπτιους το τέλος για τον άνθρωπο. Το σώμα του νεκρού πρέπει να διατηρηθεί με την μουμιοποίηση στην καλύτερη δυνατή κατάσταση, για να μπορέσει να ξανακατοικηθεί από την ψυχή του ατόμου, μετά θάνατον. Το στοιχείο της διατήρησης του σώματος, αποτελεί βασικό στοιχείο στα όσα πίστευαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για την μετά θάνατον ζωή. Για τον σκοπό αυτό αναπτύχθηκε όλη αυτή η εξελιγμένη τεχνική της μουμιοποίησης, φτιάχτηκαν οι πυραμίδες, επιλέχτηκαν τα πιο απόκρυφα σημεία της ερήμου στην δυτική όχθη για να κρυφτούν οι τάφοι των βασιλέων και των βασιλισσών, για να προστατευτεί από την σύληση το μουμιοποιημένο σώμα του νεκρού, που θα του εξασφάλιζε ζωή μετά θάνατο. Μαζί με αυτό κρύβονταν και τα πιο πολύτιμα και αγαπημένα για τον νεκρό αντικείμενα, για να μπορέσει να τα χρησιμοποιήσει στην νέα του μετά θάνατο ζωή. Δίπλα σε αυτά και οι επιτύχιες ζωγραφιές και επιγραφές, μαζί με το λεγόμενο βιβλίο του νεκρού, με συμβουλές για τον νεκρό και τις προκλήσεις και δοκιμασίες, που θα συναντήσει μετά θάνατον.

Τι να πρωτοεπισκεφτεί κανείς και τι να πρωτοθαυμάσει στην δυτική όχθη του Λούξορ; Πέραν των συνηθισμένων αρχαιολογικών χώρων, που έτσι και αλλιώς επισκέπτεται κανείς, επισκέφτηκα επίσης και την επονομαζόμενη κοιλάδα των τεχνιτών (Deir El Medina), που μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση. Όχι γιατί είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, αλλά γιατί αποτελεί κάτι το εντελώς διαφορετικό από τους λοιπούς αρχαιολογικούς χώρους της νεκρόπολης των Θηβών, αφού αποτελεί τον χώρο στον οποίο ζούσαν οι τεχνίτες που δούλευαν για την κατασκευή και την διακόσμηση των ταφικών μνημείων των βασιλέων, των βασιλισσών και των ευγενών. Έτσι από τα πολλά ευρήματα, που έχουν ανακαλυφθεί στην κοιλάδα των τεχνιτών έχει συλλεχτεί μεγάλος αριθμός πληροφοριών και έχουν συναχθεί σημαντικά συμπεράσματα για την ζωή των κοινών θνητών την εποχή των φαραώ. Όμως πριν μιλήσουμε γι’αυτά ας επανέλθουμε στην συζήτηση για την παραπάνω φωτογραφία .

Διασχίζοντας τον αρχαίο οικισμό των τεχνιτών και ανεβαίνοντας προς τον παρακείμενο λόφο θα συναντήσει κανείς έναν παλαιό πτολεμαϊκό ναό του 3ου αιώνα π.χ. αφιερωμένο στην θεά Άθωρ. Ο ναός διαθέτει μία πτωχική πλίνθινη περιτοίχιση και κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια χρησιμοποιήθηκε από τους κόπτες σαν εκκλησία και μοναστήρι και από την ονομασία του σαν «Μοναστήρι της Πόλης» ή στα αραβικά «Deir El Medina» πήρε την ονομασία της ολόκληρη η περιοχή.

​

Ο ναός αυτός της Άθωρ, αν και μικρός διαθέτει πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο, διατηρημένο σε πολύ καλή κατάσταση με υπέροχα χρώματα. Σε έναν από τους τοίχους του ναού βρίσκεται και η παράσταση που εμφανίζεται στην φωτογραφία της αρχής. Στην παράσταση αυτή περιγράφεται η μετά θάνατον κρίση του ατόμου σχετικά με την εντιμότητα και την αρετή του βίου του. Σε μία μεγάλη ζυγαριά τοποθετείται από την μία μεριά η καρδιά του νεκρού, που για τους αρχαίους Αιγύπτιους συμβολίζει την ψυχή του και από την άλλη τοποθετείται ένα πανάλαφρο φτερό. Την ζύγιση πραγματοποιεί η θεά Μάατ, θεά της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης με τον έλεγχο του θεού Άνουβι με την κεφαλή του τσακαλιού. Ο θεός Τhoth καταγράφει τα ευρήματα της μέτρησης. Η ψυχή του νεκρού πρέπει να αποδειχτεί ελαφρότερη του φτερού για να μπορέσει να περάσει στη μεταθανάτια ζωή. Σε αντίθετη περίπτωση η καρδιά του θα παραδοθεί στην βορά του τερατόμορφου πλάσματος Αμούτ, που παραμονεύει την όλη διαδικασία.

Για πρώτη φορά – απ’ ότι γνωρίζουμε - στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού ο άνθρωπος ενσωματώνει στην θρησκεία του την έννοια της μετά θάνατον κρίσης του ατόμου. Έτσι τίθεται αφ’ ενός η απαίτηση τήρησης εν ζωή των ηθικών κανόνων, που πρεσβεύει η θρησκεία και η κοινωνία και αφ’ ετέρου δημιουργείται η προσδοκία της μετά θάνατον ζωής, που εξαρτάται από τα αποτελέσματα της κρίσης αυτής. Η ίδια αυτή θεώρηση θα αποτελέσει στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας την βάση για την δημιουργία των μονοθεϊστικών θρησκειών, αφού η θεωρία για την μέρα της κρίσης θα αποτελέσει με την μία ή την άλλη μορφή βασικό στοιχείο τόσο της ιουδαϊκής, όσο και της χριστιανικής και της μουσουλμανικής πίστης.

Την παραπάνω παράσταση της ζύγισης της καρδιάς του νεκρού θα την συναντήσει κανείς αρκετές φορές στα λεγόμενα βιβλία των νεκρών, τα οποία ήταν είτε κείμενα γραμμένα σε πάπυρο, που τοποθετούνταν μέσα στις σαρκοφάγους, είτε παραστάσεις ζωγραφισμένες στις ίδιες τις σαρκοφάγους ή στους τοίχους των ταφικών μνημείων. Τα κείμενα αυτά και οι παραστάσεις περιείχαν επωδούς, αριθμούς και μαγικούς τύπους για χρήση από τους νεκρούς στη μεταθανάτια ζωή αλλά και εικόνες δοκιμασίας που θα συναντούσαν πριν φθάσουν στον Κάτω Κόσμο. Οι παλαιότερες εκδόσεις του βιβλίου των νεκρών χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα π.Χ. και εμπεριέχουν παλαιότερα κείμενα από το 2000 π.Χ. ("κείμενα των Σαρκοφάγων") και από το 2600-2300 π.Χ. ("κείμενα των Πυραμίδων"). Το κείμενο ήταν γραμμένο για το συγκεκριμένο άτομο και έτσι κανένα αντίγραφο δεν είναι ολόιδιο με κάποιο άλλο.

Διαφορετικές εκδόσεις της ζύγισης της καρδιάς του νεκρού
από βιβλία των νεκρών

Φωτογραφίες

Ο ναός της Αθώρ στο Ντειρ ελ Μεντίνα

Ο ναός της Αθώρ χρησιμοποιήθηκε στα παλαιοχριστιανικά χρόνια σαν ναός των κοπτών και για τον λόγο αυτό υπήρξε χώρος επίσκεψης των Ελλήνων από πολύ παλιά. Δυστυχώς πολλοί από αυτούς θεώρησαν σωστό να αποθανατίσουν την επίσκεψή τους στα μάρμαρα του ναού. Πολλές τέτοιες επιγραφές "κοσμούν" την πρόσοψη του ναού.
Εδώ : Τοις Έλλησιν χαίρειν - Π.Μαυρογορδάτος - 1854

​

 

[rumi]

υπεροχα!!!!!φανταστικα....να εισαι παντα καλα να συνεχιζεις.πολυτιμο το υλικο σου.μπραβο σου....σ`ευχαριστω.....

 

[ΕΡΣΗ]

Εξαιρετικο και το σημερινο κειμενο.
Να προσθεσω οτι αυτη τη συνηθεια της καταγραφης της παρουσιας καποιου σε ενα μνημειο το οποιο προοριζεται να διαρκεσει περισσοτερο απο τη θνητη του υπαρξη ειναι κατι που απανταται ηδη απο τα αρχαια χρονια. Μπορουμε να πουμε οτι ειναι συμφυτο με την ανθρωπινη φυση. Οι αρχαιολογοι βγαζουν αρκετα συμπερασματα απο αυτες τις "επιγραφες" και τις θεωρουν πολυτιμες.
Αυτο φυσικα δε σημαινει οτι εμεις θα πρεπει να συνεχιζομε αυτη την πολυαιωνη συνηθεια με το προσθετο αλοθι οτι κατ' αυτον τον τροπο θα διευκολυνουμε κα τους αρχαιολογους του μελλοντος. Η αν το κανουμε, τουλαχιστον να μην καταστρεφουμε τοιχογραφιες, αλλα ας χαραζουμε το περασμα μας στην απλη πετρα. (κοινως: μην παραειμαστε καφροι!).

 

[harilander]

τι δουλειά είπαμε οτι κάνεις;
καλά έχω ενθουσιαστεί με τα γραφομενα σου, η αρχαιολογία και η Αίγυπτος είναι απο τα πράγματα που με συνεπαίρνουν!! περιμένω την συνέχεια με αγωνία, ξέρεις να καθηλώνεις το ακροατήριο σου!

 

[galat]

...Να προσθεσω οτι αυτη τη συνηθεια της καταγραφης της παρουσιας καποιου σε ενα μνημειο το οποιο προοριζεται να διαρκεσει περισσοτερο απο τη θνητη του υπαρξη ειναι κατι που απανταται ηδη απο τα αρχαια χρονια. Μπορουμε να πουμε οτι ειναι συμφυτο με την ανθρωπινη φυση. Οι αρχαιολογοι βγαζουν αρκετα συμπερασματα απο αυτες τις "επιγραφες" και τις θεωρουν πολυτιμες....

Ορισμένα δείγματα χαραγμένων υπογραφών από επισκέπτες του 19ου αιώνα - τα περισσότερα στα Ελληνικά :

Από τον ναό της Αθώρ στο Ντειρ Ελ Μεντίνα :

Από τον ναό των Φιλών :

Από τον ναό του Λούξορ :

Από το Ραμσείο :

 

[harilander]

μου κάνει εντύπωση πόσο εύκολα εχουν χαραχτεί οι πέτρες και μάλιστα μερικές πολυ καλλιτεχνικά. Πρέπει να ασχοληθήκαν αρκετή ώρα για να τα γράψουν. τι πέτρωμα είναι; ψαμμίτης;

 

[galat]

μου κάνει εντύπωση πόσο εύκολα εχουν χαραχτεί οι πέτρες και μάλιστα μερικές πολυ καλλιτεχνικά. Πρέπει να ασχοληθήκαν αρκετή ώρα για να τα γράψουν. τι πέτρωμα είναι; ψαμμίτης;

Νομίζω ότι συνήθως πρόκειται για ασβεστολιθικά πετρώματα ή ψαμμίτες (που προκύπτουν από στερεοποίηση της άμμου της ερήμου) και συνεπώς χαράσσονται πιό εύκολα.
Το Άμπου Σίμπελ για παράδειγμα ήταν από ψαμμιτικό πέτρωμα και έτσι μπόρεσαν να το κόψουν σχετικά πιό εύκολα. Εάν ήταν γρανιτικό πιθανόν η λύση της κοπής να κρίνονταν ασύμφορη ή πρακτικά ανεφάρμοστη.

 

[galat]

Η πόλη των ζωντανών νεκρών

Πριν ασχοληθούμε παραπάνω με το Deir El Medina και την καθημερινότητα των αρχαίων Αιγυπτίων, θα κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα συνεχίζοντας το θέμα της σχέσης των Αιγυπτίων και του θανάτου και για τις ανάγκες της συζήτησης αυτής θα μεταφερθούμε για λίγο προσωρινά στο Καϊρο και λίγο πίσω πάλι στο Ασουάν.

Στις ανατολικές γειτονιές του Καϊρου υπάρχει μία εκτεταμένη περιοχή, που αποτελεί ένα σπάνιο αν όχι μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο. Η πόλη των νεκρών, ένα νεκροταφείο που κατοικείται και από ζωντανούς. Σε μία έκταση, που έχει μήκος περίπου 3,5 χιλιόμετρα και πλάτος πάνω από 600 μέτρα, θα συναντήσει κανείς κάτι πρωτοφανές. Τάφους στην μέση των χωμάτινων και φτωχικών δρόμων και παιδάκια να παίζουν ποδόσφαιρο ανάμεσά τους.

Το νεκροταφείο αυτό δημιουργήθηκε πολλούς αιώνες πριν, τον έβδομο αιώνα. Με την πάροδο των αιώνων εξαπλώθηκε για να αποκτήσει την σημερινή του έκταση. Οι Αιγύπτιοι διατήρησαν από την τρισχιλιετή φαραωνική περίοδο τις αντιλήψεις για τον θάνατο και τους νεκρούς. Μπορεί με την πάροδο των αιώνων να άλλαξαν θρήσκευμα. Μπορεί να έγιναν για κάποιους αιώνες χριστιανοί και στην συνέχεια μουσουλμάνοι, διατήρησαν όμως πολλές ταφικές συνήθειες, που προσάρμοσαν στις νέες κοινωνικές συνθήκες. Έτσι για να αποχαιρετήσει κάθε οικογένεια τον νεκρό της και να τον συνοδεύσει στην νέα του μεταθανάτια κατοικία, έφτιαχνε δίπλα στον τάφο ένα δωμάτιο, όπου μαζεύονταν η οικογένεια τις πρώτες 40 μέρες μετά τον θάνατο αλλά και σε κάθε επέτειο στο μέλλον. Το δωμάτιο αυτό, μπορεί να ήταν μικρό, λιτό και φτωχικό, αλλά ανάλογα με τον πλούτο της οικογενείας, μπορεί να ήταν ένα ολόκληρο μαυσωλείο με πλούσια διακόσμηση και εντυπωσιακή αρχιτεκτονική.

Οι οξυμένες στεγαστικές ανάγκες των πιό φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού οδήγησε πολλούς από αυτούς να παραβιάσουν τις πόρτες των νεκρικών αυτών δωματίων και να κατοικήσουν ανάμεσα στους τάφους. Σήμερα όμως το τοπίο σε πολλά τμήματα της τεράστιας αυτής περιοχής έχει αλλάξει πολύ. Μπορεί να συναντά κανείς περιφραγμένες περιοχές με ταφικά μνημεία, που προστατεύονται με τον τρόπο αυτό και παραδίπλα τετραώροφες πολυκατοικίες, που έχουν κτιστεί αυθαίρετα δίπλα και πάνω από τα παλιά φτωχικά ταφικά δωμάτια. Σε γειτονιές ολόκληρες δεν θα μπορέσεις να φανταστείς ότι βρίσκεσαι μέσα σε ένα τεράστιο, ανοικτό και κατοικημένο νεκροταφείο, αφού νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μία κανονική γειτονιά με τριώροφα και τετραώροφα κτίρια, με μαγαζάκια, με τζαμιά που και που και κανένα αυτοκίνητο. Μόνο η φτώχια, οι λάσπες στους χωμάτινους δρόμους, οι σωροί των για καιρό παρατημένων σκουπιδιών και ξάφνου ανάμεσα και ένας ξεχασμένος τάφος σε επαναφέρουν ξανά στην πραγματικότητα. Η νεκρόπολις του Καϊρου, είναι άγνωστο πόσους (ζωντανούς) κατοίκους φιλοξενεί. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να ανέρχεται σε μισό εκατομμύριο!

Η μικρή χειμωνιάτικη μέρα, ένα σφικτό και ήδη καθυστερημένο πρόγραμμα μας έφερε να ξεκινήσουμε την περιήγησή μας στην πόλη των ζωντανών νεκρών, μία μόλις ώρα πριν την δύση του ήλιου από την πολύ ωραία μονή (Khanqah) του σουλτάνου Faraq Ibn Barquq και κατευθυνθήκαμε νότια προς το Ashraf του Qayitbay. Φτάσαμε ως εδώ με ένα ταξί που πήραμε σε έναν από τους πολύβουους δρόμους του κέντρου. Όχι ένα από αυτά τα σύγχρονα ταξί για τους τουρίστες, αλλά ένα ετοιμόρροπο ταξί της δεκαετίας του 70. Το οδηγούσε ένας αδερφός μουσουλμάνος με την κελεμπία του την παραδοσιακή γενειάδα του και το καπελάκι στο κεφάλι. Βέβαια δεν μιλούσε λέξη αγγλικά, ούτε από τον χάρτη μπόρεσε να καταλάβει τον προορισμό μας, πέρα από μια γενική κατεύθυνση. Όμως ούτε σκέψη να εγκαταλείψει την κούρσα, που θα του εξασφάλιζε τουλάχιστον ένα ολόκληρο μεροκάματο. Στον δρόμο σταμάτησε και ρώτησε έναν ένστολο της τουριστικής αστυνομίας, που μας εξυπηρέτησε ευγενικότατα και έτσι μπορέσαμε να φτάσουμε στον προορισμό μας.

Κατεβαίνοντας από το ταξί διαπιστώσαμε ότι ήμασταν οι μοναδικοί δυτικοί στην περιοχή. Έτσι και αλλιώς η περιοχή δεν αποτελεί πρώτο αξιοθέατο, ήταν και η ώρα, ίσως και η εποχή και έτσι δεν συναντήσαμε ούτε έναν τουρίστα. Η αλήθεια είναι ότι νιώθαμε σαν την μύγα μες στο γάλα. Αποφύγαμε οποιαδήποτε φωτογραφία των κατοίκων και της φτώχιας τους, πέρα από φωτογραφίες μνημείων και εντελώς ερημικών περιοχών. Όμως αν και νιώσαμε άβολα, σε καμία περίπτωση – και αυτό δεν αποτελεί προτροπή για κανένα – δεν νιώσαμε τον παραμικρό κίνδυνο. Τουναντίον σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη Αίγυπτο, κατά έναν περίεργο λόγο, ούτε ένας δεν μας απηύθυνε τον λόγο για μπαξίσι ή για να μας πουλήσει προϊόντα ή υπηρεσίες. Ή για να είμαι ακριβής, ένας μόνο νεαρός μας πρότεινε ευγενέστατα αν θέλουμε να επισκεφτούμε το μαγαζί του, όπου έφτιαχνε χειροποίητα δώρα. Όμως ούτε επέμεινε, ούτε υπήρξε φορτικός. Δεν είχαμε πολύ χρόνο στην διάθεσή μας, έτσι μόλις έδυσε ο ήλιος εγκαταλείψαμε με ανάμεικτα συναισθήματα τον περίεργο αυτόν τόπο. Οι Αιγύπτιοι μπορεί να έχουν μία ειδική σχέση με τον θάνατο και τους νεκρούς, εμείς όμως σαν δυτικοί δεν θα νιώθαμε άνετα να περιπλανόμαστε στην πρωτοφανή αυτή νεκρόπολη υπό το φως των αστεριών.

Η νεκρόπολις του Καϊρου (Qayitbay necropolis) έχει ανακηρυχθεί και προστατεύεται από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Βέβαια για να είμαι ειλικρινής δεν έχω καταλάβει ακριβώς σε τι συνίσταται η προστασία αυτή. Προστασία των ταφικών μνημείων από τους φτωχούς καταπατητές, ζητώντας συνεπώς την απομάκρυνσή τους; Ή αντιθέτως προστασία της πρωτοφανούς παγκοσμίας αυτής συνύπαρξης του κόσμου των νεκρών με αυτόν των ζωντανών και συνεπώς διατήρηση της φτώχειας τους; Ειλικρινά δεν γνωρίζω.

Πολλά χιλιόμετρα πιό νότια, στο Ασουάν αυτή την φορά, μια άλλη νεκρόπολις, το νεκροταφείο των Φατιμιδών, μας κίνησε την περιέργεια. Βρίσκεται μέσα στον αστικό ιστό της πόλης, αλλά αυτή δεν κατοικείται από ζωντανούς. Η μία της πλευρά βρίσκεται απέναντι από το μουσείο του Νουβικού πολιτισμού, ενώ η άλλη απέναντι από τον ημιτελή οβελίσκο και το αρχαίο λατομείο γρανίτη. Έχει ένα μήκος που φτάνει τα 2000 μέτρα και ένα πλάτος 500 μέτρων περίπου. Περνώντας με οποιοδήποτε τροχοφόρο τον δρόμο που συνδέει το Ασουάν με το μικρό και το μεγάλο φράγμα, είναι αδύνατο να μην προσέξει κανείς μία μεγάλη άδόμητη και βραχώδη έκταση με πολλούς διάσπαρτους θολωτούς τάφους και μαυσωλεία. Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το νεκροταφείο, που χρονολογείται από τον 9ο αιώνα, εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμα και σήμερα σαν νεκροταφείο. Δίπλα στα θολωτά μαυσωλεία αιώνων, λιτοί τάφοι της τελευταίας δεκαετίας. Ένα νεκροταφείο μέσα στο κέντρο της πόλης, ανοικτό στο κοινό και τους περιπατητές. Οι Αιγύπτιοι μπορούν άνετα να συνυπάρχουν με τον κόσμο των νεκρών…


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Α. Η πόλη των νεκρών στο Καϊρο

Το Khanqah του σουλτάνου Faraq Ibn Barquq

Το Ashraf του Qayitbay

Μία υπέροχη φωτογραφία της νεκρόπολης το 1904 (του Eduard Spelterini - πηγή wikipedia)

Η απόφαση της UNESCO για την κήρυξη της νεκρόπολις του Qayitbay σαν προστατευόμενου μνημείου.

Μερικές φωτογραφίες από το Panoramio

Β. Το νεκροταφείο των Φατιμιδών στο Ασσουάν

 

[PAPI_9]

Ένα ειλικρινές μεγάλο ευχαριστώ για την καταπληκτική ιστορία σου.

 

[galat]

Ήμουν κι’εγώ εκεί

Το 1964 το απορρυπαντικό ROL προσέφερε στους πελάτες του σαν δώρο μία σειρά εικονογραφημένων παιδικών αφηγημάτων με τίτλο «Ήμουν κι’εγώ εκεί». Ίσως για πρώτη φορά στην Ελληνική αγορά, μία εταιρεία έκανε για διαφημιστικούς λόγους μία τέτοια δωρεάν προσφορά. Η σειρά αυτή είχε γραφτεί από την δημοσιογράφο Γεωργία Ταρσούλη και ήταν μία μορφή ιστορικής μυθιστοριογραφίας για παιδιά. Ένα παιδί, με κάποιο μαγικό τρόπο, μπορούσε να ταξιδεύει στο παρελθόν και να επισκέπτεται αρχαίους κόσμους και πολιτισμούς. Το πρώτο τεύχος ήταν ένα ταξίδι στην Αρχαία Αίγυπτο.

​

«Η αιτία για όλη αυτή την περιπέτεια είναι η μανία μου για την Ιστορία, για τα ιστορικά μυθιστορήματα, για τις ιστορικές ταινίες και τα ιστορικά βιβλία. Πολλές φορές την Κυριακή πηγαίνω και περνώ την ώρα μου στα διάφορα μουσεία, χαζεύοντας μπροστά σ’ ένα αγγείο ή σε μία στάμνα, που βρέθηκε στο βάθος ενός πηγαδιού. Γιατί πρέπει να πω και τούτο : Δεν μ’ ενδιαφέρει μονάχα η Ιστορία με τους πολέμους της, τις επαναστάσεις της και τις διαδοχές των βασιλιάδων της. Μ’ ενδιαφέρει και η ζωή που έκαναν οι αρχαίοι λαοί. Θα ήθελα να μάθω που κατοικούσαν και πως τρέφονταν, πως εργάζονταν και πως διασκέδαζαν, πως μιλούσαν, πως τραγουδούσαν και πως χόρευαν, τι καλλιτεχνήματα έκαναν και με τι τρόπο γύρευαν να διαδώσουν τον πολιτισμό τους….»

Έτσι ξεκινούσε ο πρόλογος του πρώτου τεύχους και στην ηλικία των εννέα χρόνων, σε μία εποχή που τα παιδικά βιβλία δεν ήταν ούτε πολλά ούτε ελκυστικά και εντυπωσιακά όπως σήμερα, σε μία εποχή που δεν υπήρχε ακόμα ούτε η τηλεόραση ούτε το internet, τα βιβλία αυτά χαράχτηκαν έντονα στην παιδική μου μνήμη. Ποιος το ξέρει, μπορεί και αυτά να συνέβαλαν να αναπτυχθεί η αγάπη μου για τα ταξίδια, για τους ξένους πολιτισμούς, για τον τρόπο ζωής των άλλων λαών σήμερα και στο παρελθόν.

Η σειρά αυτή παρ’όλο του ότι απευθύνονταν σε παιδιά και παρά το γεγονός ότι ήταν έκδοση ενός απορρυπαντικού, στηρίζονταν κατά βάση σε σωστά ιστορικά στοιχεία και γνώριζε στους αναγνώστες της πλήθος ιστορικών πληροφοριών.

«…Κάθε άνθρωπος έχει το Κα του, δηλαδή την ψυχή του. Ακόμη κι’ όταν το σώμα νεκρωθεί και ταφεί, το Κα δεν πεθαίνει. Μπαινοβγαίνει ελεύθερα μέσα και έξω από τον τάφο, τρώει και πίνει από τις προσφορές που κάνουμε στον νεκρό και κάθε τόσο ξαναγυρίζει κοντά του. Αν το σώμα καταστραφεί, τότε χάνεται και το Κα. Γι’ αυτό βαλσαμώνουμε τους νεκρούς μας βασιλιάδες, τους κάνουμε μούμιες και τους θάβουμε σε πέτρινους τάφους για να ζουν αιώνια. Γι’ αυτό φροντίζουνε οι ίδιοι, χτίζοντας τους τάφους τους όσο είναι ακόμα ζωντανοί, να βάζουνε μέσα ό,τι τους περιστοίχιζε στην γήινη ζωής τους : τα σκυλιά τους, τα όπλα τους, τα κοσμήματά τους, για να ζουν κι’ εκεί όπως κι’ εδώ…»

Αυτή ακριβώς η ταφική συνήθεια των αρχαίων Αιγυπτίων είναι που διέσωσε μέχρι σήμερα, τρεις, τέσσερις και πέντε χιλιάδες χρόνια μετά, πληροφορίες για τον πολιτισμό τους, τον πλούτο και τις καθημερινές τους συνήθειες. Όμως κατά βάση ό,τι ξέρουμε για την αρχαία Αίγυπτο αφορά κατά κύριο λόγο τους Φαραώ. Ποια ήταν όμως η καθημερινή ζωή των απλών Αιγυπτίων; Σε αυτό το ερώτημα τα πιο πολλά και σημαντικά ευρήματα σχετίζονται με τον οικισμό των τεχνιτών (Deir El Medina).

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω το Deir El Medina ήταν ένας οικισμός εργατών και τεχνητών, που δούλευαν για την λάξευση και διακόσμηση των τάφων της Δυτικής όχθης της Μέμφιδας (Λούξορ). Ο οικισμός λειτούργησε από τον 16ο μέχρι τον 11ο αιώνα π.χ. Κοντά στον οικισμό βρέθηκε μία παλαιά «χωματερή». Ένα πηγάδι, βάθους 35 περίπου μέτρων, στο οποίο πέταγαν όλα τα παλαιά και άχρηστα γι’αυτούς αντικείμενα. Συνήθως οι αρχαίες αυτές «χωματερές» αποτελούν την χαρά των αρχαιολόγων, αφού από τα αντικείμενα αυτά αντλούν πλήθος πληροφοριών και εξάγουν σημαντικά συμπεράσματα για την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Στην συγκεκριμένη περίπτωση βρέθηκαν χιλιάδες ασβεστολιθικά όστρακα και πάπυροι με χαραγμένα κείμενα, που περιέχουν πληροφορίες για την ζωή των εργατών, τον τρόπο οργάνωσης του οικισμού, την θέση της γυναίκας στην κοινωνία, το σύστημα απονομής δικαιοσύνης κλπ. Μέχρι και ακριβή περιγραφή της πρώτης απεργίας, που έχει καταγραφεί στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού.

Όταν σκεφτόμαστε την κατασκευή των πυραμίδων σκεφτόμαστε συνήθως χιλιάδες σκλάβους να δουλεύουν υπό εξαντλητικές συνθήκες. Και όμως τα ιστορικά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που δούλεψαν στην κατασκευή τόσο των πυραμίδων, όσο των ταφικών μνημείων της Μέμφιδας, ήταν φτωχοί αγρότες οι οποίοι δούλευαν με αμοιβή, θεωρώντας μάλιστα μεγάλη τους τιμή το ότι δούλευαν για την αιώνια ζωή του φαραώ τους. Όπως γράφει και η αγγλική Wikipedia η εντύπωση ότι δούλοι κατασκεύασαν τις πυραμίδες είναι ένα ανιστόρητο Χουλιγουντιανό εφέ. Το σίγουρο είναι, επιβεβαιωμένο πολλαπλώς από τα ευρήματα του Deir El Medina, ότι οι εργαζόμενοι του οικισμού ήταν ελεύθεροι και πληρωνόντουσαν γα την δουλειά τους. Η αμοιβή τους ήταν σε μερίδες φαγητού, κύρια σε μερίδες σιταριού ή άλλων δημητριακών, αλλά ακόμα και σε μερίδες κρέατος ή ψαριών.

Η εργατική εβδομάδα διαρκούσε δέκα μέρες. Οκτώ συνεχόμενες ημέρες δουλειάς στην συνέχεια δύο μέρες ανάπαυσης. Μαζί με τις διάφορες εορταστικές ημέρες στην διάρκεια του χρόνου, περίπου το 1/3 των ημερών του χρόνου, ήταν χωρίς δουλειά. Οι Αιγύπτιοι είχαν εν τέλει πολλές αργίες.

Όμως οι εργάτες του οικισμού των τεχνιτών είχαν να φροντίσουν και για την δικιά τους αιώνια ζωή. Τις μέρες αργίας λοιπόν δούλευαν για την κατασκευή των δικών τους ταφικών εγκαταστάσεων. Οι τάφοι αυτοί είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον μπορεί να δει κανείς στο Deir El Medina. Πιο μικροί, λιγότερο πλούσιοι και πιθανόν λιγότερο εντυπωσιακοί από τους τάφους των βασιλέων ή των βασιλισσών, αλλά διακοσμημένοι ομοίως με υπέροχες ζωγραφικές παραστάσεις, οι οποίες είναι θα έλεγα πιο ενδιαφέρουσες από αυτές των μεγαλόπρεπων ταφικών μνημείων, αφού τα θέματά τους είναι πιο λαϊκά, απεικονίζοντας κατά κύριο λόγο την καθημερινότητά των απλών ανθρώπων, όπως ήταν και οι ίδιοι.

Ο πιο γνωστός ίσως τάφος του οικισμού των τεχνιτών είναι αυτός του Sennedjen. Ίσως γιατί είναι από τους λίγους αρχαίους τάφους, που βρέθηκαν ασύλητοι και για τον λόγο αυτό έδωσε στους αρχαιολόγους πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα. Ο τάφος του Sennedjen φημίζεται όμως και για τις υπέροχες επιτοίχιες ζωγραφιές του, με σκηνές από την καθημερινή ζωή των αρχαίων Αιγυπτίων.


Φωτογραφίες

Όστρακο από ασβεστόλιθο με αναγραφές για τις απουσίες εργατών του Deir El Medina από την δουλειά.

Όστρακα με παραστάσεις

Πάπυροι που βρέθηκαν στην χωματερή του Deir EL Medina

Τοιχογραφίες από τον τάφο του Sennedjen