ΕΡΣΗ
Member
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Κεφάλαιο 2ο (Κοιλάδα των Βασιλέων)
- Κεφάλαιο 3ο
- Κεφάλαιο 4ο
- Κεφάλαιο 5ο
- Κεφάλαιο 6ο
- Κεφάλαιο 7ο (Κάιρο)
- Κεφάλαιο 8ο
- Κεφάλαιο 9ο
- Κεφάλαιο 10ο
- Φωτογραφίες][URL="http://www.travelstories.gr/photo/showphoto.php?photo=10132"][IMG]http://www.travelstories.gr/photo/data/101/thumbs/DSC_1396_640x428.jpg[/IMG][/URL
Στο Κοπτικό Κάιρο πήγαμε μόνοι μας χωρίς τον Καράμ που το πρόγραμμά του (και μαζί με εμάς φυσικά, αλλά είπαμε να μην ακολουθήσουμε) περιλάμβανε Αλεξάνδρεια. Εμείς την είχαμε επισκεφθεί σε προηγούμενο ταξίδι μας και δεν είχαμε πλέον τη διάθεση να βρισκόμαστε ολόκληρες ώρες στο δρόμο. Προτιμήσαμε να πάμε κάπου που δεν είχαμε πάει στην προηγούμενη επίσκεψή μας στην Αίγυπτο.
Το Κοπτικό Κάιρο ή Old Cairo όπως το γνωρίζουν οι καϊρινοί ταξιτζήδες, δεν υπήρξε ποτέ πρωτεύουσα σε καμία περίοδο της ιστορίας της Αιγύπτου. Στα χρόνια του Αρχαίου Βασιλείου (Χέοπας κλπ) πρωτεύουσα υπήρξε η Μέμφιδα στην δυτική όχθη του Νείλου, στα χρόνια του Μέσου Βασιλείου η πρωτεύουσα μετακινήθηκε στις Θήβες, σημερινό Λούξορ, με ένα μικρό διάλειμμα όπου η πρωτεύουσα του Ακενατών τοποθετήθηκε στο μέσον της απόστασης Θηβών –Μέμφιδος στη σημερινή Αμάρνα και στη συνέχεια επί Πτολεμαίων πρωτεύουσα έγινε η παραθαλάσσια Αλεξάνδρεια. Στη σημείο που σήμερα βρίσκεται το κοπτικό Κάιρο υπήρχε ένας οικισμός και ένα διαμετακομιστικό κέντρο. Δηλαδή στο σημείο αυτό υπήρχε ένα κανάλι του Νείλου που έστριβε ανατολικά και χυνόταν στην Ερυθρά Θάλασσα. Τα πλοία έμπαιναν στον Νείλο από τη Μεσόγειο, έφταναν μέχρι το σημείο αυτό, ξεφόρτωναν τα εμπορεύματά τους και τα μεταφόρτωναν σε μαούνες ή όσα ήταν μικρότερα και ευέλικτα συνέχιζαν μπαίνοντας στο κανάλι και έφθαναν στην Ερυθρά Θάλασσα. Από εκεί τα εμπορεύματα μεταφορτωνόντουσαν σε άλλα μεγαλύτερα πλοία, διέσχιζαν την Ερυθρά Θάλασσα, έμπαιναν στον Περσικό Κόλπο και προσέγγιζαν τις ακτές του σημερινού Ιράκ. Από εκείνο το σημείο τα εμπορεύματα έφθαναν μέχρι την περίφημη Βαβυλώνα, στα ερείπια της οποίας οι Αμερικάνοι έφτιαξαν ένα εξαιρετικό αεροδρόμιο διαλύοντας τα απομεινάρια μιας συγκλονιστικής πόλης.
Τέλος πάντων. Λόγω της κατεύθυνσης και της προέλευσης των εμπορευμάτων και λόγω των δύο κυκλικών πύργων οι οποίοι φύλαγαν το παραποτάμιο αυτό λιμάνι, οι οποίοι ονομάστηκαν οι πύργοι της Βαβυλώνας, η πολίχνη αυτή ονομάστηκε Βαβυλώνα εν Αιγύπτω –καμία σχέση βέβαια με την άλλη την γνωστή της Μεσοποταμίας. Στα υπόγεια του ενός πύργου η παράδοση θέλει να φυλακίστηκε και να μαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος, χριστιανός εκ Παλαιστίνης, ισχυρίζονται οι ντόπιοι (εγώ πάλι νόμιζα ότι ο Άγιος αυτός ήταν μικρασιάτικης καταγωγής και πέθανε στην Παλαιστίνη, αλλά δε θα μαλώσω κιόλας, αν οι ντόπιοι θέλουν στο πρόσωπό του να βλέπουν έναν Παλαιστίνιο μάρτυρα). Τώρα πως ένας χριστιανός, έστω και με στρατιωτική καριέρα, από εκείνα τα μέρη βρίσκεται καβαλάρης να τρυπά τον δράκο που κατακρατεί το ύδωρ της πηγής και να σώζει την παρθένο βασιλοπούλα από τα νύχια του κτήνους αυτού, ας όψονται οι προϋπάρχοντες μύθοι της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Τέτοιους μύθους ενσωμάτωσαν και οι αρχαίοι έλληνες στα δικά τους θρησκευτικά πιστεύω: Βελλερεφόντης και Χίμαιρα, Περσέας και Ανδρομέδα. Πάντως θέλω να τονίσω ότι ο συμπαθής αυτός Άγιος ουδέποτε διέπραξε τη δρακοκτονία που του καταλογίζουν και ουδέποτε έγινε αιτία να χαθεί εξ αιτίας των ενεργειών του κανένα είδος του ζωικού βασιλείου. Ψεύδη και μυθεύματα.
Εννοείται ότι προϊόντος του χρόνου, οι κάτοικοι της Βαβυλώνας έγιναν χριστιανοί, όμως όσο ακόμη ήταν ρευστή η κατάσταση σε σχέση με τις θρησκευτικές ιδέες, επέλεξαν να είναι μονοφυσίτες, δηλαδή πίστευαν ότι η θεϊκή φύση του Χριστού απορρόφησε την ανθρώπινη. Αυτό είχε συνέπεια ότι πίστευαν ότι όταν ο Χριστός περνούσε του Χριστού τα Πάθη, δεν τα ζούσε ως κοινός θνητός, αλλά ολίγον από σπλάτερ με μπόλικο tomatojuice: Ως θεός δηλαδή έδωσε a hell of a show, έκανε ένα δυναμικό come backμε πυρετό το Σαββατόβραδο, μάζεψε τις ανθοδέσμες, ευχαρίστησε τη μαμά του, το μπαμπά του, τους φίλους του, τη Μαρία τη Μαγδαληνή και τη Μαρία του Λαζάρου και αναλήφθηκε εις τους ουρανούς δια τα περαιτέρω, υποσχόμενος ότι τέτοιο κοινό δε θα το ξεχάσει ποτέ. Αυτό καθόλου δεν άρεσε σε ορισμένους κατοίκους της βορείου λεκάνης της Μεσογείου που τους φάνηκε κάπως απλοϊκή αυτή η εκδοχή της Μεγάλης Εβδομάδας, της Ανάστασης και της Ανάληψης και καθόλου δραματική, διότι αν η ανθρώπινη φύση του Χριστού είχε πάει περίπατο λόγω της ισχυρότερης θεϊκής το show γινόταν πολύ κλισέ. Πάντα κουλτουριάρηδες οι ευρωπαίοι προτιμούσαν τα ακατανόητα δύσκολα. Ξέρετε ευρωπαϊκός κινηματογράφος versus blockbaster Ηollywood τουλάχιστον. Αν δεν έχει το έργο ολίγον πρόβλημα ταυτότητας του τύπου «Ποιος είμαι; είμαι ο υιός του ανθρώπου ή ο υιός του θεού; Είμαι θεάνθρωπος ή θεατράνθρωπος; Μπαμπάς μου ποιος είναι; Ο Ιωσήφ; Ή ο Μεγαλοδύναμος; Τι θα γίνω άμα μεγαλώσω;» κλπ, κλπ πώς θα περπατήσει στην αγορά; Αν δεν έχει αυτά τα προαπαιτούμενα το έργο θεωρείται απλοϊκό και πατώνει στις κριτικές. Έτσι λοιπόν τους ρίξανε δυό κριτικές κατακέφαλα με τη μορφή Οικουμενικών Συνόδων. Μάζεψαν όλους τους Δανίκες και Τιμογιαννάκηδες της εποχής και να σου η Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος και όμως επειδή αυτοί συνέχιζαν να επιμένουν με κάτι σαθρά επιχειρήματα του τύπου «μα οι δικές μας παραγωγές κερδίζουν στο boxoffice» τους έριξαν και την Ε’ Οικουμενική της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια - μια και δεν συμμορφωνόνουσαν - τους θεώρησαν αιρετικούς, ενώ οι ίδιοι αυτοχαρακτηρίστηκαν ορθόδοξοι. Δυστυχώς όμως δεν τελείωσε εκεί το πανηγύρι. Βλέπετε οι μονοφυσίτες μετ’ επιτάσεως ισχυριζόντουσαν ότι δεν είναι λογικό η θεϊκή φύση να παραμένει ισοδύναμη με την ανθρώπινη, αλλά πιο λογικό είναι η ανθρώπινη φύση ως ασθενέστερη να απορροφήθηκε από τη θεϊκή. Το επιχείρημα δείχνει λογικό, αλλά εξίσου λογικό είναι και αυτό των ορθοδόξων « θεός είναι, όπως θέλει τα ρυθμίζει και άμα λάχει έχει δύο φύσεις-λογαριασμό θα σας δώσει;» Η λογική του δύο σε ένα: em shampoo em conditionerπου λένε και οι γείτονές μας οι τούρκοι. Οπότε όταν και οι δύο πλευρές έχουν λογικά επιχειρήματα η λύση καταλήγει παράλογη. (Αυτή είναι δική μου αρχή, αλλά σας διαβεβαιώ μέσα από παρατήρηση απείρου πλήθους περιστατικών ότι είναι απολύτως ορθή). Οι ορθόδοξοι αδελφοί ημών πήραν σοβαρά μέτρα- δηλαδή έβγαλαν μεγάλα μαχαίρια και με χριστιανικό και αδελφικό τρόπο τους έσφαζαν χαρούμενα. Είδαν και απόειδαν οι εν Χριστώ σφαγμένοι αδελφοί και μόλις έσκασαν μύτη στην σκηνή της ιστορίας οι Άραβες με την καινούργια τσίλικη και μπάνικη θρησκεία τους κάνανε μια συμφέρουσα συμφωνία και για τα δύο μέρη: «δεν έρχεστε σας παρακαλούμε κατά δω να μας κατακτήσετε ολίγον, δια να ξεκουμπιστούνε και τούτοι δω και εσείς να δείτε χαΐρι, διότι είμεθα πλούσιος τόπος και έφορος και εμείς να έχουμε το κεφαλάκι μας κολλημένο πάνω στους ώμους μας και ήσυχον πλέον;» «Αμέ, άμα το θέλετε εσείς, τι να κάνουμε εμείς; θα μπούμε στον κόπο να σας εξυπηρετήσουμε. Υποχρέωσις μας», απάντησαν οι Άραβες, οι οποίοι χρόνια έμποροι, ήξεραν να διακρίνουν μια επωφελή για αυτούς συμφωνία. Μπούκαραν κανονικά μέσα στην Αίγυπτο, ο κόσμος τους έραινε με λουλούδια με χαρά –όχι όπως τους αμερικανούς στρατιώτες στο Ιράκ, αλλά όπως τότε παλιότερα στο Παρίσι- οι Άραβες τους χρέωσαν ως είθισται και τα έξοδα της εκστρατείας, και για πολλά χρόνια πορεύτηκαν καλά μαζί και μονιασμένα. Το Βυζάντιο που έχασε τους σιτοβολώνες του άρχισε να ψάχνει τι θα κάνει και μετά του κατέβηκε ιδέα και βολεύτηκε: άρχισε να εκχριστιανίζει τους Ρώσους και να τους στέλνει κάτι ψηλομύτισσες πριγκίπισσες για νύφες στους διαφόρους χαν και τσάρους. Σε αντάλλαγμα αγόραζε στάρι σε προνομιακή τιμή από τους απέραντους ρώσικους σιτοβολώνες. Από την όλη δουλειά οι χαμένοι της ιστορίας είναι οι Ρώσοι: Οι άνθρωποι αυτοί την πάτησαν μεγαλειωδώς: εκπολιτίστηκαν, εκχριστιανίστηκαν και πήραν για συμβίες τους και τις κρυόκωλες, μεγαλοπιασμένες, βυζαντινές πορφυρογέννητες: «Και γιατί δεν έχετε κεντρική θέρμανση; Στο παλάτι του μπαμπά είχαμε υπόκαυστα δάπεδα.» « Καλέ με τα χέρια θα φάω; Πιρούνια δεν έχετε;» « Δεν υπάρχει λουτρό; Τι μου λέτε τώρα; Πως! δεν πλένεστε ποτέ; Να πείτε στον άνδρα μου ότι αν δε φτιάξει λουτρό δεν πρόκειται να δει διάδοχο του θρόνου στον αιώνα τον άπαντα!» Μα αυτά και μ’ αυτά, δηλαδή με την πειθώ της κρεβατομουρμούρας, εκπολιτίζονται ακόμη και οι τσάροι. Ας έκαναν και αλλιώς αν τολμούσαν. Ας αφήσουμε όμως τους δυστυχείς Ρώσους στην κρεβατομουρμούρα τους και στην παρηγοριά της βότκας και ας ξαναγυρίσουμε στο Κοπτικό Κάιρο. Δίπλα σε αυτή τη Βαβυλώνα της Αφρικής, η οποία δεν ήταν και τίποτε το τεράστιο ως οικισμός, εγκαταστάθηκαν οι Άραβες και άρχισαν να οικοδομούν βορειότερα την νέα της πρωτεύουσα, την Al Kahira. Η Βαβυλώνα της Αφρικής παραμένει πάντα στα χρόνια που περνούν διακριτή συνοικία. Και το όνομα Κόπτες προέρχεται από το αρχαίο όνομα της Αιγύπτου.
Τώρα που βρισκόμαστε εμείς εκεί, οι σχέσεις των δύο θρησκειών μεταξύ τους δεν φαίνονται λαμπρές. Πάει ο μήνας του μέλιτος: έληξε προ πολλού. Υπάρχει οδόφραγμα και από τις δύο πλευρές του δρόμου που οδηγεί στην συνοικία αυτή. Πρέπει να περάσουμε από πύλη, όπως αυτές του αεροδρομίου. Αυτοκίνητο δεν περνά. Παντού αστυνομία, στρατός, πυροσβεστική μας έκαναν την καρδιά μας περιβόλι. Υπάρχει σταθμός του μετρό. Σε όλα τα άτομα που αποβιβάζονται γίνεται έλεγχος χαρτιών και τσαντών. Προχωρήσαμε. Στον χώρο δέσποζε η ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα πάνω από τον έναν κυκλικό πύργο, στα υπόγεια του οποίου θεωρήθηκε ότι φυλακίστηκε ο Άγιος Γεώργιος. Το σχήμα της εκκλησίας εντελώς κυκλικό, με ένα τρίφατσο τέμπλο με τρεις ωραίες πύλες. Εντυπωσιακή. Στο υπόγειο, ο χώρος φυλάκισης του Αγίου. Νομίζω ότι πήραν το καλύτερο οικόπεδο της περιοχής οι δικοί μας. Δίπλα το μοναστήρι στο ενδιάμεσο υπάρχει ένα συμπαθές καφέ όπου ήπιαμε τσάι. Δίπλα στο επιβλητικό κτίριο του μοναστηριού το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο.
Μπήκαμε μέσα και χάθηκα! Μαγεύτηκα. Πάντα μαγεύομαι από τα νεκροταφεία και αυτή τη φορά ακαθόριστα αλλά έντονα συναισθήματα με συνεπήραν. Παρατηρούσα τάφους που φανέρωναν την σημαίνουσα οικονομική κατάσταση των ζώντων συγγενών, όταν κτίστηκαν φυσικά, γιατί τώρα η αποσύνθεση τους ήταν παρούσα, αντικατοπτρίζοντας τόσο την αποσύνθεση των σωμάτων, όσο και την αποσύνθεση της ελληνικής κοινότητας του Καΐρου. Μαυριτανικά περίπτερα, αρχαιοελληνικοί ναΐσκοι, κρεμυδόσχημοι τρούλοι, αγάλματα καθολικής επιρροής, όλους τους ρυθμούς και τα στυλ, μπορεί να δει κανείς εκεί μέσα. Δίγλωσσες ή και τρίγλωσσες επιτύμβιες στήλες. Σε ελληνικά, αραβικά και γαλλικά. Που και που από τα ονόματα καταλάβαινες ότι επρόκειτο για αιγυπτιακές οικογένειες ή ακόμη και για ρώσικες ρουμάνικες και σλαβικές οικογένειες που ποιος ξέρει ποια ιδιαίτερη ιστορία τις έφερε σε αυτά τα μέρη. Από τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου μάντεψα την ιστορία ενός συνταγματάρχη Λιάπκιν, ο οποίος άφησε τα χιόνα της πατρίδας του λόγω της Σοβιετικής Επανάστασης και βρέθηκε στην ηλιοκαμένη γη της Αιγύπτου. Αλλά όλοι οι τάφοι δεν ήταν μεγαλόπρεποι. Ένας απλός τάφος με έναν λευκό σταυρό φανέρωνε μια γιαγιά ονόματι Υψιπύλη, από τη Λήμνο- με τέτοιο όνομα μόνο από εκεί θα μπορούσε να κατάγεται - η οποία πέθανε στα τέλη της δεκαετίας του 80 σε ηλικία 88 ετών. Πώς να της φάνηκε άραγε της κυρά Υψιπύλης, όταν θα έφτασε νεαρή νύφη, μάλλον, στο Κάιρο; Τι τεράστια διαφορά από το νησί της! Και αργότερα όταν θα ήταν πια γριά και με την ελληνική παροικία να συρρικνώνεται, με τους γνωστούς και τους συγγενείς τους να επιστρέφουν στα πάτρια, πώς να ένοιωσε; Εκείνη γιατί να έμεινε; Να είχαν φύγει άραγε τα παιδιά της στην Ελλάδα; Ίσως να μην είχε καν παιδιά και γι αυτό να έμεινε πίσω: να μην την περίμενε κανείς στην πατρίδα. Πολύ μοναξιά θα είχε στα τελευταία της η κυρά Υψιπύλη!
Μαγεύτηκα όμως και από τις επιτύμβιες επιγραφές. Η γλώσσα τους αντήχησε μέσα μου την ποίηση του Καβάφη:
« Alex. E. Themeli
Décède le 7 Juillet 1934 à l’age de 36 ans
ΕΝΘΑΔΕΚΕΙΤΑΙ
Ο ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΟΣ ΥΙΟΣ ΦΙΛΛΑΔΕΛΦΟΝ ΤΕΚΝΟΝ
ΤΡΥΦΕΡΟΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΜΕΝΟΣ ΜΝΗΣΤΗΡ
ΑΩΡΩΣ ΘΑΝΩΝ ΕΝ ΑΝΘΗΡΟΤΗΤΙ ΗΛΙΚΙΑΣ
ΚΑΙ ΕΝ ΑΡΧΗ ΔΡΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΚΜΗΣ
ΒΑΡΥΑΛΓΟΥΣΑ ΜΗΤΗΡ
ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΘΡΗΝΟΛΟΓΟΥΝΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΤΥΧΟΥΣ ΜΝΗΣΤΗΣ
ΤΟΝ ΤΑΦΟΝ ΤΟΥΤΟΝ ΗΓΕΙΡΟΝ
ΕΙΣ ΑΙΩΝΙΑΝ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΩΝ ΑΥΤΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΛΗΝ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑΝ ΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ
ΓΑΙΑΝ ΕΧΕΙΝ ΕΛΑΦΡΑΝ
Αυτοί οι προσδιορισμοί: φιλόστοργος υιός, φιλάδελφον τέκνον, τρυφερός και αφοσιωμένος μνηστήρ, βαρυαλγούσα μήτηρ, θρηνολογούντες αδελφοί, ατυχής μνηστή μου δείχνουν μια ξεκάθαρη εικόνα σχέσεων και ιεραρχίας: τα καθήκοντα του αποθανόντος νέου όσο ήταν εν ζωή ήταν καταρχήν απέναντι στη μητέρα του, κατόπιν προς τα αδέλφια του και ολίγον πιο χλιαρά προς την μνηστή του (αρκεί η αφοσίωση και η τρυφερότητα, έρωτες και πάθη δεν χρειάζονται). Ακολουθεί σε αντιστοιχία η ιεραρχία του πόνου: η βαρυαλγούσα μήτηρ, οι θρηνολογούντες αδελφοί και η απλώς άτυχη μνηστή. Έτσι ήταν ο κόσμιος τρόπος αναφοράς σε σχέση μνηστεία για την εποχή ; Ή απλώς επρόκειτο περί συνοικεσίου, συμβατική σχέση οπότε και κανείς δεν είχε όρεξη να περιγράψει πάθη που ουδέποτε υπήρξαν; Χαμένες ιστορίες παρασυρμένες στο ποτάμι του Χρόνου.
«ΕΝΘΑΔΕ ΓΗ ΚΑΛΥΠΤΕΙ
ΑΘΗΝΑΝ ΔΑΝΙΝΟΥ ΠΑΣΣΑ
ΘΑΝΟΥΣΑ ΕΝ ΗΛΙΚΙΑ 28 ΕΤΩΝ
ΤΗ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1895
ICI REPOSE
ATHINADANINOS PACHA
DECEDEE LE 21MARS 1895
A L’AGE DE 28 ANS
ELLE FUT LA PLUS DOUCE DES FEMMES
ET LA MEILLEURE DES MERES »
Από τη γαλλική προσθήκη μαθαίνουμε ότι η Αθηνά Δανίνου υπήρξε η γλυκύτερη των συζύγων και η καλύτερη των μητέρων. Παράξενο. Μόνο στα γαλλικά η αναφορά στις αρετές της θανούσης. Και αν και μητέρα προτάσσονται οι αρετές της ως τρυφερής συζύγου και έπονται οι αρετές της ως μητέρας. Ένας πονεμένος σύζυγος άραγε;
Βγήκαμε έξω από το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο- πρέπει να σας πω ότι όλη η περιοχή είναι γεμάτη νεκροταφεία: το αρμένικο, το κoπτικό, το καθολικό, το ελληνορθόδοξο, το ελληνικό καθολικό, το νεκροταφείο των melhites του Λιβάνου, και πόσα ακόμη μου ξεφεύγουν. Οι συνοικία των Κοπτών είναι περιτριγυρισμένοι από άπειρα νεκροταφεία. Προχωρήσαμε να δούμε το κοπτικό μουσείου του Καΐρου. Το συνιστώ ανυπερθέτως. Έχει λίγα χρόνια που εγκαινιάστηκε, δηλαδή ανακατασκευάστηκε ένα υπέροχο μέγαρο και εκτέθηκαν τα εκθέματα με μια ενδιαφέρουσα μουσειολογική άποψη. Τέτοιες modernites μόνο στο Μουσείο του Καΐρου και εδώ στο Κοπτικό Μουσείο συναντήσαμε. Παραθέτω το siteτου για τους ενδιαφερόμενους: Coptic Museum
Πριν μπούμε μέσα στο Μουσείο αφήστε με να μιλήσω λίγο για τον εαυτό μου: Είμαι περήφανη μητέρα πρωτοετούς φοιτήτριας, την οποία δεν την γέννησα στα δεκατέσσερά μου. Δηλαδή, θέλω να πω ότι είμαι στα προχωρημένα μου –αντα και βαίνω χαρούμενα προς τα –ηντα μου. Οσονούπω θα τα πιάσω κιόλας. Και στο ταξίδι αυτό συνοδεύομαι από τον σύζυγό μου, άντρα και αφέντη μου, κορώνα και καμάρι μου. Όλα τούτα τα γράφω για να εξηγήσω ότι είμαι κάπως δικαιολογημένη που δεν κατάλαβα με τη μία το καμάκι που μου κάνανε οι στρατιώτες και οι φύλακες στην είσοδο του μουσείου. Νόμιζα η έρμη ότι επρόκειτο για τις γνωστές προσεγγίσεις που γίνονται σε τουριστικό επίπεδο του τύπου «να σε βγάλω φωτογραφία να μου δώσεις μια λίρα» ή «να σου δείξω τάχα ένα αρχαίο σπουδαίο πλην όμως κρυφό να μου δώσεις ένα πουρμπουάρ». Δεν μου πέρασε από το μυαλό μου ότι ενώ ο άντρας και αφέντης μου, η κορώνα και το καμάρι μου, έβγαζε αμέριμνος φωτογραφίες τα δύο πανέμορφα σιντριβάνια και τα υπέροχα καφασωτά παράθυρα, δύο τρία μέτρα μακριά μου, οι στρατιώτες και οι φρουροί, καμιά πέντε έξι άτομα, θα μου την πέφτανε. Καταλαβαίνετε κιόλας ότι τα αντανακλαστικά μου λόγω ηλικίας είναι κάπως μειωμένα. Εν ολίγοις άργησα να το πάρω χαμπάρι. Ξάφνου κατάλαβα (όσο και να είμαι μπόμπος…) ότι όλες τούτες οι ερωτησούλες και τα χαζά είχαν μια άλλη διάσταση, πιο πονηρή. Και να σας πω κιόλας ότι το μιλιτέρ στυλ δεν είναι του γούστου μου, οπότε και τζάμπα το όλον ζήτημα. Φώναξα του καλού μου να προχωρήσουμε στην είσοδο. Ο καλός μου την είχε καταβρεί με τις φωτοσκιάσεις και δεν εννοούσε να μπει μέσα. «Μου την πέφτουν!» του είπα έντονα. «Μπα! Και πόσες καμήλες ζητούν από μένα για να σε πάρουν;» απάντησε αμέριμνα και απτόητα συνέχισε να τραβά φωτογραφίες. Και πολύ cool ο δικός μου!
Πρέπει να προσθέσω ένα λόγο που επεξηγεί γιατί στην αρχή άργησα να το πάρω χαμπάρι. Βλέπετε την προηγούμενη φορά, κάποια χρόνια πριν, που είχα βρεθεί στην Αίγυπτο με την έφηβη κόρη μου και τη φίλη της, ήμουν μια σεβαστή μητέρα -ουμ στα αιγυπτιακά- οπότε κανείς δε μου σφύριζε, κόρναρε κλπ. Τώρα που ήμουν σε σόλο καριέρα με τον καλό μου μόνο, προφανώς θεωρήθηκα ολίγον ελαφρών ηθών, διότι τι θέλει μια μάνα να τριγυρνά στα ξένα και να αφήνει μόνα τους τα τέκνα της; Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα και το στεφανοχάρτι στο κούτελο, παρόλο που κυκλοφορούσα ευπρεπώς ενδεδυμένη. Στην αρχή κολακεύτηκα κιόλας: «μπα! για κοίτα περνάει η μπογιά μου ακόμη κλπ». Σύντομα όμως κατάλαβα ότι και η καλοστεκούμενη μεγάλη αδελφή του πατέρα μου, η οποία βαδίζει με κέφι στην δέκατη δεκαετία της ζωής της, θα είχε χονδρικά το ίδιο σουξέ με εμένα. Ξανθομπούρμπουλες και οι δυο μας θα κάναμε καλό ντουέτο! Άφησα τον αφέντη με τους στρατιώτες και χώθηκα μόνη μου στο μουσείο. Αμ δε! Οι φύλακες ήταν εξαιρετικά πρόθυμοι να με ξεναγήσουν σε άθλια αγγλικά, στα χειρόγραφα, στις εικόνες, στις τοιχογραφίες, στα υφάσματα στα θωράκια και στα ανάγλυφα, ενώ παντού υπήρχε άψογη τεκμηρίωση και στα αγγλικά και στα γαλλικά! Πλέονδενάντεξακαιτουςπάτησατηφωνή «Please, I want to be left
alone , immediately!”
Υποθέτω ότι η σύνταξή μου τους έπεσε κομμάτι περίπλοκη γιατί παρέμειναν χασκογελώντας και μιλώντας μεταξύ τους. Μια και ήμασταν μόνοι μέσα στο χώρο, η εμπειρία άρχισε να γίνεται πολύ αμήχανη και όσο νάναι κομμάτι ενοχλητική. Ευτυχώς εμφανίζεται ο καλός μου, σαν έτερος Άη Γιώργης Τροπαιοφόρος (καλά άλογο δεν είχε, ούτε πανοπλία, δόρυ και ξίφος, αλλά μόνο μια φωτογραφική μηχανή, αλλά θα το παραβλέψουμε) και οι ενοχλητικοί τύποι έγιναν μπουχός, άμα τη εμφανίσει. Με αλαφρά πηδηματάκια. Χωρίς να μου πουν ούτε ένα αντίο! « Είναι που έβαλες κιλά και έγινες ζουμπουρλούδικη. MashAllah! » είπε ο με τον καλό λόγο πάντα στο στόμα αφέντης!
«Καλέ εσύ! Που είσαι; Ποια είναι τα καθήκοντά σου; Δεν πρέπει να διώχνεις κάτι τέτοιους ενοχλητικούς;» ρώτησε η προσβεβλημένη σύζυγος. «Καλά τώρα εμένα μου φάνηκε ότι το διασκέδαζες κιόλας, γι αυτό και δεν παρενέβην νωρίτερα» απάντησε το στεφάνι μου «άλλωστε τι πρότεινες να έκανα; Να δερνόμουν σε ξένο μέρος και αλαργινό με κανέναν καμιά τριάντα χρόνια νεώτερό μου που επιπλέον εκπροσωπεί και τις αρχές του τόπου του;» Και προχωρήσαμε στα ενδότερα του Μουσείου.
Στο Μουσείο δεν ξέραμε τι να πρωτοθαυμάσουμε: τα ίδια εκθέματα ή το ίδιο το κτίριο με τα υπέροχα ξυλόγλυπτα ταβάνια του και τα αίθριά του με τα σιντριβάνια του.
Μετά την έξοδό μας από το Μουσείο προχωρήσαμε προς την Κρεμαστή Εκκλησία που είναι η μητρόπολη των Κοπτών. Ονομάζεται έτσι επειδή κτίστηκε ακριβώς πάνω από ρωμαϊκούς πυργίσκους. Πρόκειται για μια πανέμορφη βασιλική με ξύλινη στέγη, υπέροχη και πανέμορφη. Ότι και να λέω λίγο είναι. Τι υπέροχα καφασωτά πλαίσια γύρω από τις εικόνες: Τι σεντεφένια ένθετα στα καφασωτά πλαίσια! Τι υπέροχες διχρωμίες στις αψίδες! Επειδή ήταν Παρασκευή και αυτή είναι ημέρα αργίας για όλους, χριστιανούς και μουσουλμάνους, και τότε γίνονται και οι λειτουργίες, οι εκκλησίες ήταν γεμάτες κόσμο. Δεν προλάβαμε λειτουργία, είχε ήδη γίνει, αλλά ο κόσμος ήταν μέσα στην εκκλησία και διάθεση να φύγει δεν είχε. Μέσα στην εκκλησία καθόντουσαν εκεί οι γυναίκες, ενώ οι περισσότεροι από τους άντρες ήταν στο προαύλιο και συνομιλούσαν μεταξύ τους. Από τις γυναίκες κάποιες είχαν μαζί τους και κάποιο εργόχειρο και έπλεκαν, τα νήπια περιφερόντουσαν στους διαδρόμους, τα μεγαλύτερα παρακολουθούσαν κάποιες τάξεις του κατηχητικού, οι κυρίες, είχα την αίσθηση ότι, αντάλλασσαν τα νέα τους και γενικά υπήρχε μια χαλαρή ατμόσφαιρα, σαν όλες αυτές οι γυναίκες να βρισκόντουσαν στον προσωπικό τους χώρο. Ήταν εντελώς άνετες, σταυροπόδι στα στασίδια, χαλαρή στάση του σώματος, μια μάλιστα ξεγύμνωσε και το στήθος της και άρχισε να θηλάζει το μωρό της. Είχα την εντύπωση ότι εισέβαλλα στις ιδιωτικές τους στιγμές. Δε φάνηκε να ενοχλήθηκαν με την παρουσία μας, αλλά από την άλλη δε μας προσέγγισαν κιόλας. Φεύγοντας από την εκκλησία πέσαμε πάνω σε ένα γκρουπ Ινδών με σάρι και χρυσούς σταυρούς το οποίο ερχόταν να γνωρίσει τη χριστιανική Αίγυπτο.
Ξαναβγήκαμε στον κεντρικό δρόμο και κατεβήκαμε κάτι σκαλοπάτια μπήκαμε από μια θολωτή είσοδο η οποία έκλεινε με μία τεράστια πόρτα την οποία τη φύλαγε ένας αστυνομικός και χωθήκαμε σε ένα στενό. Ήταν ο βασικός δρόμος της κοπτικής συνοικίας. Μερικά βήματα αριστερά και έτερο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Κοπτικό αυτό. Γυναικείο. Κόσμος πολύς. Το αδιαχώρητο. Προχωρήσαμε και εμείς. Δεν έχω να πω τίποτε για την πάνω εκκλησία, δεν την πρόσεξα καν. Το πλήθος με έσπρωχνε προς τα κάτω σε μία στενή σκάλα. Φτάσαμε σε μια υπόγεια εκκλησία. Φαινόταν όμορφη και είχαν αρχίσει κάποιες εργασίες επισκευής. Ο χώρος μύριζε έντονα μούχλα. Ο κόσμος χωνόταν προς το ιερό. Εδώ δεν υπάρχουν απαγορεύσεις και στα δύο φύλα επιτρεπόταν η προσέγγιση στο ιερό. Μόνο που πριν το ιερό υπήρχε ένα είδος προθαλάμου στο ιερό. Όλοι περίμεναν υπομονετικά τη σειρά τους. Για ποιο λόγο; Η καρδιά μας σφίχτηκε όταν αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε το πλήθος των αρρώστων και αναπήρων παιδιών που περίμεναν με τους γονείς τους τη σειρά τους. Αναρωτήθηκα πως κατάφεραν και κατέβασαν τα καροτσάκια από μια τόσο στενή σκάλα. Τελικά μπόρεσα και μπήκα στον προθάλαμο και σοκαρίστηκα! Στον τοίχο ήταν δεμένες κάτι αλυσίδες που η κοπτική παράδοση τις ταυτίζει με τις αλυσίδες που έδεσαν οι Ρωμαίοι των Άγιο Γεώργιο. Οπότε κάθε πιστός δενόταν με αυτές και προσευχόταν στον Άγιο. Έτσι έκαναν οι γονείς με τα ανάπηρα και άρρωστα παιδάκια τους. Τους περνούσαν γύρω από τους τρυφερούς λαιμούς τους τις αλυσίδες και οι ίδιοι έκαναν βαθιές μετάνοιες μέχρι το έδαφος ή έπεφταν στα γόνατα ή και μπρούμυτα για να προσευχηθούν. Πάρα πέρα μια καλόγρια διάβαζε μια μικρή άρρωστη. Ο καλός μου δεν άντεξε το θέαμα. Βγήκε έξω κλαίγοντας στη θέα τόσων αρρώστων και αναπήρων παιδιών. Βγήκα σε λίγο έξω στο προαύλιο και έψαχνα να βρω τον καλό μου. Πίσω μου ερχόντουσαν κάποιοι γονείς με τα ανάπηρα παιδιά τους στα χέρια τους. Φαινόντουσαν αλαφρωμένοι και ανακουφισμένοι. Γελούσαν ξένοιαστα μεταξύ τους και αστειεύονταν σαν να μην ήταν σημαδεμένοι από τη συμφορά.
Συνεχίσαμε με την εκκλησία του Αγίου Σεργίου. Θεωρείται η παλαιότερη του κοπτικού Καΐρου, θεωρούν ότι χτίστηκε τον 5ο αιώνα. Στην κρύπτη της υποτίθεται ότι βρήκε καταφύγιο η Αγία Οικογένεια. Όταν πήγαμε εμείς η κρύπτη ήταν κλειστή, δεν ξέρω αν είναι γενικά κλειστή ή υπάρχουν συγκεκριμένα ωράρια επισκέψεων. Οι ναοί αυτοί είναι εξαιρετικά πολύπλοκοι. Στο εσωτερικό τους έχουν επιμέρους παρεκκλήσια και μυστήριας χρήσης αίθουσες. Στο ιερά τους η Αγία τράπεζα σκεπάζεται από κιβώριο και πίσω στην κόχη υπάρχει το σύνθρονο. Στην Ελλάδα μια από τις ελάχιστες εκκλησίες που παρουσιάζουν αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η Εκατονταπυλιανή της Πάρου.
Συνεχίσαμε για να επισκεφθούμε την συναγωγή Μπεν Έζρα. Απίστευτα όμορφο και κομψό κτίσμα καλοδιατηρημένο, παρόλο που η άλλοτε ανθούσα εβραϊκή κοινότητα του Καΐρου έχει πλέον συρρικνωθεί έως εξαφανίσεως. Μια παράδοση λέει ότι στο σημείο αυτό η κόρη του Φαραώ βρήκε μέσα στο καλάθι στις όχθες του Νείλου τον Μωησή βρέφος και τον υιοθέτησε. Σε αυτήν τη συναγωγή δίδαξε, λένε, ο σοφός Μαϊμονίδης από την Κόρδοβα της Ισπανίας. Παραθέτω ένα απόσπασμα της Πέπης Ρηγοπούλου το οποίο δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία 13 - 03 - 2007:
Μικρός οδηγός περί αμφιβολίας
Της ΠΕΠΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
Ήταν ένας σοφός. Τον έλεγαν Μωυσή Μαϊμονίδη (1135-1204). Γεννήθηκε στην αραβοκρατούμενη Κόρδοβα της Ισπανίας και έζησε χρόνια στο Κάιρο ως γιατρός στην αυλή του σουλτάνου Σαλαντίν, αντάξιου αντιπάλου του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Μουσουλμάνοι δικαστές και χριστιανοί λόγιοι κατέφευγαν στις συμβουλές του, που χαρακτηρίζονταν από σύνεση, μέτρο και συνεχή προσπάθεια να εναρμονίσει την ιουδαϊκή πίστη με τον ορθό λόγο. Το έργο του «Οδηγός του αμφιβάλλοντος» συστήνει να μένει κανείς μακριά από τους ανοήτους και να μην επιζητά να τους επιβληθεί. Οι σκληροί πόλεμοι δεν έλειπαν ούτε στην εποχή του, αλλά ο Μαϊμονίδης δεν έβλεπε την αντιπαράθεση των ιδεών σαν εμπόλεμη κατάσταση. Ο δρόμος για την έξοδο από την αμφιβολία περνούσε για τον σοφό Εβραίο μέσα από την παραδοχή πως οφείλουμε να αμφιβάλλουμε μέχρι τέλους. Πως ακόμα και όταν έρθει η ώρα της απόφασης, θα πρέπει να ξέρουμε πως πρόκειται για ένα στοίχημα που δεν αποκλείει το λάθος.
Το μέρος αυτό το οποίο είναι ελάχιστο, αποτελεί μια απίστευτη συγκέντρωση εκκλησιών. Μέσα στα στενά δρομάκια του συναντά κανείς απίθανα όμορφες εκκλησίες. Έτσι και εμείς επισκεφθήκαμε την επόμενη την υπέροχη Αγία Βαρβάρα η οποία είναι πιο πρόσφατη δηλαδή του 11ου αιώνα. Άρχισε πια να νυχτώνει. Τραβούσα τις τελευταίες φωτογραφίες όταν… Η μάλλον ας ξεκινήσω αλλιώς.
Όσο μπαίναμε και βγαίναμε στις διάφορες εκκλησίες, κρατούσα εγώ τη φωτογραφική μηχανή, μετά το κάζο στο μουσείο είχα αφαιρέσει από το στεφάνι μου με συνοπτικές διαδικασίες τα σχετικά με τη λήψη των φωτογραφιών δικαιώματα οπότε και ανέλαβα εγώ δράση. Εκεί λοιπόν που σκοτωνόμουν να βρω τη σωστή γωνία λήψης χωρίς να μπαίνουν στο πλάνο καλώδια, ξένοι άνθρωποι, μπουγάδες και ότι άλλο συνήθως εμποδίζει μια φωτογραφία να γίνει καλή, με πλησιάζει νεαρούλης και επιμένει να μου τραβήξει φωτογραφία, λέγοντας μου κάτι ακατανόητα για μένα αραβικά. Ονεαρός δεν είναι μόνος του,συνοδεύεται από δύο φίλους του. Τον αγνοώ επιδεικτικά και αυτόν και τους φίλους του και τα χαμόγελά τους και τα καλοπιασίματά τους, μετά από εκείνο το κάζο στο μουσείο με τα αιγυπτιακά στρατά, δε θέλω πια και πολλά πολλά με τον ντόπιο άρρενα πληθυσμό. Σε μια επίσκεψή μας σε τρίτη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου της περιοχής, όχι τόσο όμορφη όσο οι προηγούμενες, μιας πιάνει τη κουβέντα νεαρά ντόπια προσκυνήτρια η οποία, με το που μαθαίνει ότι είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι, μας θεωρεί κατευθείαν εν Χριστώ αδελφούς – οι παλιές αδελφικές σφαγές έχουν πλέον ξεχαστεί στο συλλογικό υποσυνείδητο των Κοπτών- κατασυγκινείται και οπωσδήποτε θέλει να φωτογραφηθούμε μαζί. Βγαίνουμε έξω λοιπό από την εκκλησία και έκπληκτοι ανακαλύπτουμε οτι η κοπέλα φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά την παρέα των νεαρών, η οποία για μια ακόμη φορά έχει πέσει πάνω μας. Άλλωστε το μέρος είναι ελάχιστο. Εκείνη την ώρα καταφθάνει και έτερος κύριος με κελεμπία και τουρμπάνι ο οποίος όσο κάναμε βόλτες μας είχε εντοπίσει και μας είχε ρωτήσει περί του θρησκεύματός μας. Και αυτός είχε ικανοποιηθεί τα μάλα όταν έμαθε ότι προερχόμαστε από την πίστη των πρώην σφαγέων τους. Βγαίνουμε όλοι μαζί μια φωτογραφία, αυτό μόνο ήθελαν τα καημένα τα αγόρια, τα οποία νωρίτερα τα είχα παρεξηγήσει. Και κάτι ακόμη που μου ψιθύρισε χαμηλόφωνα στο αυτί ο νεαρός αυτός: « Please, pray for my little sister, she is sick ».
Όλο αυτό το τελευταίο διάστημα βρίσκεται μέσα στις σκέψεις μου η μορφή ενός άρρωστου κοριτσιού χωρίς να το γνωρίζω και τα βουρκωμένα μάτια του αδελφού της . Ελπίζω και εύχομαι να έχει γιάνει.
Το Κοπτικό Κάιρο ή Old Cairo όπως το γνωρίζουν οι καϊρινοί ταξιτζήδες, δεν υπήρξε ποτέ πρωτεύουσα σε καμία περίοδο της ιστορίας της Αιγύπτου. Στα χρόνια του Αρχαίου Βασιλείου (Χέοπας κλπ) πρωτεύουσα υπήρξε η Μέμφιδα στην δυτική όχθη του Νείλου, στα χρόνια του Μέσου Βασιλείου η πρωτεύουσα μετακινήθηκε στις Θήβες, σημερινό Λούξορ, με ένα μικρό διάλειμμα όπου η πρωτεύουσα του Ακενατών τοποθετήθηκε στο μέσον της απόστασης Θηβών –Μέμφιδος στη σημερινή Αμάρνα και στη συνέχεια επί Πτολεμαίων πρωτεύουσα έγινε η παραθαλάσσια Αλεξάνδρεια. Στη σημείο που σήμερα βρίσκεται το κοπτικό Κάιρο υπήρχε ένας οικισμός και ένα διαμετακομιστικό κέντρο. Δηλαδή στο σημείο αυτό υπήρχε ένα κανάλι του Νείλου που έστριβε ανατολικά και χυνόταν στην Ερυθρά Θάλασσα. Τα πλοία έμπαιναν στον Νείλο από τη Μεσόγειο, έφταναν μέχρι το σημείο αυτό, ξεφόρτωναν τα εμπορεύματά τους και τα μεταφόρτωναν σε μαούνες ή όσα ήταν μικρότερα και ευέλικτα συνέχιζαν μπαίνοντας στο κανάλι και έφθαναν στην Ερυθρά Θάλασσα. Από εκεί τα εμπορεύματα μεταφορτωνόντουσαν σε άλλα μεγαλύτερα πλοία, διέσχιζαν την Ερυθρά Θάλασσα, έμπαιναν στον Περσικό Κόλπο και προσέγγιζαν τις ακτές του σημερινού Ιράκ. Από εκείνο το σημείο τα εμπορεύματα έφθαναν μέχρι την περίφημη Βαβυλώνα, στα ερείπια της οποίας οι Αμερικάνοι έφτιαξαν ένα εξαιρετικό αεροδρόμιο διαλύοντας τα απομεινάρια μιας συγκλονιστικής πόλης.
Τέλος πάντων. Λόγω της κατεύθυνσης και της προέλευσης των εμπορευμάτων και λόγω των δύο κυκλικών πύργων οι οποίοι φύλαγαν το παραποτάμιο αυτό λιμάνι, οι οποίοι ονομάστηκαν οι πύργοι της Βαβυλώνας, η πολίχνη αυτή ονομάστηκε Βαβυλώνα εν Αιγύπτω –καμία σχέση βέβαια με την άλλη την γνωστή της Μεσοποταμίας. Στα υπόγεια του ενός πύργου η παράδοση θέλει να φυλακίστηκε και να μαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος, χριστιανός εκ Παλαιστίνης, ισχυρίζονται οι ντόπιοι (εγώ πάλι νόμιζα ότι ο Άγιος αυτός ήταν μικρασιάτικης καταγωγής και πέθανε στην Παλαιστίνη, αλλά δε θα μαλώσω κιόλας, αν οι ντόπιοι θέλουν στο πρόσωπό του να βλέπουν έναν Παλαιστίνιο μάρτυρα). Τώρα πως ένας χριστιανός, έστω και με στρατιωτική καριέρα, από εκείνα τα μέρη βρίσκεται καβαλάρης να τρυπά τον δράκο που κατακρατεί το ύδωρ της πηγής και να σώζει την παρθένο βασιλοπούλα από τα νύχια του κτήνους αυτού, ας όψονται οι προϋπάρχοντες μύθοι της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Τέτοιους μύθους ενσωμάτωσαν και οι αρχαίοι έλληνες στα δικά τους θρησκευτικά πιστεύω: Βελλερεφόντης και Χίμαιρα, Περσέας και Ανδρομέδα. Πάντως θέλω να τονίσω ότι ο συμπαθής αυτός Άγιος ουδέποτε διέπραξε τη δρακοκτονία που του καταλογίζουν και ουδέποτε έγινε αιτία να χαθεί εξ αιτίας των ενεργειών του κανένα είδος του ζωικού βασιλείου. Ψεύδη και μυθεύματα.
Εννοείται ότι προϊόντος του χρόνου, οι κάτοικοι της Βαβυλώνας έγιναν χριστιανοί, όμως όσο ακόμη ήταν ρευστή η κατάσταση σε σχέση με τις θρησκευτικές ιδέες, επέλεξαν να είναι μονοφυσίτες, δηλαδή πίστευαν ότι η θεϊκή φύση του Χριστού απορρόφησε την ανθρώπινη. Αυτό είχε συνέπεια ότι πίστευαν ότι όταν ο Χριστός περνούσε του Χριστού τα Πάθη, δεν τα ζούσε ως κοινός θνητός, αλλά ολίγον από σπλάτερ με μπόλικο tomatojuice: Ως θεός δηλαδή έδωσε a hell of a show, έκανε ένα δυναμικό come backμε πυρετό το Σαββατόβραδο, μάζεψε τις ανθοδέσμες, ευχαρίστησε τη μαμά του, το μπαμπά του, τους φίλους του, τη Μαρία τη Μαγδαληνή και τη Μαρία του Λαζάρου και αναλήφθηκε εις τους ουρανούς δια τα περαιτέρω, υποσχόμενος ότι τέτοιο κοινό δε θα το ξεχάσει ποτέ. Αυτό καθόλου δεν άρεσε σε ορισμένους κατοίκους της βορείου λεκάνης της Μεσογείου που τους φάνηκε κάπως απλοϊκή αυτή η εκδοχή της Μεγάλης Εβδομάδας, της Ανάστασης και της Ανάληψης και καθόλου δραματική, διότι αν η ανθρώπινη φύση του Χριστού είχε πάει περίπατο λόγω της ισχυρότερης θεϊκής το show γινόταν πολύ κλισέ. Πάντα κουλτουριάρηδες οι ευρωπαίοι προτιμούσαν τα ακατανόητα δύσκολα. Ξέρετε ευρωπαϊκός κινηματογράφος versus blockbaster Ηollywood τουλάχιστον. Αν δεν έχει το έργο ολίγον πρόβλημα ταυτότητας του τύπου «Ποιος είμαι; είμαι ο υιός του ανθρώπου ή ο υιός του θεού; Είμαι θεάνθρωπος ή θεατράνθρωπος; Μπαμπάς μου ποιος είναι; Ο Ιωσήφ; Ή ο Μεγαλοδύναμος; Τι θα γίνω άμα μεγαλώσω;» κλπ, κλπ πώς θα περπατήσει στην αγορά; Αν δεν έχει αυτά τα προαπαιτούμενα το έργο θεωρείται απλοϊκό και πατώνει στις κριτικές. Έτσι λοιπόν τους ρίξανε δυό κριτικές κατακέφαλα με τη μορφή Οικουμενικών Συνόδων. Μάζεψαν όλους τους Δανίκες και Τιμογιαννάκηδες της εποχής και να σου η Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος και όμως επειδή αυτοί συνέχιζαν να επιμένουν με κάτι σαθρά επιχειρήματα του τύπου «μα οι δικές μας παραγωγές κερδίζουν στο boxoffice» τους έριξαν και την Ε’ Οικουμενική της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια - μια και δεν συμμορφωνόνουσαν - τους θεώρησαν αιρετικούς, ενώ οι ίδιοι αυτοχαρακτηρίστηκαν ορθόδοξοι. Δυστυχώς όμως δεν τελείωσε εκεί το πανηγύρι. Βλέπετε οι μονοφυσίτες μετ’ επιτάσεως ισχυριζόντουσαν ότι δεν είναι λογικό η θεϊκή φύση να παραμένει ισοδύναμη με την ανθρώπινη, αλλά πιο λογικό είναι η ανθρώπινη φύση ως ασθενέστερη να απορροφήθηκε από τη θεϊκή. Το επιχείρημα δείχνει λογικό, αλλά εξίσου λογικό είναι και αυτό των ορθοδόξων « θεός είναι, όπως θέλει τα ρυθμίζει και άμα λάχει έχει δύο φύσεις-λογαριασμό θα σας δώσει;» Η λογική του δύο σε ένα: em shampoo em conditionerπου λένε και οι γείτονές μας οι τούρκοι. Οπότε όταν και οι δύο πλευρές έχουν λογικά επιχειρήματα η λύση καταλήγει παράλογη. (Αυτή είναι δική μου αρχή, αλλά σας διαβεβαιώ μέσα από παρατήρηση απείρου πλήθους περιστατικών ότι είναι απολύτως ορθή). Οι ορθόδοξοι αδελφοί ημών πήραν σοβαρά μέτρα- δηλαδή έβγαλαν μεγάλα μαχαίρια και με χριστιανικό και αδελφικό τρόπο τους έσφαζαν χαρούμενα. Είδαν και απόειδαν οι εν Χριστώ σφαγμένοι αδελφοί και μόλις έσκασαν μύτη στην σκηνή της ιστορίας οι Άραβες με την καινούργια τσίλικη και μπάνικη θρησκεία τους κάνανε μια συμφέρουσα συμφωνία και για τα δύο μέρη: «δεν έρχεστε σας παρακαλούμε κατά δω να μας κατακτήσετε ολίγον, δια να ξεκουμπιστούνε και τούτοι δω και εσείς να δείτε χαΐρι, διότι είμεθα πλούσιος τόπος και έφορος και εμείς να έχουμε το κεφαλάκι μας κολλημένο πάνω στους ώμους μας και ήσυχον πλέον;» «Αμέ, άμα το θέλετε εσείς, τι να κάνουμε εμείς; θα μπούμε στον κόπο να σας εξυπηρετήσουμε. Υποχρέωσις μας», απάντησαν οι Άραβες, οι οποίοι χρόνια έμποροι, ήξεραν να διακρίνουν μια επωφελή για αυτούς συμφωνία. Μπούκαραν κανονικά μέσα στην Αίγυπτο, ο κόσμος τους έραινε με λουλούδια με χαρά –όχι όπως τους αμερικανούς στρατιώτες στο Ιράκ, αλλά όπως τότε παλιότερα στο Παρίσι- οι Άραβες τους χρέωσαν ως είθισται και τα έξοδα της εκστρατείας, και για πολλά χρόνια πορεύτηκαν καλά μαζί και μονιασμένα. Το Βυζάντιο που έχασε τους σιτοβολώνες του άρχισε να ψάχνει τι θα κάνει και μετά του κατέβηκε ιδέα και βολεύτηκε: άρχισε να εκχριστιανίζει τους Ρώσους και να τους στέλνει κάτι ψηλομύτισσες πριγκίπισσες για νύφες στους διαφόρους χαν και τσάρους. Σε αντάλλαγμα αγόραζε στάρι σε προνομιακή τιμή από τους απέραντους ρώσικους σιτοβολώνες. Από την όλη δουλειά οι χαμένοι της ιστορίας είναι οι Ρώσοι: Οι άνθρωποι αυτοί την πάτησαν μεγαλειωδώς: εκπολιτίστηκαν, εκχριστιανίστηκαν και πήραν για συμβίες τους και τις κρυόκωλες, μεγαλοπιασμένες, βυζαντινές πορφυρογέννητες: «Και γιατί δεν έχετε κεντρική θέρμανση; Στο παλάτι του μπαμπά είχαμε υπόκαυστα δάπεδα.» « Καλέ με τα χέρια θα φάω; Πιρούνια δεν έχετε;» « Δεν υπάρχει λουτρό; Τι μου λέτε τώρα; Πως! δεν πλένεστε ποτέ; Να πείτε στον άνδρα μου ότι αν δε φτιάξει λουτρό δεν πρόκειται να δει διάδοχο του θρόνου στον αιώνα τον άπαντα!» Μα αυτά και μ’ αυτά, δηλαδή με την πειθώ της κρεβατομουρμούρας, εκπολιτίζονται ακόμη και οι τσάροι. Ας έκαναν και αλλιώς αν τολμούσαν. Ας αφήσουμε όμως τους δυστυχείς Ρώσους στην κρεβατομουρμούρα τους και στην παρηγοριά της βότκας και ας ξαναγυρίσουμε στο Κοπτικό Κάιρο. Δίπλα σε αυτή τη Βαβυλώνα της Αφρικής, η οποία δεν ήταν και τίποτε το τεράστιο ως οικισμός, εγκαταστάθηκαν οι Άραβες και άρχισαν να οικοδομούν βορειότερα την νέα της πρωτεύουσα, την Al Kahira. Η Βαβυλώνα της Αφρικής παραμένει πάντα στα χρόνια που περνούν διακριτή συνοικία. Και το όνομα Κόπτες προέρχεται από το αρχαίο όνομα της Αιγύπτου.
Τώρα που βρισκόμαστε εμείς εκεί, οι σχέσεις των δύο θρησκειών μεταξύ τους δεν φαίνονται λαμπρές. Πάει ο μήνας του μέλιτος: έληξε προ πολλού. Υπάρχει οδόφραγμα και από τις δύο πλευρές του δρόμου που οδηγεί στην συνοικία αυτή. Πρέπει να περάσουμε από πύλη, όπως αυτές του αεροδρομίου. Αυτοκίνητο δεν περνά. Παντού αστυνομία, στρατός, πυροσβεστική μας έκαναν την καρδιά μας περιβόλι. Υπάρχει σταθμός του μετρό. Σε όλα τα άτομα που αποβιβάζονται γίνεται έλεγχος χαρτιών και τσαντών. Προχωρήσαμε. Στον χώρο δέσποζε η ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα πάνω από τον έναν κυκλικό πύργο, στα υπόγεια του οποίου θεωρήθηκε ότι φυλακίστηκε ο Άγιος Γεώργιος. Το σχήμα της εκκλησίας εντελώς κυκλικό, με ένα τρίφατσο τέμπλο με τρεις ωραίες πύλες. Εντυπωσιακή. Στο υπόγειο, ο χώρος φυλάκισης του Αγίου. Νομίζω ότι πήραν το καλύτερο οικόπεδο της περιοχής οι δικοί μας. Δίπλα το μοναστήρι στο ενδιάμεσο υπάρχει ένα συμπαθές καφέ όπου ήπιαμε τσάι. Δίπλα στο επιβλητικό κτίριο του μοναστηριού το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο.
Μπήκαμε μέσα και χάθηκα! Μαγεύτηκα. Πάντα μαγεύομαι από τα νεκροταφεία και αυτή τη φορά ακαθόριστα αλλά έντονα συναισθήματα με συνεπήραν. Παρατηρούσα τάφους που φανέρωναν την σημαίνουσα οικονομική κατάσταση των ζώντων συγγενών, όταν κτίστηκαν φυσικά, γιατί τώρα η αποσύνθεση τους ήταν παρούσα, αντικατοπτρίζοντας τόσο την αποσύνθεση των σωμάτων, όσο και την αποσύνθεση της ελληνικής κοινότητας του Καΐρου. Μαυριτανικά περίπτερα, αρχαιοελληνικοί ναΐσκοι, κρεμυδόσχημοι τρούλοι, αγάλματα καθολικής επιρροής, όλους τους ρυθμούς και τα στυλ, μπορεί να δει κανείς εκεί μέσα. Δίγλωσσες ή και τρίγλωσσες επιτύμβιες στήλες. Σε ελληνικά, αραβικά και γαλλικά. Που και που από τα ονόματα καταλάβαινες ότι επρόκειτο για αιγυπτιακές οικογένειες ή ακόμη και για ρώσικες ρουμάνικες και σλαβικές οικογένειες που ποιος ξέρει ποια ιδιαίτερη ιστορία τις έφερε σε αυτά τα μέρη. Από τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου μάντεψα την ιστορία ενός συνταγματάρχη Λιάπκιν, ο οποίος άφησε τα χιόνα της πατρίδας του λόγω της Σοβιετικής Επανάστασης και βρέθηκε στην ηλιοκαμένη γη της Αιγύπτου. Αλλά όλοι οι τάφοι δεν ήταν μεγαλόπρεποι. Ένας απλός τάφος με έναν λευκό σταυρό φανέρωνε μια γιαγιά ονόματι Υψιπύλη, από τη Λήμνο- με τέτοιο όνομα μόνο από εκεί θα μπορούσε να κατάγεται - η οποία πέθανε στα τέλη της δεκαετίας του 80 σε ηλικία 88 ετών. Πώς να της φάνηκε άραγε της κυρά Υψιπύλης, όταν θα έφτασε νεαρή νύφη, μάλλον, στο Κάιρο; Τι τεράστια διαφορά από το νησί της! Και αργότερα όταν θα ήταν πια γριά και με την ελληνική παροικία να συρρικνώνεται, με τους γνωστούς και τους συγγενείς τους να επιστρέφουν στα πάτρια, πώς να ένοιωσε; Εκείνη γιατί να έμεινε; Να είχαν φύγει άραγε τα παιδιά της στην Ελλάδα; Ίσως να μην είχε καν παιδιά και γι αυτό να έμεινε πίσω: να μην την περίμενε κανείς στην πατρίδα. Πολύ μοναξιά θα είχε στα τελευταία της η κυρά Υψιπύλη!
Μαγεύτηκα όμως και από τις επιτύμβιες επιγραφές. Η γλώσσα τους αντήχησε μέσα μου την ποίηση του Καβάφη:
« Alex. E. Themeli
Décède le 7 Juillet 1934 à l’age de 36 ans
ΕΝΘΑΔΕΚΕΙΤΑΙ
Ο ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΟΣ ΥΙΟΣ ΦΙΛΛΑΔΕΛΦΟΝ ΤΕΚΝΟΝ
ΤΡΥΦΕΡΟΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΜΕΝΟΣ ΜΝΗΣΤΗΡ
ΑΩΡΩΣ ΘΑΝΩΝ ΕΝ ΑΝΘΗΡΟΤΗΤΙ ΗΛΙΚΙΑΣ
ΚΑΙ ΕΝ ΑΡΧΗ ΔΡΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΚΜΗΣ
ΒΑΡΥΑΛΓΟΥΣΑ ΜΗΤΗΡ
ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΘΡΗΝΟΛΟΓΟΥΝΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΤΥΧΟΥΣ ΜΝΗΣΤΗΣ
ΤΟΝ ΤΑΦΟΝ ΤΟΥΤΟΝ ΗΓΕΙΡΟΝ
ΕΙΣ ΑΙΩΝΙΑΝ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΩΝ ΑΥΤΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΛΗΝ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑΝ ΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ
ΓΑΙΑΝ ΕΧΕΙΝ ΕΛΑΦΡΑΝ
Αυτοί οι προσδιορισμοί: φιλόστοργος υιός, φιλάδελφον τέκνον, τρυφερός και αφοσιωμένος μνηστήρ, βαρυαλγούσα μήτηρ, θρηνολογούντες αδελφοί, ατυχής μνηστή μου δείχνουν μια ξεκάθαρη εικόνα σχέσεων και ιεραρχίας: τα καθήκοντα του αποθανόντος νέου όσο ήταν εν ζωή ήταν καταρχήν απέναντι στη μητέρα του, κατόπιν προς τα αδέλφια του και ολίγον πιο χλιαρά προς την μνηστή του (αρκεί η αφοσίωση και η τρυφερότητα, έρωτες και πάθη δεν χρειάζονται). Ακολουθεί σε αντιστοιχία η ιεραρχία του πόνου: η βαρυαλγούσα μήτηρ, οι θρηνολογούντες αδελφοί και η απλώς άτυχη μνηστή. Έτσι ήταν ο κόσμιος τρόπος αναφοράς σε σχέση μνηστεία για την εποχή ; Ή απλώς επρόκειτο περί συνοικεσίου, συμβατική σχέση οπότε και κανείς δεν είχε όρεξη να περιγράψει πάθη που ουδέποτε υπήρξαν; Χαμένες ιστορίες παρασυρμένες στο ποτάμι του Χρόνου.
«ΕΝΘΑΔΕ ΓΗ ΚΑΛΥΠΤΕΙ
ΑΘΗΝΑΝ ΔΑΝΙΝΟΥ ΠΑΣΣΑ
ΘΑΝΟΥΣΑ ΕΝ ΗΛΙΚΙΑ 28 ΕΤΩΝ
ΤΗ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 1895
ICI REPOSE
ATHINADANINOS PACHA
DECEDEE LE 21MARS 1895
A L’AGE DE 28 ANS
ELLE FUT LA PLUS DOUCE DES FEMMES
ET LA MEILLEURE DES MERES »
Από τη γαλλική προσθήκη μαθαίνουμε ότι η Αθηνά Δανίνου υπήρξε η γλυκύτερη των συζύγων και η καλύτερη των μητέρων. Παράξενο. Μόνο στα γαλλικά η αναφορά στις αρετές της θανούσης. Και αν και μητέρα προτάσσονται οι αρετές της ως τρυφερής συζύγου και έπονται οι αρετές της ως μητέρας. Ένας πονεμένος σύζυγος άραγε;
Βγήκαμε έξω από το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο- πρέπει να σας πω ότι όλη η περιοχή είναι γεμάτη νεκροταφεία: το αρμένικο, το κoπτικό, το καθολικό, το ελληνορθόδοξο, το ελληνικό καθολικό, το νεκροταφείο των melhites του Λιβάνου, και πόσα ακόμη μου ξεφεύγουν. Οι συνοικία των Κοπτών είναι περιτριγυρισμένοι από άπειρα νεκροταφεία. Προχωρήσαμε να δούμε το κοπτικό μουσείου του Καΐρου. Το συνιστώ ανυπερθέτως. Έχει λίγα χρόνια που εγκαινιάστηκε, δηλαδή ανακατασκευάστηκε ένα υπέροχο μέγαρο και εκτέθηκαν τα εκθέματα με μια ενδιαφέρουσα μουσειολογική άποψη. Τέτοιες modernites μόνο στο Μουσείο του Καΐρου και εδώ στο Κοπτικό Μουσείο συναντήσαμε. Παραθέτω το siteτου για τους ενδιαφερόμενους: Coptic Museum
Πριν μπούμε μέσα στο Μουσείο αφήστε με να μιλήσω λίγο για τον εαυτό μου: Είμαι περήφανη μητέρα πρωτοετούς φοιτήτριας, την οποία δεν την γέννησα στα δεκατέσσερά μου. Δηλαδή, θέλω να πω ότι είμαι στα προχωρημένα μου –αντα και βαίνω χαρούμενα προς τα –ηντα μου. Οσονούπω θα τα πιάσω κιόλας. Και στο ταξίδι αυτό συνοδεύομαι από τον σύζυγό μου, άντρα και αφέντη μου, κορώνα και καμάρι μου. Όλα τούτα τα γράφω για να εξηγήσω ότι είμαι κάπως δικαιολογημένη που δεν κατάλαβα με τη μία το καμάκι που μου κάνανε οι στρατιώτες και οι φύλακες στην είσοδο του μουσείου. Νόμιζα η έρμη ότι επρόκειτο για τις γνωστές προσεγγίσεις που γίνονται σε τουριστικό επίπεδο του τύπου «να σε βγάλω φωτογραφία να μου δώσεις μια λίρα» ή «να σου δείξω τάχα ένα αρχαίο σπουδαίο πλην όμως κρυφό να μου δώσεις ένα πουρμπουάρ». Δεν μου πέρασε από το μυαλό μου ότι ενώ ο άντρας και αφέντης μου, η κορώνα και το καμάρι μου, έβγαζε αμέριμνος φωτογραφίες τα δύο πανέμορφα σιντριβάνια και τα υπέροχα καφασωτά παράθυρα, δύο τρία μέτρα μακριά μου, οι στρατιώτες και οι φρουροί, καμιά πέντε έξι άτομα, θα μου την πέφτανε. Καταλαβαίνετε κιόλας ότι τα αντανακλαστικά μου λόγω ηλικίας είναι κάπως μειωμένα. Εν ολίγοις άργησα να το πάρω χαμπάρι. Ξάφνου κατάλαβα (όσο και να είμαι μπόμπος…) ότι όλες τούτες οι ερωτησούλες και τα χαζά είχαν μια άλλη διάσταση, πιο πονηρή. Και να σας πω κιόλας ότι το μιλιτέρ στυλ δεν είναι του γούστου μου, οπότε και τζάμπα το όλον ζήτημα. Φώναξα του καλού μου να προχωρήσουμε στην είσοδο. Ο καλός μου την είχε καταβρεί με τις φωτοσκιάσεις και δεν εννοούσε να μπει μέσα. «Μου την πέφτουν!» του είπα έντονα. «Μπα! Και πόσες καμήλες ζητούν από μένα για να σε πάρουν;» απάντησε αμέριμνα και απτόητα συνέχισε να τραβά φωτογραφίες. Και πολύ cool ο δικός μου!
Πρέπει να προσθέσω ένα λόγο που επεξηγεί γιατί στην αρχή άργησα να το πάρω χαμπάρι. Βλέπετε την προηγούμενη φορά, κάποια χρόνια πριν, που είχα βρεθεί στην Αίγυπτο με την έφηβη κόρη μου και τη φίλη της, ήμουν μια σεβαστή μητέρα -ουμ στα αιγυπτιακά- οπότε κανείς δε μου σφύριζε, κόρναρε κλπ. Τώρα που ήμουν σε σόλο καριέρα με τον καλό μου μόνο, προφανώς θεωρήθηκα ολίγον ελαφρών ηθών, διότι τι θέλει μια μάνα να τριγυρνά στα ξένα και να αφήνει μόνα τους τα τέκνα της; Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα και το στεφανοχάρτι στο κούτελο, παρόλο που κυκλοφορούσα ευπρεπώς ενδεδυμένη. Στην αρχή κολακεύτηκα κιόλας: «μπα! για κοίτα περνάει η μπογιά μου ακόμη κλπ». Σύντομα όμως κατάλαβα ότι και η καλοστεκούμενη μεγάλη αδελφή του πατέρα μου, η οποία βαδίζει με κέφι στην δέκατη δεκαετία της ζωής της, θα είχε χονδρικά το ίδιο σουξέ με εμένα. Ξανθομπούρμπουλες και οι δυο μας θα κάναμε καλό ντουέτο! Άφησα τον αφέντη με τους στρατιώτες και χώθηκα μόνη μου στο μουσείο. Αμ δε! Οι φύλακες ήταν εξαιρετικά πρόθυμοι να με ξεναγήσουν σε άθλια αγγλικά, στα χειρόγραφα, στις εικόνες, στις τοιχογραφίες, στα υφάσματα στα θωράκια και στα ανάγλυφα, ενώ παντού υπήρχε άψογη τεκμηρίωση και στα αγγλικά και στα γαλλικά! Πλέονδενάντεξακαιτουςπάτησατηφωνή «Please, I want to be left
alone , immediately!”
Υποθέτω ότι η σύνταξή μου τους έπεσε κομμάτι περίπλοκη γιατί παρέμειναν χασκογελώντας και μιλώντας μεταξύ τους. Μια και ήμασταν μόνοι μέσα στο χώρο, η εμπειρία άρχισε να γίνεται πολύ αμήχανη και όσο νάναι κομμάτι ενοχλητική. Ευτυχώς εμφανίζεται ο καλός μου, σαν έτερος Άη Γιώργης Τροπαιοφόρος (καλά άλογο δεν είχε, ούτε πανοπλία, δόρυ και ξίφος, αλλά μόνο μια φωτογραφική μηχανή, αλλά θα το παραβλέψουμε) και οι ενοχλητικοί τύποι έγιναν μπουχός, άμα τη εμφανίσει. Με αλαφρά πηδηματάκια. Χωρίς να μου πουν ούτε ένα αντίο! « Είναι που έβαλες κιλά και έγινες ζουμπουρλούδικη. MashAllah! » είπε ο με τον καλό λόγο πάντα στο στόμα αφέντης!
«Καλέ εσύ! Που είσαι; Ποια είναι τα καθήκοντά σου; Δεν πρέπει να διώχνεις κάτι τέτοιους ενοχλητικούς;» ρώτησε η προσβεβλημένη σύζυγος. «Καλά τώρα εμένα μου φάνηκε ότι το διασκέδαζες κιόλας, γι αυτό και δεν παρενέβην νωρίτερα» απάντησε το στεφάνι μου «άλλωστε τι πρότεινες να έκανα; Να δερνόμουν σε ξένο μέρος και αλαργινό με κανέναν καμιά τριάντα χρόνια νεώτερό μου που επιπλέον εκπροσωπεί και τις αρχές του τόπου του;» Και προχωρήσαμε στα ενδότερα του Μουσείου.
Στο Μουσείο δεν ξέραμε τι να πρωτοθαυμάσουμε: τα ίδια εκθέματα ή το ίδιο το κτίριο με τα υπέροχα ξυλόγλυπτα ταβάνια του και τα αίθριά του με τα σιντριβάνια του.
Μετά την έξοδό μας από το Μουσείο προχωρήσαμε προς την Κρεμαστή Εκκλησία που είναι η μητρόπολη των Κοπτών. Ονομάζεται έτσι επειδή κτίστηκε ακριβώς πάνω από ρωμαϊκούς πυργίσκους. Πρόκειται για μια πανέμορφη βασιλική με ξύλινη στέγη, υπέροχη και πανέμορφη. Ότι και να λέω λίγο είναι. Τι υπέροχα καφασωτά πλαίσια γύρω από τις εικόνες: Τι σεντεφένια ένθετα στα καφασωτά πλαίσια! Τι υπέροχες διχρωμίες στις αψίδες! Επειδή ήταν Παρασκευή και αυτή είναι ημέρα αργίας για όλους, χριστιανούς και μουσουλμάνους, και τότε γίνονται και οι λειτουργίες, οι εκκλησίες ήταν γεμάτες κόσμο. Δεν προλάβαμε λειτουργία, είχε ήδη γίνει, αλλά ο κόσμος ήταν μέσα στην εκκλησία και διάθεση να φύγει δεν είχε. Μέσα στην εκκλησία καθόντουσαν εκεί οι γυναίκες, ενώ οι περισσότεροι από τους άντρες ήταν στο προαύλιο και συνομιλούσαν μεταξύ τους. Από τις γυναίκες κάποιες είχαν μαζί τους και κάποιο εργόχειρο και έπλεκαν, τα νήπια περιφερόντουσαν στους διαδρόμους, τα μεγαλύτερα παρακολουθούσαν κάποιες τάξεις του κατηχητικού, οι κυρίες, είχα την αίσθηση ότι, αντάλλασσαν τα νέα τους και γενικά υπήρχε μια χαλαρή ατμόσφαιρα, σαν όλες αυτές οι γυναίκες να βρισκόντουσαν στον προσωπικό τους χώρο. Ήταν εντελώς άνετες, σταυροπόδι στα στασίδια, χαλαρή στάση του σώματος, μια μάλιστα ξεγύμνωσε και το στήθος της και άρχισε να θηλάζει το μωρό της. Είχα την εντύπωση ότι εισέβαλλα στις ιδιωτικές τους στιγμές. Δε φάνηκε να ενοχλήθηκαν με την παρουσία μας, αλλά από την άλλη δε μας προσέγγισαν κιόλας. Φεύγοντας από την εκκλησία πέσαμε πάνω σε ένα γκρουπ Ινδών με σάρι και χρυσούς σταυρούς το οποίο ερχόταν να γνωρίσει τη χριστιανική Αίγυπτο.
Ξαναβγήκαμε στον κεντρικό δρόμο και κατεβήκαμε κάτι σκαλοπάτια μπήκαμε από μια θολωτή είσοδο η οποία έκλεινε με μία τεράστια πόρτα την οποία τη φύλαγε ένας αστυνομικός και χωθήκαμε σε ένα στενό. Ήταν ο βασικός δρόμος της κοπτικής συνοικίας. Μερικά βήματα αριστερά και έτερο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Κοπτικό αυτό. Γυναικείο. Κόσμος πολύς. Το αδιαχώρητο. Προχωρήσαμε και εμείς. Δεν έχω να πω τίποτε για την πάνω εκκλησία, δεν την πρόσεξα καν. Το πλήθος με έσπρωχνε προς τα κάτω σε μία στενή σκάλα. Φτάσαμε σε μια υπόγεια εκκλησία. Φαινόταν όμορφη και είχαν αρχίσει κάποιες εργασίες επισκευής. Ο χώρος μύριζε έντονα μούχλα. Ο κόσμος χωνόταν προς το ιερό. Εδώ δεν υπάρχουν απαγορεύσεις και στα δύο φύλα επιτρεπόταν η προσέγγιση στο ιερό. Μόνο που πριν το ιερό υπήρχε ένα είδος προθαλάμου στο ιερό. Όλοι περίμεναν υπομονετικά τη σειρά τους. Για ποιο λόγο; Η καρδιά μας σφίχτηκε όταν αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε το πλήθος των αρρώστων και αναπήρων παιδιών που περίμεναν με τους γονείς τους τη σειρά τους. Αναρωτήθηκα πως κατάφεραν και κατέβασαν τα καροτσάκια από μια τόσο στενή σκάλα. Τελικά μπόρεσα και μπήκα στον προθάλαμο και σοκαρίστηκα! Στον τοίχο ήταν δεμένες κάτι αλυσίδες που η κοπτική παράδοση τις ταυτίζει με τις αλυσίδες που έδεσαν οι Ρωμαίοι των Άγιο Γεώργιο. Οπότε κάθε πιστός δενόταν με αυτές και προσευχόταν στον Άγιο. Έτσι έκαναν οι γονείς με τα ανάπηρα και άρρωστα παιδάκια τους. Τους περνούσαν γύρω από τους τρυφερούς λαιμούς τους τις αλυσίδες και οι ίδιοι έκαναν βαθιές μετάνοιες μέχρι το έδαφος ή έπεφταν στα γόνατα ή και μπρούμυτα για να προσευχηθούν. Πάρα πέρα μια καλόγρια διάβαζε μια μικρή άρρωστη. Ο καλός μου δεν άντεξε το θέαμα. Βγήκε έξω κλαίγοντας στη θέα τόσων αρρώστων και αναπήρων παιδιών. Βγήκα σε λίγο έξω στο προαύλιο και έψαχνα να βρω τον καλό μου. Πίσω μου ερχόντουσαν κάποιοι γονείς με τα ανάπηρα παιδιά τους στα χέρια τους. Φαινόντουσαν αλαφρωμένοι και ανακουφισμένοι. Γελούσαν ξένοιαστα μεταξύ τους και αστειεύονταν σαν να μην ήταν σημαδεμένοι από τη συμφορά.
Συνεχίσαμε με την εκκλησία του Αγίου Σεργίου. Θεωρείται η παλαιότερη του κοπτικού Καΐρου, θεωρούν ότι χτίστηκε τον 5ο αιώνα. Στην κρύπτη της υποτίθεται ότι βρήκε καταφύγιο η Αγία Οικογένεια. Όταν πήγαμε εμείς η κρύπτη ήταν κλειστή, δεν ξέρω αν είναι γενικά κλειστή ή υπάρχουν συγκεκριμένα ωράρια επισκέψεων. Οι ναοί αυτοί είναι εξαιρετικά πολύπλοκοι. Στο εσωτερικό τους έχουν επιμέρους παρεκκλήσια και μυστήριας χρήσης αίθουσες. Στο ιερά τους η Αγία τράπεζα σκεπάζεται από κιβώριο και πίσω στην κόχη υπάρχει το σύνθρονο. Στην Ελλάδα μια από τις ελάχιστες εκκλησίες που παρουσιάζουν αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η Εκατονταπυλιανή της Πάρου.
Συνεχίσαμε για να επισκεφθούμε την συναγωγή Μπεν Έζρα. Απίστευτα όμορφο και κομψό κτίσμα καλοδιατηρημένο, παρόλο που η άλλοτε ανθούσα εβραϊκή κοινότητα του Καΐρου έχει πλέον συρρικνωθεί έως εξαφανίσεως. Μια παράδοση λέει ότι στο σημείο αυτό η κόρη του Φαραώ βρήκε μέσα στο καλάθι στις όχθες του Νείλου τον Μωησή βρέφος και τον υιοθέτησε. Σε αυτήν τη συναγωγή δίδαξε, λένε, ο σοφός Μαϊμονίδης από την Κόρδοβα της Ισπανίας. Παραθέτω ένα απόσπασμα της Πέπης Ρηγοπούλου το οποίο δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία 13 - 03 - 2007:
Μικρός οδηγός περί αμφιβολίας
Της ΠΕΠΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
Ήταν ένας σοφός. Τον έλεγαν Μωυσή Μαϊμονίδη (1135-1204). Γεννήθηκε στην αραβοκρατούμενη Κόρδοβα της Ισπανίας και έζησε χρόνια στο Κάιρο ως γιατρός στην αυλή του σουλτάνου Σαλαντίν, αντάξιου αντιπάλου του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Μουσουλμάνοι δικαστές και χριστιανοί λόγιοι κατέφευγαν στις συμβουλές του, που χαρακτηρίζονταν από σύνεση, μέτρο και συνεχή προσπάθεια να εναρμονίσει την ιουδαϊκή πίστη με τον ορθό λόγο. Το έργο του «Οδηγός του αμφιβάλλοντος» συστήνει να μένει κανείς μακριά από τους ανοήτους και να μην επιζητά να τους επιβληθεί. Οι σκληροί πόλεμοι δεν έλειπαν ούτε στην εποχή του, αλλά ο Μαϊμονίδης δεν έβλεπε την αντιπαράθεση των ιδεών σαν εμπόλεμη κατάσταση. Ο δρόμος για την έξοδο από την αμφιβολία περνούσε για τον σοφό Εβραίο μέσα από την παραδοχή πως οφείλουμε να αμφιβάλλουμε μέχρι τέλους. Πως ακόμα και όταν έρθει η ώρα της απόφασης, θα πρέπει να ξέρουμε πως πρόκειται για ένα στοίχημα που δεν αποκλείει το λάθος.
Το μέρος αυτό το οποίο είναι ελάχιστο, αποτελεί μια απίστευτη συγκέντρωση εκκλησιών. Μέσα στα στενά δρομάκια του συναντά κανείς απίθανα όμορφες εκκλησίες. Έτσι και εμείς επισκεφθήκαμε την επόμενη την υπέροχη Αγία Βαρβάρα η οποία είναι πιο πρόσφατη δηλαδή του 11ου αιώνα. Άρχισε πια να νυχτώνει. Τραβούσα τις τελευταίες φωτογραφίες όταν… Η μάλλον ας ξεκινήσω αλλιώς.
Όσο μπαίναμε και βγαίναμε στις διάφορες εκκλησίες, κρατούσα εγώ τη φωτογραφική μηχανή, μετά το κάζο στο μουσείο είχα αφαιρέσει από το στεφάνι μου με συνοπτικές διαδικασίες τα σχετικά με τη λήψη των φωτογραφιών δικαιώματα οπότε και ανέλαβα εγώ δράση. Εκεί λοιπόν που σκοτωνόμουν να βρω τη σωστή γωνία λήψης χωρίς να μπαίνουν στο πλάνο καλώδια, ξένοι άνθρωποι, μπουγάδες και ότι άλλο συνήθως εμποδίζει μια φωτογραφία να γίνει καλή, με πλησιάζει νεαρούλης και επιμένει να μου τραβήξει φωτογραφία, λέγοντας μου κάτι ακατανόητα για μένα αραβικά. Ονεαρός δεν είναι μόνος του,συνοδεύεται από δύο φίλους του. Τον αγνοώ επιδεικτικά και αυτόν και τους φίλους του και τα χαμόγελά τους και τα καλοπιασίματά τους, μετά από εκείνο το κάζο στο μουσείο με τα αιγυπτιακά στρατά, δε θέλω πια και πολλά πολλά με τον ντόπιο άρρενα πληθυσμό. Σε μια επίσκεψή μας σε τρίτη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου της περιοχής, όχι τόσο όμορφη όσο οι προηγούμενες, μιας πιάνει τη κουβέντα νεαρά ντόπια προσκυνήτρια η οποία, με το που μαθαίνει ότι είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι, μας θεωρεί κατευθείαν εν Χριστώ αδελφούς – οι παλιές αδελφικές σφαγές έχουν πλέον ξεχαστεί στο συλλογικό υποσυνείδητο των Κοπτών- κατασυγκινείται και οπωσδήποτε θέλει να φωτογραφηθούμε μαζί. Βγαίνουμε έξω λοιπό από την εκκλησία και έκπληκτοι ανακαλύπτουμε οτι η κοπέλα φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά την παρέα των νεαρών, η οποία για μια ακόμη φορά έχει πέσει πάνω μας. Άλλωστε το μέρος είναι ελάχιστο. Εκείνη την ώρα καταφθάνει και έτερος κύριος με κελεμπία και τουρμπάνι ο οποίος όσο κάναμε βόλτες μας είχε εντοπίσει και μας είχε ρωτήσει περί του θρησκεύματός μας. Και αυτός είχε ικανοποιηθεί τα μάλα όταν έμαθε ότι προερχόμαστε από την πίστη των πρώην σφαγέων τους. Βγαίνουμε όλοι μαζί μια φωτογραφία, αυτό μόνο ήθελαν τα καημένα τα αγόρια, τα οποία νωρίτερα τα είχα παρεξηγήσει. Και κάτι ακόμη που μου ψιθύρισε χαμηλόφωνα στο αυτί ο νεαρός αυτός: « Please, pray for my little sister, she is sick ».
Όλο αυτό το τελευταίο διάστημα βρίσκεται μέσα στις σκέψεις μου η μορφή ενός άρρωστου κοριτσιού χωρίς να το γνωρίζω και τα βουρκωμένα μάτια του αδελφού της . Ελπίζω και εύχομαι να έχει γιάνει.
