galat
Member
- Μηνύματα
- 851
- Likes
- 2.118
- Επόμενο Ταξίδι
- ...
- Ταξίδι-Όνειρο
- Λατινική Αμερική
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Κεφάλαιο 2ο][B]Στη Σκόδρα [/B
- Κεφάλαιο 3ο][B]Στην ορεινά φιόρδ του Κομάν[/B
- Κεφάλαιο 4ο][B] Φωτογραφίες από την λίμνη του Κομάν[/B
- Κεφάλαιο 5ο][B]Πρώτη μέρα στο Κόσοβο : Πριζρένη[/B
- Κεφάλαιο 6ο][B]Δεύτερη μέρα στο Κόσοβο : Στον δρόμο για το Πέκ[/B
- Κεφάλαιο 7ο][B]Στα βουνά του Μαυροβουνίου[/B
- Κεφάλαιο 8ο][B]Σαράγιεβο : Μεταξύ Δύσης και Ανατολής[/B
- Κεφάλαιο 9ο][B]Σαράγιεβο : Η πόλη με τα περισσότερα νεκροταφεία[/B
- Κεφάλαιο 10ο][B]ΜΟΣΤΑΡ : Bridge over troubled water[/B] [I][SIZE=1][1][/SIZE][/I
- Κεφάλαιο 11ο][B]Δαλματικές ακτές[/B
- Κεφάλαιο 12ο][B]Από το Κότορ στην λίμνη της Σκόδρας και στα Τίρανα[/B
- Κεφάλαιο 13ο
Το Μοστάρ υπήρξε από την αρχή της προετοιμασίας του ταξιδιού αυτού ένας από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς. Μας τράβαγε εδώ όχι μόνο η ομορφιά της παλιάς γέφυρας (Stari Most), που αποτελεί το σύμβολο της πόλης, αλλά και η ίδια η πολύπαθη ιστορία της.
Κτισμένη το 1566 επί της βασιλείας του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή η γέφυρα του Μοστάρ είναι μία πέτρινη μονοτοξωτή γέφυρα, που περνάει σε ύψος 29 μέτρων πάνω από τα ορμητικά νερά του ποταμού Νερέτβα, γεφυρώνοντας μία απόσταση 30 μέτρων που απέχουν οι δύο του βραχώδεις όχθες του. Η γέφυρα είχε πάντοτε μία μεγάλη στρατιωτική και οικονομική σημασία αφού έλεγχε την διακίνηση προσώπων και εμπορευμάτων. Για τον σκοπό αυτό από τον 17ο αιώνα είχαν κτιστεί στα δύο άκρα της γέφυρας δύο οχυρά κτίρια, που έλεγχαν την κίνηση της γέφυρας και τα οποία ονομάζονταν mostari (φύλακες της γέφυρας), από τα οποία πήρε την ονομασία της και η ίδια η πόλη.
Για 427 χρόνια η γέφυρα του Μοστάρ ένωνε όχι μόνο τις δύο απέναντι όχθες του ποταμού, αλλά και δυο διαφορετικές θρησκείες και δυο διαφορετικές εθνότητες. Τους καθολικούς Κροάτες στη δυτική πλευρά του ποταμού με τους Βόσνιους μουσουλμάνους στην ανατολική του πλευρά. Αυτή η πρακτική και συμβολική λειτουργία της γέφυρας διακόπηκε απότομα με τον πόλεμο της Βοσνίας. H πόλη, πρωτεύουσα της Ερζεγοβίνης, βρέθηκε στο κέντρο της αντιπαράθεσης τριών στρατών. Τον Μαϊο του 1992 την πόλη βομβάρδισαν οι σέρβικες δυνάμεις, γκρεμίζοντας όλες τις υπόλοιπες γέφυρες της περιοχής, αλλά σεβόμενοι την ιστορική γέφυρα του Μοστάρ. Τον Ιούνιο του ιδίου έτους οι Κροατικές δυνάμεις ελέγχουν την πόλη, αλλά αργότερα μετά την δημιουργία του Βοσνιακού στρατού, οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι θα ελέγξουν το ανατολικό τμήμα της πόλης. Στις 8 Νοεμβρίου του 1993 οι Κροατικές δυνάμεις βομβαρδίζουν συνεχώς την γέφυρα του Μοστάρ. Θα χρειαστούν 61 βόμβες ώστε η γέφυρα να καταπέσει στα αφρισμένα νερά του Νερέτβα την επομένη ημέρα 9 Νοεμβρίου 1993. Για να πιέσουν τους Κροατο-βόσνιους να λύσουν την πολιορκία της πόλης, οι Βόσνιοι εξαπέλυσαν επίθεση υπό την κωδική ονομασία "Νέρετβα 93". Η επιχείρηση όμως λίγο αργότερα εγκαταλείφθηκε, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι Βόσνιοι (με την σειρά τους….) διέπραξαν εγκλήματα εναντίον Κροατών αμάχων.
Η γέφυρα πληγωμένη από τους πρώτους βομβαρδισμούς. Πρόχειρες κατασκευές προσπαθούν να προστατέψουν την γέφυρα από τις βόμβες και τους διαβάτες από τους ελεύθερους σκοπευτές.
Είναι προφανές ότι η καταστροφή της γέφυρας του Μοστάρ από τους Κροάτες εξυπηρετούσε αποκλειστικά και μόνον συμβολικούς, παρά στρατιωτικούς λόγους, αφού μόνο πεζοί μπορούσαν να διαβούν την γέφυρα. Η καταστροφή της ιστορικής γέφυρας του Μοστάρ θεωρήθηκε από την παγκόσμια κοινότητα ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και οι υπεύθυνοί της οδηγήθηκαν στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης.
1993 : Το κατεστραμμένο μετά τον πόλεμο Μοστάρ. Η γέφυρα δεν υπάρχει πια, στην θέση της μία πρόχειρη κρεμαστή πεζογέφυρα.
Κτίζοντας γέφυρες
Όμως δεν αρκεί να τιμωρείς τους ενόχους. Ο πόλεμος άφησε την νεογέννητη Βοσνία-Ερζεγοβίνη βαθιά διχασμένη. Νέες γέφυρες φιλίας έπρεπε να κτιστούν. Η UNESCO παίρνει την απόφαση να επανακατασκευάσει την ιστορική γέφυρα. Η ίδια μαζί με την Παγκόσμια Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων και με την χρηματοδότηση της Κροατίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, της Τουρκίας και των Δημοτικών αρχών της πόλης αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν ένα έργο προϋπολογισμού 15,4 εκατ. δολαρίων, σύμφωνα με το οποίο η γέφυρα θα επανακατασκευαζόνταν στην ίδια μορφή, με τα ίδια υλικά και την ίδια τεχνική με την αρχική γέφυρα. Μαζί με αυτή και η Χαλεμπίγια με την Τάρα, οι δύο οχυροί πύργοι που δέσποζαν στις δύο άκρες της γέφυρας.
Χρειάστηκαν δύο χρόνια μελετών και προετοιμασίας για να αρχίσουν οι εργασίες της κατασκευής. Στο διάστημα αυτό οι δύτες του Ουγγρικού στρατού ανάλαβαν το δύσκολο έργο της περισυλλογής κάτω από τα ορμητικά νερά του ποταμού Νερέτβα των λίθων της γέφυρας, που είχαν καταπέσει. Στις 7/6/2001 γίνεται η έναρξη των εργασιών, αλλά χρειάστηκαν να περάσουν περίπου ακόμα δύο χρόνια μέχρι να τοποθετηθεί στις 19/4/2003 η πρώτη πέτρα του τόξου. Σε όλο αυτό το διάστημα γίνονταν προεργασίες που αφορούσαν την επεξεργασία και το ταίριασμα των δομικών στοιχείων που περισυλλέγησαν από τον ποταμό και η συμπλήρωση όσων έλειπαν. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε πέτρα από ένα λατομείο στο χωριό Ορτίγιες, την ίδια δηλαδή περιοχή από την οποία είχαν φέρει την πέτρα όταν κτίστηκε το γιοφύρι 4,5 αιώνες πριν. Κάθε ένας από τους 1088 λίθους, που χρησιμοποιήθηκαν, παλιός ή καινούργιος, είχε αποτυπωθεί σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και είχε βρει ακόμα πριν από την κατασκευή της γέφυρας την θέση του στην νέα κατασκευή.
Η πρώτη πέτρα της παλιάς γέφυρας μόλις ανασύρθηκε από τον ποταμό
Το τεράστιο παζλ της επανακατασκευής της γέφυρας
Τα θολωτά πέτρινα γιοφύρια είναι θαυμαστές κατασκευές. Τόσο για την αισθητική τους αξία, όσο και για τις δυσκολίες στον τρόπο κατασκευής τους. Ο γνωστός Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή πέρασε από την Stari Most τον 17ο αιώνα και έγραψε γι’ αυτήν : «Στην πόλη του Μοστάρ υπάρχει μία γέφυρα, που μοιάζει με ουράνιο τόξο, σαν να μην την έχει κατασκευάσει ανθρώπινο χέρι ή μυαλό. Θέλω να πω, ότι εγώ ο Εβλιγιά, δούλος του θεού, πέρασα από 16 αυτοκρατορίες και δεν είδα ποτέ μου μία γέφυρα τόσο ψηλή, που να δείχνει σαν να συνδέει δύο σύννεφα». Αυτό όμως που ίσως είναι το πιο εντυπωσιακό είναι το πόσο λεπτά είναι τα πέτρινα θολωτά γεφύρια στο ψηλότερο σημείο τους. Οι θολωτές κατασκευές είναι γνωστές από την αρχαιότητα, όπου συναντώνται ήδη στην πυραμίδα του Χέοπος (26ος αιώνας π.χ.) και στους Μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους (17ος-12ος αιώνας π.χ.). Ήταν μία ευφάνταστη απάντηση των αρχαίων στο πρόβλημα της στέγασης κτισμάτων. Η μέχρι τότε χρησιμοποιούμενη τεχνική των επίπεδων δοκιδωτών κατασκευών απαιτούσε πυκνή διάταξη κολωνών και πρακτικά δεν μπορούσε να γεφυρώσει ανοίγματα μεγαλύτερα των 5-6 μέτρων περίπου. Με τις θολωτές κατασκευές οι αρχαίοι τεχνίτες κατάφεραν να αξιοποιήσουν την ίδια την γεωμετρία της θολωτής κατασκευής για να μεταφέρουν τα φορτία στα κατακόρυφα στοιχεία της κατασκευής γεφυρώνοντας μεγαλύτερα ανοίγματα. Όμως η δυσκολία της κατασκευής μιας θολωτής κατασκευής και μάλιστα γέφυρας ήταν μεγάλη, αφού σε όλη την φάση της κατασκευής του τόξου μέχρι και να τοποθετηθεί η κλείδα, η τελευταία πέτρα στην κορυφή του τόξου, που «κλείδωνε» το τόξο και σφήνωνε τις πέτρες μεταξύ τους, έπρεπε να είναι πολύ καλά στερεωμένη με ξύλινες σκαλωσιές μέχρι το έδαφος. Αυτό στην περίπτωση μιας γέφυρας ανοίγματος 30 μέτρων με τα ορμητικά νερά από κάτω να εμποδίζουν οποιαδήποτε στήριξη επί του πυθμένα του ποταμού, ήταν μία εξαιρετικά δύσκολη κατασκευή που έπρεπε να στηρίζεται αποκλειστικά στις δύο απέναντι όχθες. Συχνές αστοχίες στην φάση της κατασκευής τέτοιων γεφυριών, με τα ορμητικά νερά μιας ξαφνικής πλημμύρας να παρασέρνουν τα πάντα, γέννησε και τον μύθο του γεφυριού της Άρτας, που απαντάται πολύ συχνά σε πολλές περιοχές των Βαλκανίων.
Η επανακατασκευή του γεφυριού του Μοστάρ έγινε βασικά με την ίδια τεχνική που γίνονταν από παλιά. Ένας μεγάλος ημικυκλικός ξυλότυπος, που γεφύρωσε προσωρινά τις δύο βραχώδεις όχθες, δημιούργησε της επιφάνεια εργασίας για την κατασκευή του τόξου και την στήριξή του μέχρι την ολοκλήρωσή του. Βέβαια σύγχρονες τεχνικές βοήθησαν την επιτάχυνση των εργασιών και εξασφάλισαν την σταθερότητα της κατασκευής. Τα παλαιά βάθρα της γέφυρας ενισχύθηκαν με τσιμεντενέσεις, ο ημικυκλικός ξυλότυπος στηρίχτηκε σε προσωρινά τοιχεία από σκυρόδεμα, της αντοχή του ξυλότυπου βοήθησε μία μεγάλη δικτυωτή μεταλλική δοκός και ένας πανύψηλος γερανός ανάλαβε την μεταφορά των λίθων επί τόπου. Φανταστείτε όμως πόσο πιο δύσκολη ήταν η κατασκευή 4,5 αιώνες πριν χωρίς όλα αυτά τα σύγχρονα εργαλεία. Όλες οι πέτρες του τόξου είχαν όπως παλιά κατάλληλες εγκοπές μέσα στις οποίες χυτό επί τόπου μολύβι ενίσχυσε την συνάφεια μεταξύ τους.
Η κατασκευή της γέφυρας έτοιμη να ξεκινήσει
Όπως και στην παλιά γέφυρα οι πέτρες δένονται μεταξύ τους με χυτό μολύβι
Στις 23/8/2003, τέσσερις μόλις μήνες μετά την τοποθέτηση του πρώτου λίθου του τόξου, τοποθετήθηκε σε ειδική τελετή η κλείδα του τόξου, που ξαναένωσε μετά από το θλιβερό αυτό διάλειμμα των 10 χρόνων, ελπίζουμε για πολλά πολλά χρόνια, τις δύο όχθες του Νερέτβα. Ένα χρόνο μετά στις 23/7/2004 γίνονταν με μεγάλη επισημότητα και εξαιρετικά μέτρα ασφαλείας τα εγκαίνια της «νέας παλαιάς γέφυρας του Μοστάρ».
Το 2005 η UNESCO ενέταξε την γέφυρα του Μοστάρ στην λίστα των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς.
Δυστυχώς δεν αρκεί μόνο μία γέφυρα
Η επανακατασκευή της γέφυρας του Μοστάρ μπορεί να αποτελεί από την πλευρά της διεθνούς κοινότητας μία κίνηση με σημαντικά συμβολικά και πρακτικά χαρακτηριστικά, μπορεί όμως να αποτελέσει από μόνη της το ενωτικό εκείνο στοιχείο, που θα αποκαταστήσει τις ομαλές και ειρηνικές συνθήκες συμβίωσης και συνεργασίας ανάμεσα στις διαφορετικές θρησκευτικές και εθνικές κοινότητες της πόλης;
Διαβάζοντας σχετικά με τα εγκαίνια της γέφυρας συνειδητοποίησα, ότι η κατασκευή της γέφυρας ήταν πιο πολύ μία κίνηση της διεθνούς κοινότητας, παρά κάτι που πήγαζε μέσα από τους ίδιους τους κάτοικους του Μοστάρ. Χαρακτηριστική η γελοιογραφία της εποχής. Ένας άνθρωπος με τα πόδια ανοικτά προσπαθεί να ισορροπήσει γεφυρώνοντας τις δύο όχθες ενός ποταμού. Φέρνει τα χαρακτηριστικά OHR (Office of the High Representativ), που αντιστοιχούν στο γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας, που εκπροσωπεί τον διεθνή παράγοντα. Στις δύο όχθες κοιτούν έκπληκτοι και αμέτοχοι δύο άνθρωποι με τα χαρακτηριστικά SDA και HDZ, που αντιστοιχούν στα δύο κυρίαρχα εκατέρωθεν του Νερέτβα εθνικιστικά κόμματα.
Στην ουσία όμως ανεξάρτητα από τις ευγενείς διεθνείς προθέσεις το Μοστάρ αποτελείται από δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους πόλεις, με τους δικούς της η κάθε μία διοικητικούς θεσμούς. Έτσι στο Μοστάρ λειτουργούν δύο ανεξάρτητα μεταξύ τους συστήματα υγείας και εκπαίδευσης, δύο πανεπιστήμια, δύο εθνικά θέατρα, δύο εταιρείες λεωφορείων, δύο εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας, δύο ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία, μέχρι και δύο ποδοσφαιρικές ομάδες. Τα χρόνια που έχουν περάσει από τον πόλεμο είναι πάρα πολύ λίγα για να έχουν ξεπεραστεί οι συνέπειες και οι μνήμες του πολέμου. Οι ίδιοι άνθρωποι που έπαιξαν ηγετικό ρόλο στον εξοντωτικό και φρικώδη αυτό πόλεμο, είναι όχι μόνο ακόμα ζωντανοί, αλλά και κατέχουν ηγετικές θέσεις στις δύο κοινότητες. Στα σχέδια πολεοδομικής ανασυγκρότησης της πόλης πέρα από τις ανεξάρτητες περιοχές των κροατών και των βόσνιων μουσουλμάνων έχει προβλεφθεί μία περιοχή ανάμεσά τους, στην οποία έχει απαγορευτεί η ανέγερση κτισμάτων, που απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο στην μία από τις δύο κοινότητες. Σκοπός του μέτρου αυτού είναι να διαμορφωθεί σιγά-σιγά ένα κοινό κέντρο της πόλης και για τις δύο κοινότητες, με την ανέγερση κοινών θεάτρων, κινηματογράφων, εμπορικών κέντρων κλπ, που θα λειτουργούν ενωτικά για την πόλη. Όμως μπορεί σήμερα κάτω από την πίεση (ή την απαίτηση) του ξένου παράγοντα, που χρηματοδοτεί μία σειρά έργα και εγγυάται την εφαρμογή της συμφωνίας του Ντεϊτον, οι δύο κοινότητες του Μοστάρ να αποδέχονται εν τέλει να μοιραστούν ένα κοινό δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης, είναι όμως πολύ μακριά η στιγμή, που θα αποδεχτούν ένα κοινό σχολείο.
Η διπλή ταυτότητα των δρόμων, που κάνει εμφανή την προσπάθεια υπογράμμισης της εθνικής διαφοράς. Σε πολλές περιπτώσεις οι παλιές ονομασίες είτε αντικαθίστανται με νέες, είτε απλώς συνυπάρχουν (όπως εδώ) με τις παλιές. Με κόκκινο – το εθνικό χρώμα της Κροατίας - η νέα Κροατική ονομασία.
Η αλήθεια είναι ότι οι πληγές του πολέμου δεν έχουν ακόμα κλείσει. Πολλοί μουσουλμάνοι κάτοικοι του Μοστάρ, περίμεναν ότι με την ευκαιρία των εγκαινίων της νέας γέφυρας θα άκουγαν ένα συγνώμη εκ μέρους των Κροατών επισήμων. Όχι μόνο κάτι τέτοιο δεν συνέβη, αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή οι κροάτες απειλούσαν με αποχώρηση από τα εγκαίνια, έτσι και ακούγονταν από επίσημα χείλη λόγια σε βάρος τους. Γράφτηκε επίσης σε εφημερίδες της Βοσνίας, με όση αντικειμενικότητα μπορούν να έχουν τέτοιες αναφορές, ότι στο πρόγραμμα των εγκαινίων είχε κληθεί να συμμετάσχει ο Κροάτης τραγουδιστής Zlatan Stipisic «Gibonni», ο οποίος επρόκειτο να τραγουδήσει το ερωτικό τραγούδι «Oprosti» (Συγνώμη), όπου στους στίχους του ακούγεται η φράση «…Είναι πιο εύκολο να πεθάνει κανείς, παρά να πει ο ένας στον άλλο συγνώμη…». Γράφτηκε λοιπόν ότι οι Κροάτες απαίτησαν να μην ακουστεί το τραγούδι αυτό και εν τέλει ο τραγουδιστής απέσυρε την συμμετοχή του μην θέλοντας η μουσική του να πολιτικοποιηθεί.
Πιο σοβαρό όμως πρέπει να θεωρηθεί το γεγονός ότι επτά χρόνια μετά την έναρξη της δίκης του στρατηγού Slobodan Praljak στο Δικαστήριο της Χαγης, ως υπευθύνου για την καταστροφή της γέφυρας, αυτή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ενδεικτικό μάλιστα για την άρνηση των Κροατών να αναλάβουν την ευθύνη για την καταστροφή αυτή, είναι ότι η υπερασπιστική γραμμή του Praljak, σύμφωνα με την έκθεση τριών Κροατών ειδικών που παρουσίασε, είναι ότι την γέφυρα ανατίναξαν μόνοι τους οι μουσουλμάνοι!!!....
Η εφημερίδα του Σπλίτ Feral Tribune ειρωνεύεται τον ισχυρισμό του Κροάτη στρατηγού Slobodan Praljak με τον τίτλο «Ο μουσουλμάνος που κατέστρεψε την Stari Most» δείχνοντας τον ίδιο με σαρίκι
Υ.Γ. Ωραίες εντυπώσεις μας άφησε η παραμονή μας στο ανακαινισμένο οθωμανικό αρχοντικό «Bosnian National Monument Muslibegovic House», που λειτουργεί παράλληλα ως μουσείο και ως ξενοδοχείο. Τιμή από 90 ευρώ ανάλογα με την εποχή.
Το ξενοδοχείο-μουσείο Muslibegovic House
[1] Τον ευφυή τίτλο, που παραπέμπει στο γνωστό τραγούδι των Simon and Carfunkel και αντικατοπτρίζει επιτυχώς την ιστορία της γέφυρας του Μοστάρ, δανείστηκα από σχετικό άρθρο του site της διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης SFOR.
Α. Φωτογραφίες
Α1. Στιγμές από την ιστορία της γέφυρας
Η Stari Most στα τέλη του 19ου αιώνα
Η στιγμή της πτώσης
Προσωρινή κρεμαστή πεζογέφυρα μετά την καταστροφή της γέφυρας
Η βουτιά από την γέφυρα στα παγωμένα νερά του Νερέτβα ήταν πάντα μία αγαπημένη συνήθεια των κατοίκων του Μοστάρ.
Α2. Το Μοστάρ του σήμερα
Το τζαμί του Καραντόζ μπέη μετά τις καταστροφές του πολέμου και σήμερα
Η αυλή του τζαμιού
Η κρήνη στο τζαμί Μέκσετ
Β. Η ιστορία της γέφυρας σε ένα βίντεο
Στο 3:05 η πτώση της γέφυρας
Γ. Ενδιαφέροντα link / βιβλιογραφία
Γ1. Άρθρο της EMILY MAKAS, διδάκτορος στην ιστορία της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας, με πολύ ενδιαφέροντα ιστορικά, κοινωνιολογικά και δημογραφικά στοιχεία :
«Κατασκευές και ανακατασκευές στο μεταπολεμικό Μοστάρ : Κεφάλαιο 3 – Η παλιά γέφυρα»
Και «Κεφάλαιο 5 : Μεταπολεμικές εικόνες και ταυτότητες του Μοστάρ»
Γ2. Άρθρο του δημοσιογράφου Bakir Rahmanovic (1/7/2004) :
«Το Μοστάρ αποκαθιστά την παλιά του γέφυρα, αλλά διατηρεί τις εθνικιστικές πολιτικές»
Γ3. Το site της εταιρείας General Engineering, Galileo SISCAM technology, της εταιρείας που μελέτησε την επανακατασκευή της γέφυρας του Μοστάρ, με ενδιαφέροντα στοιχεία για το έργο.
Γ4. Από το site της UNESCO:
Η γέφυρα του Μοστάρ : Μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς
Τα εγκαίνια της γέφυρας
Γ5. Από της site της ειρηνευτικής δύναμης SFOR και την συνεισφορά της στην ανακατασκευή της γέφυρας.
Γ6. Από την Wikipedia : Stari Most
Επ’ευκαιρία για τα πέτρινα θολωτά γεφύρια :
Γ7. «Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας», έκδοση του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας
Γ8. Αθ.Τιλκίδη «Τα πέτρινα γεφύρια του νομού Σερρών», με ενδιαφέροντες πληροφορίες από την σελ.23
Μπαίνοντας στην Κροατία και πλησιάζοντας τις Δαλματικές ακτές είναι εμφανές ότι βρίσκεσαι πλέον στην Ευρώπη. Το άρωμα της Ανατολής έχει μένει πίσω στα υψίπεδα του Μοστάρ και του Σαράγιεβο, εδώ πλέον τα ίχνη του Βενετσιάνικου πολιτισμού είναι κυρίαρχα σε όλες τις παραθαλάσσιες Δαλματικές πόλεις.
Δεδομένων των πολλών ταξιδιωτικών αναφορών στις Δαλματικές ακτές θα τις διασχίσουμε μαζί σας εν τάχει.
Trogir
Κτισμένο τον 3ο π.χ. αιώνα από Έλληνες αποίκους το Trogirγνώρισε στους 23 αιώνες της ιστορίας του μέρες μεγάλης δόξας ή ύφεσης. Αυτό όμως που κάνει το Trogirελκυστικό είναι η παλιά καλοδιατηρημένη μεσαιωνική περιτοιχισμένη πόλη του. Γι’ αυτήν την κληρονομιά άλλωστε περιελήφθη το 1997 στην λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Στα 27 χλμ από το Σπλίτ αξίζει σίγουρα να την επισκεφτείτε, να περιδιαβείτε τα πανέμορφα σοκάκια της, να θαυμάσετε την πανέμορφη κεντρική της πλατεία και από το καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Λορέτζο να απολαύσετε την θέα της πόλης από ψηλά.
Σπλίτ
Σε σχέση με άλλους φημισμένους τουριστικούς προορισμούς το Σπλίτ διαθέτει μία μοναδικότητα. Πέρα από την υπέροχη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική του και τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του, το Σπλίτ διαθέτει το παλάτι του Διοκλητιανού. Βέβαια Ρωμαϊκά κτίσματα μπορεί κανείς να συναντήσει σε αρκετές πόλεις. Αυτό που κάνει όμως ξεχωριστό το παλάτι του Διοκλητιανού είναι ότι αυτό κατοικήθηκε συνεχώς από την κατασκευή του τον 4ο αιώνα μ.χ. μέχρι και σήμερα. Οι μεταγενέστεροι κάτοικοι της περιοχής κτίσανε στον χώρο του παλαιού παλατιού μία ολόκληρη πολιτεία, ενσωματώνοντας στις κατοικίες τους τους τοίχους και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του παλατιού, που είχαν μείνει ανέπαφα από τον χρόνο. Έτσι δημιουργήθηκε μία μοναδική μείξη διαφορετικών αρχιτεκτονικών ρυθμών και ιστορικών εποχών, που καθιστούν το Σπλίτ ελκυστικό και μοναδικό. Διασχίζοντας τα στενά στον χώρο του παλιού παλατιού θα διακρίνει κανείς παλιές ρωμαϊκές καμάρες να βγαίνουν από τον τοίχο ενός σπιτιού και να χάνονται στον τοίχο του απέναντι σπιτιού, παλιές κολώνες να είναι ενσωματωμένες στην νεότερη ιστορικά αρχιτεκτονική, ολόκληρα συμπλέγματα τοίχων κατοικημένων σπιτιών να αποτελούνται από τους ίδιους τους τοίχους του παλαιού παλατιού, που στέκονται ανέπαφοι για πάνω από 17 αιώνες.
Σπλιτ : guideinyourpocket σε pdf
Από το Σπλίτ προς το Ντουμπρόβνικ
Κινηθήκαμε από το Σπλίτ προς το Ντουπρόβνικ από τον παλαιό παραθαλάσσιο δρόμο, αποφεύγοντας τον αυτοκινητόδρομο, που καλύπτει ένα μέρος της διαδρομής. Απρίλη μήνα η κίνηση ήταν περιορισμένη, κάτι που μας έδινε την δυνατότητα να απολαύσουμε την διαδρομή. Ο δρόμος στενός στο μεγαλύτερό του μήκος σίγουρα θα είναι μία δοκιμασία κατά τους πολυσύχναστους καλοκαιρινούς μήνες. Το τοπίο τυπικό μεσογειακό, με τις βραχώδεις πλαγιές των βουνών να καταλήγουν απότομα στην θάλασσα και ένα σύμπλεγμα νησιών να τις ακολουθεί κατά μήκος των ακτών. Το τοπίο, η βλάστηση, η θάλασσα, όλα σου θυμίζουν εικόνες από την Ελλάδα. Από την άλλη, τα χωριά που συναντάς, με την υπέροχη αρχιτεκτονική τους, σου δημιουργούν την εντύπωση ότι βρίσκεσαι στις ακτές της Ιταλίας.
Μέχρι να καταλήξουμε στο Ντουπρόβνικ σταματήσαμε σε μία σειρά ωραία και γραφικά χωριά : OMIS, MAKARSKA, SLANO, TRSTENO.
OMIS
MAKARSKA
Ερχόμενος κανείς από το Σπλίτ προς το Ντουπρόβνικ (αλλά και ανάποδα) θα διαπιστώσει μία παγκόσμια πρωτοτυπία. Αν και οι δύο πόλεις ανήκουν στην Κροατία, για να πάει κανείς από την μία στην άλλη πρέπει να περάσει υποχρεωτικά από ένα μικρό τμήμα, μήκους 8 περίπου χλμ, από το έδαφος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ή για να είμαστε πιο σαφείς, η περιοχή του Ντουπρόβνικ δεν βρίσκεται σε συνέχεια και επαφή με το υπόλοιπο έδαφος της Κροατίας. Είναι και αυτό ένα από τα Βαλκανικά παράδοξα, που επιτείνουν τις εύθραυστες διακρατικές ισορροπίες. Η Κροατία με μία στενή λουρίδα άνω των 250 χλμ και φάρδους σε ορισμένα σημεία κάτω των 5 χλμ, καταλαμβάνει όλες τις ακτές μπροστά από την Βοσνία. Από τις κορυφογραμμές των παρακείμενων βουνών, οι Βόσνιοι βλέπουν από τις βεράντες των σπιτιών τους τις ακτές σε 4-5 χλμ, αλλά για να κολυμπήσουν σε αυτές πρέπει να πάρουν μαζί τα διαβατήριά τους. Για να χρυσώσουν το χάπι, όταν φτιάχτηκαν τα κράτη, που προέκυψαν από την διάλυση της Γιουσκοσλαβίας, δώσανε στην Βοσνία μία μικρή διέξοδο προς την θάλασσα, που απέκοψε έτσι το έδαφος της Κροατίας σε δύο μη συνδεόμενες μεταξύ τους περιοχές. Στο σημείο αυτό βρίσκεται το μοναδικό λιμάνι της Βοσνίας, το Neum, που βλέπει σε ένα στενό κόλπο, που βρίσκεται περιτριγυρισμένος ασφυκτικά από εδάφη της Κροατίας. Η αλήθεια είναι ότι οι Δαλματικές ακτές πολιτισμικά είναι ξεκάθαρο ότι ανήκουν στην Κροατία. Όμως είναι σαφές ότι σε ένα μελλοντικό ενδεχόμενο εντάσεων, η περιοχή αυτή θα αποτελέσει σημείο αντιπαραθέσεων και διεκδικήσεων.
SLANO
TRSTENO
Ντουμπρόβνικ
Μία πόλη στολίδι, που δεν χορταίνεις να περπατάς στα στενά της. Γραφική, καθαρή, καλοδιατηρημένη, με όμορφα εστιατόρια και καφέ. Αδυνατεί ανθρώπου νους να πιστέψει ότι η πόλη αυτή βομβαρδίστηκε από το ναυτικό των Σέρβων! Μην παραλείψετε να περπατήσετε την βόλτα πάνω στα τείχη περιμετρικά από την παλιά πόλη.
Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ : Ντουμπρόβνικ- Εργο τέχνης
Εφημερίδα Το Βήμα : Ντουμπρόβνικ - η αναγέννηση
Ντουμπρόβνικ : guideinyourpocket σε pdf
Από το Ντουμπρόβνικ προς τον κόλπο του Κότορ.
Φεύγοντας από το Ντουμπρόβνικ και παίρνοντας τον παραλιακό δρόμο προς νότο μετά από 52 περίπου χλμ θα περάσει κανείς στο έδαφος του Μαυροβούνιου και αφού διασχίσει για άλλα 33 χλμ τις ακτές του πανέμορφου κόλπου του Κότορ θα φτάσει στην μεσαιωνική περιτοιχισμένη πόλη του Κότορ.
Αυτή είναι η συνηθισμένη και πιο εύκολη διαδρομή. Εμείς όμως επιλέξαμε κάτι πιο πολύπλοκο. Άλλωστε τα βουνά μας είχαν λείψει.
Πέντε χλμ περίπου μετά το Ντουμπρόβνικ κατευθυνθήκαμε αριστερά προς τα σύνορα με την Βοσνία με κατεύθυνση την Σερβοβοσνιακή πόλη της Trebinje. Σκοπός μας δεν ήταν τόσο η επίσκεψη αυτής της περιοχής της Βοσνίας, όσο η προσέγγιση του Μαυροβουνίου και της λίμνης του Κοτόρ, που ήταν ο προορισμός μας, μέσω του Vilusiκαι του Grahovo, ώστε να απολαύσουμε από ψηλά, κατεβαίνοντας προς το Lipci και το Riisan, τον υπέροχο κόλπο του Κότορ.
TREBINJE
Βρεθήκαμε στην Τρεμπίνιε ανήμερα του Πάσχα. Έτσι συναντήσαμε μία εντελώς ήσυχη και ήρεμη πόλη, με ελάχιστους κατοίκους να κυκλοφορούν στην πόλη. Το παλιό τμήμα της πόλης (Starigrad) με έντονες αλλοιώσεις, έχει χάσει μεγάλο μέρος από την παλιά του γραφικότητα. Το κέντρο της πόλης, με την πλατεία της αγοράς και το παλιό ξενοδοχείο Πλατάνι, ήταν αρκετά συμπαθητικό. Ξεκινήσαμε να φύγουμε από την πόλη με κατεύθυνση τα σύνορα προς το Μαυροβούνιο, χωρίς να έχουμε βρει την παλιά λιθόκτιστη γέφυρα Arslanagic. Όμως ήμασταν τυχεροί, αφού την συναντήσαμε στον δρόμο μας λίγες εκατοντάδες μέτρα μετά την πόλη. Δίπλα σε μία νεόκτιστη γειτονιά της πόλης, η παλιά γέφυρα Arslanagic με τα 4 ανοίγματά της αξίζει να την θαυμάσει κανείς από κοντά.
RISAN - PERAST
Η διαδρομή που είχαμε επιλέξει για να προσεγγίσουμε τον κόλπο του Κότορ μας επιβράβευσε. Η θέα όσο κατεβαίνει κανείς από το βουνό προς την θάλασσα ήταν μαγευτική. Ο κόλπος από ψηλά μοιάζει με λίμνη, αφού ο εσωτερικός κόλπος μόνο από ένα στενό άνοιγμα επικοινωνεί με το εξωτερικό τμήμα του κόλπου, που και αυτό με την σειρά του συνδέεται με την θάλασσα με μία στενή λουρίδα νερού. Στο κέντρο του κόλπου απέναντι από το Perastδύο πολύ μικρά νησάκια, με μικρή εκκλησία πάνω τους το καθένα, σε προκαλούν να τα επισκεφτείς.
Στο Risan δεν κάναμε παρά μία μικρή στάση για να δούμε ένα παλαιό ρωμαϊκό γεφύρι, ενώ δυστυχώς ο αρχαιολογικός χώρος με τα ρωμαϊκά ψηφιδωτά ήταν κλειστός και έτσι δεν μπορέσαμε παρά να ρίξουμε μία κλεφτή ματιά από την είσοδο.
Το Perast, ένα μικρό και πολύ γραφικό χωριό, αξίζει κανείς να το επισκεφτεί και να περπατήσει δίπλα στα ήρεμα νερά του κόλπου.
KOTOR
Παλιά μεσαιωνική πόλη, καλοδιατηρημένη, με περιμετρικά τείχη και ένα κάστρο πάνω από αυτήν. Πολύ γραφική, με πολύ ωραία σοκάκια και πάμπολλες υπέροχες πλατείες, σου δημιουργεί μία πολύ ξεκάθαρη και αντιπροσωπευτική εικόνα για το πώς ήταν και λειτουργούσε η πόλη τον μεσαίωνα.
Αφήνοντας πίσω μας το Κότορ είχαμε σαν προορισμό για την επόμενη διανυκτέρευσή μας την παραλιακή και τουριστική Budvaκαι εκεί κοντά το γνωστό από τον Τζέημς Μπόντ SvetiStefan. Η συνολική απόσταση δεν ξεπερνούσε τα 35 χλμ. Όμως για άλλη μία φορά δεν μπορέσαμε να αρκεστούμε στον εύκολο δρόμο. Για άλλη μία φορά πήραμε τα βουνά. Πριν πάμε στην Budva θα κάναμε μία μικρή – όπως φαίνεται στον χάρτη – παράκαμψη προς την Cetinjeκαι από εκεί για την Rijeka Crnojevica και τα ψαροχώρια της Λίμνης της Σκόδρας.
Ανεβαίνοντας στο Lovcen
Πάνω από το Κότορ ευρίσκεται ο ορεινός όγκος του Lovcen (1749 μ), του μαύρου βουνού, που έδωσε το όνομά του στο Μαυροβούνιο. Σε αυτό ευρίσκεται το εθνικό πάρκο του Lovcen και το μαυσωλείο του ποιητή και πολιτικού και θρησκευτικού Μαυροβούνιου ηγέτη Njegos. Εδώ βρίσκεται μία από τις πιο ωραίες οδικές διαδρομές της Ευρώπης. Από το επίπεδο της θάλασσας στο Κότορ ο δρόμος προς το Lovcen ανεβαίνει απότομα μέσα σε δέκα μόνο χιλιόμετρα σε επίπεδο πάνω από 1.000μ. Ένας στενός φιδωτός δρόμος, που η κάτοψή του από το googleearthσου δίνει την εντύπωση καρδιογραφήματος. Στροφή την στροφή η θέα σου κόβει όλο και πιο πολύ την ανάσα. Στην αρχή αρχίζεις να βλέπεις το Κότορ και το κάστρο του από ψηλά. Σιγά-σιγά βλέπεις όλο τον εσωτερικό κόλπο του Κότορ, όσο ανεβαίνεις πιο ψηλά βλέπεις και τον εξωτερικό κόλπο και ύστερα την Αδριατική. Σε λίγο έχεις την εντύπωση ότι μόλις απογειώθηκε το αεροπλάνο σου και έπιασε το κανονικό του ύψος.
Ο φιδωτός δρόμος από το Kotor προς το Lovcen από ψηλά (Googleearth)
Όσο ανεβαίνεις νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε αεροπλάνο
Cetinje
Από το Lovcenο δρόμος μας οδήγησε μέχρι το οροπέδιο της Cetinje, της πόλης που υπήρξε η πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου από τον 15ο αιώνα μέχρι και τα μέσα του 20ου. Μπαίνοντας στην Cetinje από τον δρόμο, που κατεβαίνει από το Lovcen, θα διασχίσεις έναν μακρύ ευθύγραμμο δρόμο. Μικρά ισόγεια και διώροφα σπίτια δεξιά και αριστερά σου δείχνουν ότι πλησιάζεις στην πόλη. Σε λίγο βρίσκεσαι σε μία αστική περιοχή με αυστηρό ιπποδάμειο σύστημα, όμως και πάλι τα σπίτια είναι μικρά και χαμηλά. Μία μεγάλη ηρεμία επικρατεί στην πόλη. Μα που είναι το κέντρο αναρωτιέσαι, για να διαπιστώσεις εν τέλει ότι αυτή η ήσυχη γειτονιά είναι το κέντρο της παλιάς πρωτεύουσας του Μαυροβουνίου, που δεν έχει πάνω από 15.000 κατοίκους. Μάλλον ευτυχώς που δεν παράμεινε σαν πρωτεύουσα και έτσι απέφυγε την τύχη του να γίνει μία μεγάλη και πολύβουη πόλη. Περπατώντας στον κεντρικό πεζόδρομο θα φτάσει κανείς στην περιοχή που ήταν κάποτε το παλιό διοικητικό κέντρο. Ωραία νεοκλασικά, το παλιό κτίριο του κοινοβουλίου, το παλιό ανάκτορο, που σήμερα στεγάζει το Εθνικό μουσείο, το μοναστήρι της Cetinje και ένα μεγάλο ωραίο πάρκο, που η επέκτασή του γίνεται ένα με την φύση που περιβάλει την πόλη. Δεν είναι μία εντυπωσιακή πόλη η Cetinje, ούτε έχει τόσα ελκυστικά μέρη για να σε κρατήσει εκεί, όμως εμάς μας άφησε μίαν ευχάριστη και γλυκειά ανάμνηση.
Cetinje
Η διαδρομή στην λίμνη της Σκόδρας
Στον βιότοπο της λίμνης της Σκόδρας και στην Rijeka Crnovica.
Από την Cetinje τραβήξαμε δυτικά στον δρόμο προς την Podgorica, από την οποία δεν απέχει πάνω από 30 χλμ. Ο δρόμος ήταν πρόσφατα βελτιωμένος, αλλά εμείς πολύ γρήγορα επρόκειτο να τον εγκαταλείψουμε προς τα δεξιά για να μπούμε σε ένα στενό δρόμο, που οδηγούσε προς το μικρό χωριό Rijeka Crnovica, που βρίσκεται στις όχθες του μικρού ποταμού Rijeka λίγο πριν αυτός εκβάλει στο βορειοδυτικό μέρος της λίμνης της Σκόδρας. Της λίμνης που μοιράζεται η Αλβανία με το Μαυροβούνιο. Πρέπει να πούμε ότι το Βόρειο τμήμα της λίμνης, αυτό που ανήκει στο Μαυροβούνιο, είναι ένας επίγειος παράδεισος. Η Rijeka Crnovica είναι ένα μικρό παραποτάμιο χωριό με πέτρινα γεφυράκια και βαρκούλες σε ένα καταπράσινο περιβάλλον. Τα παρακείμενα καφέ και εστιατόρια, ανάμεσα στα οποία και ένα από τα πιο φημισμένα εστιατόρια του Μαυροβουνίου, είναι ένας συνηθισμένος προορισμός των κατοίκων της πρωτεύουσας. Σ’ αυτό το ειδυλλιακό και ήρεμο περιβάλλον και αφού απολαύσαμε στις όχθες του ποταμού έναν μικρό μεζέ, ήταν που αποφασίσαμε να αλλάξουμε το πρόγραμμά μας. Να αφιερώσουμε δηλαδή όσες ώρες έμεναν μέχρι να σκοτεινιάσει στις όχθες της λίμνης και να κοιμηθούμε στο παραλίμνιο Virpazar, αντί να επιστρέψουμε στο προπληρωμένο ξενοδοχείο μας στην Budva, που έτσι και αλλιώς θα ήταν μία ακόμη επανάληψη όσων είχαμε ήδη δει στις Δαλματικές ακτές.
Rijeka Crnovica
Πιο κάτω από το Rijeka Crnovica ο ποταμός Rijeka είναι ένα από τα πιο φημισμένα και πολυφωτογραφημένα τοπία του Μαυροβουνίου με τους χαρακτηριστικούς και πανέμορφους μαιάνδρους που σχηματίζει (πολύ ωραίες οι φωτογραφίες του taver: εδώ).
Οι μαίανδροι του ποταμού Rijeka
Η λίμνη της Σκόδρας : Σαν ζωγραφικός πίνακας
Μαθήματα κυματικής στα ακύμαντα νερά της λίμνης
Karuc και Dodosi
Μην μπορώντας να χορτάσουμε αυτό το μαγευτικό τοπίο προχωρήσαμε προς ανατολάς τον δρόμο που περνάει από το βόρειο μέρος της λίμνης και κάνα χιλιόμετρο πριν την διασταύρωση με τον δρόμο που πάει προς Podgorica, στρίψαμε δεξιά προς νότο για να επισκεφτούμε τα ψαροχώρια του Karucκαι του Dodosi.
Και εδώ νέες μαγευτικές εικόνες μας περίμεναν. Το Karuc, ένα μικρό χωριό με λίγα πέτρινα σπίτια στις όχθες της λίμνης, ήταν μία νοσταλγική εικόνα από τις παιδικές μας αναμνήσεις ενός μακρινού παρελθόντος, που δεν υπάρχει πια. Κινηθήκαμε προς το Dodosi από τον υπερβολικά στενό δρόμο, που είναι απορίας άξιο το πως μπορεί να ικανοποιεί τις κυκλοφοριακές ανάγκες σε περιόδους αιχμής. Αντικρίσαμε το Dodosi μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον, που δεν άφηνε να ξεχωρίσεις που τέλειωνε η στεριά και που άρχιζε η λίμνη. Χαμηλές επιφάνειες στεριάς αποτελούσαν το διαρκές αντικείμενο διαμάχης της φύσης. Επιφάνειες που κατά καιρούς κέρδιζε, έστω και προσωρινά, το νερό, όταν η στάθμη της λίμνης ανέβαινε. Ο πληροφοριακός χάρτης στην άκρη της λίμνης σημείωνε χαρακτηριστικά : «Προσοχή : Η σημειούμενη ακτογραμμή αντιστοιχεί σε στάθμη νερού +5,5 μ. Τα χαμηλότερα νερά είναι το καλοκαίρι, ενώ την χειμερινή περίοδο η στάθμη του νερού φτάνει στα +9,0 μ». Από το Dodosi, όπως μας πληροφορούσαν οι πινακίδες, αρχίζουν μερικές από τις πιο ωραίες περιπατητικές διαδρομές, προς το μοναστήρι του Κομ και το κάστρο του ZabljakCrnojevica.
Όλο το βόρειο τμήμα της λίμνης της Σκόδρας, που ανήκει στο Μαυροβούνιο, είναι χαρακτηρισμένο ως Εθνικό πάρκο και είναι υπέροχος προορισμός για όσους ενδιαφέρονται για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, βαρκάδες, πεζοπορίες, παρατήρηση των σπάνιων πουλιών και της βαλτώδους χλωρίδας.
Karuc : ένα ψαροχώρι από το παρελθόν
Το υπέροχο Dodosi
Η διαδρομή από το Virpazar στα Τίρανα
Από το Virpazar στα Τίρανα
Αν και στον χάρτη βρισκόμασταν πολύ κοντά στο Virpazar οι βαλτώδεις εκτάσεις της λίμνης μας εμπόδιζαν να φτάσουμε γρήγορα σε αυτό και έτσι αναγκαστήκαμε να κάνουμε έναν μεγάλο κύκλο, φτάνοντας μέχρι τα προάστια της Podgorica. Το Virpazar, ένα μικρό χωριό στις όχθες της λίμνης, πάνω στον δρόμο που συνδέει την Podgorica με τις ακτές, είναι ένα μικρό κέντρο του τουρισμού, που συνδέεται με τις δραστηριότητες της λίμνης.
Από το Virpazar, την επόμενη μέρα κατευθυνθήκαμε προς τα σύνορα με την Αλβανία, όχι μέσω των παράλιων της Αδριατικής και του Bar, που ο δρόμος ήταν σαφώς πιο καλός, αλλά από τον στενό δρόμο που διατρέχει τις δυτικές ακτές της λίμνης προς νότο. Αντίθετα με ότι αναμέναμε, το τοπίο δεν μπορούσε να συναγωνιστεί αυτό της βόρειας πλευράς της λίμνης, αφού κάτω από το Virpazar η λίμνη φαρδαίνει και βαθαίνει και συνεπώς η θέα της λίμνης πιο πολύ μοιάζει με ανοικτή θάλασσα. Έτσι η διαδρομή μέχρι τα σύνορα και στην συνέχεια μέχρι την Σκόδρα και τα Τίρανα δεν είχε τίποτα το εξαιρετικό.
Virpazar
Κοντά στα σύνορα με την Αλβανία, εντός του Μαυροβουνίου, μία επιγραφή πληροφοριακή για το δάσος με τις καστανιές, γραμμένη στην γλώσσα του Μαυροβουνίου έχει σβηστεί από τους Αλβανόφωνους κατοίκους!!!
Τίρανα
Στα Τίρανα δεν είχαμε αφιερώσει παρά μόνο 24 ώρες, που σε συνδυασμό με την μεγάλη κούραση που είχαμε συσσωρεύσει μετά από 13 μέρες συνεχών μετακινήσεων, δεν μας επέτρεψε να τα δούμε όσο θα επιθυμούσαμε.
Το κέντρο της πόλης, γύρω από την πλατεία Σκεντέρμπεη, βρίσκονταν σε μεγάλο οργασμό έργων. Έργων που με την δημιουργία πεζοδρόμων και την αναμόρφωση της πλατείας θα ομορφύνουν το χαρακτηριστικό αυτό σημείο των Τιράνων. Η εποχή που οι φαρδείς δρόμοι, που συγκλίνουν στην πλατεία Σκεντέρμπεη, ήταν γεμάτοι με ποδήλατα και λίγα κρατικά και κομματικά αυτοκίνητα, είναι πλέον παρελθόν. Ένα παρελθόν, που όλοι προσπαθούν να ξεχάσουν, αφού είναι συνδεδεμένο με το καθεστώς του Εμβέρ Χότζα, που κράτησε την χώρα για δεκαετίες στην απομόνωση και στην ανέχεια. Από το παρελθόν αυτό παραμένουν αρκετά χαρακτηριστικά κτίρια, όπως το «παλάτι του πολιτισμού», το Εθνικό και ιστορικό μουσείο ή παραπέρα το κτίριο του πανεπιστημίου και η εγκαταλελειμμένη και υπό κατεδάφιση πυραμίδα των Τιράνων. Την εικόνα αυτή προσπαθεί να αλλάξει η ανέγερση σύγχρονων και μοντέρνων πολυώροφων κτιρίων.
Στην περιοχή Biloku, νότια από το ποτάμι θα βρεί κανείς μεγάλο αριθμό από εστιατόρια, καφέ και μπάρ, που αποτελούν την καρδιά της διασκέδασης μιας σύγχρονης πόλης.
Τίρανα : Η πλατεία του Σκεντέρμπεη
Σε μια πίσω αυλή παρατημένες φιγούρες από το παρελθόν
Στον δρόμο της επιστροφής
Πήραμε το αεροπλάνο της επιστροφής έχοντας νωπές τις εντυπώσεις από το Εθνικό και ιστορικό μουσείο των Τιράνων, που επισκεφτήκαμε πριν φύγουμε. Με εκθέματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, την προσοχή μας τράβηξαν πιο πολύ οι αναφορές στην πιο πρόσφατη ιστορία της Αλβανίας από την Λίγκα της Πριζρένης και τον αγώνα των Αλβανών για την ανεξαρτησία τους από τους Οθωμανούς. Με μικρό αριθμό μεταφρασμένων στα Αγγλικά επεξηγηματικών πινακίδων, περιοριστήκαμε πιο πολύ στην θέαση των φωτογραφιών. Τα μάτια μας πλημμύρισαν από φουστανέλες και καριοφίλια, ενώ εντύπωση μας έκανε η ιδιαίτερη αναφορά στον Μάρκο Μπότσαρη.
Είναι γνωστές και συνηθισμένες οι εθνικές και εθνικιστικές διεκδικήσεις, που συχνά συναντά κανείς εκατέρωθεν των συνόρων, ειδικά εάν βρίσκεται κανείς στα Βαλκάνια. Σε μία περιοχή που πολλοί λαοί ζούσαν και συνυπήρχαν για πολλούς αιώνες (ειρηνικά στα μεγαλύτερα διαστήματα) υπό την σκέπη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, είναι προφανές ότι είναι εύκολο να βρίσκει κανείς επιχειρήματα για μια πολιτική διεκδικήσεων και αντιπαραθέσεων. Ήταν ο Μάρκος Μπότσαρης Έλληνας ή Αλβανός; Έμαθε να γράφει Ελληνικά πριν τα 19 του χρόνια ή μετά; Τα Γαλλικά τάγματα στην Κέρκυρα, όπου κατατάχτηκε, ήταν τάγματα Ελλήνων Σουλιωτών ή Αλβανών; Εύκολα μπορεί κανείς να οχυρώνεται πίσω από τέτοιου είδους ερωτήματα και επιχειρήματα για να δικαιολογεί διεκδικήσεις του είδους «Τσαμουριά» ή «Βόρεια Ήπειρος».
Όμως υπάρχει και μία άλλη οπτική θεώρηση της Ιστορίας, που αυτήν την κοινή ή παράλληλη ιστορική πορεία και τα γεγονότα που προκύπτουν από αυτήν, αντί για στοιχείο διαίρεσης και διεκδίκησης τα βλέπουν αντίθετα σαν στοιχείο ενωτικό. Εγώ προτιμώ να βλέπω με χαρά το γεγονός ότι Έλληνες και Αλβανοί θεωρούν τον Μάρκο Μπότσαρη σαν κοινό εθνικό τους ήρωα, σαν τον άνθρωπο που έφτιαξε το πρώτο ελληνοαλβανικό λεξικό και ο οποίος με τον αγώνα του και την προσωπική του θυσία συνέβαλε στην ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ή να σκέφτομαι ότι ο Σκεντέρμπεης, ο μεγαλύτερος Εθνικός ήρωας της Αλβανίας, που το άγαλμά του κοσμεί την κεντρική πλατεία των Τιράνων, είχε και Ελληνικό αίμα στις φλέβες του. Ή ότι οι Αρβανίτες, που ήρθαν στην νότια Ελλάδα από την Αλβανία τον 13ο αιώνα, συνέβαλαν αποφασιστικά στον αγώνα της Ελληνικής ανεξαρτησίας και ότι οι παππούδες πολλών από εμάς μιλούσαν Αρβανίτικα μέχρι και στις μέρες μας.
Σε όλα τα Βαλκάνια με αφορμή το ταξίδι αυτό είδα πολλά στοιχεία διαίρεσης, που ενέχουν κινδύνους νέων μελλοντικών αντιπαραθέσεων. Τα φράγματα του Κομάν, πλημμύρισαν εδάφη και στο γειτονικό Κόσοβο, ενώ στέρησαν νερά από την λίμνη της Σκόδρας, που μοιράζεται η Αλβανία με το Μαυροβούνιο. Στο Κόσοβο είδα και κατάλαβα πολύ καλά, γιατί με τόσα ορθόδοξα μνημεία οι Σέρβοι νιώθουν ότι με την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου είναι σαν να τους ξεριζώνεται κάτι από την ψυχή. Από την άλλη κατάλαβα πολύ καλά και την επιθυμία και το δικαίωμα των Αλβανών του Κοσόβου, που αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, να ζουν ανεξάρτητα και να ορίζουν τα του τόπου τους. Στην Βοσνία είδα την εύθραυστη εσωτερική διαίρεση σε εθνικές ζώνες και την αδυναμία του Δήμου του Μοστάρ να λειτουργήσει σαν ένας ενιαίος Δήμος και όχι σαν ισορροπία του τρόμου ανάμεσα σε Κροάτες και Βόσνιους μουσουλμάνους. Στα Δαλματικά παράλια είδα τους Βόσνιους να αποκόπτονται από τις ακτές και το Κροατικό έδαφος να κόβεται στα δυο από μία στενή λουρίδα Βοσνιακού εδάφους.
Όλα αυτά και άλλα πολλά είναι μία βραδυφλεγής ωρολογιακή βόμβα, που είναι στο χέρι μας να αφοπλίσουμε. Μέσα σε ένα κοινό Ευρωπαϊκό σπίτι, με τις απαγορεύσεις των συνόρων να χαλαρώνουν, την ελεύθερη διακίνηση να μεγαλώνει, τις οικονομικές σχέσεις να αναπτύσσονται και να δημιουργούν κοινά συμφέροντα, με τις κοινές πολιτιστικές αναφορές να προβάλλονται, με τον αλληλοσεβασμό, την αλληλοκατανόηση και την συνεργασία τα Βαλκάνια μπορούν πέρα από τις επί μέρους εθνικές ταυτότητες, να αποκτήσουν μία κοινή ισχυρή παρουσία στην Ευρώπη και στον κόσμο.
******************************************************************
Η τελευταία και τελική, γλυκιά γεύση της εκδρομής : Πριν φύγουμε από τα Τίρανα γευτήκαμε το δημοφιλές τα τελευταία χρόνια γλυκό tre lece, με τα τρία διαφορετικά γάλατα και την στρώση καραμέλας. Προϊόν και αυτό της παγκοσμιοποίησης, ταξίδεψε από την Λατινική Αμερική και την Ισπανία, για να φτάσει στα Τίρανα και να αποκτήσει την επικάλυψη με την καραμέλα.
Αποσπασματικές εικόνες από την Βοσνία
Visoko
Φεύγοντας από το Σαράγιεβο, πριν κατευθυνθούμε προς το Μοστάρ κάναμε μία παράκαμψη 30 περίπου χλμ για να επισκεφτούμε την κατά τον Βόσνιο αρχαιολόγο SemirOsmanagicμεγαλύτερη πυραμίδα του κόσμου. Μας παρέσυρε ως εκεί η σχετική αναφορά του LonelyPlanet, που κέντρισε την περιέργειά μας. Εν τέλει αποδείχτηκε μία ιστορία αντίστοιχης σοβαρότητας με αυτές του Ντένιγκεν. Μία σειρά φυσικών λόφων, που εάν τις δει κανείς από ελικόπτερο φαίνονται να έχουν κωνικό σχήμα, ερμηνεύτηκαν αυθαίρετα από έναν ευφάνταστο αρχαιολόγο ως μία συστάδα πυραμίδων κατασκευασμένων από έναν πολιτισμό που έδρασε πριν 12.000 χρόνια και έσβησε άδοξα. Μία ιστορία που αξιοποιείται από τους ντόπιους καθαρά για τουριστικούς λόγους. Μία σειρά υπόγειων τούνελ υποτίθεται ότι συνέδεαν τις πυραμίδες αυτές. Κάποια τούνελ έχουν ανασκαφεί και είναι επισκέψιμα. Το μόνο πραγματικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον μπορεί να βρίσκεται σε μεγάλο αριθμό λειασμένων λίθων, που παραπέμπουν σε νεολιθική κατοίκηση και μπορεί να ήταν νεολιθικά εργαλεία. Άλλωστε η περιοχή του Βίσοκο θεωρείται πράγματι ότι αποτέλεσε σημαντικό νεολιθικό οικισμό.
Το σύστημα από τους λόφους-«πυραμίδες» όπως φαίνεται φωτογραφημένο από ψηλά
Konjic
Πάνω στον δρόμο από το Σαράγιεβο για το Μοστάρ βρίσκεται το Konjic, στο οποίο σταματήσαμε εντελώς τυχαία. Διαθέτει μία πολύ ωραία παλαιά πέτρινη γέφυρα με έξι τοξωτά ανοίγματα και εντοιχισμένη πέτρινη επιγραφή με την χρονολογία 1098, αν και πιστεύεται ότι έχει κατασκευαστεί αρκετά αργότερα από του οθωμανούς. Αξίζει κανείς εάν έχει λίγο χρόνο να πιεί έναν καφέ στις όχθες του Νερέτβα, θαυμάζοντας την γέφυρα.
Blagaj
Λίγο μετά το Μοστάρ, κοντά στην περιοχή του αεροδρομίου κάναμε μία ακόμη παράκαμψη και αφού μπερδευτήκαμε σε μικρούς επαρχιακούς δρόμους επισκεφτήκαμε το μικρό και γραφικό Blagaj, το οποίο διαθέτει μία πολύ ωραία πηγή, που αναβλύζει από ένα βράχο και σχηματίζει μικρούς καταρράκτες.
Pocitelj
Πάνω στον δρόμο που οδηγεί από το Μοστάρ προς τα παράλια, το Pociteljείναι ένας πολύ όμορφος και γραφικός περιτοιχισμένος οικισμός, στον οποίο όχι μόνο αξίζει να σταματήσετε, αλλά και να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να τον περπατήσετε και να ανηφορήσετε μέχρι τον εξαγωνικό πύργο, που δεσπόζει από πάνω του και από τον οποίο αξίζει να θαυμάσετε την θέα. Ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών έχει αγοράσει και αναπαλαιώσει πολλά του σπίτια, μετατρέποντάς το σε κάτι σαν την Μονεμβασιά της Βοσνίας. Και στο Pocitelj τα θρησκευτικά μνημεία πλήρωσαν βαρύ φόρο στην περίοδο του πολέμου.
Μετά τον πόλεμο και σήμερα
Καταρράκτες στο Kravice
Μετά το Pocitelj, στην πόλη Capljinaαντί να συνεχίσουμε προς τα παράλια, στρίψαμε δεξιά, βορειοδυτικά δηλαδή, για να αποφύγουμε τον πολυσύχναστο παραλιακό δρόμο και να κατευθυνθούμε από ένα πιο ήσυχο επαρχιακό δρόμο προς την Κροατία και το Σπλίτ. Στον δρόμο μας λίγο μετά το Studenciμία αριστερή παράκαμψη 3,5 χλμ, μας οδήγησε στους περίφημους καταρράκτες του Kravice, οι οποίοι πέφτουν από ύψος 28 μέτρων ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση δημιουργώντας ένα ειδυλλιακό περιβάλλον.
Last edited by a moderator:
