galat
Member
- Μηνύματα
- 851
- Likes
- 2.118
- Επόμενο Ταξίδι
- ...
- Ταξίδι-Όνειρο
- Λατινική Αμερική
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Κεφάλαιο 2ο][B]Στη Σκόδρα [/B
- Κεφάλαιο 3ο][B]Στην ορεινά φιόρδ του Κομάν[/B
- Κεφάλαιο 4ο][B] Φωτογραφίες από την λίμνη του Κομάν[/B
- Κεφάλαιο 5ο][B]Πρώτη μέρα στο Κόσοβο : Πριζρένη[/B
- Κεφάλαιο 6ο][B]Δεύτερη μέρα στο Κόσοβο : Στον δρόμο για το Πέκ[/B
- Κεφάλαιο 7ο][B]Στα βουνά του Μαυροβουνίου[/B
- Κεφάλαιο 8ο][B]Σαράγιεβο : Μεταξύ Δύσης και Ανατολής[/B
- Κεφάλαιο 9ο][B]Σαράγιεβο : Η πόλη με τα περισσότερα νεκροταφεία[/B
- Κεφάλαιο 10ο][B]ΜΟΣΤΑΡ : Bridge over troubled water[/B] [I][SIZE=1][1][/SIZE][/I
- Κεφάλαιο 11ο][B]Δαλματικές ακτές[/B
- Κεφάλαιο 12ο][B]Από το Κότορ στην λίμνη της Σκόδρας και στα Τίρανα[/B
- Κεφάλαιο 13ο
Σκόπιμα στο πρώτο κεφάλαιο, που αφιέρωσα στο Σαράγιεβο, αναφέρθηκα αποκλειστικά στις εντυπώσεις που μας άφησε η πόλη και στα αξιοθέατα που επισκεφτήκαμε. Απέφυγα συνειδητά να αναφερθώ σε αυτό, που ήταν σφηνωμένο στο μυαλό μας, από την πρώτη στιγμή, που περάσαμε τα σύνορα της Βοσνίας και που επικρατούσε πλήρως στην σκέψη μας όσο πλησιάζαμε και μπαίναμε στην πόλη. Στον πόλεμο της Βοσνίας και στην πολιορκία του Σαράγιεβο. Σε αυτά πρόκειται να αναφερθώ σήμερα και όποιος δεν επιθυμεί εν μέσω μιας ταξιδιωτικής ιστορίας να γεμίσει το μυαλό του με θλιβερές σκέψεις και περιστατικά παρακαλείται να παρακάμψει το κεφάλαιο αυτό. Προσωπικά όμως επειδή δεν βλέπω τα ταξίδια απλά και μόνο σαν αναψυχή, αλλά συγχρόνως και σαν ερεθίσματα για προβληματισμούς, συμπεράσματα και γνώση, θεωρώ ότι δεν μπορεί να διατρέχει κανείς ειδικά τα Βαλκάνια χωρίς να σκέφτεται και να αναφέρεται στην ταραγμένη ιστορία τους.
Η αλήθεια είναι ότι όποιος δεν γνωρίζει τα γεγονότα του πολέμου αυτού ή όποιος τα έχει απωθήσει από το μυαλό του, επισκεπτόμενος το Σαράγιεβο θα δυσκολευτεί να διακρίνει τα ίχνη του πολέμου, πέρα από τα σχετικά αναμνηστικά που πουλιούνται για τουριστικούς λόγους. Η πόλη φαίνεται – τουλάχιστον εξωτερικά - να έχει αφήσει πίσω της τις μέρες του πολέμου. Ένας πιο προσεκτικός όμως παρατηρητής δεν μπορεί να μην παρατηρήσει τα πολλά κουκιδιασμένα κτίρια με τις εκατοντάδες τρύπες από τις σφαίρες του πολέμου. Τρύπες διαφόρων διαμετρημάτων, άλλες επισκευασμένες πρόχειρα, γεμισμένες με διάφορα υλικά, άλλες αφημένες στην τύχη τους. Όμως πολλοί δεν θα δώσουν καν σημασία στις εικόνες αυτές, κοιτάζοντας το σημαντικό, την συνολική εικόνα που σου δίνει η πόλη και οι άνθρωποί της. Άλλωστε πόσοι από τους νεώτερους έχουν παρατηρήσει σε πολλά παλιά κτίρια του κέντρου της Αθήνας τα σημάδια από τις σφαίρες του εμφυλίου;
Τα σημάδια από τις σφαίρες στις προσόψεις των κτιρίων
Τρεις γενιές μιάς οικογένειας φωτογραφίζονται μπροστά στο μνημείο πεσόντων του Β' παγκοσμίου πολέμου. Ακόμα και αυτό γεμάτο από σφαίρες.
Εντύπωση θα κάνουν επίσης στον επισκέπτη και οι αναμνηστικές πλάκες με ονόματα και ημερομηνίες στις προσόψεις κτιρίων ή σε πάρκα. Πρόκειται για τα ονόματα νεκρών της πολιορκίας, που έμεναν στο συγκεκριμένο κτίριο ή σκοτώθηκαν στο σημείο εκείνο.
Αναμνηστικές πλάκες πεσόντων στα κτίρια
Όμως αυτό που είναι συγκλονιστικό εάν το συνειδητοποιήσει κανείς, είναι ο τεράστιος αριθμός από νεκροταφεία, που ξεφυτρώνουν παντού στο κέντρο και στις συνοικίες της πόλης. Σε μια πόλη 400.000 κατοίκων είναι περίεργο να συναντήσει κανείς δεκάδες νεκροταφεία. Όπου καθίσει κανείς στο κέντρο της πόλης και ατενίσει μακριά προς τις πλαγιές των λόφων θα διακρίνει ανάμεσα στις γειτονιές πολλές αδόμητες εκτάσεις να φαίνονται γεμάτες με μικρές άσπρες επιμήκεις καλλιέργειες, σαν λιβάδια που κάποιος ιδιόμορφος καλλιεργητής έχει γεμίσει με μικρές άσπρες οδοντογλυφίδες. Όμως δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο αλλά για τις επιμήκεις επιτύμβιες στήλες που συνηθίζουν οι μουσουλμάνοι. Εμείς που γυρίσαμε αρκετές γειτονιές της πόλης φωτογραφήσαμε πάνω από δέκα τέτοια νεκροταφεία. Όμως το πιο σοκαριστικό γεγονός, πέρα από τον αριθμό των νεκροταφείων, είναι το ότι εάν κάποιος παρατηρήσει τις ημερομηνίες θανάτου πάνω στις επιτύμβιες στήλες θα διαπιστώσει την θλιβερή μονοτονία των ετών 1992,1993,1994.
Νεκροταφεία παντού
Δίπλα στο εθνικό μουσείο της Βοσνίας επισκεφτήκαμε ένα άλλο μουσείο, το ιστορικό μουσείο της Βοσνίας, στο οποίο στεγάζεται μια μόνιμη έκθεση για την πολιορκία του Σαράγιεβο. Η ειρωνεία της τύχης έχει στεγάσει την έκθεση αυτή σε ένα από τα κτίρια του Σαράγιεβο, που υπέστησαν από τις πιο πολλές καταστροφές στην διάρκεια της πολιορκίας της πόλης.
Η πολιορκία του Σαράγιεβο είναι ένα πρωτοφανές ιστορικό γεγονός. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα μία Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα θα μπορούσε να πολιορκηθεί και μάλιστα για τέσσερα σχεδόν χρόνια. Η πολιορκία άρχισε στις 5 Απριλίου 1992 και τελείωσε επίσημα στις 29 Φεβρουαρίου 1996. Το ίδιο διάστημα διήρκησε περίπου και ο πόλεμος της Βοσνίας, ένας πόλεμος ανάμεσα στους Σέρβους και Σερβοβόσνιους, στους Βόσνιους μουσουλμάνους και στους Κροάτες. Ένας πόλεμος για την ανεξαρτησία της Βοσνίας ή την αποτροπή της. Ένας πόλεμος για την προσάρτηση εδαφών, για την εξόντωση ή την απομάκρυνση των αλλόθρησκων και την δημιουργία αμιγώς ομόθρησκων περιοχών. Το διάστημα που έχει περάσει από το τέλος του πολέμου αυτού είναι ιστορικά πολύ μικρό, οπότε η ιστορία δεν έχει οριστικά γραφτεί, πολλά δε ακόμα απομένουν για να μαθευτούν. Το σίγουρο είναι ότι Σέρβοι κατηγορήθηκαν για γενοκτονία, Κροάτες για εθνοκάθαρση και Μουσουλμάνοι για παραβιάσεις της Συνθήκης της Γενεύης. Ο πόλεμος της Βοσνίας, θα μείνει στην ιστορία για την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε λόγω των συνεχών εθνοκαθάρσεων που συνέβησαν απ’ όλες τις πλευρές του πολέμου, και τα θηριώδη εγκλήματα που διαπράχθηκαν λόγω της μεγάλης έκρηξης των εθνικιστικών παθών. Όσον αφορά τον ακριβή αριθμό των θυμάτων του πολέμου, νεότερες έρευνες έχουν δείξει περίπου 100.000 με 110.000 νεκρούς (στρατιώτες και άμαχοι) και πιστεύεται ότι από αυτούς το 66% είναι Μουσουλμάνοι, το 25% Σέρβοι και το 8% Κροάτες. Ειδικότερα ανάμεσα στους αμάχους το 83% των θυμάτων είναι Μουσουλμάνοι, το 10% Σέρβοι και το 5% Κροάτες, ακολουθούμενοι από έναν μικρότερο αριθμό Αλβανών και Ρομά. Τουλάχιστον 30% των νεκρών Μουσουλμάνων είναι γυναικόπαιδα. Ο αριθμός των νεκρών για όλες τις πλευρές πιθανολογείται ακόμη και σήμερα ότι θα αυξηθεί λόγω των συνεχιζόμενων ερευνών για ομαδικούς τάφους και αγνοούμενους.
Τον Μάρτιο του 1992 η κυβέρνηση της ομόσπονδης δημοκρατίας της Βοσνίας, μέλους ως τότε της Γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας, αποτελούμενη κατά πλειοψηφία από μουσουλμάνους, διοργανώνει δημοψήφισμα για την απόσχιση από την Γιουγκοσλαβία. Οι Σερβοβόσνιοι απέχουν από το δημοψήφισμα, ψηφίζει το 67% του πληθυσμού, εκ των οποίων το 99,43% υπέρ της ανεξαρτησίας. Πράγματι στις 5 Μαρτίου 1993 η κυβέρνηση της Βοσνίας κηρύσσει την ανεξαρτησία της Βοσνίας. Ήδη από τις αρχές Μαρτίου οι Σέρβικες δυνάμεις του Γιουγκοσλαβικού στρατού στήνουν οδοφράγματα περιμετρικά του Σαράγιεβου. Στα τέλη Μαρτίου και στις αρχές Απριλίου του 1992 στην πόλη διεξάγονται μεγάλες διαδηλώσεις με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, ως αντίδραση στον αποκλεισμό της Βοσνιακής πρωτεύουσας από τον Γιουγκοσλαβικό στρατό. Στις 5 Απριλίου και ενώ 100.000 διαδηλωτές έχουν μαζευτεί μπροστά στο κτίριο του κοινοβουλίου, ελεύθερος σκοπευτής του Γιουγκοσλαβικού στρατού δολοφονεί τα δύο πρώτα θύματα της πολιορκίας, τις Σουάντα Ντιλμπέροβιτς και Όλγα Σούτσιτς. Από την ημερομηνία αυτή θεωρείται ότι αρχίζει και επίσημα η πολιορκία του Σαράγιεβο. Την επόμενη μέρα 6 Απριλίου 1992, η Ε.Ο.Κ. αναγνωρίζει τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη ως ανεξάρτητο κράτος και στις 7 Απριλίου οι ΗΠΑ. Στις 2 Μαΐου 1992, οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις επιβάλουν έναν συνολικό αποκλεισμό της πόλης μπλοκάροντας τις οδούς πρόσβασης, διακόπτοντας την προμήθεια τροφίμων και φαρμάκων και την διανομή νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης.
Η πολιορκία του Σαράγιεβο είχε όλα όσα μπορεί να φανταστεί κανείς για μια πολιορκία :
Παρά τις μεγάλες κακουχίες, παρά τους πάνω από 10.000 νεκρούς της πολιορκίας, οι κάτοικοι του Σαράγιεβο επέδειξαν μεγάλο θάρρος και φρόνημα (όπως επέδειξαν και οι κάτοικοι του Βελιγραδίου κατά τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς του 1999 - Η χρυσή επέτειος των χάλκινων της Guca - post #60). Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας εκατοντάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, φεστιβάλ ταινιών κλπ έδιναν κουράγιο στους κατοίκους και μετέδιδαν στον έξω κόσμο την εικόνα ενός λαού που αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία του και ζήταγε της συμπαράστασή του. Χαρακτηριστική η αφίσα του φεστιβάλ του Σαράγιεβο του 1994, που αποτελεί και την φωτογραφία εξωφύλλου της παρούσας ταξιδιωτικής ιστορίας, η οποία παραφράζει το γνωστό Σαιξπηρικό δίλημμα To be or not to be? στο οποίο και απαντά με την αποφασιστικότητα των πολιορκημένων : No question!
Δεν μπορώ να ολοκληρώσω την αναφορά μου αυτή στην πολιορκία του Σαράγιεβο και στον πόλεμο της Βοσνίας χωρίς να κάνω μία επιγραμματική αναφορά στην Ελληνική στάση. Με μία δόση συλλογικής και ατομικής αυτοκριτικής πρέπει να αναφέρω ότι τόσο η κοινή γνώμη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και η Ελληνική πολιτεία, διατιθεμένη ευνοϊκά προς τους Σέρβους, εθελοτύφλησε αρνούμενη να παραδεχτεί έγκαιρα τις βαρβαρότητες που διαπράχτηκαν εκ μέρους τους και αρνήθηκε να υποστηρίξει την διεθνή επέμβαση, που οδήγησε στην συμφωνία του Ντεϊτον και στην λήξη του πολέμου.
Α. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ο χάρτης της πολιορκίας
(φωτο από το internet - ο χάρτης πωλείται ως τουριστικό αναμνηστικό)
5 Απριλίου 1992 μπροστά στο κτίριο του κοινοβουλίου διαδηλώνουν 100.000 άτομα. Οι ελεύθεροι σκοπευτές σκοτώνουν τα δύο πρώτα θύματα, οι υπόλοιποι κρύβονται όπου μπορούν. Η πολιορκία αρχίζει.
Welcome to Sarajevo - η γνωστή φωτογραφία με το σύνθημα στον χιλιοτρυπημένο από σφαίρες τοίχο καλωσορίζει την διεθνή ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ και καλεί σε βοήθεια όλη την ανθρωπότητα.
Το τούνελ της σωτηρίας
(φωτο από το internet)
Ο Μιτεράν στο πολιορκημενο Σαράγιεβο
Μαζεύοντας νερό από την υδροροή
Αυτοσχέδιες κατασκευές για μαγείρεμα και θέρμανση
Διαβαίνοντας την γέφυρα
Δεν έμεινε ακάλυπτος χώρος που να μην σπαρεί από λαχανικά ή ....
... ή από νεκρούς
Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα ερειπια
Φωτογραφίες της πολιορκίας από το internet (προσοχή περιλαμβάνονται και σοκαριστικές φωτογραφίες)
Β. Ενδιαφέροντα link
Β1. Τέσσερις ενδιαφέρουσες ανταποκρίσεις του δημοσιογράφου Αργύρη Ντινόπουλου από το πολιορκημένο Σαράγιεβο και τον πόλεμο της Βοσνίας:
1. Σαράγιεβο : Η πολιορκία (1992-1995)
2. Σαράγιεβο : Ο σκληρότερος χειμώνας της πολιορκίας (1994)
3. Σαράγιεβο : Η τέχνη στον πόλεμο (1992-1995)
4. Βοσνία - Φότσα : Οι βομβαρδισμοί (1995)
Β2. Αναφορές της Wikipedia :
Wikipedia : Η πολιορκία του Σαράγιεβο (Αγγλικά)
Wikipedia : Ο πόλεμος της Βοσνίας (Ελληνικά)
Β3. Εκπομπή του national Geografic :
Σρεμπρένιτσα - Μια σύγχρονη γενοκτονία (Μέρος Α’)
(ακολουθούν 4 ακόμα μέρη)
Η αλήθεια είναι ότι όποιος δεν γνωρίζει τα γεγονότα του πολέμου αυτού ή όποιος τα έχει απωθήσει από το μυαλό του, επισκεπτόμενος το Σαράγιεβο θα δυσκολευτεί να διακρίνει τα ίχνη του πολέμου, πέρα από τα σχετικά αναμνηστικά που πουλιούνται για τουριστικούς λόγους. Η πόλη φαίνεται – τουλάχιστον εξωτερικά - να έχει αφήσει πίσω της τις μέρες του πολέμου. Ένας πιο προσεκτικός όμως παρατηρητής δεν μπορεί να μην παρατηρήσει τα πολλά κουκιδιασμένα κτίρια με τις εκατοντάδες τρύπες από τις σφαίρες του πολέμου. Τρύπες διαφόρων διαμετρημάτων, άλλες επισκευασμένες πρόχειρα, γεμισμένες με διάφορα υλικά, άλλες αφημένες στην τύχη τους. Όμως πολλοί δεν θα δώσουν καν σημασία στις εικόνες αυτές, κοιτάζοντας το σημαντικό, την συνολική εικόνα που σου δίνει η πόλη και οι άνθρωποί της. Άλλωστε πόσοι από τους νεώτερους έχουν παρατηρήσει σε πολλά παλιά κτίρια του κέντρου της Αθήνας τα σημάδια από τις σφαίρες του εμφυλίου;
Τα σημάδια από τις σφαίρες στις προσόψεις των κτιρίων
Τρεις γενιές μιάς οικογένειας φωτογραφίζονται μπροστά στο μνημείο πεσόντων του Β' παγκοσμίου πολέμου. Ακόμα και αυτό γεμάτο από σφαίρες.
Εντύπωση θα κάνουν επίσης στον επισκέπτη και οι αναμνηστικές πλάκες με ονόματα και ημερομηνίες στις προσόψεις κτιρίων ή σε πάρκα. Πρόκειται για τα ονόματα νεκρών της πολιορκίας, που έμεναν στο συγκεκριμένο κτίριο ή σκοτώθηκαν στο σημείο εκείνο.
Αναμνηστικές πλάκες πεσόντων στα κτίρια
Όμως αυτό που είναι συγκλονιστικό εάν το συνειδητοποιήσει κανείς, είναι ο τεράστιος αριθμός από νεκροταφεία, που ξεφυτρώνουν παντού στο κέντρο και στις συνοικίες της πόλης. Σε μια πόλη 400.000 κατοίκων είναι περίεργο να συναντήσει κανείς δεκάδες νεκροταφεία. Όπου καθίσει κανείς στο κέντρο της πόλης και ατενίσει μακριά προς τις πλαγιές των λόφων θα διακρίνει ανάμεσα στις γειτονιές πολλές αδόμητες εκτάσεις να φαίνονται γεμάτες με μικρές άσπρες επιμήκεις καλλιέργειες, σαν λιβάδια που κάποιος ιδιόμορφος καλλιεργητής έχει γεμίσει με μικρές άσπρες οδοντογλυφίδες. Όμως δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο αλλά για τις επιμήκεις επιτύμβιες στήλες που συνηθίζουν οι μουσουλμάνοι. Εμείς που γυρίσαμε αρκετές γειτονιές της πόλης φωτογραφήσαμε πάνω από δέκα τέτοια νεκροταφεία. Όμως το πιο σοκαριστικό γεγονός, πέρα από τον αριθμό των νεκροταφείων, είναι το ότι εάν κάποιος παρατηρήσει τις ημερομηνίες θανάτου πάνω στις επιτύμβιες στήλες θα διαπιστώσει την θλιβερή μονοτονία των ετών 1992,1993,1994.
Νεκροταφεία παντού
Δίπλα στο εθνικό μουσείο της Βοσνίας επισκεφτήκαμε ένα άλλο μουσείο, το ιστορικό μουσείο της Βοσνίας, στο οποίο στεγάζεται μια μόνιμη έκθεση για την πολιορκία του Σαράγιεβο. Η ειρωνεία της τύχης έχει στεγάσει την έκθεση αυτή σε ένα από τα κτίρια του Σαράγιεβο, που υπέστησαν από τις πιο πολλές καταστροφές στην διάρκεια της πολιορκίας της πόλης.
Η πολιορκία του Σαράγιεβο είναι ένα πρωτοφανές ιστορικό γεγονός. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα μία Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα θα μπορούσε να πολιορκηθεί και μάλιστα για τέσσερα σχεδόν χρόνια. Η πολιορκία άρχισε στις 5 Απριλίου 1992 και τελείωσε επίσημα στις 29 Φεβρουαρίου 1996. Το ίδιο διάστημα διήρκησε περίπου και ο πόλεμος της Βοσνίας, ένας πόλεμος ανάμεσα στους Σέρβους και Σερβοβόσνιους, στους Βόσνιους μουσουλμάνους και στους Κροάτες. Ένας πόλεμος για την ανεξαρτησία της Βοσνίας ή την αποτροπή της. Ένας πόλεμος για την προσάρτηση εδαφών, για την εξόντωση ή την απομάκρυνση των αλλόθρησκων και την δημιουργία αμιγώς ομόθρησκων περιοχών. Το διάστημα που έχει περάσει από το τέλος του πολέμου αυτού είναι ιστορικά πολύ μικρό, οπότε η ιστορία δεν έχει οριστικά γραφτεί, πολλά δε ακόμα απομένουν για να μαθευτούν. Το σίγουρο είναι ότι Σέρβοι κατηγορήθηκαν για γενοκτονία, Κροάτες για εθνοκάθαρση και Μουσουλμάνοι για παραβιάσεις της Συνθήκης της Γενεύης. Ο πόλεμος της Βοσνίας, θα μείνει στην ιστορία για την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε λόγω των συνεχών εθνοκαθάρσεων που συνέβησαν απ’ όλες τις πλευρές του πολέμου, και τα θηριώδη εγκλήματα που διαπράχθηκαν λόγω της μεγάλης έκρηξης των εθνικιστικών παθών. Όσον αφορά τον ακριβή αριθμό των θυμάτων του πολέμου, νεότερες έρευνες έχουν δείξει περίπου 100.000 με 110.000 νεκρούς (στρατιώτες και άμαχοι) και πιστεύεται ότι από αυτούς το 66% είναι Μουσουλμάνοι, το 25% Σέρβοι και το 8% Κροάτες. Ειδικότερα ανάμεσα στους αμάχους το 83% των θυμάτων είναι Μουσουλμάνοι, το 10% Σέρβοι και το 5% Κροάτες, ακολουθούμενοι από έναν μικρότερο αριθμό Αλβανών και Ρομά. Τουλάχιστον 30% των νεκρών Μουσουλμάνων είναι γυναικόπαιδα. Ο αριθμός των νεκρών για όλες τις πλευρές πιθανολογείται ακόμη και σήμερα ότι θα αυξηθεί λόγω των συνεχιζόμενων ερευνών για ομαδικούς τάφους και αγνοούμενους.
Τον Μάρτιο του 1992 η κυβέρνηση της ομόσπονδης δημοκρατίας της Βοσνίας, μέλους ως τότε της Γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας, αποτελούμενη κατά πλειοψηφία από μουσουλμάνους, διοργανώνει δημοψήφισμα για την απόσχιση από την Γιουγκοσλαβία. Οι Σερβοβόσνιοι απέχουν από το δημοψήφισμα, ψηφίζει το 67% του πληθυσμού, εκ των οποίων το 99,43% υπέρ της ανεξαρτησίας. Πράγματι στις 5 Μαρτίου 1993 η κυβέρνηση της Βοσνίας κηρύσσει την ανεξαρτησία της Βοσνίας. Ήδη από τις αρχές Μαρτίου οι Σέρβικες δυνάμεις του Γιουγκοσλαβικού στρατού στήνουν οδοφράγματα περιμετρικά του Σαράγιεβου. Στα τέλη Μαρτίου και στις αρχές Απριλίου του 1992 στην πόλη διεξάγονται μεγάλες διαδηλώσεις με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, ως αντίδραση στον αποκλεισμό της Βοσνιακής πρωτεύουσας από τον Γιουγκοσλαβικό στρατό. Στις 5 Απριλίου και ενώ 100.000 διαδηλωτές έχουν μαζευτεί μπροστά στο κτίριο του κοινοβουλίου, ελεύθερος σκοπευτής του Γιουγκοσλαβικού στρατού δολοφονεί τα δύο πρώτα θύματα της πολιορκίας, τις Σουάντα Ντιλμπέροβιτς και Όλγα Σούτσιτς. Από την ημερομηνία αυτή θεωρείται ότι αρχίζει και επίσημα η πολιορκία του Σαράγιεβο. Την επόμενη μέρα 6 Απριλίου 1992, η Ε.Ο.Κ. αναγνωρίζει τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη ως ανεξάρτητο κράτος και στις 7 Απριλίου οι ΗΠΑ. Στις 2 Μαΐου 1992, οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις επιβάλουν έναν συνολικό αποκλεισμό της πόλης μπλοκάροντας τις οδούς πρόσβασης, διακόπτοντας την προμήθεια τροφίμων και φαρμάκων και την διανομή νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης.
Η πολιορκία του Σαράγιεβο είχε όλα όσα μπορεί να φανταστεί κανείς για μια πολιορκία :
- Καθημερινούς βομβαρδισμούς με πυροβόλα όπλα, όλμους, τάνκς κλπ. Κατά μέσο όρο 329 βόμβες έπεφταν σε κάθε μέρα της πολιορκίας, με αποκορύφωμα στις 22/7/1993 που εκτιμάται ότι έπεσαν περίπου 3.780 βόμβες.
- Ελεύθερους σκοπευτές που στόχευαν απλούς πολίτες εκεί που δεν το περίμενες. 225 άτομα πέθαναν από βολές ελεύθερων σκοπευτών και 1.030 τραυματίστηκαν
- Έλλειψη βενζίνης, ελάχιστη κυκλοφορία ιδιωτικών αυτοκινήτων, σχεδόν απόλυτος περιορισμός των δημόσιων μεταφορών. Από 200 γραμμές δημόσιας μεταφοράς στην πόλη, λειτουργούσε μόνο μία κατά μήκος της πόλης. Από τα 6.000 οχήματα δημόσιας συγκοινωνίας κυκλοφορούσαν μόνο 60, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός των υπολοίπων καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς. Η δημόσια συγκοινωνία συνήθως φυλάσσονταν από τις δυνάμεις του ΟΗΕ (UNPROFOR), διότι τα δημόσια μέσα μεταφοράς ήταν πάντα στόχος των πολιορκητών. Η προστασία αυτή δεν ήταν πάντα επιτυχής αφού πολλοί πέθαναν από βολές ελεύθερων σκοπευτών ενώ προσπαθούσαν να επιβιβαστούν σε ένα λεωφορείο. Στους δρόμους επικρατούσε χάος. Κατεστραμμένα αυτοκίνητα στην μέση του δρόμου, χαλάσματα από τους βομβαρδισμούς, φωτεινοί σηματοδότες εκτός λειτουργίας, τα αυτοκίνητα έτρεχαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα για να αποφεύγουν τους ελεύθερους σκοπευτές, το βράδυ χωρίς φώτα.
- Ελλείψεις τροφίμων, ειδών βασικής διατροφής και φαρμάκων, συσσίτια, μαύρη αγορά. Ο λαός του Σαράγιεβο μπόρεσε να επιβιώσει αποκλειστικά και μόνο χάρη στην μεταφορά τροφίμων από τις δυνάμεις της UNPROFOR, οι οποίες τον Ιούνιο του 1992 εγκαταστάθηκαν στο αεροδρόμιο της πόλης, μέσα από το οποίο γίνονταν οι αερομεταφορές των τροφίμων, που μοιράζονταν με το δελτίο. Η προμήθεια των τροφίμων ήταν μία επικίνδυνη ιστορία. Η αγορά Markale, ήταν ασφαλής, αφού ήταν σκεπασμένη. Όμως η πρόσβαση σε αυτή αποτελούσε τον στόχο των ελεύθερων σκοπευτών και των βομβαρδισμών. Έξω από την αγορά αυτή έγιναν οι δύο μεγαλύτερες σφαγές στην διάρκεια των 4 ετών της πολιορκίας. Η πρώτη στις 5/2/1994 με 68 νεκρούς και 200 τραυματίες. Η δεύτερη στις 28/8/1995 με 37 νεκρούς και 90 τραυματίες, οδήγησε στους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς των Σερβικών δυνάμεων και μέσω αυτών σε κατάπαυση του πυρός τον Οκτώβρη του 1995 και στην συμφωνία του Ντεϊτον στις 14 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους.
- Διακοπή της υδροδότησης της πόλης με αποτέλεσμα ο κόσμος να περπατά πολλά χιλιόμετρα μέχρι τα σημεία διανομής, όπου μετά από ώρες αναμονής σε ουρές μετέφεραν το νερό με μπετόνια. Η παλιά μπυραρία της πόλης, φτιαγμένη το 1881 από τους Αυστροούγγρους ήταν το σημαντικότερο σημείο διανομής νερού, λόγω του ότι διέθετε δεξαμενές, που γέμιζαν με νερό από υπόγεια ύδατα. Οι ουρές για προμήθεια νερού υπήρξαν και αυτές στόχος των ελεύθερων σκοπευτών. Στις 12/7/1993 12 άτομα έχασαν την ζωή τους ενώ περίμεναν στη σειρά για νερό.
- Σε όσες γειτονιές δεν είχε καταστραφεί το δίκτυο και οι εγκαταστάσεις διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, αυτό λειτουργούσε για ελάχιστες ώρες ανά γειτονιά. Μέρα ή νύκτα οι κάτοικοι περίμεναν την ώρα αυτή σαν θείο δώρο για να μαγειρέψουν. Για τις μέρες που δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα ο πληθυσμός είχε επινοήσει μία σειρά ευφάνταστων κατασκευών που έκαιγαν ξύλα και χρησίμευαν για το μαγείρεμα και την θέρμανση των σπιτιών. Τα δέντρα των πάρκων της πόλης κόπηκαν σιγά-σιγά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες θέρμανσης. Όταν τα δελτία καιρού προέβλεπαν μεγάλα κρύα οι τιμές των καυσόξυλων στην μαύρη αφορά ανέβαιναν κατακόρυφα.
- Μεγάλες καταστροφές στα κτίρια της πόλης από τους βομβαρδισμούς. Υπολογίζεται ότι 35.000 κτίρια της πόλης υπέστησαν ολοκληρωτική σχεδόν καταστροφή. Ανάμεσα σε αυτά πιο σημαντική πρέπει να θεωρείται η πυρπόληση και καταστροφή της Εθνικής βιβλιοθήκης με τα 1.000.000 βιβλία, μεγάλος αριθμός εκ των οποίων αποτελούσαν παλαιά βιβλία ανεκτίμητης αξίας.
- Και βέβαια μία πολιορκία δεν μπορεί να μην έχει και ένα τούνελ διαφυγής. Έτσι και στο Σαράγιεβο οι πολιορκημένοι με συνεχείς 8ωρες εθελοντικές βάρδιες δουλειάς κατασκεύασαν το πρώτο εξάμηνο του 1993 ένα τούνελ που ένωνε τις ελεύθερες γειτονιές της πόλης με τον χώρο του αεροδρομίου, που βρίσκονταν υπό την προστασία των δυνάμεων του ΟΗΕ. Από το τούνελ αυτό μήκους περίπου 1 χιλιομέτρου υπολογίζεται ότι διακινήθηκαν περίπου 20 εκατομμύρια τόνοι φαγητού και 1 εκατομμύριο ατόμων. Μέσα από το ίδιο τούνελ βέβαια παρά το εμπάργκο όπλων διακινήθηκε και σημαντική ποσότητα οπλισμού για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας των πολιορκημένων.
- Για την ενημέρωση των κατοίκων δύο εφημερίδες συνέχισαν την κυκλοφορία τους σε όλη την διάρκεια της πολιορκίας. Η εφημερίδα Oslobodjenjeσυνέχισε να τυπώνεται στο ισόγειο του πολυώροφου, πολυβομβαρδισμένου και πολυκατεστραμμένου κτιρίου στο οποίο στεγάζονταν. Περιόρισε το τιράζ της σε 5.000 φύλλα, το μέγεθός της και το πλήθος των σελίδων της από 32 σε 8 ή και 4 στις δύσκολες περιόδους και μοιράζονταν σαν ζεστό ψωμί μέσα σε 20 λεπτά από τους ίδιους τους δημοσιογράφους της. Το κάθε φύλλο γύρναγε από πρόσωπο σε πρόσωπο και από οικογένεια σε οικογένεια μέχρι να μην μείνει κανείς απληροφόρητος
- Το HolidayInn ήταν το μόνο ξενοδοχείο της πόλης που συνέχισε την λειτουργία του φιλοξενώντας ξένες αντιπροσωπείες, δημοσιογράφους κλπ. Προφανώς υπήρξε στόχος βομβαρδισμών και ελεύθερων σκοπευτών. Τα πιο ακριβά δωμάτιά του σε πείσμα των διεθνών κανόνων ήταν όσα έβλεπαν σε φωταγωγούς.
Παρά τις μεγάλες κακουχίες, παρά τους πάνω από 10.000 νεκρούς της πολιορκίας, οι κάτοικοι του Σαράγιεβο επέδειξαν μεγάλο θάρρος και φρόνημα (όπως επέδειξαν και οι κάτοικοι του Βελιγραδίου κατά τους Νατοϊκούς βομβαρδισμούς του 1999 - Η χρυσή επέτειος των χάλκινων της Guca - post #60). Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας εκατοντάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, φεστιβάλ ταινιών κλπ έδιναν κουράγιο στους κατοίκους και μετέδιδαν στον έξω κόσμο την εικόνα ενός λαού που αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία του και ζήταγε της συμπαράστασή του. Χαρακτηριστική η αφίσα του φεστιβάλ του Σαράγιεβο του 1994, που αποτελεί και την φωτογραφία εξωφύλλου της παρούσας ταξιδιωτικής ιστορίας, η οποία παραφράζει το γνωστό Σαιξπηρικό δίλημμα To be or not to be? στο οποίο και απαντά με την αποφασιστικότητα των πολιορκημένων : No question!
Δεν μπορώ να ολοκληρώσω την αναφορά μου αυτή στην πολιορκία του Σαράγιεβο και στον πόλεμο της Βοσνίας χωρίς να κάνω μία επιγραμματική αναφορά στην Ελληνική στάση. Με μία δόση συλλογικής και ατομικής αυτοκριτικής πρέπει να αναφέρω ότι τόσο η κοινή γνώμη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και η Ελληνική πολιτεία, διατιθεμένη ευνοϊκά προς τους Σέρβους, εθελοτύφλησε αρνούμενη να παραδεχτεί έγκαιρα τις βαρβαρότητες που διαπράχτηκαν εκ μέρους τους και αρνήθηκε να υποστηρίξει την διεθνή επέμβαση, που οδήγησε στην συμφωνία του Ντεϊτον και στην λήξη του πολέμου.
Α. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ο χάρτης της πολιορκίας
(φωτο από το internet - ο χάρτης πωλείται ως τουριστικό αναμνηστικό)
5 Απριλίου 1992 μπροστά στο κτίριο του κοινοβουλίου διαδηλώνουν 100.000 άτομα. Οι ελεύθεροι σκοπευτές σκοτώνουν τα δύο πρώτα θύματα, οι υπόλοιποι κρύβονται όπου μπορούν. Η πολιορκία αρχίζει.
Welcome to Sarajevo - η γνωστή φωτογραφία με το σύνθημα στον χιλιοτρυπημένο από σφαίρες τοίχο καλωσορίζει την διεθνή ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ και καλεί σε βοήθεια όλη την ανθρωπότητα.
Το τούνελ της σωτηρίας
(φωτο από το internet)
Ο Μιτεράν στο πολιορκημενο Σαράγιεβο
Μαζεύοντας νερό από την υδροροή
Αυτοσχέδιες κατασκευές για μαγείρεμα και θέρμανση
Διαβαίνοντας την γέφυρα
Δεν έμεινε ακάλυπτος χώρος που να μην σπαρεί από λαχανικά ή ....
... ή από νεκρούς
Πολιτιστικές εκδηλώσεις στα ερειπια
Φωτογραφίες της πολιορκίας από το internet (προσοχή περιλαμβάνονται και σοκαριστικές φωτογραφίες)
Β. Ενδιαφέροντα link
Β1. Τέσσερις ενδιαφέρουσες ανταποκρίσεις του δημοσιογράφου Αργύρη Ντινόπουλου από το πολιορκημένο Σαράγιεβο και τον πόλεμο της Βοσνίας:
1. Σαράγιεβο : Η πολιορκία (1992-1995)
2. Σαράγιεβο : Ο σκληρότερος χειμώνας της πολιορκίας (1994)
3. Σαράγιεβο : Η τέχνη στον πόλεμο (1992-1995)
4. Βοσνία - Φότσα : Οι βομβαρδισμοί (1995)
Β2. Αναφορές της Wikipedia :
Wikipedia : Η πολιορκία του Σαράγιεβο (Αγγλικά)
Wikipedia : Ο πόλεμος της Βοσνίας (Ελληνικά)
Β3. Εκπομπή του national Geografic :
Σρεμπρένιτσα - Μια σύγχρονη γενοκτονία (Μέρος Α’)
Last edited by a moderator:
