hydronetta
Member
- Μηνύματα
- 4.152
- Likes
- 14.442
- Επόμενο Ταξίδι
- ???
- Ταξίδι-Όνειρο
- όπου δεν έχω πάει
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Οι πληγές του Αφγανιστάν
- Καμπούλ
- Mazar-e Sharif
- Bamyan:Οι Βούδες κ η Πόλη Των Ουρλιαχτών
- Bamyan: Οι λίμνες Band-e Amir
- Bamyan: Η Κόκκινη Πόλη κι η Κοιλάδα του Δράκου
- Bamyan: Στας εξοχάς
- Ξανά στην Kabul
- Herat
- Αποχαιρετώντας το Αφγαντιστάν
- Επίλογος - Ρέκβιεμ για τις γυναίκες του Αφγανιστάν
- Βιντεοανασκόπηση
Ηerat
Παίρνοντας πρωινό στo καταθλιπτικό εστιατόριο του ξενοδοχείου Marco Polo, o Gul προς ανακούφισή μου, ανακοίνωσε ότι αλλάζαμε διαμονή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ταξιτζή που ήταν ο μόνιμος συνεργάτης του στη Herat.
Ο ταξιτζής ήταν ένας βολικός και πρόσχαρος άνθρωπος, μόνο που όσες φορές χαιρόταν, το χαμόγελό του θύμιζε άλογο, αναδεικνύοντας όλη την οδοντοιχία και τα ούλα του μαζί. Δεν μιλούσε γρι αγγλικά κι οδηγούσε ένα Τoyota 25ετίας όπου στο μπροστινό παρμπριζ περήφανα αναγραφόταν το εξής μήνυμα: Τhis is my God’s mercy. God save you. Only for you. Model 1990.
Tώρα τι ακριβώς εννοεί ο ποιητής θα σας γελάσω. Δεν θέλησα πάντως να το εκλάβω κυριολεκτικά: Ο Θεός μαζί σου εδώ που ήρθες....
Kατευθυνθήκαμε προς το κέντρο της πόλης.
Κι εδώ φαρδιές λεωφόροι, μαγαζιά ένθεν κακείθεν, μπούρκες, μαντήλια, τουρμπάνια, αλλά κάτι που να σου κεντρίσει την προσοχή ως αξιοθέατο προς το παρόν όχι. Στη διαδρομή ενημερώθηκα ότι πριν 2 εβδομάδες έγινε βομβιστική επίθεση κατά του αμερικανικού προξενείου, κάτι που εξηγούσε εν μέρει την περίεργη αίσθηση που είχα φτάνοντας στην Herat και την αυξημένη παρουσία στρατού στους δρόμους.
Σ’ένα στενό λοξοδρομίσαμε για να σταματήσουμε μπροστά στην είσοδο του Yaqin Aparthotel & Retsaurant. Το ξενοδοχείο αποδείχθηκε υπεράνω των προσδοκιών μου. Είχε διαμερίσματα δύο δωματίων με κοινό καθιστικό και τουαλέτα (τουρκικού τύπου)και το δωμάτιο έβλεπε στο δρόμο.
Υπήρχε κι ένα αλλά… Δεν ήξερα αν έπρεπε να θεωρώ το πιτσιρικά που κοιμόταν το βράδυ στρωματσάδα καταμεσίς της εισόδου ως υπεύθυνο για την ασφάλειά μου από επιδρομή φανατικών αλλοφύλων. Μάλλον όχι. Είπα να μην το διυλίσω στο μυαλό μου. Ένα βράδυ απέμενε άλλωστε και ήλπιζα ότι μέχρι να μ’εντοπίσουν οι Ταλιμπάν εγώ θα βρισκόμουν στον αέρα για Καμπούλ.
Αφού τακτοποιήθηκα ξεκινήσαμε πάραυτα τη ξενάγηση στη πόλη.
Σταθμός πρώτος δεν ήταν κάποιο αξιοθέατο αλλά η αγορά της πόλης όπου διάλεξα μια όμορφη αφγανική στολή και μετά πήγαμε στο γειτονικό ραφτάδικο για να τη μεταποιήσουν στα μέτρα μου. Η εμπειρία μου από το Μazar-e Sharif μου δίδαξε ότι ήταν μια καλή ενδυματολογική επιλογή για τα θερμά ελληνικά καλοκαίρια.
Στη συνέχεια προχωρήσαμε προς το συγκρότημα Masalla - ή ό,τι έχει απομείνει απ’αυτό - εντός ενός πάρκου, με τους μιναρέδες να ξεπροβάλλουν στο οπτικό σου πεδίο παραπέμποντας περισσότερο σε βιομηχανικά φουγάρα. Στην είσοδο του πάρκου μας υποδέχθηκαν στρατιώτες που βαριεστημένα άρχισαν τις ερωτήσεις ποιός και γιατί. Βλέπετε τους χάλασα τη σιέστα. Ένας φύλαγε την είσοδο κι οι υπόλοιποι έριχναν έναν υπνάκο του καλού καιρού στα κρεβάτια που είχαν τοποθετήσει υπό τη σκιά των δέντρων. Χαζοτουρίστας εξ’Ελλάδος δήλωσα, μην με περάσουν και για τρομοκράτη.
Εδώ λοιπόν βρισκόταν ένα κτίσμα που θεωρείτο στην εποχή του ένα από τα μεγαλύτερα δείγματα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής και περιελάμβανε ένα τζαμί , μεντρεσέ, μαυσωλείο και πάνω από είκοσι μιναρέδες. Σήμερα σώζονται μόνο πέντε μιναρέδες και το μαυσωλείο της Gowhar Shad.
Η Gowhar Shad, σύζυγος του Σάχη Rukh, εκτός του ενεργού πολιτικού της ρόλου στην εποχή της, υπήρξε μεγάλη προστάτης των τεχνών και ανέθεσε την κατασκευή μερικών από τα ωραιότερα κτίρια στον Ισλαμικό Κόσμο: το Μεγάλο Τζαμί στο Mashhad (Ιράν) και το Συγκρότημα Musalla στη Herat.
Αν η παγκόσμια κατακραυγή για την εσκεμμένη καταστροφή των Βούδων στο Bamyan είναι δικαιολογημένη, το 1885 πέφτει μάλλον πολύ παλιά για να ψέξει κανείς τους Βρεττανούς που από το φόβο μιας ρωσικής εισβολής στο Αφγανιστάν ισοπέδωσαν με δυναμίτη σχεδόν ολόκληρο το συγκρότημα για να δημιουργηθεί μια ελεύθερη γραμμή πυρός για το πυροβολικό. Η ρωσική εισβολή δεν έλαβε χώρα ποτέ, η ανυπολόγιστη ζημιά όμως έγινε και βέβαια τότε κανείς δεν ασχολήθηκε. Δύο ακόμη μιναρέδες κατέρρευσαν λόγω σεισμών στις αρχές του 20ου αιώνα.
Το Μαυσωλείο της Gowhar Shad, λιτό με όμορφη σκεπή από πλακίδια, έστεκε στο κέντρο του πάρκου. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να βρούμε και τον κλειδοκράτορα ώστε να επισκεφθούμε το εντυπωσιακό εσωτερικό του.
Στην είσοδο βρίσκεται κι ένας μιναρές από τον μεντρεσέ γέρνοντας επικίνδυνα δίκην Πύργου Πίζας. Η διακόσμηση προφανώς κάποια εποχή θα ήταν περίτεχνη όπως προδίδουν τα μοτίβα από τα πλακίδια. Στη νότια άκρη του πάρκου επισκεφθήκαμε το απομεινάρι άλλου μιναρέ, μοναδικό σημάδι του τζαμιού Gowhar Shad, που καταταστράφηκε από το σοβιετικό πυροβολικό.
Απέναντι από το πάρκο, τέσσερις τεράστιοι μιναρέδες στέκουν μάρτυρες του κατεστραμμένου μεντρεσέ. Είναι ακροβολισμένοι στις τέσσερις γωνίες του δρόμου και μια ο πόλεμος, μια ο χρόνος, η διακόσμηση με τα μπλε ψηφιδωτά που πλαισιώνονται με λευκά σχέδια, μόλις που διακρίνεται.
Συνεχίσαμε οδικώς αφού προσπεράσαμε το Αμερικάνικο προξενείο που πλέον έχει οχυρωθεί σαν αστακός μετά τη πρόσφατη βομβιστική επίθεση, προς το ιερό Gazar Gah.
Αυτός είναι ένας από τους ιερότερους τόπους του Αφγανιστάν , αφιερωμένος στον θεολόγο, φιλόσοφο και ποιητή Khajah Abdullah Ansari που έζησε τον 11ο αιώνα. Το όνομα Gazar Gah σημαίνει τόπος κάθαρσης, μια αναφορά των Σούφι για τον εξαγνισμό της ψυχής μπροστά στον Αλλάχ. Aποτελεί υπόδειγμα αρχιτεκτονικής των Τιμουριδών στη Herat και δέχεται εκατοντάδες προσκυνητές από όλο το Αφγανιστάν καθημερινά. Στην πύλη εισόδου μας υποδέχθηκε κι άλλος στρατιώτης. Μου εκανε εντύπωση να φυλάσσεται ένας ιερός χώρος, αλλά κατά τα φαινόμενα οι εξτρεμιστές ισλαμιστές δεν έχουν ιερό και όσιο. Άλλωστε πρόκειται για λατρευτικό χώρο που ανήκει στους Σούφι και η μυστικιστική φύση του τάγματος είναι τόσο ξένη από την τζιχαντική θεώρηση του Ισλάμ των Ταλιμπάν (κι όχι μόνο).
Προσπερνώντας το νεκροταφείο βρέθηκα μπροστά από τη υψηλή πύλη εισόδου διακριτικά διακοσμημένη με μπλε πλακιδια πάνω σε απλό τούβλο. Ο προθάλαμος ήταν ζωγραφιστός κάτι που κέντρισε το ενδιαφέρον μου, αλλά η παρουσία κι άλλων στρατιωτών που μου δήλωσαν ότι απαγορεύεται η φωτογράφηση με ώθησε να προχωρήσω προς την εσωτερική αυλή. Η αυλή είναι γεμάτη με τις ταφόπλακες παλιών οικογενειών της Herat κι ο τάφος του αγίου βρισκεται κάτω από ένα μεγάλο δέντρο. Υπήρχαν διαφορετικές είσοδοι για τις γυναίκες και τους άνδρες. Δίπλα και πίσω από το τάφο οκλαδόν κάθονταν καμποσοι άντρες οι οποίοι κράδαιναν τα κομποσκήνια τους, με κλειστά μάτια, μουρμουρίζοντας σιγανά ολότελα δοσμένοι στη προσευχή τους. Ο μόνος ήχος που επικρατούσε στο χώρο ήταν τα τιτιβίσματα των πουλιών.
Δεν ξέρω αν έχουν υπάρξει μέρη (εκτός ναών) που να σας έχουν εμπνεύσει την ανάγκη για πνευματική επικοινωνία με το Θείο. Κάποιοι λένε ότι το βιώνουν σε επιβλητικά μέρη όπως το Machu Picchu. Ε εγώ βίωσα αυτή την ανάγκη σ’αυτό το μουσουλμανικό τέμενος, κάτι που ως απροσδόκητο, κυριολεκτικά με συγκλόνισε. Όντας αλλόθρησκος ήθελα καθήσω κι εγώ ανάμεσα στους προσκυνητές και να προσευχηθώ. Ο Gul διάβασε το βλέμμα μου, συναισθάνθηκε και χαμογέλασε.
Ακολούθησε ένα παζάρι του Gul με τους στρατιώτες πάνω στο αίτημά μου να βγάλω μερικές φωτογραφίες. Aν τους λάδωσε κιόλας το αγνοώ, πάντως πήρα το πράσινο φως να τραβήξω αυστηρά 3 φωτογραφίες, πράγμα που τήρησα με σκανδιναβική ευλάβεια αντί να λειτουργήσω ως γνήσιος ωχαδελφικός ελληνάρας και να φωτογραφήσω μέχρι και τα μυρμήγκια στο δάπεδο.
Μέσα από παράδρομους και χωματόδρομους συνεχίσαμε το δρόμο μας. Μαζί μου στο σακίδιο κουβάλαγα τα σάντουιτς που μας πρόσφεραν στην Kam air πετώντας από την Kabul, με την προοπτική να τα προσφέρουμε σε κάποιο αναξιοπαθούντα. Η άποψη του Gul ήταν πως καλύτερο είναι να ενισχύεις τις γυναίκες που ζητιάνευαν στους δρόμους (που πιθανότερο να ήταν χήρες, αμόρφωτες, χωρίς δουλειά ή άλλο τρόπο να εξασφαλίσουν έστω κι ένα αναιμικό εισόδημα), σε σχέση με τους άνδρες επαίτες που θα έπρεπε να εργάζονται κάπου.
Στην άκρη ενός σκονισμένου στενού, λίγο πριν την επόμενη στάση μας, πάνω στο χώμα μια μπουρκοφορεμένη φιγούρα άπλωνε το χέρι πίσω από το σκονισμένο ύφασμα στους λιγοστούς περαστικούς. Σταματήσαμε κι ο Gul της πρόσφερε τα σάντουιτς. Ένα ρυτιδιασμένο χέρι βαμένο με χένα στ’ακροδάκτυλα πρόβαλε εξαφανίζοντας τα σάντουιτς εν ριπή οφθαλμού κάτω από τη μπούρκα. Μια σύντομη ξέπνοη μουρμούρα ακούστηκε. Τουλάχιστον μια μπουκιά φαγητού είχε εξασφαλιστεί για τη μέρα. Η εικόνα των γυναικών που ζητιανεύουν καλυμένες πίσω από μια μπούρκα δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Συχνότερα πλησίαζαν χτυπώντας τα παράθυρα του αυτοκινήτου, απλώνοντας το χέρι, μουρμουρίζοντας με παρακλητικό τόνο, επαιτώντας επίμονα. Ένοιωθα τη καρδιά μου να σφίγγεται κάθε φορά, ξέροντας πως κάθε μια θα μπορούσε να εξιστορήσει μια θλιβερή προσωπική ιστορία. Κάποιες φορές τους διναμε λίγα χρήματα, κάποιες άλλες τις απομάκρυναν μ’ευχές του αέρα για τον Αλλαχ, τον Παντελεήμονα και Φιλεύσπλαχνο.
«Κοίτα τα χαρτονομίσματα μικρής αξίας» μου είπε ο Gul. Ξεδίπλωσα ένα ταλαιπωρημένο χαρτονόμισμα των 10 afghani ισότιμης αξίας 15 λεπτών. “Βλέπεις πόσο φθαρμένα είναι; Είναι γιατί τα κρατούν σφιχτά στη παλάμη τους για ώρες οι γυναίκες. Ακόμα κι αυτό το ποσό είναι πολύτιμο γι’αυτές».
Φτάσαμε στο τάφο του Khwaja Ghaltan. Το προσκύνημα ήταν αρκετά λιτό, με το τάφο του Χότζα στην αυλή κάτω από ένα δένδρο όπου προσκυνούσαν οι λιγοστοί επισκέπτες. Εδώ η παράδοση λέει ότι ο Χότζας δεν άντεξε να περπατήσει άλλο σαν αντίκρυσε τα ιερά χώματα της Herat κι έτσι από τον λόφο που βρισκόταν κύλισε στην πλαγιά. Οι προσκυνητές που έρχονται ξαπλώνουν στο έδαφος και κλείνοντας τα μάτια με τα χέρια τους μονολογούν μια σούρα από το Κοράνι, κάνουν μια ευχή και μετά με «θαυμαστό» τρόπο αρχίζουν να κυλούν χωρίς να μπορούν (όπως λένε) να ελέγξουν τον εαυτό τους ή να καταβάλουν προσπάθεια. Ο Gul το έκανε και μου περιέγραψε τη θαυμαστή βιωματική εμπειρία του. Προσωπικά διατήρησα πολλές επιφυλάξεις αν το να ρολάρεις στην κατηφέρεια είναι «το θαύμα», δεν θέλησα να το σχολιάσω όμως, ούτε καν να το αποτολμήσω. Άλλωστε δεν ξέρω αν «το θαύμα» λειτουργεί με το Πάτερ Ημών και διάθεση να γεμίσω μώλωπες και σκόνη δεν είχα.
Με τη μια άκρη του ματιού παρακολουθούσα τον Gul και το ταξιτζή να κυλούν στο έδαφος και με την άλλη παρατηρούσα την ανθρώπινη μπούρκα σιωπηλά καθισμένη στο χώμα δίπλα στην είσοδο να προσδοκά την ελεημοσύνη των προσκυνητών. Κλεφτά αποθανάτισα την εικόνα με το νήπιο παιδί της και γυρνοφέρνει ξυπόλητο μέσα στα πόδια της. Θλίψη με πλημμύρισε ξανά σαν αναλογίστηκα πόσοι αναστεναγμοί απελπισίας, δάκρυα απόγνωσης, μάταιες προσευχές κρύβονται πίσω από ένα κομμάτι βρώμικο ύφασμα. Γυναίκες πεισματικά αθέατες, φυλακισμένες στη αδιέξοδη ζωή τους, αναπνέοντας τον ιδρώτα του κορμιού τους σαν θωρούν το κόσμο μέσα από το παραπέτασμα ενός βέλου.
Ακολούθησε επίσκεψη σε ένα ακόμα τέμενος του οποίου αγνοώ το όνομα. Τριγύρω στο τέμενος υπήρχαν τάφοι προσφάτως αποδημούντων αυτό όμως που μου προκάλεσε εντύπωση ήταν οι ταφόπλακες από λείο μαύρο μάρμαρο με σκαλισμένα ρεαλιστικά τα πρόσωπα των θανόντων. Κάπου εντόπισα και τη φυσιογνωμία ενός παιδιού.
Στο εσωτερικό του τεμένους δέσποζε κεντρικά ο τάφος του αγίου μέσα σένα κουβούκλιο. Πάνω στα παχιά χαλιά οι λιγοστοί ευσεβείς προσκυνητές καθήμενοι οκλαδόν προσεύχονταν. Διαφορετικοί είσοδοι και χώροι προσευχής για άνδρες και γυναίκες. Επισκεφθήκαμε και το souvenir shop του τεμένους. Ο Gul αγόρασε μια περίτεχνα σκαλιστή σούρα από το Κοράνι, εγώ χάζευα τα διάφορα εκθέματα: από δοκίμια εξεχόντων θεολόγων (όπως υπέθετα), μέχρι βιβλία για παιδιά κι από φτηνιάρικα διακοσμητικά μέχρι περίτεχνες ρύσεις του προφήτη τυπωμένες πάνω σε δέρματα ζώων.
Η μπαταρία της φωτογραφικής μου μηχανής άρχισε να πνέει τα λοίσθια κι επειδή είχε σχεδόν μεσημεριάσει κι η ζέστη γινόταν αισθητή, συμφωνήσαμε να κάνουμε μια στάση για ανάπαυλα στο ξενοδοχείο και να συνεχίσουμε την περιήγηση το απόγευμα.
Φρεσκος και με γεμάτη μπαταρία, επισκεφθήκαμε νωρίς το απόγευμα κι άλλα τεμένη, μόνο που αυτά είχαν προφανώς ιστορική αξία για να έχουν μια θέση στους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Τα τεμένη Shahzada Abdullah & Qasimχτισμένα στα τέλη του 15ου αιώνα αντικρύζουν το ένα το άλλο. Περιέχουν τους τάφους δύο πριγκήπων, των Abdullah και Qasim. Χτισμένα από τούβλο είχαν λιτό εξωτερικό διάκοσμο, αντίθετα οι εσωτερικοί χώροι ήταν πλούσια διακοσμημένοι με πλακίδια και βαμμένα θολωτά ταβάνια.
Στην σκιερή αυλή του ενός τεμένους ηλικιωμένοι είχαν βρεί την ευκαιρία για ένα υπνάκο. Ζητώντας την άδεια πρώτα, κατάφερα να αποθανατήσω ένα γέροντα που όλη την ώρα έκανε πεντικιουρ. Αφότου τραβήχτηκε η φωτογραφία, έμαθε ότι δεν ήμουν μουσουλμάνος και το μάτι του σκοτείνιασε. «Να τον μυήσεις στο Ισλάμ, να σώσεις τη ψυχή σου» μου είπε ο Gul ότι τον ορμήνεψε.
Συνεχίσαμε στη παλιά πόλη της Herat που είναι η πιο καλοδιατηρημένη παραδοσιακή πόλη στο Αφγανιστάν. Χαρακτηριστική του μεσαιωνικού αστικού σχεδιασμού αποτελείται από τρία κέντρα - το εμπορικό ( Chahar Su), την Ακρόπολη και το θρησκευτικό κέντρο όπου βρίσκεται το Τζαμί της Παρασκευής. Αν και επέζησε του σοβιετικού βομβαρδισμού, εντούτοις δεν τελεί υπό προστασία κι ως εκ τούτου οι αισθητικές παρεμβάσης “ανάπλασης” κατά το δοκούν των κατοίκων κινδυνεύει να την αλλοιώσει. Μόνο το ίδρυμα του Αγά Χάν (ευτυχώς) φροντίζει για τη διάσωση των κτιρίων αναστυλώνοντάς τα με παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής, μεριμνώντας παράλληλα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα σε παραδοσιακά σπίτια.
Ξεκινήσαμε να περπατάμε στο εμπορικό κέντρο όπου μέχρι τη δεκαετία του 1930 οι δρόμοι ήταν θολωτοί. Σ’ενα δρομάκι στρίψαμε σ’ένα λαβύρινθο από δρομάκια και αψίδες όπου πίσω από ψηλούς τοίχους από λάσπη κρύβουν τα σπίτια της πόλης. Η περιπλάνηση στους δρόμους ήταν από τους καλύτερους τρόπους για να πάρω μια γεύση της παραδοσιακής αστικής ζωής της Herat. Τα δρομάκια ήταν σχεδόν ερημικά, που και που μοναχικές φιγούρες πηγαινοέρχονταν σαν φαντάσματα.
Σε κάποια γωνιά συναντήσαμε δυό άντρες που μας έπιασαν τη κουβέντα. Μαθαίνοντας ότι είμαι από την Ελλάδα, φιλοτιμήθηκαν να μας καλέσουν για τσάι και φαγητό στο σπίτι τους. Η άφιξη όμως ενός γηραιότερου τουρμπανιοφόρου δημιούργησε ένταση, κρίνοντας από τον τόνο της φωνής του. Ο Gul προφασίστηκε έλλειψη χρόνου κι αρνήθηκε ευγενικά. «Μάλλον ενοχλήθηκε ο σεβάσμιος γέροντας» σχολίασα στον Gul. «Δεν νομίζω ότι θα χαιρόταν και ιδιαίτερα αν του ζητούσα να τον βγάλω μια φωτογραφία». «Ούτε κατά διάνοια» ανταπάντησε. Από τα μισόλογά του κατάλαβα ότι επέπληξε τους άλλους δυό που έπιασαν κουβεντολόι καταμεσίς του δρόμου με έναν άπιστο. Δεν μπορούσα να φανταστώ την έκρηξη οργής του αν με έβρισκε και εντός οικίας να ρουφάω μακάρια το τσάι μου. Σ’άλλη μια γωνιά έπεσα πάνω στα παιδουλίνια της γειτονιάς, όπως πάντα αεικίνητα και φασαριόζικα. Με φωνές και γέλια αντιμετώπισαν το φακό της μηχανής, άλλα ποζάροντας επιτηδευμένα κι άλλα τρέχοντας να χωθούν στη πόρτα του σπιτιού τους. Σε μια ταράτσα ένας πιτσιρικάς πάλευε να υψώσει το χαρταετό του στον ουρανό.
To πέταγμα του χαρταετού στο Αφγανιστάν είναι μια από τις καθημερινές αγαπημένες ενασχολήσεις των παιδιών και μεγάλων και έχει πάρει διαστάσεις εθνικού σπορ. Εκεί το πέταγμα χαρταετού δεν γίνεται κάθε κούλουμα κι απλώς ομορφαίνει τον ουρανό των πόλεων. Είναι άθλημα με σκληρό ανταγωνισμό. Είναι θέμα τιμής ποιος αναδεικνύεται καλύτερος στη γειτονιά. Τόσο, που οι στενόμυαλοι Ταλιμπάν το είχαν απαγορεύσει κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας.
Αυτή η εκατοντάχρονη παράδοση απέκτησε και χαρακτήρα τέχνης από επιδέξιους κατασκευαστές στα σχέδια και τα μεγέθη των χαρταετών. Ήταν όλοι φτιαγμένοι από πολύχρωμο λεπτό χαρτί με σκελετό από ξύλο μπαμπού. Σήμερα, όπως διαπίστωσα, την αγορά έχουν κατακλύσει φτηνές εισαγώμενες νάυλον απομιμήσεις.
Το πέταγμα χαρταετού απαιτεί τη συνεργασία δύο ατόμων. Ένας ουσιαστικά πετά τον χαρταετό (ο αρχηγός) κι ο άλλος κρατά το charkha, ένα ξύλινο κύλινδρο όπου μαζεύεται το σκοινί και διαπερνάται κατά μήκος από ένα ραβδί. Ο ρόλος του μπορεί φαίνεται επικουρικός, μια λανθασμένη του όμως κίνηση (πχ να μην απελευθερώσει αρκετό σχοινί τη κατάλληλη στιγμή) μπορεί να οδηγήσει σε οδυνηρή ήττα. Και ήττα σημαίνει πτώση του χαρταετού από τον ουρανό. Η πτώση δεν προκαλείται από κακή ισορροπία στα ρεύματα του αέρα αλλά από το κόψιμο του σχοινιού που τον κρατά από αντίπαλο χαρταετό. Το σχοινί είναι φονικό εργαλείο. Το επεξεργάζονται με κόλλα και κομμάτια γυαλιού ώστε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι αντίπαλοι χαρταετοί εμπλέκονται σε μια αερομαχία μέχρις εσχάτων. Τα σχοινιά τους μπερδεύονται μεταξύ τους και ο πιο ικανός αρχηγός με τις καταλληλες κινήσεις επιφέρει το θανάσιμο πλήγμα στον αντίπαλό του.
Ο αγώνας μπορεί να διαρκέσει από ένα κλάσμα του δευτερολέπτου έως και μισή ώρα, ανάλογα με τον άνεμο, την αντοχή του σχοινιού και τις δεξιότητες των χειριστών του. Μόλις οι ηττημένοι του αγώνα χάσουν τον χαρτααετό τους, εκείνος απελευθερώνεται στον αέρα κι ακολουθεί την κατεύθυνση του ανέμου. Το λάφυρο είναι μεγάλη ευκαιρία για κάποιον άλλον να το βρεί και να το πιάσει. Σε κάθε γειτονιά απονέμεται κι ο τίτλος του πρωταθλητή (Sharti) σ 'αυτόν που κερδίζει σε συνεχείς αγώνες χαρταετού.
Στο δρόμο προσπεράσαμε ένα τζαμί όπου έκανα στάση να το φωτογραφίσω. Στην είσοδό του μια παρέα ενηλίκων προσπαθούσε να πείσει ένα μπόμπιρα να με χαιρετήσει μιλώντας μου αγγλικά. Παρά τα γέλια και τις προτροπές με τα σπρωξίματα ο μικρούλης αποδείχθηκε αρκετά ντροπαλός. Του χαμογέλασα αποχαιρετώντας τον, όμως λίγα μέτρα από την έξοδο σταμάτησα στο άκουσμα: “Mister, mister”. Tρέχοντας ο μικρός μου έτεινε ένα κατακόκκινο τριαντάφυλλο χαμογελώντας. Κατασυγκινημένος το πήρα στα χέρια μου. Η αθωότητα δεν πέθανε ακόμα σ’αυτή τη ρημαγμένη γή...
Η εικόνα που δέσποσε σαν βγήκαμε από το λαβύρινθο των στενών της παλιάς πόλης, ήταν της μακραίωνης Ακρόπολης της Herat. Το εντυπωσιακό κτίσμα του 1415, το παλιότερο της πόλης, πιστεύεται ότι χτίστηκε πάνω στα θεμέλια ενός φρουρίου που χτίστηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Κατά τη διάρκεια των αιώνων υπέστει σημαντικότατες φθορές από τους διάφορους κατακτητές, αναστηλώθηκε όμως περίτεχνα την δεκαετία του 1970. Υπήρξε έδρα της εξουσίας, στρατιωτικής φρουράς ακόμα και φυλακή, μέχρι που πριν λίγα χρόνια άνοιξε τις πύλες της και στους κοινούς θνητούς. Κοινός ταξιδιώτης κι εγώ αλλά δεν μπόρεσα να την επισκεφθώ, καθώς η παραμονή μου στη Herat συνέπεσε με ένα διεθνές συνέδριο για την «ασφάλεια» και η αστυνομία πάνοπλη περιφρούρουσε περιμετρικά το χώρο απαγορεύοντας τη πρόσβαση στον οποιονδήποτε.
Απραγοι λοιπόν εγκαταλείψαμε τη περιοχή γύρω από την Ακρόπολη και πριν πάμε οπουδήποτε αλλού ζήτησα από τον Gul να επισκεφθούμε έναν από τους τελευταίους κατασκευαστές χειροποίητου γυαλιού στη Herat.
Ο κύριος Sultan Hamidy ήταν φυσιογνωμία. Κοσμοπολίτης στα νειάτα του. Πάρτυ ατέλειωτα στο σπίτι του με τους περιφερόμενους hippies. Τώρα στα γεράματα περπατά διστατικά και υπό γωνία, εντούτοις παραμένει οξυδερκής και αρχοντάνθρωπος. Τον βρήκα να αναπαύεται με τη παρέα του πάνω στα χαλιά και τις μαξηλάρες στην είσοδο του μαγαζιού του απολαμβάνοντας ένα δροσερό καρπούζι.
Το μαγαζί ένας γοητευτικός αχταρμάς από στοίβες γυαλινων ειδών (ποτήρια, καράφες, κηροπήγια, βάζα) σε διάφορα χρώματα με κυρίαρχο το μπλε, ανάμεσα σε αντίκες κάθε είδους. Ως χειροποίητο κάθε γυάλινο κομμάτι είναι μοναδικό.
Επέλεξα μια όμορφη μπλε καράφα με 8 ποτήρια νερού. Στην Αθήνα έφτασαν σώα τα 5 και η καράφα θρυμματίστηκε άδοξα στο νιπτήρα της κουζίνας.
Αφού μας κέρασε καρπούζι, πόζαρε ως άρχων στη μηχανή μας προσκάλεσε την επομένη να δούμε και το εργαστήρι του.
Με την υπόσχεση ότι θα τον ξαναδούμε, με τα ψώνια ανα χείρας, κάναμε και τη τελευταία στάση της περιήγησης στο πάρκο Takht-e Safar σε ένα λόφο 5 χλμ βόρεια της πόλης. Χτίστηκε σαν κήπος αναψυχής για το σουλτάνο Baiqara τον 14ο αιώνα και είναι μια όαση πρασίνου με θέα στην πόλη. Το πάρκο είναι ένα δημοφιλές μέρος για βόλτα, πικ-νικ ή ένα ρόφημα ειδικά της ώρα του ηλιοβασιλέματος. Μόνο που οι χώροι είναι αυστηρά διαχωρισμένοι για τις οικογένειες και τους εργένηδες.
Περιοριστήκαμε στο κάτω μέρος του λόφου όπου αφού επισκεφθήκαμε ένα μικρό ζωολογικό κήπο μετά την αράξαμε οκλαδόν στο καφέ για να απολαύσουμε το τσάι μας μαζί με ναργιλέ. Δίπλα μας μια παρέα νεαρών ανδρών έπαιζε χαρτιά και μασούσε μανιωδώς λιόσπορους. Ευγενικά πρόσφεραν και σε μας.
Κουβεντιάζοντας υπό τους ήχους κάποιας μακρινής μουσικής, κάποια στιγμή έπεσε το σκοτάδι. Γυρίσαμε στο ξενοδοχείο όπου δεν διαπίστωσα κάποια περίεργη κίνηση πέριξ αυτού. Με ψευδαίσθηση ασφάλειας, γεμάτος εικόνες, έπεσα στο κρεβάτι κι έκλεισα τα μάτια μου.
Μου έμενε μισή μέρα ακόμα στη Herat πριν πάρουμε την απογευματινή πτήση για Κabul.
Ξημέρωνε η τελευταία, αλλά ιδιαίτερη για μένα, ημέρα παραμονής μου στο Αφγανιστάν.
Παίρνοντας πρωινό στo καταθλιπτικό εστιατόριο του ξενοδοχείου Marco Polo, o Gul προς ανακούφισή μου, ανακοίνωσε ότι αλλάζαμε διαμονή σύμφωνα με τις υποδείξεις του ταξιτζή που ήταν ο μόνιμος συνεργάτης του στη Herat.
Ο ταξιτζής ήταν ένας βολικός και πρόσχαρος άνθρωπος, μόνο που όσες φορές χαιρόταν, το χαμόγελό του θύμιζε άλογο, αναδεικνύοντας όλη την οδοντοιχία και τα ούλα του μαζί. Δεν μιλούσε γρι αγγλικά κι οδηγούσε ένα Τoyota 25ετίας όπου στο μπροστινό παρμπριζ περήφανα αναγραφόταν το εξής μήνυμα: Τhis is my God’s mercy. God save you. Only for you. Model 1990.
Tώρα τι ακριβώς εννοεί ο ποιητής θα σας γελάσω. Δεν θέλησα πάντως να το εκλάβω κυριολεκτικά: Ο Θεός μαζί σου εδώ που ήρθες....
Kατευθυνθήκαμε προς το κέντρο της πόλης.
Κι εδώ φαρδιές λεωφόροι, μαγαζιά ένθεν κακείθεν, μπούρκες, μαντήλια, τουρμπάνια, αλλά κάτι που να σου κεντρίσει την προσοχή ως αξιοθέατο προς το παρόν όχι. Στη διαδρομή ενημερώθηκα ότι πριν 2 εβδομάδες έγινε βομβιστική επίθεση κατά του αμερικανικού προξενείου, κάτι που εξηγούσε εν μέρει την περίεργη αίσθηση που είχα φτάνοντας στην Herat και την αυξημένη παρουσία στρατού στους δρόμους.
Σ’ένα στενό λοξοδρομίσαμε για να σταματήσουμε μπροστά στην είσοδο του Yaqin Aparthotel & Retsaurant. Το ξενοδοχείο αποδείχθηκε υπεράνω των προσδοκιών μου. Είχε διαμερίσματα δύο δωματίων με κοινό καθιστικό και τουαλέτα (τουρκικού τύπου)και το δωμάτιο έβλεπε στο δρόμο.
Υπήρχε κι ένα αλλά… Δεν ήξερα αν έπρεπε να θεωρώ το πιτσιρικά που κοιμόταν το βράδυ στρωματσάδα καταμεσίς της εισόδου ως υπεύθυνο για την ασφάλειά μου από επιδρομή φανατικών αλλοφύλων. Μάλλον όχι. Είπα να μην το διυλίσω στο μυαλό μου. Ένα βράδυ απέμενε άλλωστε και ήλπιζα ότι μέχρι να μ’εντοπίσουν οι Ταλιμπάν εγώ θα βρισκόμουν στον αέρα για Καμπούλ.
Αφού τακτοποιήθηκα ξεκινήσαμε πάραυτα τη ξενάγηση στη πόλη.
Σταθμός πρώτος δεν ήταν κάποιο αξιοθέατο αλλά η αγορά της πόλης όπου διάλεξα μια όμορφη αφγανική στολή και μετά πήγαμε στο γειτονικό ραφτάδικο για να τη μεταποιήσουν στα μέτρα μου. Η εμπειρία μου από το Μazar-e Sharif μου δίδαξε ότι ήταν μια καλή ενδυματολογική επιλογή για τα θερμά ελληνικά καλοκαίρια.
Στη συνέχεια προχωρήσαμε προς το συγκρότημα Masalla - ή ό,τι έχει απομείνει απ’αυτό - εντός ενός πάρκου, με τους μιναρέδες να ξεπροβάλλουν στο οπτικό σου πεδίο παραπέμποντας περισσότερο σε βιομηχανικά φουγάρα. Στην είσοδο του πάρκου μας υποδέχθηκαν στρατιώτες που βαριεστημένα άρχισαν τις ερωτήσεις ποιός και γιατί. Βλέπετε τους χάλασα τη σιέστα. Ένας φύλαγε την είσοδο κι οι υπόλοιποι έριχναν έναν υπνάκο του καλού καιρού στα κρεβάτια που είχαν τοποθετήσει υπό τη σκιά των δέντρων. Χαζοτουρίστας εξ’Ελλάδος δήλωσα, μην με περάσουν και για τρομοκράτη.
Εδώ λοιπόν βρισκόταν ένα κτίσμα που θεωρείτο στην εποχή του ένα από τα μεγαλύτερα δείγματα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής και περιελάμβανε ένα τζαμί , μεντρεσέ, μαυσωλείο και πάνω από είκοσι μιναρέδες. Σήμερα σώζονται μόνο πέντε μιναρέδες και το μαυσωλείο της Gowhar Shad.
Η Gowhar Shad, σύζυγος του Σάχη Rukh, εκτός του ενεργού πολιτικού της ρόλου στην εποχή της, υπήρξε μεγάλη προστάτης των τεχνών και ανέθεσε την κατασκευή μερικών από τα ωραιότερα κτίρια στον Ισλαμικό Κόσμο: το Μεγάλο Τζαμί στο Mashhad (Ιράν) και το Συγκρότημα Musalla στη Herat.
Αν η παγκόσμια κατακραυγή για την εσκεμμένη καταστροφή των Βούδων στο Bamyan είναι δικαιολογημένη, το 1885 πέφτει μάλλον πολύ παλιά για να ψέξει κανείς τους Βρεττανούς που από το φόβο μιας ρωσικής εισβολής στο Αφγανιστάν ισοπέδωσαν με δυναμίτη σχεδόν ολόκληρο το συγκρότημα για να δημιουργηθεί μια ελεύθερη γραμμή πυρός για το πυροβολικό. Η ρωσική εισβολή δεν έλαβε χώρα ποτέ, η ανυπολόγιστη ζημιά όμως έγινε και βέβαια τότε κανείς δεν ασχολήθηκε. Δύο ακόμη μιναρέδες κατέρρευσαν λόγω σεισμών στις αρχές του 20ου αιώνα.
Το Μαυσωλείο της Gowhar Shad, λιτό με όμορφη σκεπή από πλακίδια, έστεκε στο κέντρο του πάρκου. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να βρούμε και τον κλειδοκράτορα ώστε να επισκεφθούμε το εντυπωσιακό εσωτερικό του.
Στην είσοδο βρίσκεται κι ένας μιναρές από τον μεντρεσέ γέρνοντας επικίνδυνα δίκην Πύργου Πίζας. Η διακόσμηση προφανώς κάποια εποχή θα ήταν περίτεχνη όπως προδίδουν τα μοτίβα από τα πλακίδια. Στη νότια άκρη του πάρκου επισκεφθήκαμε το απομεινάρι άλλου μιναρέ, μοναδικό σημάδι του τζαμιού Gowhar Shad, που καταταστράφηκε από το σοβιετικό πυροβολικό.
Απέναντι από το πάρκο, τέσσερις τεράστιοι μιναρέδες στέκουν μάρτυρες του κατεστραμμένου μεντρεσέ. Είναι ακροβολισμένοι στις τέσσερις γωνίες του δρόμου και μια ο πόλεμος, μια ο χρόνος, η διακόσμηση με τα μπλε ψηφιδωτά που πλαισιώνονται με λευκά σχέδια, μόλις που διακρίνεται.
Συνεχίσαμε οδικώς αφού προσπεράσαμε το Αμερικάνικο προξενείο που πλέον έχει οχυρωθεί σαν αστακός μετά τη πρόσφατη βομβιστική επίθεση, προς το ιερό Gazar Gah.
Αυτός είναι ένας από τους ιερότερους τόπους του Αφγανιστάν , αφιερωμένος στον θεολόγο, φιλόσοφο και ποιητή Khajah Abdullah Ansari που έζησε τον 11ο αιώνα. Το όνομα Gazar Gah σημαίνει τόπος κάθαρσης, μια αναφορά των Σούφι για τον εξαγνισμό της ψυχής μπροστά στον Αλλάχ. Aποτελεί υπόδειγμα αρχιτεκτονικής των Τιμουριδών στη Herat και δέχεται εκατοντάδες προσκυνητές από όλο το Αφγανιστάν καθημερινά. Στην πύλη εισόδου μας υποδέχθηκε κι άλλος στρατιώτης. Μου εκανε εντύπωση να φυλάσσεται ένας ιερός χώρος, αλλά κατά τα φαινόμενα οι εξτρεμιστές ισλαμιστές δεν έχουν ιερό και όσιο. Άλλωστε πρόκειται για λατρευτικό χώρο που ανήκει στους Σούφι και η μυστικιστική φύση του τάγματος είναι τόσο ξένη από την τζιχαντική θεώρηση του Ισλάμ των Ταλιμπάν (κι όχι μόνο).
Προσπερνώντας το νεκροταφείο βρέθηκα μπροστά από τη υψηλή πύλη εισόδου διακριτικά διακοσμημένη με μπλε πλακιδια πάνω σε απλό τούβλο. Ο προθάλαμος ήταν ζωγραφιστός κάτι που κέντρισε το ενδιαφέρον μου, αλλά η παρουσία κι άλλων στρατιωτών που μου δήλωσαν ότι απαγορεύεται η φωτογράφηση με ώθησε να προχωρήσω προς την εσωτερική αυλή. Η αυλή είναι γεμάτη με τις ταφόπλακες παλιών οικογενειών της Herat κι ο τάφος του αγίου βρισκεται κάτω από ένα μεγάλο δέντρο. Υπήρχαν διαφορετικές είσοδοι για τις γυναίκες και τους άνδρες. Δίπλα και πίσω από το τάφο οκλαδόν κάθονταν καμποσοι άντρες οι οποίοι κράδαιναν τα κομποσκήνια τους, με κλειστά μάτια, μουρμουρίζοντας σιγανά ολότελα δοσμένοι στη προσευχή τους. Ο μόνος ήχος που επικρατούσε στο χώρο ήταν τα τιτιβίσματα των πουλιών.
Δεν ξέρω αν έχουν υπάρξει μέρη (εκτός ναών) που να σας έχουν εμπνεύσει την ανάγκη για πνευματική επικοινωνία με το Θείο. Κάποιοι λένε ότι το βιώνουν σε επιβλητικά μέρη όπως το Machu Picchu. Ε εγώ βίωσα αυτή την ανάγκη σ’αυτό το μουσουλμανικό τέμενος, κάτι που ως απροσδόκητο, κυριολεκτικά με συγκλόνισε. Όντας αλλόθρησκος ήθελα καθήσω κι εγώ ανάμεσα στους προσκυνητές και να προσευχηθώ. Ο Gul διάβασε το βλέμμα μου, συναισθάνθηκε και χαμογέλασε.
Ακολούθησε ένα παζάρι του Gul με τους στρατιώτες πάνω στο αίτημά μου να βγάλω μερικές φωτογραφίες. Aν τους λάδωσε κιόλας το αγνοώ, πάντως πήρα το πράσινο φως να τραβήξω αυστηρά 3 φωτογραφίες, πράγμα που τήρησα με σκανδιναβική ευλάβεια αντί να λειτουργήσω ως γνήσιος ωχαδελφικός ελληνάρας και να φωτογραφήσω μέχρι και τα μυρμήγκια στο δάπεδο.
Μέσα από παράδρομους και χωματόδρομους συνεχίσαμε το δρόμο μας. Μαζί μου στο σακίδιο κουβάλαγα τα σάντουιτς που μας πρόσφεραν στην Kam air πετώντας από την Kabul, με την προοπτική να τα προσφέρουμε σε κάποιο αναξιοπαθούντα. Η άποψη του Gul ήταν πως καλύτερο είναι να ενισχύεις τις γυναίκες που ζητιάνευαν στους δρόμους (που πιθανότερο να ήταν χήρες, αμόρφωτες, χωρίς δουλειά ή άλλο τρόπο να εξασφαλίσουν έστω κι ένα αναιμικό εισόδημα), σε σχέση με τους άνδρες επαίτες που θα έπρεπε να εργάζονται κάπου.
Στην άκρη ενός σκονισμένου στενού, λίγο πριν την επόμενη στάση μας, πάνω στο χώμα μια μπουρκοφορεμένη φιγούρα άπλωνε το χέρι πίσω από το σκονισμένο ύφασμα στους λιγοστούς περαστικούς. Σταματήσαμε κι ο Gul της πρόσφερε τα σάντουιτς. Ένα ρυτιδιασμένο χέρι βαμένο με χένα στ’ακροδάκτυλα πρόβαλε εξαφανίζοντας τα σάντουιτς εν ριπή οφθαλμού κάτω από τη μπούρκα. Μια σύντομη ξέπνοη μουρμούρα ακούστηκε. Τουλάχιστον μια μπουκιά φαγητού είχε εξασφαλιστεί για τη μέρα. Η εικόνα των γυναικών που ζητιανεύουν καλυμένες πίσω από μια μπούρκα δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Συχνότερα πλησίαζαν χτυπώντας τα παράθυρα του αυτοκινήτου, απλώνοντας το χέρι, μουρμουρίζοντας με παρακλητικό τόνο, επαιτώντας επίμονα. Ένοιωθα τη καρδιά μου να σφίγγεται κάθε φορά, ξέροντας πως κάθε μια θα μπορούσε να εξιστορήσει μια θλιβερή προσωπική ιστορία. Κάποιες φορές τους διναμε λίγα χρήματα, κάποιες άλλες τις απομάκρυναν μ’ευχές του αέρα για τον Αλλαχ, τον Παντελεήμονα και Φιλεύσπλαχνο.
«Κοίτα τα χαρτονομίσματα μικρής αξίας» μου είπε ο Gul. Ξεδίπλωσα ένα ταλαιπωρημένο χαρτονόμισμα των 10 afghani ισότιμης αξίας 15 λεπτών. “Βλέπεις πόσο φθαρμένα είναι; Είναι γιατί τα κρατούν σφιχτά στη παλάμη τους για ώρες οι γυναίκες. Ακόμα κι αυτό το ποσό είναι πολύτιμο γι’αυτές».
Φτάσαμε στο τάφο του Khwaja Ghaltan. Το προσκύνημα ήταν αρκετά λιτό, με το τάφο του Χότζα στην αυλή κάτω από ένα δένδρο όπου προσκυνούσαν οι λιγοστοί επισκέπτες. Εδώ η παράδοση λέει ότι ο Χότζας δεν άντεξε να περπατήσει άλλο σαν αντίκρυσε τα ιερά χώματα της Herat κι έτσι από τον λόφο που βρισκόταν κύλισε στην πλαγιά. Οι προσκυνητές που έρχονται ξαπλώνουν στο έδαφος και κλείνοντας τα μάτια με τα χέρια τους μονολογούν μια σούρα από το Κοράνι, κάνουν μια ευχή και μετά με «θαυμαστό» τρόπο αρχίζουν να κυλούν χωρίς να μπορούν (όπως λένε) να ελέγξουν τον εαυτό τους ή να καταβάλουν προσπάθεια. Ο Gul το έκανε και μου περιέγραψε τη θαυμαστή βιωματική εμπειρία του. Προσωπικά διατήρησα πολλές επιφυλάξεις αν το να ρολάρεις στην κατηφέρεια είναι «το θαύμα», δεν θέλησα να το σχολιάσω όμως, ούτε καν να το αποτολμήσω. Άλλωστε δεν ξέρω αν «το θαύμα» λειτουργεί με το Πάτερ Ημών και διάθεση να γεμίσω μώλωπες και σκόνη δεν είχα.
Με τη μια άκρη του ματιού παρακολουθούσα τον Gul και το ταξιτζή να κυλούν στο έδαφος και με την άλλη παρατηρούσα την ανθρώπινη μπούρκα σιωπηλά καθισμένη στο χώμα δίπλα στην είσοδο να προσδοκά την ελεημοσύνη των προσκυνητών. Κλεφτά αποθανάτισα την εικόνα με το νήπιο παιδί της και γυρνοφέρνει ξυπόλητο μέσα στα πόδια της. Θλίψη με πλημμύρισε ξανά σαν αναλογίστηκα πόσοι αναστεναγμοί απελπισίας, δάκρυα απόγνωσης, μάταιες προσευχές κρύβονται πίσω από ένα κομμάτι βρώμικο ύφασμα. Γυναίκες πεισματικά αθέατες, φυλακισμένες στη αδιέξοδη ζωή τους, αναπνέοντας τον ιδρώτα του κορμιού τους σαν θωρούν το κόσμο μέσα από το παραπέτασμα ενός βέλου.
Ακολούθησε επίσκεψη σε ένα ακόμα τέμενος του οποίου αγνοώ το όνομα. Τριγύρω στο τέμενος υπήρχαν τάφοι προσφάτως αποδημούντων αυτό όμως που μου προκάλεσε εντύπωση ήταν οι ταφόπλακες από λείο μαύρο μάρμαρο με σκαλισμένα ρεαλιστικά τα πρόσωπα των θανόντων. Κάπου εντόπισα και τη φυσιογνωμία ενός παιδιού.
Στο εσωτερικό του τεμένους δέσποζε κεντρικά ο τάφος του αγίου μέσα σένα κουβούκλιο. Πάνω στα παχιά χαλιά οι λιγοστοί ευσεβείς προσκυνητές καθήμενοι οκλαδόν προσεύχονταν. Διαφορετικοί είσοδοι και χώροι προσευχής για άνδρες και γυναίκες. Επισκεφθήκαμε και το souvenir shop του τεμένους. Ο Gul αγόρασε μια περίτεχνα σκαλιστή σούρα από το Κοράνι, εγώ χάζευα τα διάφορα εκθέματα: από δοκίμια εξεχόντων θεολόγων (όπως υπέθετα), μέχρι βιβλία για παιδιά κι από φτηνιάρικα διακοσμητικά μέχρι περίτεχνες ρύσεις του προφήτη τυπωμένες πάνω σε δέρματα ζώων.
Η μπαταρία της φωτογραφικής μου μηχανής άρχισε να πνέει τα λοίσθια κι επειδή είχε σχεδόν μεσημεριάσει κι η ζέστη γινόταν αισθητή, συμφωνήσαμε να κάνουμε μια στάση για ανάπαυλα στο ξενοδοχείο και να συνεχίσουμε την περιήγηση το απόγευμα.
Φρεσκος και με γεμάτη μπαταρία, επισκεφθήκαμε νωρίς το απόγευμα κι άλλα τεμένη, μόνο που αυτά είχαν προφανώς ιστορική αξία για να έχουν μια θέση στους ταξιδιωτικούς οδηγούς. Τα τεμένη Shahzada Abdullah & Qasimχτισμένα στα τέλη του 15ου αιώνα αντικρύζουν το ένα το άλλο. Περιέχουν τους τάφους δύο πριγκήπων, των Abdullah και Qasim. Χτισμένα από τούβλο είχαν λιτό εξωτερικό διάκοσμο, αντίθετα οι εσωτερικοί χώροι ήταν πλούσια διακοσμημένοι με πλακίδια και βαμμένα θολωτά ταβάνια.
Στην σκιερή αυλή του ενός τεμένους ηλικιωμένοι είχαν βρεί την ευκαιρία για ένα υπνάκο. Ζητώντας την άδεια πρώτα, κατάφερα να αποθανατήσω ένα γέροντα που όλη την ώρα έκανε πεντικιουρ. Αφότου τραβήχτηκε η φωτογραφία, έμαθε ότι δεν ήμουν μουσουλμάνος και το μάτι του σκοτείνιασε. «Να τον μυήσεις στο Ισλάμ, να σώσεις τη ψυχή σου» μου είπε ο Gul ότι τον ορμήνεψε.
Συνεχίσαμε στη παλιά πόλη της Herat που είναι η πιο καλοδιατηρημένη παραδοσιακή πόλη στο Αφγανιστάν. Χαρακτηριστική του μεσαιωνικού αστικού σχεδιασμού αποτελείται από τρία κέντρα - το εμπορικό ( Chahar Su), την Ακρόπολη και το θρησκευτικό κέντρο όπου βρίσκεται το Τζαμί της Παρασκευής. Αν και επέζησε του σοβιετικού βομβαρδισμού, εντούτοις δεν τελεί υπό προστασία κι ως εκ τούτου οι αισθητικές παρεμβάσης “ανάπλασης” κατά το δοκούν των κατοίκων κινδυνεύει να την αλλοιώσει. Μόνο το ίδρυμα του Αγά Χάν (ευτυχώς) φροντίζει για τη διάσωση των κτιρίων αναστυλώνοντάς τα με παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής, μεριμνώντας παράλληλα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα σε παραδοσιακά σπίτια.
Ξεκινήσαμε να περπατάμε στο εμπορικό κέντρο όπου μέχρι τη δεκαετία του 1930 οι δρόμοι ήταν θολωτοί. Σ’ενα δρομάκι στρίψαμε σ’ένα λαβύρινθο από δρομάκια και αψίδες όπου πίσω από ψηλούς τοίχους από λάσπη κρύβουν τα σπίτια της πόλης. Η περιπλάνηση στους δρόμους ήταν από τους καλύτερους τρόπους για να πάρω μια γεύση της παραδοσιακής αστικής ζωής της Herat. Τα δρομάκια ήταν σχεδόν ερημικά, που και που μοναχικές φιγούρες πηγαινοέρχονταν σαν φαντάσματα.
Σε κάποια γωνιά συναντήσαμε δυό άντρες που μας έπιασαν τη κουβέντα. Μαθαίνοντας ότι είμαι από την Ελλάδα, φιλοτιμήθηκαν να μας καλέσουν για τσάι και φαγητό στο σπίτι τους. Η άφιξη όμως ενός γηραιότερου τουρμπανιοφόρου δημιούργησε ένταση, κρίνοντας από τον τόνο της φωνής του. Ο Gul προφασίστηκε έλλειψη χρόνου κι αρνήθηκε ευγενικά. «Μάλλον ενοχλήθηκε ο σεβάσμιος γέροντας» σχολίασα στον Gul. «Δεν νομίζω ότι θα χαιρόταν και ιδιαίτερα αν του ζητούσα να τον βγάλω μια φωτογραφία». «Ούτε κατά διάνοια» ανταπάντησε. Από τα μισόλογά του κατάλαβα ότι επέπληξε τους άλλους δυό που έπιασαν κουβεντολόι καταμεσίς του δρόμου με έναν άπιστο. Δεν μπορούσα να φανταστώ την έκρηξη οργής του αν με έβρισκε και εντός οικίας να ρουφάω μακάρια το τσάι μου. Σ’άλλη μια γωνιά έπεσα πάνω στα παιδουλίνια της γειτονιάς, όπως πάντα αεικίνητα και φασαριόζικα. Με φωνές και γέλια αντιμετώπισαν το φακό της μηχανής, άλλα ποζάροντας επιτηδευμένα κι άλλα τρέχοντας να χωθούν στη πόρτα του σπιτιού τους. Σε μια ταράτσα ένας πιτσιρικάς πάλευε να υψώσει το χαρταετό του στον ουρανό.
To πέταγμα του χαρταετού στο Αφγανιστάν είναι μια από τις καθημερινές αγαπημένες ενασχολήσεις των παιδιών και μεγάλων και έχει πάρει διαστάσεις εθνικού σπορ. Εκεί το πέταγμα χαρταετού δεν γίνεται κάθε κούλουμα κι απλώς ομορφαίνει τον ουρανό των πόλεων. Είναι άθλημα με σκληρό ανταγωνισμό. Είναι θέμα τιμής ποιος αναδεικνύεται καλύτερος στη γειτονιά. Τόσο, που οι στενόμυαλοι Ταλιμπάν το είχαν απαγορεύσει κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας.
Αυτή η εκατοντάχρονη παράδοση απέκτησε και χαρακτήρα τέχνης από επιδέξιους κατασκευαστές στα σχέδια και τα μεγέθη των χαρταετών. Ήταν όλοι φτιαγμένοι από πολύχρωμο λεπτό χαρτί με σκελετό από ξύλο μπαμπού. Σήμερα, όπως διαπίστωσα, την αγορά έχουν κατακλύσει φτηνές εισαγώμενες νάυλον απομιμήσεις.
Το πέταγμα χαρταετού απαιτεί τη συνεργασία δύο ατόμων. Ένας ουσιαστικά πετά τον χαρταετό (ο αρχηγός) κι ο άλλος κρατά το charkha, ένα ξύλινο κύλινδρο όπου μαζεύεται το σκοινί και διαπερνάται κατά μήκος από ένα ραβδί. Ο ρόλος του μπορεί φαίνεται επικουρικός, μια λανθασμένη του όμως κίνηση (πχ να μην απελευθερώσει αρκετό σχοινί τη κατάλληλη στιγμή) μπορεί να οδηγήσει σε οδυνηρή ήττα. Και ήττα σημαίνει πτώση του χαρταετού από τον ουρανό. Η πτώση δεν προκαλείται από κακή ισορροπία στα ρεύματα του αέρα αλλά από το κόψιμο του σχοινιού που τον κρατά από αντίπαλο χαρταετό. Το σχοινί είναι φονικό εργαλείο. Το επεξεργάζονται με κόλλα και κομμάτια γυαλιού ώστε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι αντίπαλοι χαρταετοί εμπλέκονται σε μια αερομαχία μέχρις εσχάτων. Τα σχοινιά τους μπερδεύονται μεταξύ τους και ο πιο ικανός αρχηγός με τις καταλληλες κινήσεις επιφέρει το θανάσιμο πλήγμα στον αντίπαλό του.
Ο αγώνας μπορεί να διαρκέσει από ένα κλάσμα του δευτερολέπτου έως και μισή ώρα, ανάλογα με τον άνεμο, την αντοχή του σχοινιού και τις δεξιότητες των χειριστών του. Μόλις οι ηττημένοι του αγώνα χάσουν τον χαρτααετό τους, εκείνος απελευθερώνεται στον αέρα κι ακολουθεί την κατεύθυνση του ανέμου. Το λάφυρο είναι μεγάλη ευκαιρία για κάποιον άλλον να το βρεί και να το πιάσει. Σε κάθε γειτονιά απονέμεται κι ο τίτλος του πρωταθλητή (Sharti) σ 'αυτόν που κερδίζει σε συνεχείς αγώνες χαρταετού.
Στο δρόμο προσπεράσαμε ένα τζαμί όπου έκανα στάση να το φωτογραφίσω. Στην είσοδό του μια παρέα ενηλίκων προσπαθούσε να πείσει ένα μπόμπιρα να με χαιρετήσει μιλώντας μου αγγλικά. Παρά τα γέλια και τις προτροπές με τα σπρωξίματα ο μικρούλης αποδείχθηκε αρκετά ντροπαλός. Του χαμογέλασα αποχαιρετώντας τον, όμως λίγα μέτρα από την έξοδο σταμάτησα στο άκουσμα: “Mister, mister”. Tρέχοντας ο μικρός μου έτεινε ένα κατακόκκινο τριαντάφυλλο χαμογελώντας. Κατασυγκινημένος το πήρα στα χέρια μου. Η αθωότητα δεν πέθανε ακόμα σ’αυτή τη ρημαγμένη γή...
Η εικόνα που δέσποσε σαν βγήκαμε από το λαβύρινθο των στενών της παλιάς πόλης, ήταν της μακραίωνης Ακρόπολης της Herat. Το εντυπωσιακό κτίσμα του 1415, το παλιότερο της πόλης, πιστεύεται ότι χτίστηκε πάνω στα θεμέλια ενός φρουρίου που χτίστηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Κατά τη διάρκεια των αιώνων υπέστει σημαντικότατες φθορές από τους διάφορους κατακτητές, αναστηλώθηκε όμως περίτεχνα την δεκαετία του 1970. Υπήρξε έδρα της εξουσίας, στρατιωτικής φρουράς ακόμα και φυλακή, μέχρι που πριν λίγα χρόνια άνοιξε τις πύλες της και στους κοινούς θνητούς. Κοινός ταξιδιώτης κι εγώ αλλά δεν μπόρεσα να την επισκεφθώ, καθώς η παραμονή μου στη Herat συνέπεσε με ένα διεθνές συνέδριο για την «ασφάλεια» και η αστυνομία πάνοπλη περιφρούρουσε περιμετρικά το χώρο απαγορεύοντας τη πρόσβαση στον οποιονδήποτε.
Απραγοι λοιπόν εγκαταλείψαμε τη περιοχή γύρω από την Ακρόπολη και πριν πάμε οπουδήποτε αλλού ζήτησα από τον Gul να επισκεφθούμε έναν από τους τελευταίους κατασκευαστές χειροποίητου γυαλιού στη Herat.
Ο κύριος Sultan Hamidy ήταν φυσιογνωμία. Κοσμοπολίτης στα νειάτα του. Πάρτυ ατέλειωτα στο σπίτι του με τους περιφερόμενους hippies. Τώρα στα γεράματα περπατά διστατικά και υπό γωνία, εντούτοις παραμένει οξυδερκής και αρχοντάνθρωπος. Τον βρήκα να αναπαύεται με τη παρέα του πάνω στα χαλιά και τις μαξηλάρες στην είσοδο του μαγαζιού του απολαμβάνοντας ένα δροσερό καρπούζι.
Το μαγαζί ένας γοητευτικός αχταρμάς από στοίβες γυαλινων ειδών (ποτήρια, καράφες, κηροπήγια, βάζα) σε διάφορα χρώματα με κυρίαρχο το μπλε, ανάμεσα σε αντίκες κάθε είδους. Ως χειροποίητο κάθε γυάλινο κομμάτι είναι μοναδικό.
Επέλεξα μια όμορφη μπλε καράφα με 8 ποτήρια νερού. Στην Αθήνα έφτασαν σώα τα 5 και η καράφα θρυμματίστηκε άδοξα στο νιπτήρα της κουζίνας.
Αφού μας κέρασε καρπούζι, πόζαρε ως άρχων στη μηχανή μας προσκάλεσε την επομένη να δούμε και το εργαστήρι του.
Με την υπόσχεση ότι θα τον ξαναδούμε, με τα ψώνια ανα χείρας, κάναμε και τη τελευταία στάση της περιήγησης στο πάρκο Takht-e Safar σε ένα λόφο 5 χλμ βόρεια της πόλης. Χτίστηκε σαν κήπος αναψυχής για το σουλτάνο Baiqara τον 14ο αιώνα και είναι μια όαση πρασίνου με θέα στην πόλη. Το πάρκο είναι ένα δημοφιλές μέρος για βόλτα, πικ-νικ ή ένα ρόφημα ειδικά της ώρα του ηλιοβασιλέματος. Μόνο που οι χώροι είναι αυστηρά διαχωρισμένοι για τις οικογένειες και τους εργένηδες.
Περιοριστήκαμε στο κάτω μέρος του λόφου όπου αφού επισκεφθήκαμε ένα μικρό ζωολογικό κήπο μετά την αράξαμε οκλαδόν στο καφέ για να απολαύσουμε το τσάι μας μαζί με ναργιλέ. Δίπλα μας μια παρέα νεαρών ανδρών έπαιζε χαρτιά και μασούσε μανιωδώς λιόσπορους. Ευγενικά πρόσφεραν και σε μας.
Κουβεντιάζοντας υπό τους ήχους κάποιας μακρινής μουσικής, κάποια στιγμή έπεσε το σκοτάδι. Γυρίσαμε στο ξενοδοχείο όπου δεν διαπίστωσα κάποια περίεργη κίνηση πέριξ αυτού. Με ψευδαίσθηση ασφάλειας, γεμάτος εικόνες, έπεσα στο κρεβάτι κι έκλεισα τα μάτια μου.
Μου έμενε μισή μέρα ακόμα στη Herat πριν πάρουμε την απογευματινή πτήση για Κabul.
Ξημέρωνε η τελευταία, αλλά ιδιαίτερη για μένα, ημέρα παραμονής μου στο Αφγανιστάν.
Attachments
Last edited by a moderator:
