dbalats
Member
- Μηνύματα
- 125
- Likes
- 1.240
ΜΕΡΟΣ ΔΕΚΑΤΟ. ΣΤΗΝ ΜΥΘΙΚΗ PESHAWAR
Βραδιάζει πλέον όταν μπαίνουμε στην μυθική Peshawar. Η Peshawar, η αρχέτυπη πόλη των συνόρων που βρίσκεται στην πύλη για το περίφημο Khyber Pass, την ορεινή διάβαση προς το Αφγανιστάν, φέρνει στον νου εικόνες ρομάντσου, ίντριγκας και κινδύνου – άγριους γενειοφόρους οπλισμένους άνδρες να περιφέρονται περήφανα γύρω από την Παλιά Πόλη. Κάποτε τμήμα του θρυλικού Δρόμου του Μεταξιού, η πόλη υπήρξε ένα σπουδαίο εμπορικό κέντρο για αιώνες και σημαντική πύλη για την Ινδική υποήπειρο, που την ταξίδεψαν επιφανείς κατακτητές και εξερευνητές. Οι τύχες της έχουν συχνά συνδεθεί εγγύτερα με τις υποθέσεις στην Καμπούλ, παρά με τις επίπεδες περιοχές του Ινδού και του Punjab, και ακόμη και σήμερα η Πακιστανική κυβέρνηση διατηρεί συχνά μια πολύ λεπτή κυριαρχία στον τοπικό πληθυσμό Παστούν. Η Peshawar έχει αρκετά κτυπηθεί από την βία, αλλά παρότι τα πράγματα παραμένουν ευμετάβλητα στην συνοριακή περιοχή της Khyber Pakhtunkhwa, της οποίας η Peshawar αποτελεί την πρωτεύουσα, πρόσφατες τάσεις δείχνουν μια ελάττωση στην εγκληματικότητα και μια αναζωπύρωση της αστικής ζωής.
Στην είσοδό της Peshawar συναντούμε το Φρούριο Bala Hisar με τα γυμνά του προπύργια. Ο Babur, ο ιδρυτής της δυναστείας των Μογγόλων, έκτισε πρώτα ένα φρούριο εδώ το 1526, αφού κατέλαβε την Peshawar. Αυτό υπήρξε βασιλική κατοικία για την Αφγανική δυναστεία Durrani, και το 1834 ξανακτίσθηκε με λάσπη από τους Σιχ (που αντικαταστάθηκε με τούβλα από τους Βρετανούς). Σήμερα αποτελεί την έδρα του Συνοριακού Σώματος. Συνεχίζουμε για το ξενοδοχείο μας και όταν φθάνουμε έχει νυχτώσει για τα καλά. Έχουμε επιλέξει εξαιρετικό ξενοδοχείο, για λόγους ασφάλειας, δεν είναι δύσκολο να βρεις ακόμη και πεντάστερο στο Πακιστάν σε πολύ καλή τιμή, είναι μια χώρα όπου η πολυτέλεια είναι φθηνή. Κουρασμένοι από την πολύωρη διαδρομή, αλλά και μη θέλοντας να βγούμε αργά το βράδυ στην πόλη αυτή που δεν φημίζεται ιδιαίτερα για την ασφάλειά της, αποφασίζουμε να δειπνήσουμε στο ξενοδοχείο, και πράγματι το δείπνο ήταν εξαιρετικό. Σαν κύριο πιάτο επιλέξαμε για αλλαγή το αγαπημένο μας Κινέζικο Chow Mein, κάποιο τύπο νουντλς με κοτόπουλο (ή και άλλο κρέας), που για κάποιο λόγο παντού στο Πακιστάν το φτιάχνουν καταπληκτικά.
Το Φρούριο Bala Hisar
Το επόμενο πρωί έρχεται ο Farooq για να μας πάρει και προτού μπούμε στην παλιά πόλη, του ζητάμε να μας πάει σε έναν σταθμό λεωφορείων, όχι ότι θέλουμε να τα χρησιμοποιήσουμε για κάποια διαδρομή, αλλά για να τα φωτογραφίσουμε και να τα θαυμάσουμε από κοντά. Πολλά τοπικά λεωφορεία στο Πακιστάν, και ιδιαίτερα στην περιοχή της Peshawar αλλά και του Punjab, είναι διακοσμημένα με την αποκαλούμενη “τέχνη φορτηγού”. Οι Πακιστανοί λατρεύουν την τέχνη. Τους αρέσει να εκφράζουν τις απόψεις τους και τις επιθυμίες τους μέσα από έργα ζωγραφικής. Δεν χρειάζεται να περπατήσεις προς την τέχνη για να ευφρανθούν οι οφθαλμοί σου, η τέχνη θα έρθει προς τα εσένα! Τα λεωφορεία και τα φορτηγά χρησιμοποιούνται εκτεταμένα ως καμβάδες από τους τεχνίτες για να εκφράσουν τα αισθήματά τους. Κανονικά λεωφορεία και φορτηγά μεταφορών μετασχηματίζονται σε παλλόμενα έργα αυτό-έκφρασης. Από τις αγορές των πόλεων έως τις εκτεταμένες φάρμες, περίτεχνα διακοσμημένα φορτηγά, λεωφορεία, τρίκυκλα-ταξί και μοτοσυκλέτες διακοσμούν το τοπίο. Αυτή είναι η τέχνη φορτηγού του Πακιστάν, η οποία χρονολογείται από το 1940, αρχικά με μινιμαλιστικά σχέδια που χρησίμευαν σαν έκφραση της θρησκευτικής ταυτότητας. Προς το τέλος της δεκαετίας, τα πορτραίτα επεκτάθηκαν συμπεριλαμβάνοντας ολόκληρα τοπία, και φανταστικά δημιουργήματα, όπως ιπτάμενα άλογα και καμαρωτά παγώνια. Η τέχνη φορτηγού ενισχύθηκε ανταποκρινόμενη στην ψυχεδελική πόπ αρτ που κυριάρχησε στην δεκαετία του 1960, με τους καλλιτέχνες να ενσωματώνουν απεικονίσεις πολιτικών ηγετών και εμβλημάτων της ποπ κουλτούρας στα έργα τους.
Καθώς το μέσον κέρδιζε σε δημοφιλία, οι ζωγράφοι έγιναν αναπόσπαστο μέρος των εργαστηρίων και των φαγάδικων στις άκρες των δρόμων. Σήμερα, το να αποφασίσεις πως θα διακοσμήσεις ένα φορτηγό ή λεωφορείο, ίσως είναι το σημαντικότερο μέρος της ιδιοκτησίας του. Οι διακοσμήσεις είναι προσωπικές παραστάσεις, προσεκτικά σχεδιασμένες μεταξύ των ιδιοκτητών και των καλλιτεχνών, έτσι που κανένα μέρος του αυτοκινήτου να μην μένει ανέγγιχτο από το χρώμα. Μπογιά, ξύλο και μέταλλο συνδυάζονται ώστε να δημιουργούν διδακτικά πορτραίτα, κυκλικά καλλιγραφήματα, και περίτεχνους γεωμετρικούς γρίφους και ανθικά σχέδια. Η τέχνη φορτηγού έμεινε σχετικά αφανής στον Δυτικό κόσμο, μέχρι το 1970, όταν οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι τουρίστες έφερναν πίσω φωτογραφίες από τα πολύχρωμα οχήματα. Τότε, στην δεκαετία του 1980, η Πακιστανική κυβέρνηση κεφαλαιοποίησε την μοναδική αυτή μορφή τέχνης, οργανώνοντας εκθέσεις τέχνης φορτηγού. Η τέχνη φορτηγού είναι σήμερα ένα δημοφιλές Πακιστανικό προϊόν εξαγωγής, εμπνέοντας παιχνίδια, έπιπλα, και σειρές ρούχων στο Πακιστάν και στην Βρετανία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνηση του Πακιστάν και επιχειρηματίες άρχισαν να διοργανώνουν εκθέσεις τέχνης φορτηγού και στο εξωτερικό και γύρω στο 2000, το είδος είχε καθιερωθεί σαν μιά συναρπαστική και ενθουσιώδης μορφή λαϊκής τέχνης από το Πακιστάν.
Τα πολύχρωμα λεωφορεία της Peshawar
Μετά τον σταθμό των λεωφορείων που βρίσκεται στα περίχωρα και αφού έχουμε βγάλει άφθονες φωτογραφίες, παίρνουμε τον δρόμο για το κέντρο, για την παλιά πόλη. Φθάνοντας στην Peshawar σήμερα, έχεις να αντιμετωπίσεις το χάος, την συμφόρηση και την μόλυνση, που αποτελούν αναπόφευκτες πτυχές μιας μεγαλούπολης. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι ερωτεύονται γρήγορα το μέρος. Δεν είναι για τα σπουδαία αξιοθέατα, που δεν υπάρχουν πολλά κατα την παραδοσιακή αντίληψη – είναι για την ατμόσφαιρα του τόπου και, ιδιαιτέρως, για τα γοητευτικά παζάρια της Παλιάς Πόλης, που σφύζουν με ένα σχεδόν απτό συναίσθημα ζωντάνιας και ενθουσιασμού. Τα σαμοβάρια ετοιμάζουν πράσινο τσάϊ σε μικροσκοπικά επισμαλτωμένα σκεύη, τα οποία πρόθυμα αγόρια μεταφέρουν με σπουδή σε ημικλινείς εμπόρους μέσα από μια ατμόσφαιρα παχιά από την μυρωδιά των κεμπάπ, των τρίτροχων ταξί και την κακοφωνία μιας ατέλειωτης παρέλασης της ανθρωπότητας. Ο μοντερνισμός συγκρούεται απότομα με την παράδοση – υπάρχουν περισσότερα τρίτροχα ταξί από καμήλες και τα κινητά τηλέφωνα βρίσκονται παντού, αλλά το παρελθόν της Peshawar παραμένει πειστικό και ορατό. Θα μπορούσες να ξοδέψεις εβδομάδες εξερευνώντας τα στενά σοκάκια και τις σκεπαστές αγορές, κυνηγώντας αφανείς θησαυρούς αρχαίων φυλετικών κοσμημάτων ή παζαρεύοντας για πολύτιμα χαλιά της Κεντρικής Ασίας, αλλά ακόμη και μια-δυό μέρες αν περάσεις εδώ, είναι αρκετές για να ενσωματώσεις κάτι από το ρομάντσο αυτής της ιστορικής πόλης των συνόρων. Μια συντηρητική πόλη, που σφύζει όμως από ζωή, η Peshawar παραμένει ένα μαγευτικό μέρος για να αφήσεις τον εαυτό σου να περιπλανηθεί και να χαθεί, μη λογαριάζοντας τον χρόνο.
Πρώτη μας στάση στην Chowk Yadgar (Πλατεία Μνήμης), ένα φημισμένο ορόσημο στην παλιά τειχισμένη πόλη της Peshawar, που βρίσκεται στο σημείο σύγκλισης διαφόρων μεγάλων δρόμων και παζαριών της παλιάς πόλης. Στο κέντρο της πλατείας βρίσκεται ένα μνημείο που είναι αφιερωμένο στα θύματα της σφαγής του Παζαριού Qissa Khwani το 1930. Η σφαγή της 23ης Απριλίου 1930 ήταν μια από τις καθοριστικές στιγμές της κίνησης ανεξαρτησίας στην Βρετανική Ινδία. Υπήρξε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ των Βρετανών στρατιωτών και διαδηλωτών στην πόλη και του μη βιαίου κινήματος Khudai Khidmatgar (υπηρέτες του θεού) του Abdul Ghaffar Khan, κατά της Βρετανο-Ινδικής κυβέρνησης, με έναν απολογισμό νεκρών που εκτιμάται μεταξύ της επίσημης καταμέτρησης στα 20, και του αριθμού των 400 νεκρών που υποστηρίχθηκε από Πακιστανικές και Ινδικές πηγές. Ο φόνος με πυροβολισμούς αόπλων ανθρώπων προκάλεσε διαμαρτυρίες σε όλη την Βρετανική Ινδία και εκτόξευσε την προβολή του νεοσχηματισμένου κινήματος Khudai Khidmatgar. Λίγες εκατοντάδες μέτρα πιό μακριά βρίσκεται ο Πύργος Ρολογιού Cunningham, γνωστός τοπικά σαν "Ghanta Ghar". Κατασκευάσθηκε το 1900 εις ανάμνηση του Διαμαντένιου Ιωβηλαίου (Εξηκοστή Επέτειος) της διακυβέρνησης της Βασίλισσας Βικτωρίας και πήρε την ονομασία του από τον Sir George Cunningham, πρώην Βρετανό κυβερνήτη και πολιτικό στην περιφέρεια.
Μνημείο αφιερωμένο στα θύματα της σφαγής του Παζαριού Qissa Khwani, Πλατεία Chowk Yadgar (Πλατεία Μνήμης), Peshawar
Πύργος Ρολογιού Cunningham, Peshawar
Δυστυχώς, και εδώ επικρατεί η Ashura και αρκετά μαγαζιά είναι κλειστά, αλλά μερικά παζάρια λειτουργούν και αρχίζουμε την περιήγηση. Είναι αφάνταστη η φιλικότητα των ανθρώπων που μας βλέπουν, όλοι μας χαιρετούν θερμά και βγάζουν αναμνηστικές φωτογραφίες μαζί μας. Μερικοί μας ζητάνε τα προφίλ μας στο Facebook για να δουν τις φωτογραφίες όταν τις ανεβάσουμε! Τίποτε δεν θυμίζει αυτά που έχουμε διαβάσει για την φονταμενταλιστική Peshawar, με τους τρομοκράτες Ισλαμιστές που διώκουν κάθε ξένο επισκέπτη. Φυσικά, έχουν γίνει αρκετές τρομοκρατικές επιθέσεις, ακόμη και στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά οι δράστες ήταν κυρίως Αφγανοί, που περνούν εύκολα από τα κοντινά σύνορα της χώρας τους. Αφγανοί ήταν επίσης και αυτοί που απήγαγαν τον Θανάση Λερούνη, τον δάσκαλο των Kalash. Oι κάτοικοι της Peshawar είναι Παστούν. Έτσι λέγεται η φυλή που κατοικεί στις γειτονικές περιοχές του Αφγανιστάν και του Πακιστάν, που χαρακτηρίζεται από την φυλετική δομή της και την διακυβέρνηση από συμβούλια με γέροντες. Είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, όπως και η πλειοψηφία των κατοίκων του Πακιστάν, και είναι ονομαστοί για το αίσθημα τιμής που τους χαρακτηρίζει. Εάν προσβληθούν είναι ικανοί για τις χειρότερες εκδικητικές πράξεις, αλλά είναι ονομαστοί και για την φιλοξενία τους και την περίθαλψη που παρέχουν σε όσους ανθρώπους την έχουν ανάγκη. Ο οδηγός μας μας πηγαίνει λίγο έξω από την παλιά πόλη, σε ένα παραδοσιακό ρεστωράν για να φάμε το πεντανόστιμο Chapli Kebab, αυτό που λέγεται και Peshawar Kebab επειδή εδώ είναι η καλύτερη περιοχή για να το δοκιμάσεις, ένας τύπος μπιφτεκιού από βοδινό κιμά, που ανακατεύεται με κάποια μπαχάρια, κρεμμύδια και κόλιανδρο. Δυστυχώς τα μουσεία είναι κλειστά λόγω της Ashura και επιστρέφουμε νωρίς στο ξενοδοχείο για ανάπαυση και ύπνο.
Στα παζάρια της Peshawar
Στην Peshawar
Ζωεμπόριο στην Peshawar
Την επόμενη ημέρα έχουμε προγραμματίσει να επισκεφθούμε το ονομαστό Παζάρι των Λαθρεμπόρων (Karkhanai Bazaar), στα περίχωρα της Peshawar. Στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων πωλούνται αγαθά που εισάγονται μέσω του Πακιστάν στο Αφγανιστάν, και τότε επανεισάγονται λαθραία μέσω των Φυλετικών Περιοχών, ώστε να αποφύγουν να πληρώσουν δασμούς, γεγονός που κοστίζει στο Πακιστάν εκατομμύρια δολάρια ετησίως σε χαμένα έσοδα. Πρόκειται για ένα τεράστιο εμπόριο με κάθε τι διαθέσιμο, από μειωμένης τιμής ηλεκτρονικά μέχρι ρούχα και γραφική ύλη. To παζάρι βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα έξω από την πόλη, σε μια περιοχή που λέγεται Karkhanai. Είναι σαν μια μικρή πόλη, ατέλειωτα μαγαζιά, σε μια σειρά πολλών χιλιομέτρων στον κεντρικό δρόμο, ενώ κάθε τόσο υπάρχουν πλατειούλες κάθετα στον δρόμο, και αυτές γεμάτες μαγαζιά. Χιλιάδες κόσμος κυκλοφορεί παντού, ψωνίζοντας ότι μπορεί να φανταστεί κανείς, και τρώγοντας από τους πολλούς υπαίθριους πωλητές που ετοιμάζουν διάφορες λιχουδιές. Τα μαγαζιά είναι θεματικά, άλλες ομάδες μαγαζιών για χρώματα, άλλες για υφάσματα, άλλες για τρόφιμα, άλλες για ηλεκτρονικά. Γενικά μπορείς να βρεις το κάθετι, αρκεί να ρωτήσεις, επειδή το παζάρι είναι χαοτικό. Δυστυχώς, επειδή η αγορά απευθύνεται στους ντόπιους, δεν υπάρχει στέκι με αναμνηστικά. Λίγο πιο πέρα βρίσκονται οι ζωέμποροι, με ολόκληρα κοπάδια από πρόβατα σε περιφραγμένους χώρους, ενώ πιο εκεί συναντάς στην σειρά μια σειρά από χασαποταβέρνες, γεμάτες κόσμο που τρώει. Προχωρούμε σιγά σιγά προς το τέλος του παζαριού, όπου υπάρχει ένα μεγάλο μπλόκο από αστυνομικούς. Ανώφελα κάνει τις διαπραγματεύσεις του ο Farooq, οι αστυνομικοί δεν μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε παρά κάτω. Είναι περιοχή μη προσβάσιμη στους ξένους επισκέπτες, εκεί που γίνεται ελεύθερα το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων. Στο κομμάτι αυτό εισάγονται τα ναρκωτικά από το Αφγανιστάν, και λέγεται ότι από εδώ προέρχεται το 90% της ηρωίνης που εισάγεται στην Ευρώπη. H Πακιστανική κυβέρνηση προσπάθησε το 2007 να καταργήσει το τμήμα αυτό του παζαριού ισοπεδώνοντας όλα τα κτίσματα με μπουλντόζες, αλλά χωρίς επιτυχία, αφού ο υπεύθυνος αστυνομικός διοικητής βρέθηκε νεκρός, μια εβδομάδα μετά, και γρήγορα το παζάρι ξανακτίσθηκε.
Στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων (Karkhanai Bazaar)
Ζωεμποριο στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων
Χασαποταβέρνες στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων
Αφού χαζεύουμε για αρκετές ώρες, κάνοντας και κάποια ψώνια (κυρίως υφάσματα), αποφασίζουμε να φάμε για μεσημέρι. Ο φίλος μου, γνήσιο λαγωνικό όσον αφορά το φαγητό, σταμπάρισε ένα ωραίο φαγάδικο κατά τον ερχομό μας προς το παζάρι. Παίρνουμε λοιπόν τον δρόμο της επιστροφής και σταματάμε σε ένα ωραιότατο και καθαρό εστιατόριο, μάλλον χασαποταβέρνα, αφού στην είσοδο βρίσκεται το κρεοπωλείο, όπου ο χασάπης μας χαιρετάει με ενθουσιασμό και βγαίνει αναμνηστική φωτογραφία μαζί μας. Ο φίλος μου κανονίζει την παραγγελία και μπαίνουμε στο εσωτερικό, όμορφα διακοσμημένο και πεντακάθαρο. Το φαγητό, το συνηθισμένο αρνί ψημένο στα κάρβουνα, καταπληκτικό σε γεύση, ενώ αντί για σαλάτες που δεν έχουμε τολμήσει να φάμε στο ταξίδι μας αυτό, παίρνουμε κάποια φρούτα που τα καθαρίζουμε μόνοι μας. Επιστρέφουμε στην παλιά πόλη όπου κάνουμε πάλι μια μεγάλη βόλτα, επισκεπτόμενοι και το Φρούριο Bala Hisar. Στην πραγματικότητα η πόλη δεν έχει ιδιαίτερα αξιοθέατα αλλά το να απολαμβάνεις τον καφέ σου χαζεύοντας την κίνηση του παζαριού είναι μια ανεκτίμητη εμπειρία. Γυρίζουμε αργά στο ξενοδοχείο και αποσυρόμαστε. Δυστυχώς, οι πόλεις του Πακιστάν δεν είναι για νυχτερινή ζωή, τουλάχιστον όχι για τον συνηθισμένο ξένο επισκέπτη, όπως είμαστε εμείς.
Το Κολέγιο Islamia του Peshawar, ένα από τα παλιότερα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στο Πακιστάν, με τις ιστορικές του ρίζες στην Βρετανική Ινδία
Ο χασάπης στην είσοδο της ταβέρνας μας
Επιστροφή στην Peshawar
Tελευταία μέρα στο Πακιστάν, αφού την μεθεπόμενη πολύ νωρίς, πετάμε για Αθήνα, μέσω Ντόχα. Επιστρέφουμε προς το Ισλαμαμπάντ, μέσω πλέον ενός κανονικού αυτοκινητοδρόμου, αλλά αυτή την φορά θα μείνουμε στην γειτονική δίδυμη αδελφή της, την Rawalpindi. Η Rawalpindi είναι μια τυπική μεγάλη Ανατολίτικη πόλη, με χαοτικούς δρόμους, ασφυκτική κυκλοφορία και παζάρια. Όσον αφορά την πρόσβαση στο αεροδρόμιο βολεύει εξ ίσου με το Ισλαμαμπάντ, εφόσον το αεροδρόμιο βρίσκεται στο μέσον μεταξύ των δύο πόλεων, απέχοντας λίγα χιλιόμετρα από την καθεμία. Προτού πάμε όμως στο ξενοδοχείο, επισκεπτόμαστε το αεροδρόμιο για να αλλάξουμε συνάλλαγμα, ώστε αφενός να πληρώσουμε τον οδηγό μας, και αφετέρου να έχουμε χρήματα για την τελευταία ημέρα του ταξιδιού μας. Λόγω της Αshura όλα τα ανταλλακτήρια στην Peshawar ήταν κλειστά και το ίδιο θα ισχύει και για την Rawalpindi, οπότε το αεροδρόμιο είναι η μόνη μας ελπίδα. Το αεροδρόμιο είναι ολοκαίνουργιο και πολυτελέστατο, καμία σχέση με το αεροδρόμιο της Λαχώρης. Ευτυχώς το ανταλλακτήριο λειτουργεί και μετά από έναν γρήγορο υπολογισμό παίρνουμε τα χρήματα που μας χρειάζονται. Αποφασίζουμε μετά, να κάνουμε πάλι ένα γρήγορο οδικό τουρ στο Ισλαμαμπάντ, αφού έχουμε αρκετή ώρα διαθέσιμη και να επισκεφθούμε επίσης, ένα αξιοθέατο που δεν είχαμε προλάβει να δούμε κατά την πρώτη επισκεψή μας στην αρχή του ταξιδιού, το Πάρκο Lake View της Λίμνης Rawal, στα βορειοανατολικά της πόλης. Είναι ένα όμορφο πάρκο, με πολλά δέντρα, κήπους, διακοσμημένα μονοπάτια και βάρκες για βαρκάδα στη λίμνη, αλλά η είσοδος είναι τσουχτερή και υπάρχει πάρα πολύς κόσμος, με αποτέλεσμα να μην το ευχαριστιέσαι.
Στάση στην διαδρομή μας προς Iσλαμαμπάντ, με το Prado που χρησιμοποιήσαμε για όλο το ταξίδι
Συνεχίζουμε για την Rawalpindi, και φθάνουμε στο ξενοδοχείο μας, που το έχουμε κλείσει με το Booking. Μεγάλη έκπληξη όμως μας περιμένει, είναι καθαρά τοπικό ξενοδοχείο και κανείς τους δεν μιλάει ούτε λέξη Αγγλικά για συνεννόηση, ενώ οι τουαλέτες του δεν είναι Ευρωπαϊκού τύπου. Διαπραγματεύσεις του Farooq που τελικά συμφωνεί να μεταφερθούμε σε ένα κοντινό ξενοδοχείο, το οποίο τελικά δεν είναι τυπικό ξενοδοχείο, αλλά διαμερίσματα σε έναν όροφο, πολύ καθαρά όμως και με όλες τις ανέσεις. Συμφωνούμε και για το ταξί της πρωινής μεταφοράς μας στο αεροδρόμιο και ήρθε η ώρα να αποχαιρετήσουμε τον Farooq, που θα συνεχίσει για την Λαχώρη, όπου είναι η έδρα του, σύμφωνα με την αρχικό μας διακανονισμό. Του δίνουμε εκτός από την πληρωμή του ταξιδιού μας και το καθιερωμένο μπουρμπουάρ, μιάς και μείναμε αρκετά ευχαριστημένοι, ήταν πολύ καλός οδηγός και 2-3 φορές που έφθασε στα όρια της αντοχής του, μάλλον ήταν απόλυτα δικαιολογημένος. Για δείπνο πηγαίνουμε σε μια γειτονική ταβέρνα, γεμάτη κόσμο, που ετοιμάζουν – τι άλλο; ψητό αρνί στα κάρβουνα. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες ημέρες του ταξιδιού το έχουμε παρακάνει με το φαγητό. Φυσικά ανάμεσα στους πελάτες δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα, ενώ τρώμε με την παρέα δύο αδελφιών Πακιστανών που μας βοήθησαν στην παραγγελία, μορφωμένοι και με άριστη γνώση Αγγλικών και οι δύο, με μεγάλη περιέργεια για εμάς και την χώρα μας. Μας λένε ότι θα πρέπει να επισκεφθούμε και το Καράτσι που είναι πολύ όμορφο, και υποσχόμαστε να το προγραμματίσουμε για την επόμενη φορά. Το Πακιστάν είναι μια χώρα πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και μεγάλη, ένα ταξίδι δεν είναι αρκετό και ελπίζουμε να το επαναλάβουμε.
Σε ταβέρνα στη Rawalpindi
Νωρίς το πρωί έρχεται το ταξί για να μας παραλάβει, λίγο προϊστορικό και κάνοντας κάθε τόσο διακοπές στην διαδρομή μας προς το αεροδρόμιο, αλλά ευτυχώς καταφέραμε να φθάσουμε στην ώρα μας. Άλλο ένα ευχάριστο συμβάν, ο υπάλληλος στο check-in θεώρησε καλό να μας αναβαθμίσει σε business δίχως χρέωση, δυστυχώς όχι για όλη την διαδρομή αλλά μόνο στο πρώτο σκέλος του ταξιδιού μας μέχρι την Ντόχα, αλλά ας μην είμαστε και πλεονέκτες. Μια ωραία λοιπόν πτήση επιστροφής και ένα σπουδαίο και χωρίς απρόοπτα ταξίδι έφθασε στο τέλος του.
Λίγα λόγια ακόμη και για τα logistics του ταξιδιού. Θα τα γράψω κάπως αναλυτικά, επειδή παλιότερα ήρθα σε αντιπαράθεση με τον ιδιοκτήτη κάποιου πρακτορείου στη Βόρεια Ελλάδα, σε συζήτηση σε κάποιο ταξιδιωτικό site για το ταξίδι μου αυτό. Το αποτέλεσμα του διαλόγου ήταν, αντί να απαντήσει ουσιαστικά στην ερώτησή μου γιατί κάποια επιχείρηση να βγάζει 300-400% κέρδος σε μια πάμφθηνη χώρα όπως είναι το Πακιστάν, πουλώντας τάχα προστασία, να με μπλοκάρει! Υπάρχει λοιπόν μια παγίδα στην οποία πέφτουν πολλοί ταξιδιώτες. Οι πράκτορες θέλουν σκόπιμα να περάσουν την άποψη ότι το ομαδικό ταξίδι είναι η πολυτέλεια για τους έχοντες και το ανεξάρτητο είναι για τους "φουκαράδες" που δεν έχουν να ξοδέψουν. Από τη μια οι λεφτάδες που κοιμούνται σε πεντάστερα, ταξιδεύουν με VIP λεωφορεία, και τρώνε σε πλούσιους μπουφέδες, και από την άλλη οι "ταλαίπωροι" που κοιμούνται σε ξενώνες, μετακινούνται με δημόσια μέσα συγκοινωνίας, και τρώνε street food. Ε λοιπόν, ενώ υπάρχουν οι δύο αυτές κατηγορίες (με τεράστια διαφορά οικονομικού κόστους), υπάρχει και μια τρίτη, αυτή στην οποία ανήκω εγώ ταξιδεύοντας τα τελευταία χρόνια, μιας και δεν είμαι αρκετά νέος πια ώστε να ανήκω στην δεύτερη, όπως θα το προτιμούσα. Κάνω λοιπόν ανεξάρτητα ταξίδια χωρίς κανένα συμβιβασμό σε ποιότητα και σε πολύ μικρότερο κόστος από τα πρακτορεία.
Για το συγκεκριμένο ταξίδι: 1. Αεροπορικά με Qatar (και επιστροφή με δωρεάν αναβάθμιση σε business, μου έχει συμβεί κι άλλες φορές για διαφόρους λόγους, σχεδόν ποτέ δεν συμβαίνει σε όσους ταξιδεύουν με πράκτορες). 2. Μετακινήσεις: Ολοκαίνουργιο jeep Prado για δύο άτομα με οδηγό, για όλες τις ημέρες του ταξιδιού, δίχως βανάκια, λεωφορεία κλπ. 3. Ξενοδοχεία: Μείναμε μάλλον στα καλύτερα ξενοδοχεία κάθε πόλης που διανυκτερεύσαμε. 4. Φαγητό: Αντί για χαμηλής ποιότητας φαγητό σε μπουφέδες ξενοδοχείων, η διατροφή μας βασίστηκε σε φρεσκοψημένα κρέατα (αρνί και κοτόπουλο), που βρίσκαμε παντού σε όλη την διαδρομή μας σε εστιατόρια, σε νόστιμα ψάρια από τα ποτάμια του Πακιστάν και σε φρούτα, τα οποία παράγει άφθονα η περιοχή. Ομολογώ ότι αν ήμασταν vegans θα είχαμε πρόβλημα. 5. Αξιοθέατα: Καλύψαμε τα πάντα από όσα καλύπτουν τα γκρουπ και σχεδόν στο ίδιο χρονικό διάστημα, επισκεφθήκαμε επιπλέον την Feisalabad, την Rawalpindi, ανεβήκαμε τον Κarakorum Highway μέχρι τα σύνορα της Κίνας και περιπλανηθήκαμε στο μαγικό Skardu, διαθέτοντας την ευελιξία του ανεξάρτητου ταξιδιώτη. Κόστος; 1000 Ευρώ έκαστος και 600 για το αεροπορικό εισιτήριο, που θα μπορούσε να είναι και αρκετά φθηνότερο, αν το είχαμε κλείσει αρκετά νωρίτερα. Για το κόστος των ομαδικών ταξιδιών από 2-3 ελληνικές εταιρείες που πραγματοποιούν παρόμοιο ταξίδι, πολλαπλασιάστε επί 3! Από εκεί και πέρα, δεν έχω τίποτα με κανένα πρακτορείο, αλλά η γνώμη μου είναι ότι θα πρέπει να περιορίσουν τα κέρδη τους και να αυξήσουν την πελατεία τους, οπότε το συνολικό κέρδος θα είναι το ίδιο, μιας και θα ταξιδεύει περισσότερος κόσμος. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να τους εξαναγκάσει, αυτή είναι η άποψη του ταξιδιώτη και όχι του επιχειρηματία, αλλά κάποτε, προτού καλά καλά το καταλάβουν, θα καλυφθεί το κομάτι αυτό από νεόφερτους στον χώρο. Αυτή η κοροϊδία όμως, των τάχα πανάκριβων υπηρεσιών και διανυκτερεύσεων που προσφέρουν, θα πρέπει κάποτε να τελειώνει.
Ας περάσουμε τώρα στο πιο ουσιαστικό, στις γενικές εντυπώσεις μου από το ταξίδι. Το βόρειο Πακιστάν σαν φύση είναι μαγευτικό, ατέλειωτες οροσειρές, ποτάμια, φαράγγια. Φύση άγρια και συναρπαστική. Δεν έχει την πρασινάδα της Νορβηγίας, της Νέας Ζηλανδίας ή του Καναδά (οι τοπ για εμένα προορισμοί όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον), αλλά πουθενά αλλού δεν θα συναντήσεις την μεγαλοπρέπεια των βουνών του με τα μεγάλα υψόμετρα, τους παγετώνες και τις αλπικές λίμνες του. Το μειονέκτημα, ίσως για μερικούς πλεονέκτημα, είναι οι πολύ επικίνδυνοι δρόμοι του, στενοί, με κακό οδόστρωμα, χαραγμένοι σε κάθετες πλαγιές με μεγάλους γκρεμούς να χάσκουν από κάτω, πάντοτε όμως σε ένα εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον. Συχνά αισθάνεσαι ότι κινδυνεύεις πραγματικά, ιδίως εάν τύχεις σε περίοδο που ο καιρός δεν είναι καλός. Τελευταία έχει αρχίσει εντατικά η βελτίωση του οδικού δικτύου, με την βοήθεια Κινεζικών εταιρειών, και ίσως σε λίγα χρόνια οι δρόμοι αυτοί να είναι παρελθόν. Όσον αφορά τις πόλεις που είδα, η Λαχώρη είναι η κλασσική ανατολίτικη μεγαλούπολη, εμένα μου θύμισε πολύ Ινδία, όπως και η Feisalabad, ενώ το Ισλαμαμπάντ είναι σχεδόν δυτικό. Η Peshawar είναι η πόλη με μοναδικό χρώμα, που αξίζει κανείς να μείνει λίγο παραπάνω, για να απολαύσει το πραγματικό Πακιστάν, με τα παζάρια, τις ζωοπανηγύρεις, τα κεμπαπτζίδικα, τα πολύχρωμα λεωφορεία και φορτηγά. Τέλος, οι Πακιστανοί ήταν η μεγάλη έκπληξη, από τους πιο φιλικούς λαούς που έχω συναντήσει, ιδίως στην επαρχία, συντηρητικοί μεν όσον αφορά τις γυναίκες και την ενδυμασία, σαν τυπική Μουσουλμανική χώρα, αλλά ανοιχτοί και εγκάρδιοι, φιλόξενοι και κοινωνικοί. Ούτε για μια στιγμή δεν αισθανθήκαμε να κινδυνεύουμε, ίσως παλιότερα να υπήρχαν αρκετά τρομοκρατικά χτυπήματα, αλλά τελευταία φαίνεται ότι η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί. Το Πακιστάν είναι μια χώρα που θα ήθελα να ξαναπάω, για να γνωρίσω το Καράτσι και το νότιο τμήμα του, και ελπίζω να μπορέσω σύντομα να το κάνω.
Το σύγχρονο διεθνές αεροδρόμιο του Ισλαμαμπάντ
Βραδιάζει πλέον όταν μπαίνουμε στην μυθική Peshawar. Η Peshawar, η αρχέτυπη πόλη των συνόρων που βρίσκεται στην πύλη για το περίφημο Khyber Pass, την ορεινή διάβαση προς το Αφγανιστάν, φέρνει στον νου εικόνες ρομάντσου, ίντριγκας και κινδύνου – άγριους γενειοφόρους οπλισμένους άνδρες να περιφέρονται περήφανα γύρω από την Παλιά Πόλη. Κάποτε τμήμα του θρυλικού Δρόμου του Μεταξιού, η πόλη υπήρξε ένα σπουδαίο εμπορικό κέντρο για αιώνες και σημαντική πύλη για την Ινδική υποήπειρο, που την ταξίδεψαν επιφανείς κατακτητές και εξερευνητές. Οι τύχες της έχουν συχνά συνδεθεί εγγύτερα με τις υποθέσεις στην Καμπούλ, παρά με τις επίπεδες περιοχές του Ινδού και του Punjab, και ακόμη και σήμερα η Πακιστανική κυβέρνηση διατηρεί συχνά μια πολύ λεπτή κυριαρχία στον τοπικό πληθυσμό Παστούν. Η Peshawar έχει αρκετά κτυπηθεί από την βία, αλλά παρότι τα πράγματα παραμένουν ευμετάβλητα στην συνοριακή περιοχή της Khyber Pakhtunkhwa, της οποίας η Peshawar αποτελεί την πρωτεύουσα, πρόσφατες τάσεις δείχνουν μια ελάττωση στην εγκληματικότητα και μια αναζωπύρωση της αστικής ζωής.
Στην είσοδό της Peshawar συναντούμε το Φρούριο Bala Hisar με τα γυμνά του προπύργια. Ο Babur, ο ιδρυτής της δυναστείας των Μογγόλων, έκτισε πρώτα ένα φρούριο εδώ το 1526, αφού κατέλαβε την Peshawar. Αυτό υπήρξε βασιλική κατοικία για την Αφγανική δυναστεία Durrani, και το 1834 ξανακτίσθηκε με λάσπη από τους Σιχ (που αντικαταστάθηκε με τούβλα από τους Βρετανούς). Σήμερα αποτελεί την έδρα του Συνοριακού Σώματος. Συνεχίζουμε για το ξενοδοχείο μας και όταν φθάνουμε έχει νυχτώσει για τα καλά. Έχουμε επιλέξει εξαιρετικό ξενοδοχείο, για λόγους ασφάλειας, δεν είναι δύσκολο να βρεις ακόμη και πεντάστερο στο Πακιστάν σε πολύ καλή τιμή, είναι μια χώρα όπου η πολυτέλεια είναι φθηνή. Κουρασμένοι από την πολύωρη διαδρομή, αλλά και μη θέλοντας να βγούμε αργά το βράδυ στην πόλη αυτή που δεν φημίζεται ιδιαίτερα για την ασφάλειά της, αποφασίζουμε να δειπνήσουμε στο ξενοδοχείο, και πράγματι το δείπνο ήταν εξαιρετικό. Σαν κύριο πιάτο επιλέξαμε για αλλαγή το αγαπημένο μας Κινέζικο Chow Mein, κάποιο τύπο νουντλς με κοτόπουλο (ή και άλλο κρέας), που για κάποιο λόγο παντού στο Πακιστάν το φτιάχνουν καταπληκτικά.
Το Φρούριο Bala Hisar
Το επόμενο πρωί έρχεται ο Farooq για να μας πάρει και προτού μπούμε στην παλιά πόλη, του ζητάμε να μας πάει σε έναν σταθμό λεωφορείων, όχι ότι θέλουμε να τα χρησιμοποιήσουμε για κάποια διαδρομή, αλλά για να τα φωτογραφίσουμε και να τα θαυμάσουμε από κοντά. Πολλά τοπικά λεωφορεία στο Πακιστάν, και ιδιαίτερα στην περιοχή της Peshawar αλλά και του Punjab, είναι διακοσμημένα με την αποκαλούμενη “τέχνη φορτηγού”. Οι Πακιστανοί λατρεύουν την τέχνη. Τους αρέσει να εκφράζουν τις απόψεις τους και τις επιθυμίες τους μέσα από έργα ζωγραφικής. Δεν χρειάζεται να περπατήσεις προς την τέχνη για να ευφρανθούν οι οφθαλμοί σου, η τέχνη θα έρθει προς τα εσένα! Τα λεωφορεία και τα φορτηγά χρησιμοποιούνται εκτεταμένα ως καμβάδες από τους τεχνίτες για να εκφράσουν τα αισθήματά τους. Κανονικά λεωφορεία και φορτηγά μεταφορών μετασχηματίζονται σε παλλόμενα έργα αυτό-έκφρασης. Από τις αγορές των πόλεων έως τις εκτεταμένες φάρμες, περίτεχνα διακοσμημένα φορτηγά, λεωφορεία, τρίκυκλα-ταξί και μοτοσυκλέτες διακοσμούν το τοπίο. Αυτή είναι η τέχνη φορτηγού του Πακιστάν, η οποία χρονολογείται από το 1940, αρχικά με μινιμαλιστικά σχέδια που χρησίμευαν σαν έκφραση της θρησκευτικής ταυτότητας. Προς το τέλος της δεκαετίας, τα πορτραίτα επεκτάθηκαν συμπεριλαμβάνοντας ολόκληρα τοπία, και φανταστικά δημιουργήματα, όπως ιπτάμενα άλογα και καμαρωτά παγώνια. Η τέχνη φορτηγού ενισχύθηκε ανταποκρινόμενη στην ψυχεδελική πόπ αρτ που κυριάρχησε στην δεκαετία του 1960, με τους καλλιτέχνες να ενσωματώνουν απεικονίσεις πολιτικών ηγετών και εμβλημάτων της ποπ κουλτούρας στα έργα τους.
Καθώς το μέσον κέρδιζε σε δημοφιλία, οι ζωγράφοι έγιναν αναπόσπαστο μέρος των εργαστηρίων και των φαγάδικων στις άκρες των δρόμων. Σήμερα, το να αποφασίσεις πως θα διακοσμήσεις ένα φορτηγό ή λεωφορείο, ίσως είναι το σημαντικότερο μέρος της ιδιοκτησίας του. Οι διακοσμήσεις είναι προσωπικές παραστάσεις, προσεκτικά σχεδιασμένες μεταξύ των ιδιοκτητών και των καλλιτεχνών, έτσι που κανένα μέρος του αυτοκινήτου να μην μένει ανέγγιχτο από το χρώμα. Μπογιά, ξύλο και μέταλλο συνδυάζονται ώστε να δημιουργούν διδακτικά πορτραίτα, κυκλικά καλλιγραφήματα, και περίτεχνους γεωμετρικούς γρίφους και ανθικά σχέδια. Η τέχνη φορτηγού έμεινε σχετικά αφανής στον Δυτικό κόσμο, μέχρι το 1970, όταν οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι τουρίστες έφερναν πίσω φωτογραφίες από τα πολύχρωμα οχήματα. Τότε, στην δεκαετία του 1980, η Πακιστανική κυβέρνηση κεφαλαιοποίησε την μοναδική αυτή μορφή τέχνης, οργανώνοντας εκθέσεις τέχνης φορτηγού. Η τέχνη φορτηγού είναι σήμερα ένα δημοφιλές Πακιστανικό προϊόν εξαγωγής, εμπνέοντας παιχνίδια, έπιπλα, και σειρές ρούχων στο Πακιστάν και στην Βρετανία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνηση του Πακιστάν και επιχειρηματίες άρχισαν να διοργανώνουν εκθέσεις τέχνης φορτηγού και στο εξωτερικό και γύρω στο 2000, το είδος είχε καθιερωθεί σαν μιά συναρπαστική και ενθουσιώδης μορφή λαϊκής τέχνης από το Πακιστάν.
Τα πολύχρωμα λεωφορεία της Peshawar
Μετά τον σταθμό των λεωφορείων που βρίσκεται στα περίχωρα και αφού έχουμε βγάλει άφθονες φωτογραφίες, παίρνουμε τον δρόμο για το κέντρο, για την παλιά πόλη. Φθάνοντας στην Peshawar σήμερα, έχεις να αντιμετωπίσεις το χάος, την συμφόρηση και την μόλυνση, που αποτελούν αναπόφευκτες πτυχές μιας μεγαλούπολης. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι ερωτεύονται γρήγορα το μέρος. Δεν είναι για τα σπουδαία αξιοθέατα, που δεν υπάρχουν πολλά κατα την παραδοσιακή αντίληψη – είναι για την ατμόσφαιρα του τόπου και, ιδιαιτέρως, για τα γοητευτικά παζάρια της Παλιάς Πόλης, που σφύζουν με ένα σχεδόν απτό συναίσθημα ζωντάνιας και ενθουσιασμού. Τα σαμοβάρια ετοιμάζουν πράσινο τσάϊ σε μικροσκοπικά επισμαλτωμένα σκεύη, τα οποία πρόθυμα αγόρια μεταφέρουν με σπουδή σε ημικλινείς εμπόρους μέσα από μια ατμόσφαιρα παχιά από την μυρωδιά των κεμπάπ, των τρίτροχων ταξί και την κακοφωνία μιας ατέλειωτης παρέλασης της ανθρωπότητας. Ο μοντερνισμός συγκρούεται απότομα με την παράδοση – υπάρχουν περισσότερα τρίτροχα ταξί από καμήλες και τα κινητά τηλέφωνα βρίσκονται παντού, αλλά το παρελθόν της Peshawar παραμένει πειστικό και ορατό. Θα μπορούσες να ξοδέψεις εβδομάδες εξερευνώντας τα στενά σοκάκια και τις σκεπαστές αγορές, κυνηγώντας αφανείς θησαυρούς αρχαίων φυλετικών κοσμημάτων ή παζαρεύοντας για πολύτιμα χαλιά της Κεντρικής Ασίας, αλλά ακόμη και μια-δυό μέρες αν περάσεις εδώ, είναι αρκετές για να ενσωματώσεις κάτι από το ρομάντσο αυτής της ιστορικής πόλης των συνόρων. Μια συντηρητική πόλη, που σφύζει όμως από ζωή, η Peshawar παραμένει ένα μαγευτικό μέρος για να αφήσεις τον εαυτό σου να περιπλανηθεί και να χαθεί, μη λογαριάζοντας τον χρόνο.
Πρώτη μας στάση στην Chowk Yadgar (Πλατεία Μνήμης), ένα φημισμένο ορόσημο στην παλιά τειχισμένη πόλη της Peshawar, που βρίσκεται στο σημείο σύγκλισης διαφόρων μεγάλων δρόμων και παζαριών της παλιάς πόλης. Στο κέντρο της πλατείας βρίσκεται ένα μνημείο που είναι αφιερωμένο στα θύματα της σφαγής του Παζαριού Qissa Khwani το 1930. Η σφαγή της 23ης Απριλίου 1930 ήταν μια από τις καθοριστικές στιγμές της κίνησης ανεξαρτησίας στην Βρετανική Ινδία. Υπήρξε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ των Βρετανών στρατιωτών και διαδηλωτών στην πόλη και του μη βιαίου κινήματος Khudai Khidmatgar (υπηρέτες του θεού) του Abdul Ghaffar Khan, κατά της Βρετανο-Ινδικής κυβέρνησης, με έναν απολογισμό νεκρών που εκτιμάται μεταξύ της επίσημης καταμέτρησης στα 20, και του αριθμού των 400 νεκρών που υποστηρίχθηκε από Πακιστανικές και Ινδικές πηγές. Ο φόνος με πυροβολισμούς αόπλων ανθρώπων προκάλεσε διαμαρτυρίες σε όλη την Βρετανική Ινδία και εκτόξευσε την προβολή του νεοσχηματισμένου κινήματος Khudai Khidmatgar. Λίγες εκατοντάδες μέτρα πιό μακριά βρίσκεται ο Πύργος Ρολογιού Cunningham, γνωστός τοπικά σαν "Ghanta Ghar". Κατασκευάσθηκε το 1900 εις ανάμνηση του Διαμαντένιου Ιωβηλαίου (Εξηκοστή Επέτειος) της διακυβέρνησης της Βασίλισσας Βικτωρίας και πήρε την ονομασία του από τον Sir George Cunningham, πρώην Βρετανό κυβερνήτη και πολιτικό στην περιφέρεια.
Μνημείο αφιερωμένο στα θύματα της σφαγής του Παζαριού Qissa Khwani, Πλατεία Chowk Yadgar (Πλατεία Μνήμης), Peshawar
Πύργος Ρολογιού Cunningham, Peshawar
Δυστυχώς, και εδώ επικρατεί η Ashura και αρκετά μαγαζιά είναι κλειστά, αλλά μερικά παζάρια λειτουργούν και αρχίζουμε την περιήγηση. Είναι αφάνταστη η φιλικότητα των ανθρώπων που μας βλέπουν, όλοι μας χαιρετούν θερμά και βγάζουν αναμνηστικές φωτογραφίες μαζί μας. Μερικοί μας ζητάνε τα προφίλ μας στο Facebook για να δουν τις φωτογραφίες όταν τις ανεβάσουμε! Τίποτε δεν θυμίζει αυτά που έχουμε διαβάσει για την φονταμενταλιστική Peshawar, με τους τρομοκράτες Ισλαμιστές που διώκουν κάθε ξένο επισκέπτη. Φυσικά, έχουν γίνει αρκετές τρομοκρατικές επιθέσεις, ακόμη και στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά οι δράστες ήταν κυρίως Αφγανοί, που περνούν εύκολα από τα κοντινά σύνορα της χώρας τους. Αφγανοί ήταν επίσης και αυτοί που απήγαγαν τον Θανάση Λερούνη, τον δάσκαλο των Kalash. Oι κάτοικοι της Peshawar είναι Παστούν. Έτσι λέγεται η φυλή που κατοικεί στις γειτονικές περιοχές του Αφγανιστάν και του Πακιστάν, που χαρακτηρίζεται από την φυλετική δομή της και την διακυβέρνηση από συμβούλια με γέροντες. Είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, όπως και η πλειοψηφία των κατοίκων του Πακιστάν, και είναι ονομαστοί για το αίσθημα τιμής που τους χαρακτηρίζει. Εάν προσβληθούν είναι ικανοί για τις χειρότερες εκδικητικές πράξεις, αλλά είναι ονομαστοί και για την φιλοξενία τους και την περίθαλψη που παρέχουν σε όσους ανθρώπους την έχουν ανάγκη. Ο οδηγός μας μας πηγαίνει λίγο έξω από την παλιά πόλη, σε ένα παραδοσιακό ρεστωράν για να φάμε το πεντανόστιμο Chapli Kebab, αυτό που λέγεται και Peshawar Kebab επειδή εδώ είναι η καλύτερη περιοχή για να το δοκιμάσεις, ένας τύπος μπιφτεκιού από βοδινό κιμά, που ανακατεύεται με κάποια μπαχάρια, κρεμμύδια και κόλιανδρο. Δυστυχώς τα μουσεία είναι κλειστά λόγω της Ashura και επιστρέφουμε νωρίς στο ξενοδοχείο για ανάπαυση και ύπνο.
Στα παζάρια της Peshawar
Στην Peshawar
Ζωεμπόριο στην Peshawar
Την επόμενη ημέρα έχουμε προγραμματίσει να επισκεφθούμε το ονομαστό Παζάρι των Λαθρεμπόρων (Karkhanai Bazaar), στα περίχωρα της Peshawar. Στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων πωλούνται αγαθά που εισάγονται μέσω του Πακιστάν στο Αφγανιστάν, και τότε επανεισάγονται λαθραία μέσω των Φυλετικών Περιοχών, ώστε να αποφύγουν να πληρώσουν δασμούς, γεγονός που κοστίζει στο Πακιστάν εκατομμύρια δολάρια ετησίως σε χαμένα έσοδα. Πρόκειται για ένα τεράστιο εμπόριο με κάθε τι διαθέσιμο, από μειωμένης τιμής ηλεκτρονικά μέχρι ρούχα και γραφική ύλη. To παζάρι βρίσκεται αρκετά χιλιόμετρα έξω από την πόλη, σε μια περιοχή που λέγεται Karkhanai. Είναι σαν μια μικρή πόλη, ατέλειωτα μαγαζιά, σε μια σειρά πολλών χιλιομέτρων στον κεντρικό δρόμο, ενώ κάθε τόσο υπάρχουν πλατειούλες κάθετα στον δρόμο, και αυτές γεμάτες μαγαζιά. Χιλιάδες κόσμος κυκλοφορεί παντού, ψωνίζοντας ότι μπορεί να φανταστεί κανείς, και τρώγοντας από τους πολλούς υπαίθριους πωλητές που ετοιμάζουν διάφορες λιχουδιές. Τα μαγαζιά είναι θεματικά, άλλες ομάδες μαγαζιών για χρώματα, άλλες για υφάσματα, άλλες για τρόφιμα, άλλες για ηλεκτρονικά. Γενικά μπορείς να βρεις το κάθετι, αρκεί να ρωτήσεις, επειδή το παζάρι είναι χαοτικό. Δυστυχώς, επειδή η αγορά απευθύνεται στους ντόπιους, δεν υπάρχει στέκι με αναμνηστικά. Λίγο πιο πέρα βρίσκονται οι ζωέμποροι, με ολόκληρα κοπάδια από πρόβατα σε περιφραγμένους χώρους, ενώ πιο εκεί συναντάς στην σειρά μια σειρά από χασαποταβέρνες, γεμάτες κόσμο που τρώει. Προχωρούμε σιγά σιγά προς το τέλος του παζαριού, όπου υπάρχει ένα μεγάλο μπλόκο από αστυνομικούς. Ανώφελα κάνει τις διαπραγματεύσεις του ο Farooq, οι αστυνομικοί δεν μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε παρά κάτω. Είναι περιοχή μη προσβάσιμη στους ξένους επισκέπτες, εκεί που γίνεται ελεύθερα το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων. Στο κομμάτι αυτό εισάγονται τα ναρκωτικά από το Αφγανιστάν, και λέγεται ότι από εδώ προέρχεται το 90% της ηρωίνης που εισάγεται στην Ευρώπη. H Πακιστανική κυβέρνηση προσπάθησε το 2007 να καταργήσει το τμήμα αυτό του παζαριού ισοπεδώνοντας όλα τα κτίσματα με μπουλντόζες, αλλά χωρίς επιτυχία, αφού ο υπεύθυνος αστυνομικός διοικητής βρέθηκε νεκρός, μια εβδομάδα μετά, και γρήγορα το παζάρι ξανακτίσθηκε.
Στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων (Karkhanai Bazaar)
Ζωεμποριο στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων
Χασαποταβέρνες στο Παζάρι των Λαθρεμπόρων
Αφού χαζεύουμε για αρκετές ώρες, κάνοντας και κάποια ψώνια (κυρίως υφάσματα), αποφασίζουμε να φάμε για μεσημέρι. Ο φίλος μου, γνήσιο λαγωνικό όσον αφορά το φαγητό, σταμπάρισε ένα ωραίο φαγάδικο κατά τον ερχομό μας προς το παζάρι. Παίρνουμε λοιπόν τον δρόμο της επιστροφής και σταματάμε σε ένα ωραιότατο και καθαρό εστιατόριο, μάλλον χασαποταβέρνα, αφού στην είσοδο βρίσκεται το κρεοπωλείο, όπου ο χασάπης μας χαιρετάει με ενθουσιασμό και βγαίνει αναμνηστική φωτογραφία μαζί μας. Ο φίλος μου κανονίζει την παραγγελία και μπαίνουμε στο εσωτερικό, όμορφα διακοσμημένο και πεντακάθαρο. Το φαγητό, το συνηθισμένο αρνί ψημένο στα κάρβουνα, καταπληκτικό σε γεύση, ενώ αντί για σαλάτες που δεν έχουμε τολμήσει να φάμε στο ταξίδι μας αυτό, παίρνουμε κάποια φρούτα που τα καθαρίζουμε μόνοι μας. Επιστρέφουμε στην παλιά πόλη όπου κάνουμε πάλι μια μεγάλη βόλτα, επισκεπτόμενοι και το Φρούριο Bala Hisar. Στην πραγματικότητα η πόλη δεν έχει ιδιαίτερα αξιοθέατα αλλά το να απολαμβάνεις τον καφέ σου χαζεύοντας την κίνηση του παζαριού είναι μια ανεκτίμητη εμπειρία. Γυρίζουμε αργά στο ξενοδοχείο και αποσυρόμαστε. Δυστυχώς, οι πόλεις του Πακιστάν δεν είναι για νυχτερινή ζωή, τουλάχιστον όχι για τον συνηθισμένο ξένο επισκέπτη, όπως είμαστε εμείς.
Το Κολέγιο Islamia του Peshawar, ένα από τα παλιότερα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στο Πακιστάν, με τις ιστορικές του ρίζες στην Βρετανική Ινδία
Ο χασάπης στην είσοδο της ταβέρνας μας
Επιστροφή στην Peshawar
Tελευταία μέρα στο Πακιστάν, αφού την μεθεπόμενη πολύ νωρίς, πετάμε για Αθήνα, μέσω Ντόχα. Επιστρέφουμε προς το Ισλαμαμπάντ, μέσω πλέον ενός κανονικού αυτοκινητοδρόμου, αλλά αυτή την φορά θα μείνουμε στην γειτονική δίδυμη αδελφή της, την Rawalpindi. Η Rawalpindi είναι μια τυπική μεγάλη Ανατολίτικη πόλη, με χαοτικούς δρόμους, ασφυκτική κυκλοφορία και παζάρια. Όσον αφορά την πρόσβαση στο αεροδρόμιο βολεύει εξ ίσου με το Ισλαμαμπάντ, εφόσον το αεροδρόμιο βρίσκεται στο μέσον μεταξύ των δύο πόλεων, απέχοντας λίγα χιλιόμετρα από την καθεμία. Προτού πάμε όμως στο ξενοδοχείο, επισκεπτόμαστε το αεροδρόμιο για να αλλάξουμε συνάλλαγμα, ώστε αφενός να πληρώσουμε τον οδηγό μας, και αφετέρου να έχουμε χρήματα για την τελευταία ημέρα του ταξιδιού μας. Λόγω της Αshura όλα τα ανταλλακτήρια στην Peshawar ήταν κλειστά και το ίδιο θα ισχύει και για την Rawalpindi, οπότε το αεροδρόμιο είναι η μόνη μας ελπίδα. Το αεροδρόμιο είναι ολοκαίνουργιο και πολυτελέστατο, καμία σχέση με το αεροδρόμιο της Λαχώρης. Ευτυχώς το ανταλλακτήριο λειτουργεί και μετά από έναν γρήγορο υπολογισμό παίρνουμε τα χρήματα που μας χρειάζονται. Αποφασίζουμε μετά, να κάνουμε πάλι ένα γρήγορο οδικό τουρ στο Ισλαμαμπάντ, αφού έχουμε αρκετή ώρα διαθέσιμη και να επισκεφθούμε επίσης, ένα αξιοθέατο που δεν είχαμε προλάβει να δούμε κατά την πρώτη επισκεψή μας στην αρχή του ταξιδιού, το Πάρκο Lake View της Λίμνης Rawal, στα βορειοανατολικά της πόλης. Είναι ένα όμορφο πάρκο, με πολλά δέντρα, κήπους, διακοσμημένα μονοπάτια και βάρκες για βαρκάδα στη λίμνη, αλλά η είσοδος είναι τσουχτερή και υπάρχει πάρα πολύς κόσμος, με αποτέλεσμα να μην το ευχαριστιέσαι.
Στάση στην διαδρομή μας προς Iσλαμαμπάντ, με το Prado που χρησιμοποιήσαμε για όλο το ταξίδι
Συνεχίζουμε για την Rawalpindi, και φθάνουμε στο ξενοδοχείο μας, που το έχουμε κλείσει με το Booking. Μεγάλη έκπληξη όμως μας περιμένει, είναι καθαρά τοπικό ξενοδοχείο και κανείς τους δεν μιλάει ούτε λέξη Αγγλικά για συνεννόηση, ενώ οι τουαλέτες του δεν είναι Ευρωπαϊκού τύπου. Διαπραγματεύσεις του Farooq που τελικά συμφωνεί να μεταφερθούμε σε ένα κοντινό ξενοδοχείο, το οποίο τελικά δεν είναι τυπικό ξενοδοχείο, αλλά διαμερίσματα σε έναν όροφο, πολύ καθαρά όμως και με όλες τις ανέσεις. Συμφωνούμε και για το ταξί της πρωινής μεταφοράς μας στο αεροδρόμιο και ήρθε η ώρα να αποχαιρετήσουμε τον Farooq, που θα συνεχίσει για την Λαχώρη, όπου είναι η έδρα του, σύμφωνα με την αρχικό μας διακανονισμό. Του δίνουμε εκτός από την πληρωμή του ταξιδιού μας και το καθιερωμένο μπουρμπουάρ, μιάς και μείναμε αρκετά ευχαριστημένοι, ήταν πολύ καλός οδηγός και 2-3 φορές που έφθασε στα όρια της αντοχής του, μάλλον ήταν απόλυτα δικαιολογημένος. Για δείπνο πηγαίνουμε σε μια γειτονική ταβέρνα, γεμάτη κόσμο, που ετοιμάζουν – τι άλλο; ψητό αρνί στα κάρβουνα. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες ημέρες του ταξιδιού το έχουμε παρακάνει με το φαγητό. Φυσικά ανάμεσα στους πελάτες δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα, ενώ τρώμε με την παρέα δύο αδελφιών Πακιστανών που μας βοήθησαν στην παραγγελία, μορφωμένοι και με άριστη γνώση Αγγλικών και οι δύο, με μεγάλη περιέργεια για εμάς και την χώρα μας. Μας λένε ότι θα πρέπει να επισκεφθούμε και το Καράτσι που είναι πολύ όμορφο, και υποσχόμαστε να το προγραμματίσουμε για την επόμενη φορά. Το Πακιστάν είναι μια χώρα πάρα πολύ ενδιαφέρουσα και μεγάλη, ένα ταξίδι δεν είναι αρκετό και ελπίζουμε να το επαναλάβουμε.
Σε ταβέρνα στη Rawalpindi
Νωρίς το πρωί έρχεται το ταξί για να μας παραλάβει, λίγο προϊστορικό και κάνοντας κάθε τόσο διακοπές στην διαδρομή μας προς το αεροδρόμιο, αλλά ευτυχώς καταφέραμε να φθάσουμε στην ώρα μας. Άλλο ένα ευχάριστο συμβάν, ο υπάλληλος στο check-in θεώρησε καλό να μας αναβαθμίσει σε business δίχως χρέωση, δυστυχώς όχι για όλη την διαδρομή αλλά μόνο στο πρώτο σκέλος του ταξιδιού μας μέχρι την Ντόχα, αλλά ας μην είμαστε και πλεονέκτες. Μια ωραία λοιπόν πτήση επιστροφής και ένα σπουδαίο και χωρίς απρόοπτα ταξίδι έφθασε στο τέλος του.
Λίγα λόγια ακόμη και για τα logistics του ταξιδιού. Θα τα γράψω κάπως αναλυτικά, επειδή παλιότερα ήρθα σε αντιπαράθεση με τον ιδιοκτήτη κάποιου πρακτορείου στη Βόρεια Ελλάδα, σε συζήτηση σε κάποιο ταξιδιωτικό site για το ταξίδι μου αυτό. Το αποτέλεσμα του διαλόγου ήταν, αντί να απαντήσει ουσιαστικά στην ερώτησή μου γιατί κάποια επιχείρηση να βγάζει 300-400% κέρδος σε μια πάμφθηνη χώρα όπως είναι το Πακιστάν, πουλώντας τάχα προστασία, να με μπλοκάρει! Υπάρχει λοιπόν μια παγίδα στην οποία πέφτουν πολλοί ταξιδιώτες. Οι πράκτορες θέλουν σκόπιμα να περάσουν την άποψη ότι το ομαδικό ταξίδι είναι η πολυτέλεια για τους έχοντες και το ανεξάρτητο είναι για τους "φουκαράδες" που δεν έχουν να ξοδέψουν. Από τη μια οι λεφτάδες που κοιμούνται σε πεντάστερα, ταξιδεύουν με VIP λεωφορεία, και τρώνε σε πλούσιους μπουφέδες, και από την άλλη οι "ταλαίπωροι" που κοιμούνται σε ξενώνες, μετακινούνται με δημόσια μέσα συγκοινωνίας, και τρώνε street food. Ε λοιπόν, ενώ υπάρχουν οι δύο αυτές κατηγορίες (με τεράστια διαφορά οικονομικού κόστους), υπάρχει και μια τρίτη, αυτή στην οποία ανήκω εγώ ταξιδεύοντας τα τελευταία χρόνια, μιας και δεν είμαι αρκετά νέος πια ώστε να ανήκω στην δεύτερη, όπως θα το προτιμούσα. Κάνω λοιπόν ανεξάρτητα ταξίδια χωρίς κανένα συμβιβασμό σε ποιότητα και σε πολύ μικρότερο κόστος από τα πρακτορεία.
Για το συγκεκριμένο ταξίδι: 1. Αεροπορικά με Qatar (και επιστροφή με δωρεάν αναβάθμιση σε business, μου έχει συμβεί κι άλλες φορές για διαφόρους λόγους, σχεδόν ποτέ δεν συμβαίνει σε όσους ταξιδεύουν με πράκτορες). 2. Μετακινήσεις: Ολοκαίνουργιο jeep Prado για δύο άτομα με οδηγό, για όλες τις ημέρες του ταξιδιού, δίχως βανάκια, λεωφορεία κλπ. 3. Ξενοδοχεία: Μείναμε μάλλον στα καλύτερα ξενοδοχεία κάθε πόλης που διανυκτερεύσαμε. 4. Φαγητό: Αντί για χαμηλής ποιότητας φαγητό σε μπουφέδες ξενοδοχείων, η διατροφή μας βασίστηκε σε φρεσκοψημένα κρέατα (αρνί και κοτόπουλο), που βρίσκαμε παντού σε όλη την διαδρομή μας σε εστιατόρια, σε νόστιμα ψάρια από τα ποτάμια του Πακιστάν και σε φρούτα, τα οποία παράγει άφθονα η περιοχή. Ομολογώ ότι αν ήμασταν vegans θα είχαμε πρόβλημα. 5. Αξιοθέατα: Καλύψαμε τα πάντα από όσα καλύπτουν τα γκρουπ και σχεδόν στο ίδιο χρονικό διάστημα, επισκεφθήκαμε επιπλέον την Feisalabad, την Rawalpindi, ανεβήκαμε τον Κarakorum Highway μέχρι τα σύνορα της Κίνας και περιπλανηθήκαμε στο μαγικό Skardu, διαθέτοντας την ευελιξία του ανεξάρτητου ταξιδιώτη. Κόστος; 1000 Ευρώ έκαστος και 600 για το αεροπορικό εισιτήριο, που θα μπορούσε να είναι και αρκετά φθηνότερο, αν το είχαμε κλείσει αρκετά νωρίτερα. Για το κόστος των ομαδικών ταξιδιών από 2-3 ελληνικές εταιρείες που πραγματοποιούν παρόμοιο ταξίδι, πολλαπλασιάστε επί 3! Από εκεί και πέρα, δεν έχω τίποτα με κανένα πρακτορείο, αλλά η γνώμη μου είναι ότι θα πρέπει να περιορίσουν τα κέρδη τους και να αυξήσουν την πελατεία τους, οπότε το συνολικό κέρδος θα είναι το ίδιο, μιας και θα ταξιδεύει περισσότερος κόσμος. Φυσικά κανείς δεν μπορεί να τους εξαναγκάσει, αυτή είναι η άποψη του ταξιδιώτη και όχι του επιχειρηματία, αλλά κάποτε, προτού καλά καλά το καταλάβουν, θα καλυφθεί το κομάτι αυτό από νεόφερτους στον χώρο. Αυτή η κοροϊδία όμως, των τάχα πανάκριβων υπηρεσιών και διανυκτερεύσεων που προσφέρουν, θα πρέπει κάποτε να τελειώνει.
Ας περάσουμε τώρα στο πιο ουσιαστικό, στις γενικές εντυπώσεις μου από το ταξίδι. Το βόρειο Πακιστάν σαν φύση είναι μαγευτικό, ατέλειωτες οροσειρές, ποτάμια, φαράγγια. Φύση άγρια και συναρπαστική. Δεν έχει την πρασινάδα της Νορβηγίας, της Νέας Ζηλανδίας ή του Καναδά (οι τοπ για εμένα προορισμοί όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον), αλλά πουθενά αλλού δεν θα συναντήσεις την μεγαλοπρέπεια των βουνών του με τα μεγάλα υψόμετρα, τους παγετώνες και τις αλπικές λίμνες του. Το μειονέκτημα, ίσως για μερικούς πλεονέκτημα, είναι οι πολύ επικίνδυνοι δρόμοι του, στενοί, με κακό οδόστρωμα, χαραγμένοι σε κάθετες πλαγιές με μεγάλους γκρεμούς να χάσκουν από κάτω, πάντοτε όμως σε ένα εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον. Συχνά αισθάνεσαι ότι κινδυνεύεις πραγματικά, ιδίως εάν τύχεις σε περίοδο που ο καιρός δεν είναι καλός. Τελευταία έχει αρχίσει εντατικά η βελτίωση του οδικού δικτύου, με την βοήθεια Κινεζικών εταιρειών, και ίσως σε λίγα χρόνια οι δρόμοι αυτοί να είναι παρελθόν. Όσον αφορά τις πόλεις που είδα, η Λαχώρη είναι η κλασσική ανατολίτικη μεγαλούπολη, εμένα μου θύμισε πολύ Ινδία, όπως και η Feisalabad, ενώ το Ισλαμαμπάντ είναι σχεδόν δυτικό. Η Peshawar είναι η πόλη με μοναδικό χρώμα, που αξίζει κανείς να μείνει λίγο παραπάνω, για να απολαύσει το πραγματικό Πακιστάν, με τα παζάρια, τις ζωοπανηγύρεις, τα κεμπαπτζίδικα, τα πολύχρωμα λεωφορεία και φορτηγά. Τέλος, οι Πακιστανοί ήταν η μεγάλη έκπληξη, από τους πιο φιλικούς λαούς που έχω συναντήσει, ιδίως στην επαρχία, συντηρητικοί μεν όσον αφορά τις γυναίκες και την ενδυμασία, σαν τυπική Μουσουλμανική χώρα, αλλά ανοιχτοί και εγκάρδιοι, φιλόξενοι και κοινωνικοί. Ούτε για μια στιγμή δεν αισθανθήκαμε να κινδυνεύουμε, ίσως παλιότερα να υπήρχαν αρκετά τρομοκρατικά χτυπήματα, αλλά τελευταία φαίνεται ότι η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί. Το Πακιστάν είναι μια χώρα που θα ήθελα να ξαναπάω, για να γνωρίσω το Καράτσι και το νότιο τμήμα του, και ελπίζω να μπορέσω σύντομα να το κάνω.
Το σύγχρονο διεθνές αεροδρόμιο του Ισλαμαμπάντ
Last edited by a moderator:
