Χιλή Το νησί των μυστηρίων

[taver]

Κεφάλαιο 18: Rano Kau

Η Πέμπτη 7/12/2017 ξημέρωσε φυσιολογικά. Αλλά δεν εξελίχθηκε φυσιολογικά, γιατί το πρωϊνάδικο που είχα βρει χθες σήμερα αργούσε να ανοίξει. Πήρα ένα καφέ από… μινι μάρκετ, μάζεψα τα πράγματά μου, και περίμενα την εκδρομή μου να μαζέψει εμένα. Ο καιρός σήμερα ήταν βροχερός, όχι ότι καλύτερο για τους πολωνούς που είχαν κανονίσει βόλτες με άλογα σε κάτι απομακρυσμένες παραλίες και σπηλιές. Μετά από λίγο βέβαια η βροχή σταμάτησε, και άρχισε ο άνεμος….

Το τουρ μου ήρθε και με μάζεψε και πάλι από το ξενοδοχείο. Τρία άτομα θα είμαστε μόνο, συν τον οδηγό και την ξεναγό, οπότε πάμε με μικρό αυτοκίνητο. Τα δυο άλλα άτομα, τα ήξερα. Ήταν ο Wu με τον πατέρα του, που είμασταν και την προηγούμενη μέρα μαζί στο άλλο τουρ. Το σύντομο τουρ σήμερα θα μας φέρει πίσω στη βάση μας σε τρείς ώρες το πολύ, και καλύπτει μια πολύ περιορισμένη περιοχή: Στα νοτιοδυτικά του νησιού, την περιοχή πέρα από το αεροδρόμιο. Ιδού κι ο χάρτης:

Το Rano Kau είναι ένα από τα τρία μεγάλα αρχαία ηφαίστεια στο νησί, και σε ύψος 324 μέτρων έχει μια τεράστια καλντέρα, σε σχήμα σχεδόν τέλειου κύκλου διαμέτρου 1600 μέτρων, που συγκρατεί το νερό της βροχής σε μια μεγάλη λίμνη στο εσωτερικό της, 200 μέτρα περίπου χαμηλότερα από την άκρη της καλντέρας, και με 10 μέτρα βάθος περίπου. Είναι πιθανότατα το πιο εντυπωσιακό φυσικό τοπίο στο νησί.







Είναι εντυπωσιακό και από ψηλά:



Ένα από τα ηφαιστιογενή υλικά που συναντώνται στο ηφαίστειο αυτό είναι ο οψιδιανός. Οι αρχαίοι Rapa Nui το χρησιμοποίησαν σε διάφορες χρήσεις. Για να φτιάχνουν τα μαύρα μάτια των Moai, αλλά και για να κατασκευάζουν εργαλεία – μαχαίρια κλπ, ή ακόμη και όπλα (σύμφωνα με κάποιες από τις θεωρίες).

Στη βόρεια πλευρά του ηφαιστείου, η πλαγιά κατεβαίνει φυσικά, και καταλήγει στο διάδρομο του αεροδρομίου στην τοποθεσία Mataveri. Στις άλλες πλευρές όμως, η θαλασσινή διάβρωση και τα κύματα του ειρηνικού έχουν κάνει τις πλευρές τελείως κάθετες, με γκρεμούς 300 μέτρων, που κάνουν τις πλαγιές του κρατήρα να μοιάζουν με λεπτούς τοίχους. Σε ένα σημείο μάλιστα, η πλαγιά του ηφαιστείου έχει σπάσει και πέσει στη θάλασσα κάτω, δημιουργώντας ένα άνοιγμα 400 μέτρων. Σε μερικές χιλιάδες χρόνια, ίσως έχει γκρεμιστεί και το υπόλοιπο ηφαίστειο.



Η λίμνη στο εσωτερικό της καλντέρας καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από επιπλέοντα «νησάκια» από ψάθες totora, τα οποία νησάκια έχουν βάθος μόλις ένα μέτρο. Ο βυθός της λίμνης όμως, είναι καλυμμένος από ιζήματα που έχουν μαζευτεί με τις εποχές. Αναλύοντας τη λάσπη από εκεί, οι επιστήμονες έχουν μπορέσει να αποδείξουν ότι το νησί ήταν κάποτε καλυμμένο από πυκνή βλάστηση, και να μελετήσουν και τα είδη αυτής.



Αυτή η λίμνη ήταν μια από τις λίγες πηγές φρέσκου νερού για τους κατοίκους του νησιού, και χρησιμοποιούταν για την ύδρευσή τους μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες. Στο νησί δεν υπάρχουν μόνιμες ροές νερού, και γι’ αυτό η ανθρώπινη δραστηριότητα αναπτύχθηκε κυρίως εδώ και δίπλα στις μικρές λίμνες σαν κι αυτή, στο Rano Raraku και στο Ranu Aroi.

Περπατώντας στην άκρη της Καλντέρας, το πρώτο πράγμα που αντιλαμβάνεται κανείς είναι ο άνεμος. Δεν είχα όργανα για να μετρήσω τα μποφόρ, αλλά ήταν πολλά. Πάρα πολλά. Απέχω πάρα πολύ από την κατηγορία «φτερού», κι όμως ο άνεμος κατάφερε να με στείλει ένα μέτρο πιο πέρα κάποια στιγμή.







Το εσωτερικό της καλντέρας, με τοίχους 200 μέτρων να την προστατεύουν από τους ισχυρούς ανέμους, επέτρεπε τη συγκέντρωση της υγρασίας, και λειτουργούσε σαν ένα μεγάλο φυσικό θερμοκήπιο με ευνοϊκό βιοκλίμα για την καλλιέργεια πολλών ειδών λαχανικών, κάποια αυτόχθονα από το νησί και κάποια που μετέφεραν εδώ οι πολυνήσιοι άποικοι.



Όλο αυτό το μεγάλο ηφαίστειο έχει συνδεθεί με την ιστορία του νησιού από την άφιξη των πρώτων αποίκων και μετά. Λέγεται πως ο πρώτος βασιλιάς διάλεξε τη νοτιοανατολική πλευρά της καλντέρας για να περάσει τις τελευταίες μέρες του, μετά το θάνατο της συζύγου του Vakai. Και στις δυο πλευρές του κρατήρα, έχουν βρεθεί θεμέλια σπιτιών, σπηλιές, ερείπια από Ahu, αλλά και αρκετά πετρογλυφικά. Τα περισσότερα από αυτά, σ’ αυτήν την πλευρά του νησιού, έχουν ένα θέμα: Τον άνθρωπο – πουλί. Ένα σχέδιο που απεικονίζει ένα όν που είναι μισός άνθρωπος και μισό πουλί.

 

Προηγούμενο Κεφάλαιο

• 1
• …

  Go to chapter

  Go
• 16
• 17
• 18
• 19
• 20
• 22
• 22

Επόμενο Κεφάλαιο

First Προηγούμενη 18 of 22

Go to chapter

Go

Επόμενη Last

[fenia42]

Ένα μέρος που φαντάζει εξωπραγματικό και πολύ μακρινό. Ελπίζω να αξιωθώ να το επισκεφτώ μια μέρα.Για την ώρα με ταξιδεύει η ιστορία σου.

 

[taver]

Κεφάλαιο 2: Οι δυο ανακαλύψεις

Στην άλλη άκρη τη ηπείρου της Ωκεανίας, σε μια περιοχή από τα νησιά του Σολομώντα στα δυτικά ως την Τόγκα και τη Σαμόα στα ανατολικά, από το 2000 π.χ. ως το 500 π.χ. αναπτύχθηκε ένας πολιτισμός με όνομα Lapita, από τους οποίους λίγα πράγματα διασώζονται σήμερα, κυρίως κάτι χαρακτηριστικά κεραμικά με λεπτές γεωμετρικές τομές. Ήταν οι πρόγονοι των πολυνήσιων και του πολιτισμού τους. Κατά το 500 π.Χ. άνοιξαν πανιά με τα μεγάλα κανό τους, σε μια εκστρατεία εξερεύνησης και αποικισμού προς διάφορες κατευθύνσεις. Από την Τόγκα και τη Σαμόα κινήθηκαν προς τα ανατολικά, αποικώντας περιοχές όπως τα νησιά Cook, τη σημερινή Γαλλική Πολυνησία κ.α. Στις νέες αποικίες τους, πήραν μαζί τους πολλά πολιτιστικά στοιχεία από τους Lapita, αλλά όχι τα κεραμικά, που δεν αποτέλεσαν ποτέ μέρος του πολυνησιακού πολιτισμού. Πέρασαν άλλα 700 χρόνια προτού ανοίξουν και πάλι πανιά για νέες αποικίες ακόμα πιο πέρα, οπότε έφτασαν και αποίκησαν τα απώτερα άκρα της Πολυνησίας. Στα νησιά Hawaii έφτασαν μεταξύ 200 και 400 μ.Χ, στη σημερινή Νέα Ζηλανδία μεταξύ 800 μ.Χ και 1000 μ.Χ., ενώ στο νησί του Πάσχα έφτασαν μεταξύ 800 μ.Χ. και 1200 μ.Χ. Αυτά βέβαια προκύπτουν περισσότερο από τοπικούς θρύλους και από χρονολόγηση σε διάφορα ευρήματα, αλλά δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για τον τόπο προέλευσης.

Πως όμως ταξίδευαν τόσο μεγάλες αποστάσεις προς το άγνωστο; Πρώτα πρώτα, ας μην ξεχνάμε πως ήταν ένας πολιτισμός που είχε μάθει να ζει δίπλα και μαζί με τη Θάλασσα. Ήξεραν να υπολογίζουν τα ναυτικά ρίσκα, ήξεραν να υπολογίζουν τη θέση τους, ήξεραν να ψαρεύουν, ήξεραν να χρησιμοποιούν τα άστρα για οδηγό, και δεν είχαν και το φόβο που είχαν οι αρχαίοι Ευρωπαίοι μήπως πέσουν από την άκρη του κόσμου. Όταν έφταναν κοντά σε κάποια στεριά, πριν ακόμα αυτή φανεί στον ορίζοντα, υπήρχαν σημάδια ότι κάτι υπήρχε: Τα θαλασσοπούλια το απόγευμα γύρναγαν προς τη φωλιά τους, δείχνοντας τους το δρόμο. Τα σύννεφα και οι χρωματισμοί στον ουρανό στον ορίζοντα έδειχναν με καλή πιθανότητα την παρουσία γης. Αλλά και οι αλλαγές στο χρωματισμό των νερών βοηθούσαν, τα ξύλα που τυχόν επέπλεαν, κλπ. Με όλα αυτά τα εργαλεία, οι ναυτικοί μπορούσαν να εντοπίσουν την παρουσία ενός νησιού αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα πριν αυτό φανεί στον ορίζοντα.

Η παραπάνω θεωρία για τις εξερευνήσεις των πολυνήσιων δοκιμάστηκε το 1947 από το Νορβηγό Thor Heyerdahl και 5 ακόμα εξερευνητές, που κατασκεύασαν ένα σκάφος με πρωτόγονα υλικά, με όνομα Kon-Tiki, και ταξίδεψε μ’ αυτό από το Περού ως τα νησιά Tuamotu στη Γαλλική Πολυνησία, αποδεικνύοντας ότι ο διάπλους του ειρηνικού ωκεανού ήταν εφικτός ακόμη και με τα μέσα εκείνης της εποχής, και ότι εκτός από την Πολυνησία δεν αποκλείεται να υπήρχαν και επαφές με τη νότια Αμερική και τους Ίνκα. Η αποστολή του Kon-Tiki καταγράφηκε με κάμερες, για πρώτη φορά στην ιστορία, και το 1951 κέρδισε και το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ. Σήμερα στο Όσλο λειτουργεί ένα εξαιρετικό μουσείο για την αποστολή αυτή.

Ο Heyerdahl μάλιστα το πήγε κι ένα βήματα παρακάτω, διατυπώνοντας τη θεωρία ότι οι πρώτοι έποικοι στο νησί δεν ήταν πολυνήσιοι αλλά νοτιοαμερικάνοι. Παρότι τραβηγμένη η θεωρία, δε μπορεί ούτε κι αυτή να αποκλειστεί.

Το ντοκιμαντέρ του 1950 για την αποστολή αυτή είναι εδώ:

Δεν είναι σίγουρο από πού ξεκίνησαν οι άποικοι το ταξίδι που τους έφερε εδώ, μπορεί να ήρθαν από το Pitcairn, το Mangareva ή τα νησιά Marquesas της Γαλλικής Πολυνησίας, ή από τα νησιά Cook. Ή από το Περού, σύμφωνα με τον Heyerdahl. Από όπου κι αν ξεκίνησαν, έφτασαν στο νησί και έμειναν εκεί, δημιουργώντας ένα χωριστό και εσωστρεφή πολιτισμό, που δεν είχε συχνές (τουλάχιστον) επαφές με τον υπόλοιπο κόσμο, τους Rapa Nui. Το όνομα αυτό, «Rapa Nui» είναι (σήμερα) και το όνομα του νησιού στη γλώσσα τους, που επίσης λέγεται κι αυτή Rapa Nui. Ως πολιτισμός είχαν φυσικά πολλά κοινά στοιχεία με τους πολυνήσιους, από τους οποίους πιθανότατα προήλθαν. Όπως σε όλη την Πολυνησία, η κοινωνία τους ήταν οργανωμένη σε φυλές, με φυλάρχους, και το σύστημα διοίκησής τους βασιζόταν στην τιμή στους προγόνους τους, προς τιμή των οποίων έστηναν αγάλματα (tiki) τα οποία με τη σειρά τους απέδιδαν την ενέργειά τους (mana) στο φύλαρχο και μέσω αυτού στη φυλή εν γένει. Μόνο που οι Rapa Nui αυτό το πήγαν ένα επίπεδο παραπάνω. Τα πολυνησιακά tiki τους αντικαταστάθηκαν από μεγάλα, στιβαρά, πέτρινα αγάλματα, που ονομάζονταν Moai, τα οποία σήμερα κοσμούν ως φωτογραφίες ένα σωρό τουριστικούς και αρχαιολογικούς οδηγούς για το νησί.



Αυτό που πάντως ξέρουμε σίγουρα για το νησί, είναι ότι «ανακαλύφθηκε» για πρώτη φορά από τον Ολλανδό εξερευνητή Jacob Roggeveen, την Κυριακή του (Καθολικού) Πάσχα το 1722, που το ονόμασε «Paasch-Eyland», δηλαδή νησί του Πάσχα στα Ολλανδικά της εποχής. Και μετά την επίσκεψη αυτή, επήλθε η καταστροφή για τους αυτόχθονες. Πολλοί θερίστηκαν από τις μεταδοτικές ασθένειες που έφερναν μαζί τους οι Ευρωπαίοι, για τις οποίες δεν είχαν αναπτύξει αντισώματα και ανοσία. Όταν ο εξερευνητής James Cook επισκέφτηκε το νησί μερικά χρόνια αργότερα, αναφέρει ότι βρήκε σκελετούς εκτεθειμένους και τον πληθυσμό αποδεκατισμένο, κάτι που αρχικά αποδόθηκε σε κανιβαλισμό. Από όσους επέζησαν, αρκετοί μεταφέρθηκαν ως σκλάβοι στη Λατινική Αμερική τα επόμενα χρόνια, με μια μόνο επιδρομή το 1862 να μεταφέρει 1000 Rapa Nui μαζί της, για την παραγωγή guano στα νησιά Chincha του Περού. Μετά ήρθαν και οι Ιεραπόστολοι, Γάλλοι και άλλοι, εκκαθολικίζοντας τον πληθυσμό που απέμεινε.

Ένα πράγμα που οι πολυνήσιοι δεν είχαν ανακαλύψει, όμως, είναι η γραφή (με αστερίσκο εδώ για παρακάτω). Και έτσι, οι λεπτομέρειες των παραδόσεων τους, στα 300 χρόνια επαφής τους με το δυτικό πολιτισμό, σιγά-σιγά χάθηκαν, ιδίως μετά το 19ο αιώνα. Παρότι η γλώσσα τους ζει ακόμα, και οι προφορικές παραδόσεις έχον πλέον καταγραφεί, για τα υπόλοιπα ο λόγος ανήκει στους αρχαιολόγους και τους λοιπούς μελετητές, που δεν έχουν ακόμα απαντήσεις για όλα. Ούτε για το πώς ακριβώς λεγόταν το νησί πριν πατήσουν εδώ οι Ευρωπαίοι δεν είμαστε σίγουροι. Η επιστημονική έρευνα προχωράει μόνο με τα στοιχεία που έχει, και βέβαια συνεχίζεται ακόμα. Και όσο οι απαντήσεις της αργούν, τα μυστήρια του νησιού παραμένουν, και διάφοροι με περισσότερο ή λιγότερο επιστημονικές λύσεις έρχονται να προτείνουν τα σενάριά τους (που ενίοτε περιλαμβάνουν και εξωγήινους). Αυτά που διαβάζετε σ’ αυτή την ιστορία, είναι οι επικρατέστερες σήμερα επιστημονικές θεωρίες, όπως τις κατάλαβα τουλάχιστον. Δεν ήταν οι ίδιες θεωρίες επικρατέστερες πριν λίγα χρόνια, και πιθανώς δε θα είναι οι ίδιες θεωρίες οι επικρατέστερες σε μερικά χρόνια, όταν η επιστημονική έρευνα θα έχει προχωρήσει κι άλλο.

Για το γιατί δεν υπήρχαν ούτε πολλοί κάτοικοι ούτε καθόλου δέντρα στο νησί, όταν έφτασαν οι Ευρωπαίοι, η κλασσική θεωρία λέει πως η κακή διαχείριση των φυσικών πόρων στο νησί, οδήγησε στην εξάντληση της ξυλείας, που με τη σειρά της οδήγησε σε προβλήματα συγκράτησης των νερών της βροχής, αδυναμία να φτιάξουν κανό για ψάρεμα, κλπ.. Η τροφή πια δεν επαρκούσε για όλους, κάτι που οδήγησε σε έναν έντονο και πολυετή πόλεμο. Πολλά Moai γκρεμίστηκαν από τις βάσεις τους κατά τον πόλεμο. Η θεωρία αυτή όμως, που ονομάστηκε «Ecocide», τα τελευταία χρόνια χάνει έδαφος, καθώςέχουν διατυπωθεί και άλλες εξίσου ή περισσότερο πειστικές θεωρίες. Τα δέντρα που υπήρχαν στο νησί, κυρίως φοινικοειδή, δεν ήταν έτσι κι αλλιώς κατάλληλα για δημιουργία κανό, και άρα δεν ήταν απαραίτητα στην οικονομική ζωή του νησιού. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι που έφτασαν εδώ έχουν καταγράψει όρθια Moai στα ημερολόγιά τους. Αντίθετα, έχουν βρεθεί ενδείξεις που μιλάνε για μεγάλο αριθμό αρουραίων στο νησί, που ασφαλώς και μπορούσαν να είναι υπεύθυνοι για την αποψίλωσή του, και μάλλον έφτασαν εδώ μαζί με τις σχεδίες των Πολυνήσιων, όπου μπόρεσαν να πολλαπλασιαστούν χωρίς φυσικό εχθρό. Για την κλασσική θεωρία, υπάρχουν πολλά βιβλία και πηγές, σας προτείνω συνοπτικά το παρακάτω ντοκιμαντέρ:

Πριν λίγα χρόνια, κάποιοι επιστήμονες κατέληξαν σε διαφορετικά συμπεράσματα για το μυστήριο της κατάληξης του πολιτισμού τους. Μπορείτε να δείτε την παρουσίασή τους εδώ:

 

[whoknows]

Εξαιρετικο ταξιδι, το εχω πολλα χρονια στο ρανταρ μου αλλα ακομα δεν εχω βρει την ευκαιρια να το κανω πραγματικοτητα.

Καπου ειχε παρει το ματι μου πριν χρονια για το Kon-Tiki Expedition αλλα δεν ειχε τυχει να δω το ντοκιμαντερ. ευκαιρια λοιπον.

Αναμενω με ιδιαιτερο ενδιαφερον τις λεπτομεριες του ταξιδιου και πολλες φωτογραφιες

 

[taver]

Κεφάλαιο 3: Ιστορία

Υπάρχει μόνο μια αμμώδης παραλία στο νησί, που κατά τα άλλα είναι γεμάτο απότομες βραχώδεις ακτές, η Anakena. Ο θρύλος λέει πως αυτή ήταν το μέρος στο οποίο έφτασε στο νησί ο Hotu Matu’a, ο ιδρυτής του πολιτισμού τους που στη συνέχεια λατρευόταν ως θεότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, η αποστολή περιλάμβανε δυο πλοία – ένα με καπετάνιο τον ίδιο το Hotu Matu’a, κι ένα με καπετάνιο την αδερφή του την Avareipura. Μάλλον ήταν διπλά κανό, όμοια με αυτά που χρησιμοποιούνταν και στην υπόλοιπη Πολυνησία, αν και η μόνη μαρτυρία που έχουμε γι’ αυτά προέρχεται τα σχήματά τους που συναντώνται σε διάφορα – αρκετά μεταγενέστερα – πετρογλυφικά.

O Hotu Matu’a ήταν και ο ιδρυτής μιας δυναστείας στο νησί, με τον τίτλο του Ariki Mau (μεγάλος αρχηγός) να μεταβιβάζεται με κληρονομική ακολουθία στα πρωτότοκα τέκνα. Όταν ήρθαν οι πολυνήσιοι έποικοι, βρήκαν ένα νησί καλυμμένο από παρθένο δάσος, με πολλά φυτά και ζώα, κάποια κοινά με την υπόλοιπη Πολυνησία, και κάποια κοινά με τη Λατινική Αμερική, ενώ υπήρχαν και κάποια φυτά κι ένα είδος φοίνικα που ήταν μοναδικά εδώ στο νησί. Καθένας από τους 6 γιούς του Hotu Matu’a ίδρυσε κι από μια Mata (φυλή, clan), η οποία είχε το δικό της φύλαρχο (Ariki), και η διαβίωση στο νησί συνεχίστηκε με 6 φυλές που ανταγωνίζονταν η μια την άλλη. Ο τίτλος του Ariki Mau ανήκε πάντα σε ένα συγκεκριμένο Mata, αυτό που ίδρυσε ο γιός Miru.

Η προϊστορική ιστορία του νησιού χωρίζεται σε τρείς περιόδους. Η πρώτη περίοδος, η περίοδος της αποίκησης, διήρκησε κάποιους αιώνες, και είναι η περίοδος κατά την οποία ο πληθυσμός του νησιού διαμόρφωσε τη δική του διακριτή ταυτότητα, και άρχισε να ζει με τρόπο διακριτό από την υπόλοιπη Πολυνησία. Στο νησί έφτασαν να υπάρχουν 10 φυλές (Mata), που είχαν χωριστεί σε δυο «συνομοσπονδίες»: Τους Ko tu’u aro, με σχετικά υψηλή θέση στην κοινωνία, που ζούσαν στο δυτικό μέρος του νησιού, και τους πληβείους Hotu Iti στην ανατολική πλευρά. Κάθε Mata περιλάμβανε αρκετά χωριά, κάθε ένα από τα οποία ήταν ένα Ure, με το δικό του μικρό φύλαρχο. Κάθε Ure και κάθε Mata είχε πάντα ένα φύλαρχο (Ariki), ο οποίος πίστευαν πως έλκει τη δύναμή του από τους ημι-θεοποιημένους προγόνους του, που έφταναν και μέχρι τον Hotu Matu’a τον ίδιο.

Μετά την πρώτη περίοδο, ο πολιτισμός στο νησί πέρασε σιγά σιγά στην κλασσική του περίοδο, αποτελέσματα της οποίας είναι τα πασίγνωστα πέτρινα αγάλματα που φέρουν το όνομα «Moai», που αναπαριστούσαν τους παλιότερους αρχηγούς, αλλά κι εκείνους τους πρόγονους του χωριού που είχαν κάνει κάτι που άξιζε τιμές. Ήταν τεράστια, από 2 ως και 10 μέτρα σε ύψος. Τα περισσότερα (κυρίως τα μικρότερα) εμφανίζουν ένα κεφάλι υπερμέγεθες σε σχέση με το σώμα, και είναι κατασκευασμένα από μια ηφαιστειακή πέτρα που μοιάζει οπτικά με βασάλτη. Στη θέση των ματιών τοποθετούνταν ένα λευκό κοράλλι, ενώ οι κόρες των ματιών φτιαχνόταν από οψιδιανό. Και πάνω από το κεφάλι, τοποθετούνταν τα Pukao (περισσότερα γι αυτά παρακάτω). Όσο τα αγάλματα έστεκαν πάνω στα Ahu, έδιναν την «ενέργειά» τους (το mana τους) στους απογόνους τους στο χωριό.

Τα Moai ήταν τοποθετημένα σε συστοιχίες, πάνω σε πέτρινες πλατφόρμες που ονομάζονται “Ahu”, και κοιτάζουν προς τους οικισμούς που υπήρχαν τότε στο νησί. Τα Ahu είχαν επίσης και τελετουργικό ρόλο, ενώ στο λιγοστό χώρο πίσω από αυτά γινόταν και οι καύσεις των νεκρών. Σε όλο το νησί, υπάρχουν 350 τέτοιες πλατφόρμες. Το όλο κατασκεύασμα είναι κοινό σε όλους τους πολυνησιακούς πολιτισμούς: Στη Χαβάη ονομάζονται Heiau, στη Νέα Ζηλανδία ονομάζονται Tu Ahu, στην Ταϊτή και στα νησιά Tuamotu ονομάζονται Marae, και στο αρχιπέλαγο των νησιών Marquises έχουν δυο ονόματα, Me’ae στα νότια νησιά και Ahu στα βόρεια. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις η αρχιτεκτονική ήταν παρόμοια: μια τετράγωνη πλατεία, άλλοτε με τοίχους κι άλλοτε όχι, και μια υπερυψωμένη πλατφόρμα στο ένα άκρο.



Εδώ στο νησί του Πάσχα, τα Ahu έχουν ακόμα πιο συγκεκριμένη δομή. Η πλατφόρμα είναι επικλινής προς τα μπροστά, ενώ στο πίσω μέρος υποστηρίζεται από μεγάλες τετράγωνες πέτρες, από τις οποίες επηρεάστηκε ο Νορβηγός εξερευνητής Thor Heyerdahl (αυτός με το Kon-Tiki) που θεώρησε ότι παραπέμπουν στις κατασκευές των Incas (κάτι που πλέον αμφισβητείται έντονα). Μπροστά από την πλατφόρμα ξεκινούσε μια ράμπα με κλίση, που συνέχιζε πιο μπροστά ως πλατεία. Η περίοδος ονομάστηκε «Περίοδος των Ahu Moai», και διήρκησε ως το 17ο αιώνα.

Μετά την περίοδο Ahu Moai, υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το λόγο που ο πολιτισμός τους άλλαξε. Ακολούθησε μια περίοδος που η προγονολατρεία προς τον Hotu Matu’a εξασθένισε και έδωσε τη θέση της στη λατρεία του «Tangata Manu», του ανθρώπου - πουλί (περισσότερα γι’ αυτή παρακάτω). Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Huri Moai και διήρκεσε ως την εμφάνιση στο νησί των καθολικών ιεραπόστολων το 1864.

Σε όλη τη διάρκεια αυτού του πολιτισμού, η κοινωνία του είδε λίγες αλλαγές. Η οργάνωση της ήταν δομημένη, με ένα σύστημα τάξεων. Στην κορυφή ήταν ο μεγάλος αρχηγός (Ariki Mau, και ακολουθούσαν οι Ariki Paka, που ήταν οι αρχηγοί των Mata και διάφοροι ακόμα αριστοκράτες, κυρίως από τη φυλή των Miru. Όλοι αυτοί είχαν τη δύναμη του mana, που την απέδιδαν στους υπόλοιπους κατοίκους του νησιού, φέρνοντας έτσι πετυχημένες σοδειές, ψαριές κλπ. Ακολουθούσαν οι σοφοί γέροι (Tangata Honui) που συμβούλευαν τους Ariki, και οι μεγάλοι Ιερείς (Ivi Atua). Ακολουθούσαν οι πολέμαρχοι (Matato’a) και οι απλοί πολεμιστές (Paoa). Πιο κάτω ήταν οι μάστορες (Maori) και τέλος το κατώτερο στρώμα ήταν οι Kio: υπηρέτες, πρόσφυγες, σκλάβοι κλπ.

Εκτός από το mana, ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο της πολυνησιακής κουλτούρας που συναντάται κι εδώ, είναι η έννοια του ταμπού, (tapu, στη γλώσσα τους). Διάφορα μέρη, πρόσωπα ή τροφές χαρακτηρίζονταν tapu και έπρεπε να παραμένουν ανέγγιχτα. Ο μεγάλος αρχηγός, για παράδειγμα, ήταν tapu και όποιος τον ακουμπούσε έπρεπε να τιμωρηθεί με θάνατο. Οι πλατφόρμες των ahu με τα στημένα Moai και ο χώρος μπροστά τους ήταν tapu, οι φυτείες πριν την πρώτη σοδειά ήταν tapu, κ.ο.κ.

Η τιμή στους προγόνους, που άφησε πίσω της τα Moai και έκανε γνωστό το νησί συχνά μπερδεύεται και θεωρείται πως ήταν και η θρησκεία των Rapa Nui. Όμως δεν ήταν: Όπως και στην υπόλοιπη Πολυνησία, στο νησί του Πάσχα είχαν οργανωμένη θρησκευτική πίστη σε ένα πολυθεϊστικό σύστημα με δυο επίπεδα θεών: Τους μεγάλους θεούς και τους μικρότερους. Από τους μεγάλους, ξεχωρίζει ο Make Make, ο μεγάλος θεός της δημιουργίας, αναπαραστάσεις του οποίου έχουν βρεθεί σε πάνω από 400 πετρογλυφικά σε όλο το νησί. Είναι τοπική θεότητα εδώ στο νησί, αλλά πιθανότατα σχετίζεται με το θεό Tane που είναι ο θεός της δημιουργίας στην υπόλοιπη Πολυνησία. Άλλες μεγάλες θεότητες ήταν οι Hiro, Tangaroa, Rongo, Tive και Haua. Όλες οι θεότητες μπορούσαν να ενσαρκωθούν σε διάφορες μορφές ζώων ή ακόμα και αντικειμένων.

 

[taver]

Κεφάλαιο 4: Εκτός από τα Moai

Το 1888, η Χιλή που μόλις είχε κερδίσει τον πόλεμο του Ειρηνικού απέναντι στη Βολιβία, αποφάσισε να κυριαρχήσει και στο Νότιο Ειρηνικό, και για να το πετύχει αποφάσισε να προσαρτήσει το νησί. Ούτε η αρχαιολογία, ούτε οι κάτοικοι την ενδιάφεραν τότε, μόνο η δυνατότητά της να ελέγχει τη γύρω περιοχή του ωκεανού. Το 1897 ενοικίασαν το μεγαλύτερο μέρος του νησιού σε μια Αγγλική εταιρία παραγωγής μαλλιού (προβάτων), η οποία εκτόπισε τους κατοίκους της που ζούσαν σε όλο το νησί, περιορίζοντάς τους μόνο σε μια περιοχή. Στην περιοχή εκείνη δημιουργήθηκε η πρωτεύουσα και μοναδικός οικισμός ως και σήμερα στο νησί, η Hanga Roa. Η κατοχή από την εταιρία συνεχίστηκε, με τη Χιλή πρακτικά να αδιαφορεί για τους κατοίκους και τις συνθήκες που επικρατούσαν στο νησί. Τόσο πολύ, που στα τέλη της δεκαετίας του 1930, σε μια περίοδο οικονομικής ανέχειας, οι Χιλιανοί προσέφεραν το νησί προς πώληση στον μεγαλύτερο πλειοδότη, μεταξύ Γερμανίας (του Χίτλερ), Αγγλίας, ΗΠΑ ή Ιαπωνίας. Η πώληση δεν προχώρησε γιατί τους πρόλαβε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Η εταιρία έκανε πρακτικά κουμάντο στο νησί ως ότου αποχώρησαν το 1953, και στη συνέχεια οι Χιλιανοί ανέλαβαν πιο ενεργό ρόλο στη θέση τους. Ούτε τότε όμως βελτιώθηκε η κατάσταση για τους κατοίκους, που συνέχιζαν να είναι πολίτες Β’ κατηγορίες για τη Χιλή, χωρίς δικαίωμα ψήφου, και χωρίς δικαίωμα μετεγκατάστασης στην κυρίως Χιλή (πως αλλάζουν οι καιροί… αλλά περισσότερα γι’ αυτό παρακάτω).

Τα γενετικά χαρακτηριστικά των κατοίκων του νησιού είναι πλέον μια μίξη. Διάφορες μελέτες που προσπαθούσαν να απαντήσουν στο ερώτημα για την προέλευση των αρχαίων Rapa Nui έχουν δώσει αντιφατικά αποτελέσματα ως προς την προέλευσή τους, αλλά μετά από τόσα χρόνια από την ανακάλυψη του νησιού και την προσάρτηση από τη Χιλή, κανείς δε μπορεί να είναι σίγουρος αν τα χαρακτηριστικά του DNA που συναντά σε μια μελέτη είναι όντως αυθεντικά ή προέρχονται από κάποια μεταγενέστερη σύμμειξη. Ωστόσο, το πιθανότερο συμπέρασμα είναι ότι οι αρχαίοι Rapa Nui είχαν πολυνησιακή προέλευση, αλλά είχαν και επαφές με τη Νότια Αμερική των Ίνκα, καθώς συναντάται και έντονο νοτιοαμερικανικό DNA στους σημερινούς «ντόπιους». Δεν ξέρουμε όμως αν η προέλευσή του είναι αρχαία, ή αν υπήρξαν συμμείξεις σ ’αυτούς που επέζησαν από τις επιδημίες, τα σκλαβοπάζαρα κλπ.

Πέρα από τη γενετική τους προέλευση, όμως, όλα τα άλλα εδώ στο νησί ήταν και παραμένουν πολυνησιακά. Η αρχαία τέχνη της διακόσμησης του σώματος με tattoo, που πλέον έχει διαδοθεί σε όλο σχεδόν τον κόσμο, εφαρμοζόταν κι εδώ, όπου έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στη διακόσμηση του προσώπου και είχαν αναπτύξει τα δικά τους σχέδια. Στις τελετές τους χρησιμοποιούσαν body painting.

Το κλίμα εδώ είναι υγρό τροπικό, Οι θερμοκρασίες στο νησί είναι από 15-21 βαθμούς τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ως 20-27 βαθμούς το Φεβρουάριο, ενώ η βροχόπτωση είναι περίπου σταθερή όλο το χρόνο, με λίγη ένταση παραπάνω το Φθινόπωρο (Μάϊο). Οι κλιματολογικές συνθήκες αυτές έκαναν την ανάγκη για ρουχισμό πολύ μικρότερη από άλλα μέρη του κόσμου, και τα λιγοστά ιμάτια των κατοίκων στόχευαν στην ομορφιά τους κι όχι την πρακτική χρησιμότητά τους. Από φτερά και πούπουλα, λοιπόν, πήγαιναν καλά..

Σε όλο το νησί έχουν βρεθεί και αρκετά πετρογλυφικά, από όλες τις περιόδους της προϊστορικής του ιστορίας. Τα περισσότερα αναφέρονται στη θρησκευτική τους πίστη και τις λατρευτικές τους τελετουργίες, και τα πιο συνήθη θέματα είναι ο άνθρωπος-πουλί (περισσότερα παρακάτω), ο θεός Make-Make και τα γυναικεία σεξουαλικά όργανα. Συνήθως τα ζωγράφιζαν στα πλαίσια διαφόρων τελετών, και είχαν να κάνουν με το θέμα της εκάστοτε τελετής (π.χ. τη γονιμότητα).

Τα τελευταία χρόνια, στο νησί έχει συντελεστεί μια «ιστορική» αλλαγή. Εδώ και λίγα χρόνια η διαχείριση του εθνικού πάρκου είχε αρχίσει να περνάει σταδιακά από τη Χιλιανή Κεντρική Κυβέρνηση στην κοινότητα των Rapa Nui, με τη μετάβαση να έχει ολοκληρωθεί λίγες μέρες πριν από την επίσκεψή μου, στις 23/11/2017. Εκείνη τη μέρα, σε μια σεμνή και ταυτόχρονα προεκλογική τελετή, η απερχόμενη πρόεδρος της Χιλής Michelle Bachelet παρέδωσε τη διαχείριση του εθνικού πάρκου στην οργάνωση Ma’u Henua. Ο προεκλογικός χαρακτήρας προκύπτει από τη βιασύνη τους να ολοκληρώσουν τη μετάβαση πριν από το δεύτερο γύρω των προεδρικών εκλογών της Χιλής που έγιναν σε δυο γύρους στις 19/11/2017 και στις 17/12/2017, και την επακόλουθη λήξη της θητείας της κ. Bachelet, καθώς δεν ήταν η ίδια ξανά υποψήφια αλλά υπήρχε άλλος υποψήφιος από το κόμμα της.

H Ma’u Henua είναι μια οργάνωση στην οποία συμμετέχουν οι αυτόχθονες κάτοικοι του νησιού (μόνο), και εκλέγουν μια διοίκηση η οποία τους εκπροσωπεί και πλέον διαχειρίζεται (οικονομικά και όχι μόνο) το εθνικό πάρκο. Μέχρι την ίδρυσή της και την ανάληψη της μεταβατικής συνδιαχείρισης του πάρκου από αυτή το 2016, οι ιθαγενείς δεν είχαν πρακτικά το δικαίωμα να αποκτήσουν γη εκτός του οικισμού της Hanga Roa, καθώς αυτή ανήκε στο εθνικό πάρκο. Δεν είχαν επίσης τη δυνατότητα να διαχειρίζονται τα έσοδα από τα εισιτήρια για το εθνικό πάρκο, καθώς αυτά πήγαιναν σε κοινούς λογαριασμούς με τα έσοδα των πάρκων όλης της υπόλοιπης Χιλής.

Οι αυτόχθονες κάτοικοι του νησιού έχουν έντονο πνεύμα τοπικής (εθνικής υπερηφάνειας και παίρνουν την ιστορία τους πολύ σοβαρά, παρότι η σχεδόν ολική εξαφάνιση του πληθυσμού του νησιού τον προηγούμενο αιώνα και οι επιμιξίες στη συνέχεια έχουν αφήσει εδώ ένα πληθυσμό με μισά πολυνησιακά και μισά λατινοαμερικάνικα χαρακτηριστικά. Μην τους το πείτε κατάμουτρα, αλλά όλα εδώ είναι μια μίξη του Χιλιανού με το Πολυνησιακό στοιχείο.

Το νησί έχει μάλιστα τη δική του σημαία, που απεικονίζει προσεγγιστικά το σχήμα του νησιού, και η οποία επιδεικνύεται ως σύμβολο της τοπικής τους υπερηφάνειας:

Περίπου οι 60% από τους 7,750 κάτοικους (απογραφή 2017) είναι αυτόχθονες, συμμετέχουν στη Ma’u Henua, και έχουν δικαίωμα να κατέχουν γη στο νησί. Οι άλλοι είναι εσωτερικοί μετανάστες από τη Χιλή, και λιγοστοί Ευρωπαίοι που έχουν εγκατασταθεί εδώ. Η μετακίνηση από τη Χιλή εδώ ήταν φυσικά ανέκαθεν εφικτή, αλλά μέχρι την άνοδο του τουρισμού δεν ενδιέφερε και πολλούς – περισσότεροι ενδιαφέρονταν για το αντίθετο. Πλέον όμως, τα τελευταία χρόνια είχε δημιουργηθεί ένα μεγάλο ρεύμα, και πολλοί Χιλιανοί μετακόμιζαν εδώ, καθώς η ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας είχε αυξήσει πολύ τη ζήτηση για εργατικά χέρια. Χρόνια το συζητάγανε, είχαν γίνει και επεισόδια το 2015, αλλά τελικώς η κυβέρνηση της Χιλής αποφάσισε να περάσει ειδική νομοθεσία που θα περιορίζει την εσωτερική μετανάστευση εδώ, σε ένα καθεστώς ανάλογο των νησιών Galapagos στον Ισημερινό. Ο νόμος ψηφίστηκε το 2017, αλλά δεν είχε εφαρμοστεί ακόμα όταν τους επισκέφθηκα.

Το νησί διαθέτει ένα μικρό εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, ένα μικρό νοσοκομείο, σχολείο, κλειστό γυμναστήριο, γήπεδο ποδοσφαίρου (για να μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στη Χιλή), εργοστάσιο ανακύκλωσης, αλλά δε διαθέτει ΧΥΤΑ. Τα απορρίμματα του νησιού (και των τουριστών) στέλνονται στη Χιλή με ειδικά αεροπλάνα cargo, μαζί με τα συμπιεσμένα πακέτα από την ανακύκλωση, προκειμένου να μην επηρεαστεί το εθνικό πάρκο. Το ηλεκτρικό ρεύμα και οι τηλεπικοινωνίες στο νησί επιδοτούνται από την κεντρική κυβέρνηση της Χιλής για να έχουν λογικές τιμές, καθώς το κόστος που υπάρχει για να φτάσουν τα δίκτυα ως εκεί είναι τεράστιο.

 

[taver]

Κεφάλαιο 5: Άφιξη

Η προσγείωση ήταν ομαλότατη, και λίγο μετά είχαμε σταθμεύσει, είχαν έρθει οι σκάλες, και κατεβήκαμε από το αεροπλάνο. Ούτε λόγος για φυσούνες και λεωφορεία, απλώς περπατήσαμε λίγα μέτρα μέχρι το κτήριο του αεροσταθμού. Φαίνεται να είχε βρέξει λίγο νωρίτερα, αλλά είχε σταματήσει η βροχή όταν κατεβήκαμε. Το terminal δεν είναι κλειστό «κουτί», αλλά ανοικτός χώρος, διαμπερής σε πολλά σημεία, με μπόλικη διακόσμηση από ξυλόγλυπτα κατασκευάσματα, αναπαραστάσεις αγαλμάτων κλπ.









Πριν την παραλαβή αποσκευών, υπάρχει μια στάση. Δεν είναι υποχρεωτική, αλλά είναι επιβεβλημένη . Εδώ υπάρχει το ένα από τα δυο γκισέ στο νησί που πουλάνε εισιτήρια για το εθνικό πάρκο του νησιού, που καλύπτει όλους τους αρχαιολογικούς του χώρους. Υπάρχει μια μικρή ουρά, και δυο άνθρωποι που πουλάνε τα εισιτήρια. Η πώληση γίνεται μόνο με μετρητά, και το εισιτήριο κοστίζει 54.000 CLP ή 80 USD. Το εισιτήριο καλύπτει απεριόριστες επισκέψεις για 5 ημέρες σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού, αλλά μόνο μία φορά στον αρχαιολογικό χώρο Orongo (περισσότερα γι’ αυτόν παρακάτω). Παλιά έλεγχος εισιτηρίων γινόταν μόνο στο Orongo, αλλά τώρα γίνεται σε όλα τα σημαντικά sites.







Στην ουρά για τα εισιτήρια ήταν μπροστά κάτι Γάλλοι, κι ακολουθούσαν κάτι Αμερικανοί από το Τέξας, κι εγώ. Ο υπάλληλος εξυπηρέτησε τους Γάλλους σε άπταιστα Γαλλικά, κάτι που εντυπωσίασε τους Αμερικανούς που ακολουθούσαν. «Βλέπω μιλάτε πολλές γλώσσες», λένε στο παλικάρι στο εκδοτήριο. Για να λάβουν την πληρωμένη απάντηση «Μιλάω Rapa Nui, Ισπανικά και Γαλλικά. Και τα κουτσοκαταφέρνω και στα Αγγλικά». Το ίδιο μοτίβο συνεχίστηκε και στη συνέχεια. Όσες μέρες έμεινα εκεί, τα Γαλλικά είχαν γενικά μεγαλύτερη πέραση από τα Αγγλικά. Ίσως να φταίει ότι η κοντινότερη χώρα εδώ είναι η Γαλλία…

Πήρα το εισιτήριο, βαλίτσα δεν είχα για να παραλάβω, οπότε βγήκα αμέσως από το terminal. Μέχρι να τα κάνω όλα αυτά, είχε αρχίσει να βρέχει. Στην έξοδο, με περίμενε ο Alvaro, ο ξενοδόχος μου, με ένα χαρτί με το όνομά μου. Τον μπέρδεψα τον άνθρωπο, τη μια του έστελνα mail ως Konstantinos την άλλη ως Costas, είχε μπερδευτεί και νόμιζε ότι ήμουν άλλο άτομο, αλλά τελικώς του εξήγησα. O Alvaro είναι ντόπιος, Rapa Nui, αλλά έχει ζήσει μια δεκαετία στην Αυστραλία και τα Αγγλικά του είναι άψογα, από τους ελάχιστους ντόπιους που μπόρεσα να κάνω συζήτηση επιπέδου χωρίς πρόβλημα γλώσσας.

Η τελετουργία της υποδοχής ξένων στο νησί, ακολουθεί πολυνησιακές νόρμες, και έτσι ο Alvaro μου πέρασε ένα σπάγκο με ένα φυλακτό γύρω από το λαιμό, πρώτο πράγμα πριν ξεκινήσαμε. Περπατήσαμε ως το αυτοκίνητό του, 15 μέτρα πιο πέρα δηλαδή, για να με πάει ως τα δωμάτια που έχει στο κέντρο της Hanga Roa (800 μέτρα μακριά από το αεροδρόμιο σε ευθεία γραμμή, 1.1 χιλιόμετρο από το δρόμο). H βροχή εν τω μεταξύ σταμάτησε. Με πήγε και μια βόλτα στην πόλη για να μου δείξει τα κατατόπια. Εδώ είναι το Σουπερμάρκετ, εκεί το φαρμακείο, εδώ έχει καλό καφέ, κλπ.. Μου έδειξε και το σχολείο, όπου έχουν επιτέλους καταφέρει κάποια μαθήματα να γίνονται και στη δική τους γλώσσα, τα Rapa Nui, κι όχι όλα στα Ισπανικά μόνο. Και το νεκροταφείο τους, και το μόλο από τον οποίο ξεκινάει όποιος θέλει να κάνει surf ή snorkeling, και το μαγαζί με το καλύτερο χορευτικό σόου αν θέλω να δω.

Κάποιος που έρχεται στο νησί και θέλει να το γυρίσει, έχει δυο επιλογές. Η μία, και μάλλον η καλύτερη, είναι να νοικιάσει ένα αυτοκίνητο και να κινηθεί μ’ αυτό σε όλο το νησί. Πολύ καλή λύση, αλλά όχι για μένα, καθώς από οδήγηση… δεν. Η άλλη, να συμμετάσχει στις οργανωμένες εκδρομές των τουριστικών γραφείων που λειτουργούν. Η σύσταση του Alvaro (και του Lonely Planet, επίσης) είναι το πρακτορείο Kia Koe Tours, με γραφεία μάλιστα ένα τετράγωνο από τα δωμάτια του Alvaro.

Πήγαμε στο ξενοδοχείο του, πάνω στον κεντρικό δρόμο της Hanga Roa, το οποίο λέγεται Inaki Uhi, και μου έδωσε το δωμάτιο μου, ένα ευρύχωρο δωμάτιο, με δυο κρεββάτια, μπάνιο, και WiFi (απαραίτητο, καθώς το σήμα της Movistar έχει μαύρα χάλια). Μαζί με το δωμάτιο, περιλαμβάνεται και πρόσβαση σε μια κοινόχρηστη κουζίνα ανά 2-3 δωμάτια. Τον πλήρωσα κιόλας για να μην τον ψάχνω στο check-out, παρ’ όλα αυτά συνεννοηθήκαμε αν είμαι εκεί στις 13:00 μεθαύριο να με πάει στο αεροδρόμιο (για την πτήση μου στις 14:55). Ο Alvaro δε μένει εδώ, έχει φτιάξει το σπίτι του αρκετά έξω από την πόλη, καθώς δεν αντέχει την κίνηση και το χαμό του κέντρου της πόλης (!), οπότε για ότι τον χρειαστώ μπορώ να τον πετύχω στο whatsapp ή αν είναι ανάγκη να ενοχλήσω τους γονείς του που μένουν δίπλα. Προς το παρόν, θα πάει στο αεροδρόμιο για να παραλάβει τους επόμενους πελάτες του, που έρχονται με την πτήση από Ταϊτή που φτάνει στις 13:00, η οποία σήμερα θα φτάσει πιο νωρίς, μιας κι εμείς τους αδειάσαμε το διάδρομο γρήγορα.



Η Hanga Roa βρίσκεται στην άκρη μιας από τις πλευρές του τρίγωνου νησιού, δίπλα σε αυτό που σήμερα είναι το αεροδρόμιο, και σε ένα από τα 3 παλιά ηφαίστεια. Είναι κτισμένη αραιά, με μπόλικη τροπική βλάστηση, και καταλαμβάνει μεγάλη έκταση για το μέγεθός της. Στο κέντρο της, η οδός Atamu Tekena μαζεύει τη δράση και την κίνηση τη μέρα – το βράδυ πάλι, τα πράγματα είναι… χαλαρά. Ακόμα και τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια είναι διάσπαρτα σε όλη την πόλη, και δεν υπάρχει κάποια γειτονιά «με δράση».





Βγήκα από το ξενοδοχείο, και ξεκίνησα για να πάω να κλείσω κάποιο τουρ. Είχα σταμπάρει κάποια γραφεία και τα είχα σημειώσει στο χάρτη, οπότε πήγα πρώτα σ’ αυτά. Τζίφος όμως, το ένα το βρήκα κλειστό, ενώ το άλλο, το Rapa Nui Travel, δεν είχε εκδρομές που να ταιριάζουν στο δικό μου πρόγραμμα, καθώς δεν έχουν όλα τα γραφεία κάθε μέρα όλες τις εκδρομές τους. Το τελευταίο, το τρέχει ένας Γερμανός που έχει πολιτογραφηθεί Rapa Nui, τόσο που εκδίδει τη μοναδική εφημερίδα στην τοπική γλώσσα του νησιού, κι έχει και το καλύτερο blog με ειδήσεις από το νησί.





Η πρώτη επαφή με την… πόλη είναι περίεργη, καθώς δεν έχει εικόνα ούτε πόλης, αλλά ούτε και τουριστικού resort. Είναι ένα μεγάλο χωριό, με τα μαγαζάκια του, τον κεντρικό του δρόμο, την εκκλησία του… Τελικώς, αφού ρώτησα σε 2-3 γραφεία, τα σταμπαρισμένα και μερικά ακόμα, κατέληξα όντως να κλείσω με το Kia Koe, μια ολοήμερη εκδρομή για την επόμενη μέρα, που γυρνάει τα περισσότερα σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στο νησί, και μια πρωινή για τη μεθεπόμενη, που θα με πάει σε μερικά ακόμα. Από τα σημεία με σημαντικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον έμεναν εκτός εκδρομών δυο, στα οποία αποφάσισα να πάρω ένα ταξί και να πάω, και μερικά ακόμα χαμηλότερης προτεραιότητας, που τα άφησα για την επόμενη επίσκεψή μου στο νησί, αν ποτέ γίνει.







Κάθισα να πιώ ένα καφέ σε μια βεράντα (με τοπικό διάκοσμο ) και αμέσως μετά σταμάτησα το πρώτο ταξί που βρήκα στο δρόμο και μπήκα μέσα. Ήταν μια πολύ βεβιασμένη κίνηση, καθώς είχα βγει από το δωμάτιο με σκοπό να κλείσω ένα εισιτήριο μόνο, ούτε το power bank για το κινητό δεν είχα πάρει μαζί, αλλά αυτό το συνειδητοποίησα ώρες αργότερα, όταν έμεινα από μπαταρία και στα δυο κινητά. Εν πάσει περιπτώσει, άρχισα αμέσως τη διαπραγμάτευση με τον ταξιτζή: "Θέλω να πάω εκεί κι εκεί, πόσα θες;" Ο ταξιτζής κάτι ρώτησε στον ασύρματο, του απάντησαν από το κέντρο, και μου ξεφούρνισε μια τιμή. 27.000 CLP. ΟΚ, δε βαριέσαι, πάμε.

 

[fotast]

Πολύ ωραία τα κείμενα με πλήθος στοιχείων αλλά και οι φωτογραφίες έχουν την χάρη τους και ζωντανεύουν την ιστορία.

 

[giannoula]

Μόνο δέος μπορεί να νιώσει κανείς διαβάζοντας αυτη την ιστορία.. Μέχρι στιγμής πολύ καλές και οι φωτογραφίες για να μπούμε και στο κλίμα!! Εύγε!!!

 

[taver]

Κεφάλαιο 6: Οι Πρώτες βόλτες

Η πρώτη μου στάση με το ταξί, ήταν σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Ahu Akivi. Εδώ, μια συστοιχία από 7 Moai στέκονται και ατενίζουν… τον ωκεανό από ψηλά, σε απόσταση 2.3 χιλιομέτρων από την κοντινότερη Θάλασσα κι από ύψος 140 μέτρων. Το περίεργο με αυτά τα Moai είναι ακριβώς αυτό: Όλα τα άλλα που βρέθηκαν σε όλο το νησί τοποθετημένα και στημένα στις θέσεις τους πάνω σε Ahu, είναι στα παράλια ή πολύ κοντά σ’ αυτά, και κοιτάνε πάντα προς το εσωτερικό του νησιού, όχι προς τη θάλασσα. Αυτό συνέβαινε, επειδή τα Ahu πάνω στα οποία βρίσκονταν κατασκευάζονταν δίπλα σε μικρότερους ή μεγαλύτερους οικισμούς, και τα Moai έπρεπε να κοιτάνε προς τους οικισμούς αυτούς για να δίνουν το mana τους στους αρχηγούς και κατ’ επέκταση στους κατοίκους. Οι οικισμοί βρισκόντουσαν κοντά στα περάλια, και τα Ahu συνήθως ήταν μεταξύ οικισμών και θάλασσας, οπότε και τα Moai κοίταζαν προς το εσωτερικό του νησιού. Μια θεωρία λέει μάλιστα πως τα Ahu κατασκευάζονταν εκεί, για να μπορούν οι αργηγοί μέσω του θεσμού των tapu (ταμπού) να ελέγχουν την πρόσβαση προς τη Θάλασσα.

Στο σημείο αυτό, λοιπόν, υπήρχε ένας από τους ελάχιστους οικισμούς στο νησί που δεν ήταν κοντά στη Θάλασσα, και έτσι τα Moai είχαν στηθεί στο υψηλότερο άκρο του, που ήταν σε κατεύθυνση τέτοια ώστε να κοιτάζουν τον οικισμό. Δεν ήταν τυχαίος οικισμός, όμως, καθώς ανήκε στη φυλή των Miru, τη «γαλαζοαίματη» φυλή. Το Ahu εδώ χρονολογείται από το 16ο αιώνα, μόλις δυο αιώνες πριν από την «ανακάλυψη» του νησιού, γεγονός που μας αποκαλύπτει πως ακόμα και τότε το νησί ευημερούσε αρκετά για να μπορεί να κατασκευάζει moai και ahu.

Συμπτωματικά ή όχι, η κατεύθυνση συμπίπτει με την κατεύθυνση του ηλιοβασιλέματος κατά την εαρινή ισημερία, κάτι που ενδεχομένως να σχεδιάστηκε για να σηματοδοτεί τις εποχές. Είναι το μόνο κατασκεύασμα στο νησί που παρουσιάζει αστρονομικές συμπτώσεις τόσο μεγάλης ακρίβειας.

Τα αγάλματα εδώ είναι μέτρια σε μέγεθος, γύρω στα 4.5 μέτρα ψηλά, και κλασσικής μορφής, με μελετημένη ομοιομορφία ανάμεσά τους. Όπως όλα τα «στημένα» αγάλματα στο νησί, οι αρχαιολόγοι τα βρήκαν πεσμένα, και τα αναστήλωσαν μεθοδικά. Η αναστήλωση εδώ έγινε το 1960 από τους Mulloy (Αμερικανό) και Figueroa (Χιλιανό).



















Η δεύτερη στάση μου, σε μια παράκαμψη από το δρόμο της επιστροφής προς τη Hanga Roa, ήταν στο Puna Kau. Πρόκειται για ένα αρχαίο λατομείο, στον κρατήρα ενός ακόμα πιο αρχαίου ηφαιστείου, όπου λαξεύονταν τα κόκκινα κυλινδρικά βράχια που τοποθετούνταν πάνω από αρκετά Moai και ονομάζονταν Pukao. Κάπου 60 Pukao από εδώ μεταφέρθηκαν σε άλλα σημεία του νησιού και τοποθετήθηκαν πάνω στα Moai, ενώ κάπου 25 ακόμα παραμένουν εδώ στο λατομείο. Κάποια από αυτά είναι διακοσμημένα με πετρογλυφικά με διάφορες αναπαραστάσεις, κυρίως κανό και σήματα διαφόρων φυλών.





Δεν ξέρουμε ακόμα πολλά για τη σημασία των Pukao και την προσοχή που τους έδιναν. Ξέρουμε ότι τοποθετούνταν πάνω στα κεφάλια των αγαλμάτων, αλλά δεν ξέρουμε γιατί: μπορεί να αναπαριστούσαν διάφορα πράγματα. Μια θεωρία, η πιο διαδεδομένη, είναι ότι αναπαριστούν τον κότσο από τα μαλλιά των ανθρώπων που αναπαριστούσαν, μιας κι αυτό ήταν και είναι χαρακτηριστικό χτένισμα για τους άνδρες εδώ στην Πολυνησία. Μια άλλη θεωρία, λέει πως ήταν πουπουλένια καπέλα. Και μια τρίτη, ότι αναπαριστούν ένα τουρμπάνι που φόραγαν. Δεν ξέρω κι αν θα μάθουμε ποτέ, αυτό που ξέρουμε πάντως είναι ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, έμπαιναν στη διαδικάσία να στολίσουν το κάθε Moai. Και ο στολισμός ήταν επίπονος, καθώς αυτές οι πέτρες των 10 τόνων, έπρεπε να μεταφερθούν στις άκρες του νησιού, ως και 12 χιλιόμετρα μακριά, από ένα πολιτισμό που ζούσε στη λίθινη εποχή, και ούτε τον τροχό δεν είχε ανακαλύψει (ή μήπως όχι. Μια θεωρία λέει ότι οι πέτρες κατασκευάζονταν κυλινδρικές ώστε να τις κυλούσαν στο έδαφος, αλλά ακόμα κι έτσι, το πώς τις ανέβαζαν πάνω στα Moai παραμένει με ερωτηματικό. Μια θεωρία μιλάει για πέτρινη ράμπα μπροστά από το κάθε Moai, μια άλλη για δέσιμο με σκοινιά πάνω στο Moai πρώτού αυτό στηθεί όρθιο.













Το μέρος έχει επίσης και αρκετά καλή θέα προς τη Hanga Roa από ψηλά.











Επέστρεψα στο ταξί, και γυρίσαμε στο χωριό. Του ζήτησα να με αφήσει στο μόνο από τα μέρη που ήθελα να δω σήμερα που είχε ωράριο, στο μουσείο του νησιού. Το Ανθρωπολογικό μουσείο «Father Sebastian Englert» βρίσκεται στην άκρη του χωριού, και είναι το μοναδικό μουσείο στο νησί. Έχει ονομαστεί έτσι προς τιμή ενός Γερμανού Ιεραπόστολου, που έζησε 30 χρόνια στο νησί στις αρχές του 20ου αιώνα, προσπαθώντας να καταγράψει του θρύλους, τη γλώσσα και τον πολιτισμό στο νησί, που ως τότε διαδίδονταν μόνο προφορικά. Το μουσείο διαθέτει τόσο εκθέματα από όλο το νησί που χρήζουν προστασίας, όσο και πληροφοριακό υλικό για να επεξηγήσει τις διάφορες φάσεις που πέρασε και την ιστορία του. Οι κύριες πηγές του είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα, και τα ημερολόγια των θαλασσοπόρων και των εξερευνητών που επισκέφθηκαν το νησί τα πρώτα χρόνια μετά την «ανακάλυψή» του το 1722, και κατέγραψαν το τι συνάντησαν. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν και οι επιστημονικές θεωρίες και οι μαρτυρίες των σημερινών ανθρώπων μέσα από τις παραδόσεις τους.

Ως μουσείο το βρήκα γενικά πολύ καλό και κατατοπιστικό, παρότι ο χαμηλός του φωτισμός ήταν κουραστικός.

Ένα ανακατασκευασμένο Moai στέκεται αγέρωχο στην είσοδο, καλωσορίζοντας τον επισκέπτη. Το ίδιο κάνει και η ευγενική κυρία στο γκισέ, που ενημερώνει ότι το μουσείο είναι δωρεάν. Κάποια ευρήματα ανασκαφών στο νησί εκτίθενται εδώ, μαζί με ένα (σπανιότατο) θηλυκό Moai, το σώμα του οποίου είχε μεταφερθεί στη Νορβηγία από τον Heyerdahl που το βρήκε κάπου στην παραλία Anakena, αλλά επεστράφη όταν λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκε και το κεφάλι του αγάλματος. Και μπόλικα πετρογλυφικά από το νησί, και διάφορα άλλα ευρήματα, μαζί με πολλά πληροφοριακά panel, που ενημερώνουν για την ιστορία και τον πολιτισμό στο νησί.







Έξω από το μουσείο, υπάρχει μια μοντέρνα πλατφόρμα όπου κάποια μοντέρνα αγάλματα δημιουργούν αντίθεση (…) με την προϊστορική τέχνη, και μπορεί κανείς να δει τον κατασκευαστικό οργασμό που επικρατεί στο νησί. Οι κατασκευές που έχουν τη μία ή την άλλη σχέση με τον τουρισμό ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια τα τελευταία χρόνια.







Οι διαδρομές ως τώρα είναι στο χάρτη:

 

[taver]

Κεφάλαιο 7: Tahai

Λίγο πιο πέρα από το μουσείο, βρίσκεται τo Tahai, ένα παραθαλάσσιο σημείο στο οποίο βρίσκεται ένα αρχαίο Ahu με κάμποσα Moai (πλατφόρμα και αγάλματα, από δω και πέρα δε θα το μεταφράζω…). Ο πολύς κόσμος εδώ μαζεύεται για το ηλιοβασίλεμα, καθώς είναι και το μοναδικό μεγάλο Ahu που βρίσκεται μέσα στη Hanga Roa, αλλά και ένα από τα ελάχιστα που ο ήλιος δύει πίσω τους. Προς το παρόν, βέβαια, είναι ακόμα απομεσήμερο...









Για την ακρίβεια, δεν έχουμε ένα Ahu εδώ, αλλά τρία. Στο Ahu Ko Te Riku βρίσκεται ένα μεμονωμένο Moai με πλήρη αναστήλωση, στη μορφή που είχε αρχικά: ως και τα "μάτια" του έχουν επανατοποθετηθεί. Στο Ahu Vai Ure βλέπουμε πέντε αγάλματα σε παράταξη, ενώ το υπάρχει κι ένα Ahu ακόμα με ένα μεμονωμένο Moai που λέγεται Tahai και δίνει το όνομά του στο σύμπλεγμα. H αναστήλωση των αγαλμάτων εδώ έγινε το 1974. Όλα τα Ahu στο νησί είχαν τα αγάλματά τους ριγμένα, πιθανότατα από εχθροπραξίες ή από κάποιο μεγάλο σεισμό. Όπου βλέπετε Moai όρθιο, έχει γίνει αναστήλωση.









Το μέρος εδώ δεν ήταν πάντα έτσι επίπεδο. Το φτιάξανε οι αρχαίοι Rapa Nui, φέρνοντας εδώ χιλιάδες κυβικά μέτρα άμμου και πέτρας, ενώ εκμεταλλεύτηκαν και το φυσικό ανάγλυφο για να έχουν τις πλατφόρμες υπερυψωμένες με φυσικό τρόπο. Το σύμπλεγμα επέτρεπε στην κυρίαρχη τάξη να ελέγχει με «θρησκευτικό» τρόπο την πρόσβαση προς τη θάλασσα, καθώς η ράμπα για τα κανό ήταν κι αυτή μέρος τους συμπλέγματος.











Λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο βόρεια, υπάρχει ένα ακόμα απομονωμένο Ahu, αναστηλωμένο κι αυτό το 1972, με ένα μοναχικό Moai, το Ahu Hanga Kio’e. Για να φτάσω εκεί, ο χωμάτινος δρόμος στα όρια της πόλης με πέρασε από χωράφια με άλογα που βοσκάγανε, ταμπέλες για το «πώς να ξεφύγετε από ένα τσουνάμι» (εδώ στον Ειρηνικό δυστυχώς υπάρχουν κι αυτά) κλπ. Το περίεργο πράγμα με το νησί, είναι πως πουθενά κανένα ζώο δεν είναι δεμένο. Τα άλογα κυκλοφορούν ελεύθερα, τα σκυλιά επίσης, οι αγελάδες το ίδιο…







Το Ahu Hanga Kio’e λοιπόν είναι ομορφούτσικο….









Ο νεοκατασκευασμένος δρομος προς το Ahu Hanga Kio’e συνεχίζεται κι άλλο. Η επέκταση του αυτή κατασκευάστηκε πριν λίγα χρόνια για να επιτρέψει την πρόσβαση στα «βόρεια» του νησιού, σε μια περιοχή που μέχρι πριν λίγα χρόνια δε μπορούσαν να πάνε αυτοκίνητα. Δυστυχώς, τα μέρη αυτά θα πρέπει να περιμένουν την επόμενή μου επίσκεψη.





Στην επιστροφή προς το Tahai, παρατήρησα λίγο τα διάφορα κτήρια. Έχουν αρκετές σημαίες να κυματίζουν. Οι μισές από αυτές, είναι Χιλιανές, κάτι που περίπου το περιμένεις εδώ. Οι άλλες μισές όμως, είναι οι σημαίες «του νησιού», ως ένδειξη μιας διακριτής ταυτότητας, με εθνικά χαρακτηριστικά.

 

[taver]

Κεφάλαιο 8: Το χωριό.

Μετά από μερικές ακόμα φωτογραφίες στο Tahai, ξεκίνησα για την κυρίως Hanga Roa. Ο δρόμος πρώτα με πέρασε από… το νεκροταφείο της πόλης, όπου τους τάφους δεν τους λες και πολύ… διακριτικούς. Και καλά οι Σταυροί. Ο άλλος έχει Moai στο μνήμα του. Κι άλλος έχει σανίδα του σερφ…















Μετά το μονοπάτι, συνέχισα παραλιακά. Κάπου εδώ υπάρχει ένα περίεργο μνημείο, οι «επτά αρχάγγελοι του Hitu Meraki». Το άγαλμα το τοποθέτησε εδώ η Χιλιανή καλλιτέχνης Paola Yancovic. Από εδώ ξεκινάει η Hanga Vare Vare, μια παραθαλάσια έκταση πρασίνου, που χρησιμοποιείται για διάφορες εκδηλώσεις στο νησί, όπως π.χ. κατά το ετήσιο φεστιβάλ του Tapati (περισσότερα γι’ αυτό παρακάτω) ή για τον τερματισμό του μαραθωνίου δρόμου του νησιού. Εδώ στέκει κι ένα ιδιαίτερο σύγχρονο Moai, το «Moai της Ειρήνης», και υπάρχει και μια φυσική πισίνα δίπλα στη Θάλασσα, η Poko Poko. Υπήρχε κι ένα Ahu με 5 Moai εδώ, το Ahu O’Rongo, αλλά πλήρωσε την εγγύτητά του με την πόλη, καθώς οι πέτρες του χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά για σπίτια, αλλά ακόμα και για το μόλο εδώ πιο κάτω. Ένα από αυτά τα πέντε Moai, το Moai Pou Hakanononga, βρίσκεται σήμερα στο Βασιλικό μουσείο τεχνών και Ιστορίας στις Βρυξέλλες.















Κι έφτασα στο λιμανάκι του χωριού. Εδώ ένα Moai στέκει μόνο του πάνω σε ένα Ahu και κοιτάει… τη Hanga Roa όλη, αλλά το λιμανάκι ακόμα κι αυτή τη μεσημεριανή ώρα σφύζει από ζωή. Είναι το σημείο από όπου οι surfers μπαίνουν στο νερό, και ξεκινάνε οι εκδρομείς για snorkeling και εκδρομές με καραβάκια κλπ. Και τα δυο αυτά έχουν μεγάλη πέραση στο νησί. Το μεν snorkeling επειδή το άγριο ανάγλυφο του νησιού συνεχίζεται και υποθαλάσσια, με όμορφες εικόνες γι’ αυτούς που ενδιαφέρονται (όχι εγώ), το δε surfing γιατί τα κύματα εδώ, στο μέσο του Ειρηνικού, είναι τεράστια.























Κάθισα σε ένα πολυνησιακό εστιατόριο δίπλα στη θάλασσα, με όνομα «La Kaleta», και απόλαυσα το μεσημεριανό μου με θέα στα κύματα που σκάγανε και τους surfers που τα δάμαζαν… Το κύριο πιάτο στα μενού εδώ στο νησί είναι ο τόνος, μιας και ο ειρηνικός εδώ τριγύρω είναι πλούσιος σ’ αυτό. Αυτά σήμερα, βέβαια, γιατί στην κουζίνα των αρχαίων Rapa Nui αυτό το ψάρι δεν υπήρχε, ακόμα ένα σημάδι ότι δε από τα δέντρα που υπήρχαν στο νησί δε μπορούσαν να κατασκευάσουν μεγάλα αλιευτικά σκάφη για τα βαθιά νερά.

Προχωρώντας στο κέντρο της Hanga Roa, πέρασα από το γήπεδο ποδοσφαίρου τους και το κλειστό γυμναστήριο τα οποία εγκαινίασε παρακαλώ ο Πελέ αυτοπροσώπως, το 2014. Καθώς δε νοείται κωμόπολη 7500 κατοίκων στη Χιλή να μην έχει στάδιο με χλοοτάπητα (μπορεί να μην έχουν π.χ. αποχέτευση, αλλά στάδιο πάντα θα έχουν). Το στάδιο εδώ υπάρχει, αλλά η ποδοσφαιρική ομάδα είναι που λείπει. Η ερασιτεχνική ομάδα ποδοσφαίρου του νησιού δε συμμετέχει στο Χιλιανό πρωτάθλημα σε καμία κατηγορία – το 2009 συμμετείχε για μια εμφάνιση μόνο στο Κύπελο Χιλής, οπότε και ηττήθηκε πανηγυρικά από την Colo-Colo με 0-4. Το γήπεδο το χρησιμοποιεί βασικά μια ακαδημία ποδοσφαίρου…





Λίγο πιο κάτω στον ίδιο δρόμο βρίσκεται κι ο σταθμός της πυροσβεστικής. Το χωριό όλο είναι γεμάτο τροπική βλάστηση, κι ακόμα και στην κεντρικότερη διασταύρωση, μπροστά από το σχολείο, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στην εξοχή. Στο σημείο αυτό, υπάρχει και μια μικρή πλατεία με μνημείο ηρώων, αλλά και το δημαρχείο της πόλης.