isabelle
Member
- Μηνύματα
- 902
- Likes
- 4.165
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Ασκήσεις επι χάρτου
- Όλα ξεκίνησαν απτη Βόρεια Κορέα
- Πίσω στα θρανία
- Τασκένδη του θρύλου, του ονείρου, της κατάρρευσης
- Διπρόσωπη Χίβα
- Μια φορά κ έναν καιρό ηταν εδω μια θάλασσα
- Ατέρμονη αλυσίδα καταστροφής
- Στο δρόμο για την Άσγκαμπατ
- Κούνυα Ούργκενς
- Ασγκαμπάτ κεκλεισμένων των θυρών
- Το κουρδιστό ομοίωμα
- Μετά τον Νιγιαζοφ τι;
- Στη γη της αρχαίας Μαργιανής
- Τελευταία Έξοδος
- Μπουχάρα σα μαγικό χαλί
- Σαμαρκάνδη της τέχνης κ του αίματος
- Στη γη της αρχαίας Σογδιάνης
- Ο Μέγας περίεργος
- Στη χώρα των αλόγων
- Συνέχεια απο Κιργιστάν
- Επίλογος
Πάρθων το ανάγνωσμα
Αφήνοντας πίσω μας την Άσγκαμπατ, πέρνουμε αρχικά τον δρόμο για την αρχαία Νήσσα, λίγα μόλις χιλιόμετρα απόσταση από την πρωτεύουσα Του. Αυτή τη φορά στον αρχαιολογικό χώρο δεν θα μας συνοδεύσει απλά κάποιος αργόσχολος φύλακας όπως στην Κούνυα Ούργκενς παρά - οποία τιμή! - ολόκληρη η ομάδα των Ιταλών αρχαιολόγων που διεξάγει εδώ τις ανασκαφές. Χρυσή ευκαιρία για τον Ζυρ να θυμηθεί τα νιάτα του στη Ρώμη, και για μένα να επιμένω σαδιστικά να μου μεταφέρει επακριβώς κάθε λέξη από τη συζήτηση μπας και μ’ αυτόν τον τρόπο νοιώσει εξ ιδίων γιατί συχνά βαριέμαι να πράττω τα ανάλογα από τα αγγλικά ή τα γαλλικά. Η εκδίκηση της μεταφράστριας!
Με φόντο την μεγαλοπρεπή οροσειρά Κόπετ Νταγκ που σημαδεύει τα σύνορα μεταξύ Τουρκμενιστάν και Ιράν, το πρώτο που αιχμαλωτίζει το βλέμμα είναι η ίδια η θεαματική τοποθεσία της γεννηθείσας τον 3ο π.Χ. αιώνα αρχαίας πρωτεύουσας των Πάρθων.
Σήμερα βέβαια λίγα πλέον διασώζονται από το οκτώ μέτρων πάχους τείχος και τους σαράντα τρεις πύργους που άλλοτε προστάτευαν το βασιλικό παλάτι με το θησαυροφυλάκιο, τις αποθήκες τροφίμων, τα κελάρια και τους ζωροαστρικούς ναούς. Η προσεχτική ωστόσο αναστήλωση που έχει ξεκινήσει υπό την αρχαιολογική ομάδα των επιγόνων του Καβούρ αναδεικνύει σιγά-σιγά το εύρος και το ειδικό βάρος της αρχαίας πολιτείας που κράτησε επιτυχώς κεφάλι στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, επιβάλλοντας της μάλιστα μία ιδιαίτερα ταπεινωτική στρατιωτική ήττα το 53 π.Χ. στη Βόρεια Μεσοποταμία.
Μα ό,τι δεν κατάφερε μέσα σε τρεις αιώνες η Ρώμη, το διεκπεραίωσε μέσα σε δεκαπέντε μέρες – ποιος άλλος; - ο Τζένγκις Χαν, ξυρίζοντας με τα λεφούσια του τη Νήσσα από τα θεμέλια. Εβδομήντα χιλιάδες κεφάλια θέρισαν, λέει, οι Μογγόλοι επί τη ευκαιρία, πριν προχωρήσουν να μοιράσουν για μια ακόμη φορά το θάνατο καμιά τριακοσοπενηνταριά χιλιόμετρα ανατολικότερα, στη Μερβ, όπου και ο δικός μας επόμενος προορισμός.
Η Βασίλισσα του Κόσμου
Σε αντίθεση με τη νοικοκυρεμένη Νήσσα, στη Μερβ η μάνα χάνει το παιδί και το παιδί τη μάνα. Διόλου περίεργο άμα σκεφτεί κανείς ότι δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για μία, παρά για τέσσερις τουλάχιστον πόλεις που μπλέκονται κι αλληλοκαλύπτονται μερικώς μεταξύ τους, καταλαμβάνοντας όλες μαζί μια έκταση εκατό τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Πρόγονος όλων, η Ερκ Κάλα ξεκινάει τη διαδρομή της κατά τον 6ου π.Χ. αιώνα, στα χρόνια των Περσών Αχαιμενιδών. Έπεται η Γκιαούρ Κάλα, ή γνωστή σε μας ως Αλεξάνδρεια - και στη συνέχεια Αντιόχεια - η Μαργιανή, απότοκο του περάσματος (και) από τούτα δω τα μέρη του γνωστού Μακεδόνα λάτρη των μεγάλων αποστάσεων. Τη σκυτάλη θα πάρει τον 3ο μ.Χ. αιώνα η Μερβ των Περσών Σασσανιδών, εγκαινιάζοντας μια υποδειγματική περίοδο πολυπολιτισμικής συνύπαρξης όπου χριστιανοί, βουδιστές και ζωροάστρες αναμειγνύονται ειρηνικά και συναγελάζονται ασυστόλως, προς μεγάλη απογοήτευση φαντάζομαι των κάθε θρησκευτικής απόχρωσης φονταμενταλιστών της εποχής.
Στη συνέχεια, η πόλη θα αναρριχηθεί στην κορυφή της ευημερίας της κατά τους 11ο και 12ο αιώνες. Οι εμπορικοί δρόμοι του μεταξιού βρίσκονται τότε στο φόρτε τους, και οι Τούρκοι Σελτζούκοι που έχουν στο μεταξύ κυριαρχήσει στην περιοχή θα την χρήσουν πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους. «Μερβ, Βασίλισσα του Κόσμου» αποκαλείται τότε, και καταγράφεται μάλιστα ως η πολυπληθέστερη πόλη του πλανήτη.
Κάπου όμως εδώ τελειώνουν τα καλά νέα. Με τις στάχτες των υπόλοιπων μυθικών πόλεων της Κεντρασίας να καπνίζουν ακόμα, οι Μογγόλοι θα στρέψουν πλέον κατά της Μερβ όλο το κτηνώδες μένος τους για να γράψουν τον επίλογο της ματωμένης πορείας τους στη Χορασμία. Τα πολλά λόγια περιττεύουν. Αρκεί να πούμε πως μέσα σε λίγες μέρες η «πολυπληθέστερη πόλη του κόσμου» μετατρέπεται στο μεγαλύτερο ανοιχτό νεκροταφείο από καταβολής ανθρωπότητας. Είτε τα διαθέσιμα μέσα είναι οι χατζάρες και τα τσεκούρια, είτε τα F-16 και οι ατομικές βόμβες, το φονικότερο απ’ όλα τα όπλα διαχρονικά είναι εν τέλει η ίδια η ανθρώπινη θηριωδία.
Ο πέμπτος αρχαίος πολιτισμός της Γης
Μετά από το οβερντόουζ ιστορικών σφαγών που μάλλον θα κάνω χρόνια να ξεπεράσω, ευτυχώς το ταξίδι στο Τουρκμενιστάν πρόκειται να κλείσει με κάτι φωτεινό κι αισιόδοξο. Αρχίζοντας από μια πολύωρη – μοναχική και πάλι- επίσκεψη στο μουσείο της πόλης του Μαρί με τα εκπληκτικά ευρήματα από τις ανασκαφές στη γη της αρχαίας Μαργιανής, την επόμενη μέρα πορευόμαστε προς την Γκονούρ με την ελπίδα να απολαύσουμε επί τω έργω τον αυτουργό μίας εκ των σπουδαιότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων των τελευταίων δεκαετιών: τον Ρωσοπόντιο σκαπανέα Βίκτορα Σαρηγιαννίδη.
Οποία απογοήτευση. Περίλυποι οι φύλακες του αρχαιολογικού χώρου μας πληροφορούν ότι ο άνθρωπος που τόσο προσδοκούσαμε να συναντήσουμε αναχώρησε πριν δυο μέρες για τη Μόσχα, καθώς μπήκαμε πλέον στον Ιούνη οπότε και έληξε η εαρινή σεζόν εργασιών. Με θερμοκρασίες που στην Καράκουμ αγγίζουν τους πενήντα βαθμούς το καλοκαίρι και τους μείον τριάντα το χειμώνα, οι περίοδοι των ανασκαφών αναγκαστικά περιορίζονται στα δίμηνα Απρίλη-Μάη και Οκτώβρη-Νοέμβρη. Ο επικεφαλής της ομάδας φύλαξης επιμένει ωστόσο να καλέσει Μόσχα από το κινητό του.
- Κύριο Σαρηγιαννίδη χαρεί πολύ μάτει ήρταν Έλληνες εντώ.
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η σύγχρονη τεχνολογία μας συνδέει για μια σύντομη συζήτηση μ’ εκείνον που ανέσυρε από την άμμο όσα θαυμαστά πρόκειται να περιηγηθούμε, δυστυχώς χωρίς την πολύτιμη παρουσία του. Ας ελπίσουμε κάποια επόμενη φορά να σταθούμε πιο τυχεροί.
Ατενίζοντας την πυρακτωμένη γη και την γυμνή πέτρα που περιβάλουν την αναδυόμενη μέσα από την άμμο αρχαία πολιτεία, δύσκολο να φανταστεί κανείς πως ο τόπος αυτός σκιαζόταν κάποτε στη δροσιά μιας καταπράσινης όασης, ποτισμένης από τα πλούσια νερά του ποταμού Μουργκάμπ. Σήμερα, ο εν λόγω Μουργκάμπ, απ’ όπου και προέκυψε η ονομασία Μαργκούς -δηλαδή Μαργιανή- του κράτους που αναπτύχθηκε γύρω απ’ αυτόν, περνάει πλέον μέσα από την Μαρί εξήντα χιλιόμετρα νοτιότερα, ενώ παλιότερα έβρεχε την Μερβ καμιά εικοσαριά χιλιόμετρα ανατολικότερα. Με την κακή συνήθεια ν’ αλλάζει περιοδικά τον ρου του, ο ιδιότροπος αυτός ποταμός συμπαρέσυρε απ’ ό,τι φαίνεται και τους Μαργιανούς στις μετατοπίσεις του, αναγκάζοντας τους να εγκαταλείψουν τις αποξεραμένες περιοχές και να χτίσουν καινούργιες πόλεις με πρόσβαση στα νερά του. Κάπως έτσι λοιπόν εκκολάφθηκε η Γκονούρ στα τέλη της τρίτης π.Χ. χιλιετίας, για να ερημώσει χίλια πεντακόσια χρόνια αργότερα παραδίδοντας τη σκυτάλη στη Μερβ.
Σκόρπια κεραμικά θραύσματα, προερχόμενα από μικρότερους οικισμούς σπαρμένους στα βόρεια της Μερβ, είναι οι ενδείξεις που, σαν τα πετραδάκια του Κοντορεβυθούλη, οδήγησαν τον Βίκτορα Σαρηγιαννίδη σε πολυετείς αναζητήσεις βαθιά μέσα στην Καράκουμ, για να εντοπίσει εν τέλει το 1972, τον τόπο γέννησης του «νέου» και άγνωστου μέχρι τότε αρχαίου πολιτισμού. Οι στέρεες γνώσεις του επιστήμονα, το ακαταπόνητο πάθος του ερευνητή αλλά και το απαράμιλλο ένστιχτο του λαγωνικού έκαναν το θαύμα τους.
Θεμέλια και υπολείμματα από φαρδιά προστατευτικά τείχη και προμαχώνες, βασιλικό μέγαρο, αίθουσες τελετουργιών, ναοί και νεκροταφείο, πολύπλοκο αρδευτικό και αποχετευτικό σύστημα, αποθηκευτικοί χώροι, δρόμοι και εκατοντάδες κατοικίες, συνθέτουν ένα συναρπαστικό πλέγμα τεκμηρίων, όλα απλωμένα εδώ μπροστά μας, που μιλούν για τη ζωή των ανθρώπων όπως αναπτύχθηκε στην Γκονούρ τέσσερις χιλιετίες πριν από σήμερα. Κοινωνία γεωργών και κτηνοτρόφων, οι αρχαίοι Μαργιανοί δεν περιορίζονταν ωστόσο μονάχα στην καλλιέργεια και τη βοσκή. Παράλληλα κατασκεύαζαν φίνα κεραμικά, εκλεπτυσμένα ταφικά κτερίσματα, χρυσά και ασημένια σκεύη και κοσμήματα, ενώ διατηρούσαν εμπορικές επαφές με τους Σουμέριους, τους Αιγυπτίους και άλλους σύγχρονούς τους πολιτισμούς όπως τεκμηριώνει αδιάψευστα η εύρεση ειδών εισαγωγής. Μέχρι και κομμάτια λινού υφάσματος ξεθάφτηκαν εδώ, καθώς και αντικείμενα από ελεφαντόδοντο προερχόμενα από την κοιλάδα του Ινδού.
Μα εξ’ ίσου εντυπωσιακά είναι και όσα βγαίνουν σιγά-σιγά στο φως περί της θρησκευτικής ζωής των κατοίκων της Γκονούρ. Ναοί αφιερωμένοι στα στοιχεία του νερού και της φωτιάς, βωμοί με ίχνη από θυσίες ζώων καθώς και από την παρασκευή της ιερής σόμα-χαόμα, ενός μείγματος οπίου, εφέδρας και κάποιας ακόμη τοπικής ναρκωτικής ουσίας, φαίνεται να πιστοποιούν την άσκηση ζωροαστρικών τελετουργικών σε μια εποχή πολύ προγενέστερη από την μέχρι τώρα παραδεκτή ως χρονολογία εμφάνισης του Ζωροαστρισμού. Κάτι τέτοιο όμως αυτόματα καθιστά την Γκονούρ γενέθλιο τόπο της πρώτης μονοθεϊστικής θρησκείας στον κόσμο καθώς και λίκνο του πέμπτου αρχαίου πολιτισμού της ανθρωπότητας, πλάι-πλάι με τον μεσοποταμιακό, τον αιγυπτιακό, τον ινδικό και τον κινέζικο.
Στο μεταξύ ο Ζυρ μάταια αναζητά ευνοϊκή γωνία για μερικά γενικά κάντρα της αρχαίας πρωτεύουσας. Χτισμένη σε απόλυτα επίπεδη επιφάνεια, χωρίς ούτε έναν υψωματάκι έστω και λίγων μέτρων στα πέριξ, η μόνη λύση για ν’ αποτυπωθεί το εύρος, η πολεοδομική αρτιότητα και η άψογη ρυμοτομία της Γκονούρ είναι η λήψη από αέρος. Και καθώς ούτε λόγος να γίνει για ελικόπτερο, ούτε προβλέπεται ο Ζυρ να βγάλει φτερά στην πλάτη, θα πρέπει αναγκαστικά να περιοριστεί σε κλειστά κάντρα και στην φωτογράφηση λεπτομερειών και επί μέρους τμημάτων. Άμα τον πιάσεις από τη μύτη σκάει. - Δες το θετικά, του λέω. Πάντα πρέπει ν’ αφήνεις πίσω σου κάτι ανεκπλήρωτο για να ‘ χεις κίνητρο και αφορμή για να ξαναρθείς.
- Δεν χρειάζεται, είναι η απάντηση. Έτσι κι αλλιώς η Γκονούρ έχει ακόμα τόσα πολλά να μας πει που πάντα θα υπάρχουν λόγοι για να επιστρέψουμε.
Κάτι μου λέει πως έχει δίκιο.
Όσοι ενδιαφέρονται να δουν περισσότερες φωτογραφίες από τους αρχαιολογικούς χώρους του Τουρκμενιστάν πατάνε: Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...
Αφήνοντας πίσω μας την Άσγκαμπατ, πέρνουμε αρχικά τον δρόμο για την αρχαία Νήσσα, λίγα μόλις χιλιόμετρα απόσταση από την πρωτεύουσα Του. Αυτή τη φορά στον αρχαιολογικό χώρο δεν θα μας συνοδεύσει απλά κάποιος αργόσχολος φύλακας όπως στην Κούνυα Ούργκενς παρά - οποία τιμή! - ολόκληρη η ομάδα των Ιταλών αρχαιολόγων που διεξάγει εδώ τις ανασκαφές. Χρυσή ευκαιρία για τον Ζυρ να θυμηθεί τα νιάτα του στη Ρώμη, και για μένα να επιμένω σαδιστικά να μου μεταφέρει επακριβώς κάθε λέξη από τη συζήτηση μπας και μ’ αυτόν τον τρόπο νοιώσει εξ ιδίων γιατί συχνά βαριέμαι να πράττω τα ανάλογα από τα αγγλικά ή τα γαλλικά. Η εκδίκηση της μεταφράστριας!
Με φόντο την μεγαλοπρεπή οροσειρά Κόπετ Νταγκ που σημαδεύει τα σύνορα μεταξύ Τουρκμενιστάν και Ιράν, το πρώτο που αιχμαλωτίζει το βλέμμα είναι η ίδια η θεαματική τοποθεσία της γεννηθείσας τον 3ο π.Χ. αιώνα αρχαίας πρωτεύουσας των Πάρθων.
Σήμερα βέβαια λίγα πλέον διασώζονται από το οκτώ μέτρων πάχους τείχος και τους σαράντα τρεις πύργους που άλλοτε προστάτευαν το βασιλικό παλάτι με το θησαυροφυλάκιο, τις αποθήκες τροφίμων, τα κελάρια και τους ζωροαστρικούς ναούς. Η προσεχτική ωστόσο αναστήλωση που έχει ξεκινήσει υπό την αρχαιολογική ομάδα των επιγόνων του Καβούρ αναδεικνύει σιγά-σιγά το εύρος και το ειδικό βάρος της αρχαίας πολιτείας που κράτησε επιτυχώς κεφάλι στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, επιβάλλοντας της μάλιστα μία ιδιαίτερα ταπεινωτική στρατιωτική ήττα το 53 π.Χ. στη Βόρεια Μεσοποταμία.
Μα ό,τι δεν κατάφερε μέσα σε τρεις αιώνες η Ρώμη, το διεκπεραίωσε μέσα σε δεκαπέντε μέρες – ποιος άλλος; - ο Τζένγκις Χαν, ξυρίζοντας με τα λεφούσια του τη Νήσσα από τα θεμέλια. Εβδομήντα χιλιάδες κεφάλια θέρισαν, λέει, οι Μογγόλοι επί τη ευκαιρία, πριν προχωρήσουν να μοιράσουν για μια ακόμη φορά το θάνατο καμιά τριακοσοπενηνταριά χιλιόμετρα ανατολικότερα, στη Μερβ, όπου και ο δικός μας επόμενος προορισμός.
Η Βασίλισσα του Κόσμου
Σε αντίθεση με τη νοικοκυρεμένη Νήσσα, στη Μερβ η μάνα χάνει το παιδί και το παιδί τη μάνα. Διόλου περίεργο άμα σκεφτεί κανείς ότι δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για μία, παρά για τέσσερις τουλάχιστον πόλεις που μπλέκονται κι αλληλοκαλύπτονται μερικώς μεταξύ τους, καταλαμβάνοντας όλες μαζί μια έκταση εκατό τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Πρόγονος όλων, η Ερκ Κάλα ξεκινάει τη διαδρομή της κατά τον 6ου π.Χ. αιώνα, στα χρόνια των Περσών Αχαιμενιδών. Έπεται η Γκιαούρ Κάλα, ή γνωστή σε μας ως Αλεξάνδρεια - και στη συνέχεια Αντιόχεια - η Μαργιανή, απότοκο του περάσματος (και) από τούτα δω τα μέρη του γνωστού Μακεδόνα λάτρη των μεγάλων αποστάσεων. Τη σκυτάλη θα πάρει τον 3ο μ.Χ. αιώνα η Μερβ των Περσών Σασσανιδών, εγκαινιάζοντας μια υποδειγματική περίοδο πολυπολιτισμικής συνύπαρξης όπου χριστιανοί, βουδιστές και ζωροάστρες αναμειγνύονται ειρηνικά και συναγελάζονται ασυστόλως, προς μεγάλη απογοήτευση φαντάζομαι των κάθε θρησκευτικής απόχρωσης φονταμενταλιστών της εποχής.
Στη συνέχεια, η πόλη θα αναρριχηθεί στην κορυφή της ευημερίας της κατά τους 11ο και 12ο αιώνες. Οι εμπορικοί δρόμοι του μεταξιού βρίσκονται τότε στο φόρτε τους, και οι Τούρκοι Σελτζούκοι που έχουν στο μεταξύ κυριαρχήσει στην περιοχή θα την χρήσουν πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τους. «Μερβ, Βασίλισσα του Κόσμου» αποκαλείται τότε, και καταγράφεται μάλιστα ως η πολυπληθέστερη πόλη του πλανήτη.
Κάπου όμως εδώ τελειώνουν τα καλά νέα. Με τις στάχτες των υπόλοιπων μυθικών πόλεων της Κεντρασίας να καπνίζουν ακόμα, οι Μογγόλοι θα στρέψουν πλέον κατά της Μερβ όλο το κτηνώδες μένος τους για να γράψουν τον επίλογο της ματωμένης πορείας τους στη Χορασμία. Τα πολλά λόγια περιττεύουν. Αρκεί να πούμε πως μέσα σε λίγες μέρες η «πολυπληθέστερη πόλη του κόσμου» μετατρέπεται στο μεγαλύτερο ανοιχτό νεκροταφείο από καταβολής ανθρωπότητας. Είτε τα διαθέσιμα μέσα είναι οι χατζάρες και τα τσεκούρια, είτε τα F-16 και οι ατομικές βόμβες, το φονικότερο απ’ όλα τα όπλα διαχρονικά είναι εν τέλει η ίδια η ανθρώπινη θηριωδία.
Ο πέμπτος αρχαίος πολιτισμός της Γης
Μετά από το οβερντόουζ ιστορικών σφαγών που μάλλον θα κάνω χρόνια να ξεπεράσω, ευτυχώς το ταξίδι στο Τουρκμενιστάν πρόκειται να κλείσει με κάτι φωτεινό κι αισιόδοξο. Αρχίζοντας από μια πολύωρη – μοναχική και πάλι- επίσκεψη στο μουσείο της πόλης του Μαρί με τα εκπληκτικά ευρήματα από τις ανασκαφές στη γη της αρχαίας Μαργιανής, την επόμενη μέρα πορευόμαστε προς την Γκονούρ με την ελπίδα να απολαύσουμε επί τω έργω τον αυτουργό μίας εκ των σπουδαιότερων αρχαιολογικών ανακαλύψεων των τελευταίων δεκαετιών: τον Ρωσοπόντιο σκαπανέα Βίκτορα Σαρηγιαννίδη.
Οποία απογοήτευση. Περίλυποι οι φύλακες του αρχαιολογικού χώρου μας πληροφορούν ότι ο άνθρωπος που τόσο προσδοκούσαμε να συναντήσουμε αναχώρησε πριν δυο μέρες για τη Μόσχα, καθώς μπήκαμε πλέον στον Ιούνη οπότε και έληξε η εαρινή σεζόν εργασιών. Με θερμοκρασίες που στην Καράκουμ αγγίζουν τους πενήντα βαθμούς το καλοκαίρι και τους μείον τριάντα το χειμώνα, οι περίοδοι των ανασκαφών αναγκαστικά περιορίζονται στα δίμηνα Απρίλη-Μάη και Οκτώβρη-Νοέμβρη. Ο επικεφαλής της ομάδας φύλαξης επιμένει ωστόσο να καλέσει Μόσχα από το κινητό του.
- Κύριο Σαρηγιαννίδη χαρεί πολύ μάτει ήρταν Έλληνες εντώ.
Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η σύγχρονη τεχνολογία μας συνδέει για μια σύντομη συζήτηση μ’ εκείνον που ανέσυρε από την άμμο όσα θαυμαστά πρόκειται να περιηγηθούμε, δυστυχώς χωρίς την πολύτιμη παρουσία του. Ας ελπίσουμε κάποια επόμενη φορά να σταθούμε πιο τυχεροί.
Ατενίζοντας την πυρακτωμένη γη και την γυμνή πέτρα που περιβάλουν την αναδυόμενη μέσα από την άμμο αρχαία πολιτεία, δύσκολο να φανταστεί κανείς πως ο τόπος αυτός σκιαζόταν κάποτε στη δροσιά μιας καταπράσινης όασης, ποτισμένης από τα πλούσια νερά του ποταμού Μουργκάμπ. Σήμερα, ο εν λόγω Μουργκάμπ, απ’ όπου και προέκυψε η ονομασία Μαργκούς -δηλαδή Μαργιανή- του κράτους που αναπτύχθηκε γύρω απ’ αυτόν, περνάει πλέον μέσα από την Μαρί εξήντα χιλιόμετρα νοτιότερα, ενώ παλιότερα έβρεχε την Μερβ καμιά εικοσαριά χιλιόμετρα ανατολικότερα. Με την κακή συνήθεια ν’ αλλάζει περιοδικά τον ρου του, ο ιδιότροπος αυτός ποταμός συμπαρέσυρε απ’ ό,τι φαίνεται και τους Μαργιανούς στις μετατοπίσεις του, αναγκάζοντας τους να εγκαταλείψουν τις αποξεραμένες περιοχές και να χτίσουν καινούργιες πόλεις με πρόσβαση στα νερά του. Κάπως έτσι λοιπόν εκκολάφθηκε η Γκονούρ στα τέλη της τρίτης π.Χ. χιλιετίας, για να ερημώσει χίλια πεντακόσια χρόνια αργότερα παραδίδοντας τη σκυτάλη στη Μερβ.
Σκόρπια κεραμικά θραύσματα, προερχόμενα από μικρότερους οικισμούς σπαρμένους στα βόρεια της Μερβ, είναι οι ενδείξεις που, σαν τα πετραδάκια του Κοντορεβυθούλη, οδήγησαν τον Βίκτορα Σαρηγιαννίδη σε πολυετείς αναζητήσεις βαθιά μέσα στην Καράκουμ, για να εντοπίσει εν τέλει το 1972, τον τόπο γέννησης του «νέου» και άγνωστου μέχρι τότε αρχαίου πολιτισμού. Οι στέρεες γνώσεις του επιστήμονα, το ακαταπόνητο πάθος του ερευνητή αλλά και το απαράμιλλο ένστιχτο του λαγωνικού έκαναν το θαύμα τους.
Θεμέλια και υπολείμματα από φαρδιά προστατευτικά τείχη και προμαχώνες, βασιλικό μέγαρο, αίθουσες τελετουργιών, ναοί και νεκροταφείο, πολύπλοκο αρδευτικό και αποχετευτικό σύστημα, αποθηκευτικοί χώροι, δρόμοι και εκατοντάδες κατοικίες, συνθέτουν ένα συναρπαστικό πλέγμα τεκμηρίων, όλα απλωμένα εδώ μπροστά μας, που μιλούν για τη ζωή των ανθρώπων όπως αναπτύχθηκε στην Γκονούρ τέσσερις χιλιετίες πριν από σήμερα. Κοινωνία γεωργών και κτηνοτρόφων, οι αρχαίοι Μαργιανοί δεν περιορίζονταν ωστόσο μονάχα στην καλλιέργεια και τη βοσκή. Παράλληλα κατασκεύαζαν φίνα κεραμικά, εκλεπτυσμένα ταφικά κτερίσματα, χρυσά και ασημένια σκεύη και κοσμήματα, ενώ διατηρούσαν εμπορικές επαφές με τους Σουμέριους, τους Αιγυπτίους και άλλους σύγχρονούς τους πολιτισμούς όπως τεκμηριώνει αδιάψευστα η εύρεση ειδών εισαγωγής. Μέχρι και κομμάτια λινού υφάσματος ξεθάφτηκαν εδώ, καθώς και αντικείμενα από ελεφαντόδοντο προερχόμενα από την κοιλάδα του Ινδού.
Μα εξ’ ίσου εντυπωσιακά είναι και όσα βγαίνουν σιγά-σιγά στο φως περί της θρησκευτικής ζωής των κατοίκων της Γκονούρ. Ναοί αφιερωμένοι στα στοιχεία του νερού και της φωτιάς, βωμοί με ίχνη από θυσίες ζώων καθώς και από την παρασκευή της ιερής σόμα-χαόμα, ενός μείγματος οπίου, εφέδρας και κάποιας ακόμη τοπικής ναρκωτικής ουσίας, φαίνεται να πιστοποιούν την άσκηση ζωροαστρικών τελετουργικών σε μια εποχή πολύ προγενέστερη από την μέχρι τώρα παραδεκτή ως χρονολογία εμφάνισης του Ζωροαστρισμού. Κάτι τέτοιο όμως αυτόματα καθιστά την Γκονούρ γενέθλιο τόπο της πρώτης μονοθεϊστικής θρησκείας στον κόσμο καθώς και λίκνο του πέμπτου αρχαίου πολιτισμού της ανθρωπότητας, πλάι-πλάι με τον μεσοποταμιακό, τον αιγυπτιακό, τον ινδικό και τον κινέζικο.
Στο μεταξύ ο Ζυρ μάταια αναζητά ευνοϊκή γωνία για μερικά γενικά κάντρα της αρχαίας πρωτεύουσας. Χτισμένη σε απόλυτα επίπεδη επιφάνεια, χωρίς ούτε έναν υψωματάκι έστω και λίγων μέτρων στα πέριξ, η μόνη λύση για ν’ αποτυπωθεί το εύρος, η πολεοδομική αρτιότητα και η άψογη ρυμοτομία της Γκονούρ είναι η λήψη από αέρος. Και καθώς ούτε λόγος να γίνει για ελικόπτερο, ούτε προβλέπεται ο Ζυρ να βγάλει φτερά στην πλάτη, θα πρέπει αναγκαστικά να περιοριστεί σε κλειστά κάντρα και στην φωτογράφηση λεπτομερειών και επί μέρους τμημάτων. Άμα τον πιάσεις από τη μύτη σκάει. - Δες το θετικά, του λέω. Πάντα πρέπει ν’ αφήνεις πίσω σου κάτι ανεκπλήρωτο για να ‘ χεις κίνητρο και αφορμή για να ξαναρθείς.
- Δεν χρειάζεται, είναι η απάντηση. Έτσι κι αλλιώς η Γκονούρ έχει ακόμα τόσα πολλά να μας πει που πάντα θα υπάρχουν λόγοι για να επιστρέψουμε.
Κάτι μου λέει πως έχει δίκιο.
Όσοι ενδιαφέρονται να δουν περισσότερες φωτογραφίες από τους αρχαιολογικούς χώρους του Τουρκμενιστάν πατάνε: Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν | Πάμε γι' άλλα...
Attachments
Last edited by a moderator:
