taver
Member
- Μηνύματα
- 12.487
- Likes
- 28.953
- Ταξίδι-Όνειρο
- Iles Kerguelen
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Κεφάλαιο 2: Απλά μαθήματα πολικής γεωγραφίας και ιστορίας
- Κεφάλαιο 3: Τα νησιά σήμερα
- Κεφάλαιο 4: Το ταξίδι ξεκινά
- Κεφάλαιο 5: Κρουαζιέρα!
- Κεφάλαιο 6: Στο βορειότερο οικισμό του κόσμου
- Κεφάλαιο 7: Η Θάλασσα…
- Κεφάλαιο 8: Σαββατόβραδο με beach party
- Κεφάλαιο 9: Η Ρώσικη πολική αρκούδα…
- Κεφάλαιο 10: Στη Ρωσία
- Κεφάλαιο 11: Το φιόρδ…
- Κεφάλαιο 12: Στον Πάγο
- Κεφάλαιο 13: Στον Πάγο (συνέχεια)
- Κεφάλαιο 14: Η κοιλάδα του αρκτικού θαύματος
- Κεφάλαιο 15: Roadtrip!
- Κεφάλαιο 16: Στην πόλη
- Κεφάλαιο 17: Εργασία κάτω από τη γη
- Κεφάλαιο 18: Επενδύοντας για το μέλλον μετά τον άνθρακα
Κεφάλαιο 9: Η Ρώσικη πολική αρκούδα…
Καρμπόν διαδικασία και το επόμενο πρωί (ντύσου, βάλε τα παπούτσια, πήγαινε απέναντι, βγάλε τα παπούτσια, φάε πρωϊνό, βάλε τα παπούτσια, περίμενε την παραλαβή…). Το πρόγραμμα και πάλι είχε εκδρομή με πλεούμενο. Μόνο που, αντί για βανάκι, σήμερα εμφανίστηκε ολόκληρο πούλμαν. Ο Ρόνυ ήρθε και μας υποδέχθηκε. Θα πήγαινα στοίχημα ότι είναι στερεοτυπικός νορβηγός χίπστερ με ξανθό μούσι, αν δε μας αποκάλυπτε αργότερα πως είναι από τη Σιβηρία, είναι εδώ στα νησιά πέντε χρόνια, από τα οποία τα τρία ζούσε στο Pyramiden (περισσότερα γι αυτό αργότερα)…
Και πάλι μια από τα ίδια. Εσείς είστε αυτοί με τα περίεργα ονόματα; Εμείς είμαστε. Καλώς ήρθατε, περάστε. Μπήκαμε στο πούλμαν, μαζέψαμε κόσμο κι από τα υπόλοιπα ξενοδοχεία, και στις 09:00 είμασταν στο πλοίο, έτοιμοι για αναχώρηση. Η εκδρομή μας σήμερα, είναι με καταμαράν, ένα πλεούμενο αρκετά μεγαλύτερο, αλλά ψιλοάδειο, καμμιά εικοσαριά άτομα είμαστε όλοι κι όλοι. Το τετραμελές πλήρωμα του σκάφους, είναι δυο Νορβηγοί και δυο Ρώσοι, μεταξύ τους κι ο Ρόνυ σε ρόλο οργανωτή/ξεναγού επί του πλοίου, που μας δίνει διάφορες πληροφορίες.
Και αν και η διαδρομή που θα κάνουμε είναι μικρότερη, η απόσταση που θα διανύσουμε είναι μεγαλύτερη. Προορισμός μας, για τη σημερινή μέρα, η Ρωσία. Ή μάλλον, καλύτερα, η Σοβιετική Ένωση.
Πως όμως έφτασε η Σοβιετική Ένωση να έχει «παραρτήματα» εδώ, σε Νορβηγικό έδαφος, με τη Νορβηγία να είναι μέλος του ΝΑΤΟ; Για να απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση, πρέπει να πάμε πολύ πίσω. Στο 1920. Τότε, υπεγράφη η συνθήκη που καθορίζει το καθεστώς των νησιών. Μέχρι τότε, όμως, τα νησιά ήταν φαρ-ουέστ. Δεν υπήρχε κράτος, δεν υπήρχαν νόμοι. Δεν ανήκαν σε καμία χώρα. Ώσπου, στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων των Βερσαλλιών που ακολούθησαν τη λήξη του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, υπεγράφη και η συνθήκη των Spitsbergen (μετέπειτα Svalbard).
Με βάση τη συνθήκη, τα νησιά Σβάλνμπαρντ, μπορεί να ανήκουν στη Νορβηγία, αλλά έχουν ιδιαίτερο καθεστώς, με περιορισμούς στη δικαιοδοσία της Νορβηγίας, όπως σας έγραψα και νωρίτερα. Είναι διεθνής ζώνη, δηλαδή δεν περνάς κάποιον έλεγχο διαβατηρίων ή τελωνείου για να μπεις. Είναι ζώνη ελεύθερου εμπορίου, χωρίς ΦΠΑ και άλλους έμμεσους φόρους, και η Νορβηγία δε δικαιούνται να επιβάλλει δασμούς σε προϊόντα που διακινούνται εδώ. Ο οργανισμός τυποποίησης ISO έχει εκδώσει χωριστό κωδικό χώρας για τα νησιά (μαζί με ένα ακόμα ακατοίκητο νησί ονόματι Jan Mayen στη μέση του βόρειου Ατλαντικού, έχουν τον κωδικό SJ όπως η Ελλάδα έχει το GR), καθώς παρότι δεν είναι ανεξάρτητη χώρα, υπάρχει λόγος διαφοροποίησης για λόγους διεθνούς εμπορίου. Σε πολλούς χάρτες εμφανίζονται ως Νορβηγία, σε άλλους εμφανίζονται ως χωριστή χώρα, και στους περισσότερους δεν εμφανίζονται καν (είναι κομμένοι πιο νότια από δω). Η διεθνής συνθήκη του 1920 επιτρέπει στις χώρες που την έχουν υπογράψει να έρθουν στα νησιά και να εκμεταλλευτούν τους φυσικούς πόρους τους (αν φυσικά αγοράσουν τα οικόπεδα που θα χρειαστούν).
Η Σοβιετική ένωση, λοιπόν, ήταν εδώ κατά την υπογραφή της συνθήκης, κατείχε ήδη κάποια γη, και στην πορεία των χρόνων επέκτεινε την παρουσία της, δια της κρατικής εταιρίας Arktikugol, η οποία ίδρυσε ή εξαγόρασε τρείς πόλεις/ορυχεία: Το Barentsburg, στο οποίο το ορυχείο λειτουργεί ακόμα και υπάρχει μόνιμος πληθυσμός, το Pyramiden, και το Grumont. Τα δυο πρώτα, θα τα επισκεφθούμε σήμερα, ενώ το τρίτο που είναι εγκατελειμμένο πάνω από 50 χρόνια τώρα θα το δούμε από μακριά από το καράβι.
Κατά τα πρώτα χρόνια του ψυχρού πολέμου, οι Σοβιετικοί και οι Νορβηγικοί οικισμοί δεν είχαν επαφές. Έτσι κι αλλιώς αεροδρόμιο για πολλά χρόνια δεν υπήρχε, δεν είχαν ανάγκη να χρησιμοποιούν κοινές υποδομές. Τα Νορβηγικά καράβια άραζαν στο Longyearbyen, στο Ny-Alesund ή στη Sveagruva, και τα Ρωσικά στο Barentsburg, την Colesbukta ή στο Pyramiden. Χωριστά ταχυδρομεία, χωριστές δραστηριότητες, χωριστά όλα. Όμως, περιορισμένες ανεπίσημες επαφές των πληθυσμών υπήρχαν, αναπόφευκτα. Και γι’ αυτό, στη Σοβιετική πλευρά τουλάχιστον, υπήρχαν κλιμάκια ολόκληρα της KBG, που επέβλεπαν τις επαφές με τους δυτικούς, που στην πορεία του χρόνου, με το άνοιγμα του αεροδρομίου, γινόταν όλο και περισσότερες.
Παράλληλα, λόγω της επαφής με τον έξω κόσμο, τα σοβιετικά χωριά είχαν κατασκευαστεί ως πρότυπα ("ουτοπίες" λένε κάποιοι), περισσότερο για επίδειξη των επιτευγμάτων του κομμουνισμού, και γι αυτό το να εργάζεται κανείς εδώ ήταν περιζήτητη θέση. Και για ένα λόγο ακόμα, καθώς οι αμοιβές ήταν καλές και τα έξοδα μηδενικά (όλα εδώ ήταν πληρωμένα!), όποιος επέστρεφε στη Σοβιετική ένωση μετά από δυο χρόνια εδώ, είχε ένα γερό κομπόδεμα (μπορούσε π.χ. να αγοράσει ένα καλό σπίτι). Και ως περιζήτητες θέσεις, φρόντιζαν να τις δίνουν μόνο σε καλούς κομμουνιστές, τόσο ως ανταμοιβή, όσο και για επίδειξη στους "κακούς" δυτικούς.
Πρώτη μας στάση, για σήμερα, θα είναι το Barentsburg. Η πόλη/ορυχείο, εδώ, εξαγοράστηκε από τους Σοβιετικούς το 1932, όταν η εταιρία του ορυχείου φλέρταρε με την πτώχευση ως αποτέλεσμα του great depression στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, καταστράφηκε στα πλαίσια της συμμαχικής εκκένωσης των νησιών, για να μην πέσει στα χέρια των ναζί και των Νορβηγών συμμάχων τους, ενώ έγινε και μια μάχη το 1943 που το αποτελείωσε. Οι Σοβιετικοί όμως, ξανάχτισαν την πόλη το 1948, και όταν, το 1962, έκλεισε η άλλη πόλη/ορυχείο Grumant, το Barentsburg έγινε το κέντρο της Σοβιετικής παρουσίας στα νησιά.
Μέχρι το 1974, οπότε και λειτούργησε το αεροδρόμιο στο Longyearbyen, η σύνδεση των νησιών με τον υπόλοιπο κόσμο γινόταν μόνο με πλοία. Πράγμα που σήμαινε ότι το χειμώνα, πρόσβαση εδώ μπορούσε να υπάρχει μόνο με ελαφρά παγοθραυστικά, καθώς τότε ακόμη το Isefjord, ο κόλπος στον οποίο βρίσκεται τόσο το Longyearbyen όσο και το Barentsburg, πάγωνε για μερικούς μήνες κάθε χρόνο (τώρα έχει 15 χρόνια να παγώσει). Ούτε λέξη για μεταφορά φορτίων, και όταν εδώ μιλάμε για φορτία, μιλάμε για όλα τα τρόφιμα – το νησί έχει μηδενική χλωρίδα το χειμώνα, και το κυνήγι τη νύκτα είναι δύσκολο. Η κοινότητα λοιπόν στο Longywarbyen, στο Ny-Alesund παρέμενε κλειστή, με τους ανθρακωρύχους να είναι οι μόνοι που παρέμεναν στα νησιά ολόκληρο το χειμώνα, και τις οικογένειες τους να διαμένουν μακριά από δω. Ακόμα και ο κυβερνήτης, ξεχειμώνιαζε στην ηπειρωτική νορβηγία. Αντίθετα, οι Σοβιετικοί, είχαν άλλο σύστημα, εν μέρει επειδή ήθελαν να επιδικνύουν τις πόλεις εδώ στους δυτικούς ως κομμουνιστικές ουτοπίες. Υπήρχαν σχολεία, νηπιαγωγεία, απασχολήσεις για τις συζύγους των ανθρακωρύχων, θερμοκήπια για την παραγωγή τροφής, μεγάλο νοσοκομείο, κολυμβητήριο με πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων και βιβλιοθήκη. Αργότερα ήρθαν εδώ και δημόσιες υπηρεσίες, υπό τη μορφή προξενείου της Σοβιετικής Ένωσης, ιδρύθηκε ερευνητικό κέντρο με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, κλπ. Ο πληθυσμός της πόλης συγκρινόταν με αυτόν του Longyearbyen.
Μετά τον ψυχρό πόλεμο και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δραστηριότητες στα Σβάλμπαρντ πέρασαν στη Ρωσία (παρότι η πλειοψηφία των ανθρακωρύχων ήταν και παραμένουν Ουκρανοί), ωστόσο υπολειτουργούσαν. Ωστόσο, τα κόστη έπρεπε να περιοριστούν. Οι δάσκαλοι έφυγαν, οι προμήθειες ήταν ισχνότερες, ενώ σταδιακά οι οικογένειες των ανθρακωρύχων γύρισαν πίσω στη Ρωσία (ή στην Ουκρανία) και η έρευνα σταμάτησε. Η πόλη σώθηκε από ένα "ικανότατο" τοπικό διευθυντή, που άνοιξε πωλήσεις άνθρακα στη Δανία, την Ολλανδία και άλλες δυτικές χώρες, εξασφαλίζοντας το συνάλλαγμα που χρειαζόταν για προμήθειες των βασικών ειδών ώστε να λειτουργεί το ορυχείο και η πόλη. Όχι ότι το έκανε από ανθρωπισμό – με τον τρόπο αυτό έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος στα νησιά, έστειλε τα παιδιά του σε ιδιωτικά σχολεία στην Αγγλία κλπ.
Μετά το 2000, και τη συγκέντρωση όλων των δραστηριοτήτων σε ένα ορυχείο μόνο, εδώ στο Barentsburg, η Ρωσία άρχισε να θυμάται τη στρατηγική σημασία της παρουσίας της στα Svalbard. H χρηματοδότηση προς την Arktikugol, την εταιρία που διαχειρίζεται τις Ρωσικές πόλεις/ορυχεία εδώ στα νησιά, άρχισε και πάλι να αυξάνεται. Όμως, ακόμα το επίπεδο διαβίωσης δεν έχει επανέλθει στα σοβιετικά επίπεδα, παρά τις σημαντικές δωρεές των νορβηγών σε ρούχα και παλιούς υπολογιστές. Τουλάχιστον το δημοτικό και το νηπιαγωγείο έχουν ανοίξει και πάλι, και το αθλητικό κέντρο εκσυγχρονίστηκε.
Οι περισσότεροι εργάτες των ορυχείων προέρχονται από την Ουκρανία, γιατί αφενός η εταιρία τους προτιμά (τα Ουκρανικά ανθρακωρυχεία μοιάζουν τεχνικά πολύ μ’ αυτό, και δε χρειάζονται νέα εκπαίδευση), ενώ αφετέρου η Ουκρανία έχει μεγαλύτερη ανεργία και χαμηλότερους μισθούς, που κάνουν την εργασία με ένα διετές συμβόλαιο εδώ ελκυστική. Τα διοικητικά στελέχη όμως, οι ξεναγοί κλπ. είναι όλοι Ρώσοι. Παλιότερα, οι θέσεις εργασίας εδώ ήταν περιζήτητες. Τα συμβόλαια εργασίας ήταν για δυο χρόνια, και στα δυο χρόνια οι περισσότεροι έφευγαν για να ανοίξουν θέσεις για τους επόμενους. Ελάχιστοι μόνο έπαιρναν παράταση στα συμβόλαιά τους και έμεναν ως πέντε χρόνια. Σήμερα, βοηθούντων και των κακών σχέσεων Ρωσίας & Ουκρανίας, ελάχιστοι έρχονται για δουλειά εδώ.
Εκτός από λιμάνι, το Barentsburg διαθέτει κι ένα ελικοδρόμιο, στο ακρωτήριο Heer. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, λοιπόν, υπήρχε ένταση μεταξύ Ρωσίας και Νορβηγίας, καθώς στο ελικοδρόμιο στάθμευαν πέντε μεγάλα σοβιετικά μεταγωγικά ελικόπτερα (τα δυο λειτουργούν ακόμη!). Και παρότι τα νησιά είναι αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, οι Νορβηγοί υποστήριζαν (και όπως αποδείχθηκε πολύ αργότερα, με το άνοιγμα των αρχείων της Σοβιετικής Ένωσης, είχαν δίκιο) ότι τα ελικόπτερα ήταν οπλισμένα και ετοιμοπόλεμα. Το ελικοδρόμιο αυτό βρίσκεται στην είσοδο του φιόρδ στο οποίο βρίσκεται το Barentsburg.
Φτάνοντας στο Barentsburg, η όψη από μακριά είναι μιας καχεκτικής μικρής πόλης/ορυχείου. Με μαυρίλα από το κάρβουνο, γερανούς σε φάση ημιαποσύνθεσης, αγωγούς μεταφοράς του κάρβουνου ολούθε, αλλά και μια σειρά από μονολιθικά κτίρια κατοικιών («μπλόκια», που λέγαμε και στο χωριό μου), που φαίνονται να έχουν υποστεί λίφτινγκ για να κρύβει την ασχήμια της κατασκευής τους.
Καρμπόν διαδικασία και το επόμενο πρωί (ντύσου, βάλε τα παπούτσια, πήγαινε απέναντι, βγάλε τα παπούτσια, φάε πρωϊνό, βάλε τα παπούτσια, περίμενε την παραλαβή…). Το πρόγραμμα και πάλι είχε εκδρομή με πλεούμενο. Μόνο που, αντί για βανάκι, σήμερα εμφανίστηκε ολόκληρο πούλμαν. Ο Ρόνυ ήρθε και μας υποδέχθηκε. Θα πήγαινα στοίχημα ότι είναι στερεοτυπικός νορβηγός χίπστερ με ξανθό μούσι, αν δε μας αποκάλυπτε αργότερα πως είναι από τη Σιβηρία, είναι εδώ στα νησιά πέντε χρόνια, από τα οποία τα τρία ζούσε στο Pyramiden (περισσότερα γι αυτό αργότερα)…
Και πάλι μια από τα ίδια. Εσείς είστε αυτοί με τα περίεργα ονόματα; Εμείς είμαστε. Καλώς ήρθατε, περάστε. Μπήκαμε στο πούλμαν, μαζέψαμε κόσμο κι από τα υπόλοιπα ξενοδοχεία, και στις 09:00 είμασταν στο πλοίο, έτοιμοι για αναχώρηση. Η εκδρομή μας σήμερα, είναι με καταμαράν, ένα πλεούμενο αρκετά μεγαλύτερο, αλλά ψιλοάδειο, καμμιά εικοσαριά άτομα είμαστε όλοι κι όλοι. Το τετραμελές πλήρωμα του σκάφους, είναι δυο Νορβηγοί και δυο Ρώσοι, μεταξύ τους κι ο Ρόνυ σε ρόλο οργανωτή/ξεναγού επί του πλοίου, που μας δίνει διάφορες πληροφορίες.
Και αν και η διαδρομή που θα κάνουμε είναι μικρότερη, η απόσταση που θα διανύσουμε είναι μεγαλύτερη. Προορισμός μας, για τη σημερινή μέρα, η Ρωσία. Ή μάλλον, καλύτερα, η Σοβιετική Ένωση.
Πως όμως έφτασε η Σοβιετική Ένωση να έχει «παραρτήματα» εδώ, σε Νορβηγικό έδαφος, με τη Νορβηγία να είναι μέλος του ΝΑΤΟ; Για να απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση, πρέπει να πάμε πολύ πίσω. Στο 1920. Τότε, υπεγράφη η συνθήκη που καθορίζει το καθεστώς των νησιών. Μέχρι τότε, όμως, τα νησιά ήταν φαρ-ουέστ. Δεν υπήρχε κράτος, δεν υπήρχαν νόμοι. Δεν ανήκαν σε καμία χώρα. Ώσπου, στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων των Βερσαλλιών που ακολούθησαν τη λήξη του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, υπεγράφη και η συνθήκη των Spitsbergen (μετέπειτα Svalbard).
Με βάση τη συνθήκη, τα νησιά Σβάλνμπαρντ, μπορεί να ανήκουν στη Νορβηγία, αλλά έχουν ιδιαίτερο καθεστώς, με περιορισμούς στη δικαιοδοσία της Νορβηγίας, όπως σας έγραψα και νωρίτερα. Είναι διεθνής ζώνη, δηλαδή δεν περνάς κάποιον έλεγχο διαβατηρίων ή τελωνείου για να μπεις. Είναι ζώνη ελεύθερου εμπορίου, χωρίς ΦΠΑ και άλλους έμμεσους φόρους, και η Νορβηγία δε δικαιούνται να επιβάλλει δασμούς σε προϊόντα που διακινούνται εδώ. Ο οργανισμός τυποποίησης ISO έχει εκδώσει χωριστό κωδικό χώρας για τα νησιά (μαζί με ένα ακόμα ακατοίκητο νησί ονόματι Jan Mayen στη μέση του βόρειου Ατλαντικού, έχουν τον κωδικό SJ όπως η Ελλάδα έχει το GR), καθώς παρότι δεν είναι ανεξάρτητη χώρα, υπάρχει λόγος διαφοροποίησης για λόγους διεθνούς εμπορίου. Σε πολλούς χάρτες εμφανίζονται ως Νορβηγία, σε άλλους εμφανίζονται ως χωριστή χώρα, και στους περισσότερους δεν εμφανίζονται καν (είναι κομμένοι πιο νότια από δω). Η διεθνής συνθήκη του 1920 επιτρέπει στις χώρες που την έχουν υπογράψει να έρθουν στα νησιά και να εκμεταλλευτούν τους φυσικούς πόρους τους (αν φυσικά αγοράσουν τα οικόπεδα που θα χρειαστούν).
Η Σοβιετική ένωση, λοιπόν, ήταν εδώ κατά την υπογραφή της συνθήκης, κατείχε ήδη κάποια γη, και στην πορεία των χρόνων επέκτεινε την παρουσία της, δια της κρατικής εταιρίας Arktikugol, η οποία ίδρυσε ή εξαγόρασε τρείς πόλεις/ορυχεία: Το Barentsburg, στο οποίο το ορυχείο λειτουργεί ακόμα και υπάρχει μόνιμος πληθυσμός, το Pyramiden, και το Grumont. Τα δυο πρώτα, θα τα επισκεφθούμε σήμερα, ενώ το τρίτο που είναι εγκατελειμμένο πάνω από 50 χρόνια τώρα θα το δούμε από μακριά από το καράβι.
Κατά τα πρώτα χρόνια του ψυχρού πολέμου, οι Σοβιετικοί και οι Νορβηγικοί οικισμοί δεν είχαν επαφές. Έτσι κι αλλιώς αεροδρόμιο για πολλά χρόνια δεν υπήρχε, δεν είχαν ανάγκη να χρησιμοποιούν κοινές υποδομές. Τα Νορβηγικά καράβια άραζαν στο Longyearbyen, στο Ny-Alesund ή στη Sveagruva, και τα Ρωσικά στο Barentsburg, την Colesbukta ή στο Pyramiden. Χωριστά ταχυδρομεία, χωριστές δραστηριότητες, χωριστά όλα. Όμως, περιορισμένες ανεπίσημες επαφές των πληθυσμών υπήρχαν, αναπόφευκτα. Και γι’ αυτό, στη Σοβιετική πλευρά τουλάχιστον, υπήρχαν κλιμάκια ολόκληρα της KBG, που επέβλεπαν τις επαφές με τους δυτικούς, που στην πορεία του χρόνου, με το άνοιγμα του αεροδρομίου, γινόταν όλο και περισσότερες.
Παράλληλα, λόγω της επαφής με τον έξω κόσμο, τα σοβιετικά χωριά είχαν κατασκευαστεί ως πρότυπα ("ουτοπίες" λένε κάποιοι), περισσότερο για επίδειξη των επιτευγμάτων του κομμουνισμού, και γι αυτό το να εργάζεται κανείς εδώ ήταν περιζήτητη θέση. Και για ένα λόγο ακόμα, καθώς οι αμοιβές ήταν καλές και τα έξοδα μηδενικά (όλα εδώ ήταν πληρωμένα!), όποιος επέστρεφε στη Σοβιετική ένωση μετά από δυο χρόνια εδώ, είχε ένα γερό κομπόδεμα (μπορούσε π.χ. να αγοράσει ένα καλό σπίτι). Και ως περιζήτητες θέσεις, φρόντιζαν να τις δίνουν μόνο σε καλούς κομμουνιστές, τόσο ως ανταμοιβή, όσο και για επίδειξη στους "κακούς" δυτικούς.
Πρώτη μας στάση, για σήμερα, θα είναι το Barentsburg. Η πόλη/ορυχείο, εδώ, εξαγοράστηκε από τους Σοβιετικούς το 1932, όταν η εταιρία του ορυχείου φλέρταρε με την πτώχευση ως αποτέλεσμα του great depression στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, καταστράφηκε στα πλαίσια της συμμαχικής εκκένωσης των νησιών, για να μην πέσει στα χέρια των ναζί και των Νορβηγών συμμάχων τους, ενώ έγινε και μια μάχη το 1943 που το αποτελείωσε. Οι Σοβιετικοί όμως, ξανάχτισαν την πόλη το 1948, και όταν, το 1962, έκλεισε η άλλη πόλη/ορυχείο Grumant, το Barentsburg έγινε το κέντρο της Σοβιετικής παρουσίας στα νησιά.
Μέχρι το 1974, οπότε και λειτούργησε το αεροδρόμιο στο Longyearbyen, η σύνδεση των νησιών με τον υπόλοιπο κόσμο γινόταν μόνο με πλοία. Πράγμα που σήμαινε ότι το χειμώνα, πρόσβαση εδώ μπορούσε να υπάρχει μόνο με ελαφρά παγοθραυστικά, καθώς τότε ακόμη το Isefjord, ο κόλπος στον οποίο βρίσκεται τόσο το Longyearbyen όσο και το Barentsburg, πάγωνε για μερικούς μήνες κάθε χρόνο (τώρα έχει 15 χρόνια να παγώσει). Ούτε λέξη για μεταφορά φορτίων, και όταν εδώ μιλάμε για φορτία, μιλάμε για όλα τα τρόφιμα – το νησί έχει μηδενική χλωρίδα το χειμώνα, και το κυνήγι τη νύκτα είναι δύσκολο. Η κοινότητα λοιπόν στο Longywarbyen, στο Ny-Alesund παρέμενε κλειστή, με τους ανθρακωρύχους να είναι οι μόνοι που παρέμεναν στα νησιά ολόκληρο το χειμώνα, και τις οικογένειες τους να διαμένουν μακριά από δω. Ακόμα και ο κυβερνήτης, ξεχειμώνιαζε στην ηπειρωτική νορβηγία. Αντίθετα, οι Σοβιετικοί, είχαν άλλο σύστημα, εν μέρει επειδή ήθελαν να επιδικνύουν τις πόλεις εδώ στους δυτικούς ως κομμουνιστικές ουτοπίες. Υπήρχαν σχολεία, νηπιαγωγεία, απασχολήσεις για τις συζύγους των ανθρακωρύχων, θερμοκήπια για την παραγωγή τροφής, μεγάλο νοσοκομείο, κολυμβητήριο με πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων και βιβλιοθήκη. Αργότερα ήρθαν εδώ και δημόσιες υπηρεσίες, υπό τη μορφή προξενείου της Σοβιετικής Ένωσης, ιδρύθηκε ερευνητικό κέντρο με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, κλπ. Ο πληθυσμός της πόλης συγκρινόταν με αυτόν του Longyearbyen.
Μετά τον ψυχρό πόλεμο και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι δραστηριότητες στα Σβάλμπαρντ πέρασαν στη Ρωσία (παρότι η πλειοψηφία των ανθρακωρύχων ήταν και παραμένουν Ουκρανοί), ωστόσο υπολειτουργούσαν. Ωστόσο, τα κόστη έπρεπε να περιοριστούν. Οι δάσκαλοι έφυγαν, οι προμήθειες ήταν ισχνότερες, ενώ σταδιακά οι οικογένειες των ανθρακωρύχων γύρισαν πίσω στη Ρωσία (ή στην Ουκρανία) και η έρευνα σταμάτησε. Η πόλη σώθηκε από ένα "ικανότατο" τοπικό διευθυντή, που άνοιξε πωλήσεις άνθρακα στη Δανία, την Ολλανδία και άλλες δυτικές χώρες, εξασφαλίζοντας το συνάλλαγμα που χρειαζόταν για προμήθειες των βασικών ειδών ώστε να λειτουργεί το ορυχείο και η πόλη. Όχι ότι το έκανε από ανθρωπισμό – με τον τρόπο αυτό έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος στα νησιά, έστειλε τα παιδιά του σε ιδιωτικά σχολεία στην Αγγλία κλπ.
Μετά το 2000, και τη συγκέντρωση όλων των δραστηριοτήτων σε ένα ορυχείο μόνο, εδώ στο Barentsburg, η Ρωσία άρχισε να θυμάται τη στρατηγική σημασία της παρουσίας της στα Svalbard. H χρηματοδότηση προς την Arktikugol, την εταιρία που διαχειρίζεται τις Ρωσικές πόλεις/ορυχεία εδώ στα νησιά, άρχισε και πάλι να αυξάνεται. Όμως, ακόμα το επίπεδο διαβίωσης δεν έχει επανέλθει στα σοβιετικά επίπεδα, παρά τις σημαντικές δωρεές των νορβηγών σε ρούχα και παλιούς υπολογιστές. Τουλάχιστον το δημοτικό και το νηπιαγωγείο έχουν ανοίξει και πάλι, και το αθλητικό κέντρο εκσυγχρονίστηκε.
Οι περισσότεροι εργάτες των ορυχείων προέρχονται από την Ουκρανία, γιατί αφενός η εταιρία τους προτιμά (τα Ουκρανικά ανθρακωρυχεία μοιάζουν τεχνικά πολύ μ’ αυτό, και δε χρειάζονται νέα εκπαίδευση), ενώ αφετέρου η Ουκρανία έχει μεγαλύτερη ανεργία και χαμηλότερους μισθούς, που κάνουν την εργασία με ένα διετές συμβόλαιο εδώ ελκυστική. Τα διοικητικά στελέχη όμως, οι ξεναγοί κλπ. είναι όλοι Ρώσοι. Παλιότερα, οι θέσεις εργασίας εδώ ήταν περιζήτητες. Τα συμβόλαια εργασίας ήταν για δυο χρόνια, και στα δυο χρόνια οι περισσότεροι έφευγαν για να ανοίξουν θέσεις για τους επόμενους. Ελάχιστοι μόνο έπαιρναν παράταση στα συμβόλαιά τους και έμεναν ως πέντε χρόνια. Σήμερα, βοηθούντων και των κακών σχέσεων Ρωσίας & Ουκρανίας, ελάχιστοι έρχονται για δουλειά εδώ.
Εκτός από λιμάνι, το Barentsburg διαθέτει κι ένα ελικοδρόμιο, στο ακρωτήριο Heer. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, λοιπόν, υπήρχε ένταση μεταξύ Ρωσίας και Νορβηγίας, καθώς στο ελικοδρόμιο στάθμευαν πέντε μεγάλα σοβιετικά μεταγωγικά ελικόπτερα (τα δυο λειτουργούν ακόμη!). Και παρότι τα νησιά είναι αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, οι Νορβηγοί υποστήριζαν (και όπως αποδείχθηκε πολύ αργότερα, με το άνοιγμα των αρχείων της Σοβιετικής Ένωσης, είχαν δίκιο) ότι τα ελικόπτερα ήταν οπλισμένα και ετοιμοπόλεμα. Το ελικοδρόμιο αυτό βρίσκεται στην είσοδο του φιόρδ στο οποίο βρίσκεται το Barentsburg.
Φτάνοντας στο Barentsburg, η όψη από μακριά είναι μιας καχεκτικής μικρής πόλης/ορυχείου. Με μαυρίλα από το κάρβουνο, γερανούς σε φάση ημιαποσύνθεσης, αγωγούς μεταφοράς του κάρβουνου ολούθε, αλλά και μια σειρά από μονολιθικά κτίρια κατοικιών («μπλόκια», που λέγαμε και στο χωριό μου), που φαίνονται να έχουν υποστεί λίφτινγκ για να κρύβει την ασχήμια της κατασκευής τους.
Last edited:
