babaduma
Member
- Μηνύματα
- 5.052
- Likes
- 7.801
- Επόμενο Ταξίδι
- terra incognita
- Ταξίδι-Όνειρο
- α του Κενταύρου
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- Συμπληρωματικές Πληροφορίες
- Έσοδα-Έξοδα
- Πτήσεις][U]Θεσσαλονίκη – Αθήνα – Dubai – Colombo - Singapore[/U
- Kota Kinabalu (Sabah)][U]20.7.2009: Kota Kinabalu[/U
- Poring Hot Springs & Mt.Kinabalu][U]22.7.2009: Poring Hot Springs και Mt. Kinabalu[/U
- Miri (Sarawak)][URL='http://img11.imageshack.us/i/mapsarawak.jpg/'][attach=full]24866[/attach][/URL
- Niah National Park
- Kelabit Highlands & Bario (Sarawak))][URL='http://img62.imageshack.us/i/bariopeople.gif/'][attach=full]24891[/attach][/URL
- Kuching][U]28.7.2009: Kuching[/U
- Batang Ai][URL='http://img4.imageshack.us/i/img0257b.jpg/'][attach=full]24947[/attach][/URL
- Kuching II][U]31.7.2009: Kuching[/U
- Semenggoah Rehabilitation Center][U]1.8.2009: Semenggoh Rehabilitation Center & Cultural Village[/U
- Kota Bharu][U]3.8.2009: Kota Bharu[/U
- Perhentian Islands
- Perhentian Islands II
- Perhentian Islands III
- Ο Βέγγος στη Μαλαισία
- O Βέγγος στη Μαλαισία ΙΙ
«Γιατί στο Bario;» θα ρωτούσε κανείς, «και πού στην ευχή είναι αυτό;» θα συμπλήρωνε - ίσως εύλογα.
«Γιατί όχι στο Bario;» θα του απαντούσα! Μια πολύ καλά τεκμηριωμένη απάντηση (και πολύ ωραίες φωτογραφίες) θα μπορούσε να πάρει από εδώ:
A Short History of Bario and the Kelabit Highlands ή από εδώ:
eBario - Home
(στο δεύτερο και πληροφορίες για τη διαμονή – μην ψαρώσετε που είναι 2 ετών παλαιές, οι τιμές ισχύουν και σήμερα αλλά κάποιοι «ξενώνες» δεν λειτουργούν πιά, κάποιοι έχουν βελτιωθεί, οι οδηγοί ίσως ζητήσουν λίγο περισσότερο – μιλάμε για 2 ευρώ παραπάνω. Απλά στείλτε τους email και οπλιστείτε με υπομονή, όχι γιατί σας «γράφουν» αλλά γιατί το internet δουλεύει με ηλιακή ενέργεια και καταλαβαίνετε…)
Το αρχικό ερέθισμα μου το έδωσε η αναφορά στην περιοχή σ’ένα άλλο φόρουμ, από έναν (όπως φαινόταν και αποδείχτηκε) «ψαγμένο» ταξιδευτή. Μου κίνησε την περιέργεια, το σκάλιξα λιγάκι, βρήκα στο Google τα παραπάνω links και μερικά άλλα, διάβασα για κυνηγούς κεφαλούς, τόξα, βέλη, φυσοκάλαμα, τον πόλεμο με τους Τζάπς, αεροδιάδρομους στη μέση του πουθενά, δίπλα τα σύνορα με Ινδονησία, παντού με τα πόδια, ηλεκτρικό με το σταγονόμετρο και μόνο από γεννήτριες, το νοστιμότερο ρύζι και οι γευστικότεροι ανανάδες αλλά και ίσως η εξυπνότερη φυλή (Kelabit) της Μαλαισίας με 1500 μέλη (από τα 6000 περίπου) με γνώσεις πανεπιστημιακού επιπέδου (όλα αυτά μέσα στα τελευταία 50 χρόνια), δικηγόροι, γιατροί, επιχειρηματίες σ’ολόκληρη την επικράτεια (ο αντιπρόεδρος της AirAsia είναι Kelabit), ήθελε πολύ να κάνω κλίκ;
Το τελειωτικό «κτύπημα» το δέχτηκα όταν διάβασα ότι τον ξενώνα JungleBluesDream τον είχε ένας ζωγράφος καριέρας, με πίνακες στο Hilton του Kuching, που τα παράτησε όλα για να γυρίσει στο χωριό του και που η γυναίκα του ήταν από τη Δανία. Από τη Δανία! Τι γύρευε εκεί αυτή; Τι στην ευχή βρήκε αυτή η χριστιανή για να πάρει αυτήν την απόφαση;
The rest is history… Ήρθα σ’επαφή με τον Stephen Baya και τη γυναίκα του Tine, μας πήρε κάπου 10 μέρες αλλά τα κανονίσαμε, έκλεισα και την πτήση με την MASWings (διπλή προσπάθεια και εδώ, με αλλαγή ώρας – 15 μέρες), όλα καλά, δεν έβλεπα την ώρα!
25.7.2009:Bario
Και νά’μαι λοιπόν, Σάββατο πρωί, απ’τις 9 η ώρα στο αεροδρόμιο του Miriνα περιμένω την πτήση που πετούσε στις 10:30 και να λύνω Sudoku. Είναι η δεύτερη πτήση για Bario σήμερα, η πρώτη ήταν πριν 2 ώρες απ’ευθείας, αυτή κάνει στάση στο Marudi, ελπίζω ο Stephen να’χει πάρει το μήνυμα ότι η ώρα άλλαξε και ότι φτάνω 2 ώρες αργότερα. Διαφορετικά, αντί να με πάρει το τρακτέρ για τον ξενώνα θ’αναγκαστώ να κάνω τα 2 χιλιόμετρα μέχρι εκεί φορτωμένος μ’όλα τα τσιμπράγκαλα…
Το πουλί έχει έρθει αλλά ο ουρανός, στο μεταξύ, έχει μαυρίσει. Λές; Αν αρχίσει να βρέχει θά’χουμε καθυστέρηση. Ευτυχώς καμμία ανακοίνωση ακόμα… Η αίθουσα αδειάζει, μένουν καμμιά δεκαριά άτομα, 2-3 μαντήλες, μια νοστιμούλα, μοντέρνα με σαγιοναρίτσα, καναδυό ξυρισμένα κεφάλια, διαφορετικές φάτσες.
Γίνεται η κλήση στην ώρα της, βγαίνουμε έξω και οδεύουμε πεζή προς το αεροπλανάκι, άκρη-άκρη στο αεροδρόμιο. Καθένας κάθεται όπου βρεί, θέσεις στενές, το σακκίδιο στα πόδια, το κεφάλι στο ταβάνι, μετράω 15 θέσεις και 10 επιβάτες, οι 2 μπροστινοί παίζουν «τζίζ» με τους πιλότους που πίνουνε φραπέ, χαλαρά. Μονή σειρά τα καθίσματα αριστερά, διπλή δεξιά, προδιαγραφών σχολικού λεωφορείου, πίσω απ’τις τελευταίες ο χώρος των εμπορευμάτων γεμίζει με μπύρες, αναψυκτικά, νερά και λοιπά είδη παντοπωλείου. Μας έχουν και βεντάλιες σε κάθε θέση, να κάνουμε αέρα.
Twin Otter Cockpit. Last year it was Air Asia. This year is Mas Wing. photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Οι έλικες αρχίζουν να γυρίζουν, τροχιοδρομούμε, σηκωνόμαστε. Ο πιλότος αρχίζει κάτι να λέει, που να τον ακούσεις με τέτοιο θόρυβο; Η θέα από ψηλά, όπως αναμένεται, καταπληκτική. Δεν ανεβαίνει και πολύ, κάπου στα 3000 πόδια μου κάνει (ίσως και παραπάνω, δεν παίρνω όρκο, προσπαθώ να καταλάβω απ’τα όργανα αλλά δεν το καταφέρνω), εν πάσει περιπτώσει το φιδωτό ποτάμι φαίνεται καθαρά με λεπτομέρειες, βάρκες, στέγες σπιτιών, καθώς και αυτοκίνητα και φορτηγά που κουβαλάνε ξυλεία. Ανεβαίνει λίγο ακόμη να μη χτυπήσουμε σε κάτι κορφές κατάφυτες, πράσινο παντού.
http://farm4.static.flickr.com/3164/2679306308_245bc6ac43.jpg
Σε λίγο φαίνονται καινούργιες στέγες, να και ο αεροδιάδρομος στη μέση, αρχίζει να κατεβαίνει για την προσγείωση στον ενδιάμεσο σταθμό του Marudi.
Marudi photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Marudi Airport Control Tower. photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Photos: De Havilland Canada DHC-6-310 Twin Otter Aircraft Pictures | Airliners.net
Το κτίριο του αεροδρομίου - μην το βλέπετε έτσι περιποιημένο στις φωτογραφίες – έχει τα σημάδια της φθοράς: Σκασμένες λαδομπογιές, πεσμένοι σοβάδες και ταλαιπωρημένα τα ξύλινα τμήματά του (που δεν είναι και λίγα), αποτελέσματα ίσως σοβαρών μουσώνων. Η αίθουσα αναμονής μικρή, καθόμαστε στους ξύλινους πάγκους μαζί με άλλους ντόπιους που περιμένουν – άλλοι για να συνεχίσουν για Bario μαζί μας, άλλοι για να υποδεχθούν τους άρτι αφιχθέντες. Τόπος κοινωνικής συγκέντρωσης με λίγα λόγια, όλοι φαίνονται γνωστοί μεταξύ τους και δείχνουν ιδιαίτερα ευδιάθετοι.
Στο μεταξύ, μαζί με τις αποσκευές που προορίζονται για το Marudi βλέπω παρέα και τη «χλωροφύλλη», τινάζομαι απότομα και εξηγώ στους υπαλλήλους ότι αυτή συνεχίζει μαζί μου. Με πλησιάζει κι ένας αρκετά βλοσυρός τύπος, μου συστήνεται σαν Joshua και μου προσφέρεται να κάνει τον οδηγό στο Bario. Προφανώς γνωρίζει τον οικοδεσπότη μου, φίλος του δηλώνει, δεν τον αμφισβητώ, νοιώθω λίγο ενοχλημένος από το πρεσάρισμά του αλλά αρνούμαι ευγενικά την προσφορά του – προς το παρόν. Αύριο βλέπουμε, δηλώνω, δε θα χαθούμε, αυτός χάνει το ενδιαφέρον του και μ’αφήνει ήσυχο μέχρι το τέλος της πτήσης.
Στο δεύτερο κομμάτι της διαδρομής κάποια απ’τα κιβώτια που αναπαύονταν πάνω ή κάτω από τις τελευταίες κενές θέσεις έχουν αντικατασταθεί από επιβάτες. Πλήρες. Το μοτίβο από ψηλά έχει αλλάξει, δεν φαίνεται μεγάλο ποτάμι, πολλές κορφές και χαράδρες, κατάφυτες πάντα και που και που κάποιοι οικισμοί, ένας-δυό να ξεχωρίζουν με τους αεροδιαδρόμους τους. Αρχίζοντας την κάθοδο το τοπείο αλλάζει δραματικά καθώς εμφανίζονται τεράστιες εκτάσεις παντελώς αποψιλωμένες, σωρούς κορμών και φορτηγά να κινούνται σε φρεσκοανοιγμένους δρόμους που χάνονται στο βάθος.
http://farm4.static.flickr.com/3625/3621606340_542584a303.jpg
http://farm3.static.flickr.com/2076/2219686226_5b4ca1105f.jpg
Κοντά στο αεροδρόμιο υπάρχει και ένα τμήμα δάσους που είναι καμμένο. Να θυμηθώ να ρωτήσω γι αυτά τους οικοδεσπότες μου…
Η προσγείωση γίνεται κανονικά, ο διάδρομος ασφαλτοστρωμένος (ο άλλος ήταν τσιμεντένιος), η ατμόσφαιρα ανάλογη με του προηγούμενου σταθμού, το κτίριο καλύτερο.
Ενώ χαζεύω τη νοστιμούλα που την υποδέχονται οι δικοί της, ο Joshuaχαιρετιέται με τους ντόπιους, δεν βλέπω κανένα με τα χαρακτηριστικά αυτιά, ακούω μια χαμηλή φωνή δίπλα μου. Είναι ο Stephen. Πρέπει να περιμένουμε λίγο μέχρι να ξεφορτωθούν οι αποσκευές, άντρες – γυναίκες φροντίζουν γι αυτό κι εγώ βρίσκω την ευκαιρία να βγώ λίγο έξω, περίεργος να δω για το τρακτέρ που θα με περιμένει, ενώ ο Stephen μιλάει με τον Joshua. Τρακτέρ δε βλέπω. Υπάρχουν 4-5 μηχανάκια και 2 αγροτικά 4χ4. Ταυτόχρονα όμως φτάνει ένα τζιπ της συμφοράς, ένας χαρούμενος διοπτροφόρος τύπος κατεβαίνει και μου συστήνεται σαν θείος του Stephen και δηλώνει «ταξιτζής» μου (η ταρίφα 20RM για τη μεταφορά). Στο μεταξύ, ο Stephen έχει παραλάβει τη «χλωροφύλλη» αλλά δε θα’ρθει μαζί μας, έχει το ποδήλατό του.
Το τζίπ μοιάζει να’ναι από την εποχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, μόνο το χρώμα είναι άσπρο, ο θείος δηλώνει ότι μόνο αυτά τα 3 τετράτροχα που είδα κυκλοφορούν στην περιοχή. Ο χωματόδρομος είναι γεμάτος πέτρες, κροκάλες και νεροφαγώματα, ο ήλιος δυνατός, σίγουρα θα είχα πρόβλημα να πάω ως τον ξενώνα με τα πόδια, έχει και ανηφόρα στο τέλος, είναι πάνω σε λόφο.
Καθηγητής ο θείος, το δικό του σπίτι απέναντι από του Stephen, longhouses και τα δύο. Το «δικό μας» έχει πολλές πόρτες εισόδου, ξεχωρίζει αυτή που πρέπει απ’την καλλιτεχνική ταμπελίτσα.
Το «ισόγειο» ένας τεράστιος χώρος, ενιαίος, δεξιά παρκαρισμένα 2 ποδήλατα και διάφορα υλικά και εργαλεία, ξυλεία και 2 μεγάλοι πίνακες, έργα Θεόφιλου, απεικονίζουν τη «μοιραία» συνάντηση του ιθαγενή με την ξανθιά Βίκινγκ και τις συνέπειές της. Χαριτωμένοι. Στ’αριστερά, στο κέντρο, το χώμα είναι στρωμένο με ένα τεράστιο μουσαμά, σκουπισμένο, και στον εσωτερικό τοίχο υπάρχει κάτι σαν βωμός, με λουλούδια, φωτογραφίες διάφορες και έντυπες αναφορές – ίσως προς τιμήν προγόνων της οικογένειας. Στην άλλη άκρη, άλλα εργαλεία και σκεύη και ξύλα.
Ανοίγω τη δεύτερη πόρτα που με βγάζει σ’έναν εσωτερικό μίνι κήπο, με μικρά αυτόνομα ξύλινα κτίσματα (το ένα αποθηκούλα προφανώς, τ’άλλα δύο η τουαλέτα και το ντους, ένας νιπτήρας αριστερά που δεν λειτουργεί, δυό τεράστιες λεκάνες γεμάτες με νερό και μια ξύλινα σκάλα που οδηγεί στο μπαλκονάκι επάνω και στα δωμάτια. Υπό κατασκευή το λαμαρινένιο σκέπαστρο του «πάτιο», σκαρφαλωμένος ένας εργάτης καρφώνει μετά μανίας, ενώ απέναντι, στη βεράντα περιμένει να με υποδεχθεί η Tine.
Μετά τις συστάσεις με οδηγεί στο δωμάτιό μου. Όλα ξύλινα, φυσικά, 3x3, 2 στενά κρεββάτια τοποθετημένα σε σχήμα Γ, 2 μικρά «τραπεζάκια» δίπλα τους, μια κρεμάστρα, ένα sleeping bag, μια μεγάλη πετσέτα κι ένας πίνακας στον τοίχο. Έχει λάμπα ηλεκτρική, δεν έχει όμως πρίζα. That’s all. Ο λεπτός ξύλινος τοίχος που χωρίζει τα δωμάτια δεν φτάνει μέχρι την οροφή, έτσι τη νύχτα, το φως από το διπλανό δωμάτιο φέγγει και στο δικό σου. Αποθέτω και βγαίνω να εξερευνήσω τον επάνω όροφο και στη συνέχεια να κατέβω για το μεσημεριανό φαγητό (διαμονή + 3 γεύματα ημερησίως = 60RM).
4 δωμάτια στη σειρά, τα άλλα 2 κλειστά, στο τρίτο ένας τύπος χαλαρώνει στο κρεββάτι. Στον κοινό εσωτερικό χώρο πίνακες κρεμασμένοι (ή ακουμπισμένοι) στους τοίχους, όλοι με χαρτάκια κολλημένα με την τιμή τους, ο ακριβότερος 1000RM, κάποιοι μου αρέσουν περισσότερο από τους άλλους, η τεχνοτροπία του καλλιτέχνη επηρεασμένη από τα χαρακτηριστικά «πλοκάμια του χταποδιού» του Sarawak. Υπάρχει κι ένα μικρό σαλονάκι με βιβλία στο τραπεζάκι, ξύλινα διακοσμητικά και καδραρισμένες αναφορές του τύπου για τον Stephen και το έργο του, κι ένα «δεντράκι» της ζωής, του Stephenκαι της Tine. Όμορφα και με ευαισθησία αν και λίγο σαν «χύμα» τοποθετημένα.
Κατεβαίνω τη δεύτερη, κεντρική, σκάλα και πάω στη βεράντα – τραπεζαρία όπου, στο μεταξύ, έχει έρθει και ο Stephen και το σερβίτσιο έχει στρωθεί. Πρώτη επαφή με το περίφημο ρύζι της περιοχής, με φρέσκο κρεμμυδάκι κάτι άλλα μπαχαρικά μαγειρεμένο, λίγα χόρτα βρασμένα και τσάι. Δεν άφησα σπυρί. Συνάμα έχει κατέβει και ο συγκάτοικος, έχει φτάσει πριν 2-3 ώρες, χωρίς να’χει κλείσει δωμάτιο εκ των προτέρων, ο Stephen περίμενε εμένα στο αεροδρόμιο, τον είδε, νόμισε ότι ήμουν εγώ, τον πλησίασε, δόθηκαν διευκρινήσεις κι έτσι βρέθηκε κι αυτός να μοιράζεται την ίδια στέγη κι ο Stephen να κάνει δεύτερο δρομολόγιο για τη σωστή παραλαβή.
Η ρήση «ο κόσμος είναι πολύ μικρός» δε θα μπορούσε να είναι πολύ πιο αληθινή στην περίπτωση: Το παιδί το λένε Mohamade, είναι 28 ετών, μουσουλμάνος από την Ανδόρρα!!! Απίστευτο! Και, φυσικά, οι πρώτοι εκεί και από τις 2 χώρες στα τρία χρόνια που λειτουργεί το σπίτι σαν ξενώνας. Χαρούμενος άνθρωπος, με χιούμορ, γίνεται αμέσως συμπαθής. Εξηγεί το όνομα και το θρήσκευμα στη Μαροκινή καταγωγή του πατέρα του και μιλάει ισπανικά και αγγλικά.
Η ώρα έχει πάει 2:30 και αποφασίζουμε να ξεκουραστούμε για καμμιά ώρα και μετά να πάμε μια βόλτα στο Pa Derung που δεν είναι μακριά, κάπου τρία τέταρτα, και να γυρίσουμε για το βραδυνό, πριν τις 6 που αρχίζει να νυχτώνει. Η γεννήτρια λειτουργεί 6:30-9:30. Αποσυρόμαστε στα δωμάτιά μας.
Ευκαιρία, λέω, να τακτοποιήσω λίγο τα πράγματά μου τώρα που έχει φώς, μετά δεν ξέρεις αν θα προλάβεις, αρχίζω να ξεπακετάρω, θέμα ασφάλειας δεν τίθεται, όλοι τις πόρτες ανοικτές τις έχουνε, βγάζω αντικουνουπικά και λοιπά είδη πρώτης χρήσης, σημειώσεις με διαδρομές, τα μπουκαλάκια με τα ούζα, τις πιστωτικές κάρτες, το διαβατήριο… πού είναι το διαβατήριο; Κωλότσεπη, σακκίδιο, εσωτερικές τσέπες, πουθενά! Πανικός… Τώρα; Τι γίνεται τώρα; Ψυχραιμία, βαθειές ανάσες, τσιγάρο. Ξαναψάχνω, τίποτα. Κάπου έπεσε λέω, αρχίζω το flashback. Στο immigration το είχα, άρα ή στην αίθουσα αναμονής στο Miri έπεσε, ή στο αεροπλάνο, ή στο Marudi. Τηλεφωνική επικοινωνία δεν υπάρχει, μόνο το κινητό του Stephen.
Κατεβαίνω κάτω. Βρίσκω τον Stephen, του εξηγώ την κατάσταση, με ακούει ήρεμος σαν το Βούδα κι ας είναι χριστιανός και μόλις τελειώνω αρχίζει τα τηλέφωνα μιλώντας με την πάντα ήρεμη φωνή του, μη τυχόν και ταράξει την ηρεμία της φύσης που μας περιβάλλει. Αυτό είναι θετικό, μου μεταφέρει έτσι κάπως τη δική του ηρεμία. Μιλάει με τον αρχηγό της τοπικής αστυνομίας, με το εδώ αεροδρόμιο και το άλλο στο Marudi. Μου μεταφέρει ότι περιμένει τηλέφωνο από τον πιλότο και μου εξηγεί ότι μέχρι το Kuching δε θα’χω πρόβλημα, αλλά μετά για Κουάλα Λουμπούρ ίσως χρειαστούν διαδικασίες, από δώ πάντως θα μου δώσουν ένα προσωρινό χαρτί, ευτυχώς που έχω τη φωτοτυπία του διαβατηρίου. Ηρεμώ κάπως και ανεβαίνω να ξαναψάξω ώσπου να τηλεφωνήσει ο πιλότος.
Αδειάζω το σακκίδιο πάνω στο δεύτερο κρεββάτι και, ώ του θαύματος, ανακαλύπτω μια δεύτερη τσέπη μέσα σε εσωτερική τσέπη όπου είχε γλυστρήσει το σκασμένο. Βαθύς στεναγμός ανακούφισης, ξανά κάτω για λήξη συναγερμού. Παίρνω μαζί μου και το ένα ούζο, με το όμορφο μπουκάλι που χρησιμοποιείται και σαν ανθοδοχείο μετά. Έχει κατέβει κι ο Mohamade περίεργος για τη φασαρία. Μαθαίνει τι έγινε και γελάει. Νωρίτερα, στη διάρκεια του γεύματος είχαμε μια κουβέντα για Ελλάδα, η Τine είχε επισκεφτεί πριν 20 χρόνια Κέρκυρα, Αθήνα, Πάρο και δε θυμάμαι ποιο άλλο νησί. Τη μόνη λέξη που θυμόταν, φυσικά, ήταν «κύριος» (όχι ακριβώς δηλαδή, η άλλη που μαντέψατε). Και είχα προσπαθήσει να εξηγήσω στον Mohamade τη σημασία της. Τώρα, λοιπόν, μετά το συμβάν, γυρίζω και του λέω: “Now, you see me? This is the definition of malakas!”. Γελάμε όλοι, χαρίζω το ούζο στους οικοδεσπότες και υπόσχομαι για περισσότερο το βράδυ με το δείπνο. Θα το κάψουμε!
Δυστυχώς έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο εξ αιτίας του «κυρίου», δεν προλαβαίνουμε να πάμε και να γυρίσουμε μέχρι το χωριό, αυτό δε μας πτοεί όμως, αποφασίζουμε με τονMohamade να πάμε όσο πάει, να κάνουμε και τα ψώνια που θέλει απ’το εμπορικό και ανεβαίνουμε για τα σακκίδια.
Παίρνουμε τον κατήφορο…
Στο ένα από τα 3-4 μαγαζάκια που υπάρχουν στο χωριό μπορεί να βρεί κανείς τα απολύτως απαραίτητα, μόνο σε ένα απ’αυτά υπάρχει ψυγείο (άρα και κρύα αναψυκτικά και μπύρες), αυτό δεν είναι το ένα, ο Mohamade αγοράζει ξηρά τροφή και instant noodles, νεράκια και κεράκια, εγώ μόνο απ’τα δύο τελευταία. Μόνο σήμερα το βράδυ θα είναι μαζί μας, αύριο φεύγει με οδηγό τον Joshua (η πρωινή κουβέντα στο αεροδρόμιο με τον Stephenήταν προφανώς για να κανονίσει τις λεπτομέρειες) για Pa’ Lunganκι ακόμη παραπέρα. Πρώτη διανυκτέρευση εκεί, θα συνεχίσει για ένα άλλο longhouseτην επομένη και θα επιστρέψει για δεύτερη διανυκτέρευση στο ίδιο, επιστροφή την Τρίτη, όταν όμως εγώ θα έχω αναχωρήσει ήδη απ’το πρωί. Η διαδρομή είναι αρκετά δύσκολη κατά τον Stephen και χρειάζεται οδηγό. Αυτός, βέβαια, σα ζωγράφος που είναι έχει φτιάξει έναν μεγάλο πίνακα, κάτι σαν μακέτα, με τον χάρτη της περιοχής, ένα τοπογραφικό με δρόμους, μονοπάτια, χαρακτηριστικά σημεία και τι χρειάζεται να’χει κανείς μαζί του. Εκτός αυτού, έχει καμμιά ντουζίνα ζωγραφισμένα σχέδια με διαδρομές, εκδρομές, τοπικούς λεπτομερείς χάρτες δηλαδή, ανά περιοχή, που τα δίνει στους φιλοξενούμενους για να μη χαθούν στις εξορμήσεις τους.
Ζαλωνόμαστε ξανά τα σακκίδια και σιγά-σιγά παίρνουμε την ανηφόρα. Ο ήλιος είναι σε κάθοδο, φυσάει ένα αεράκι, έτσι κι αλλιώς είμαστε στα 1500 μέτρα, το περπάτημα είναι πολύ ευχάριστο.
Πολύ συχνά σταματάμε και κοιτάμε πίσω, χαζεύουμε τη γαλήνη του τοπείου και αναπνέουμε τον αέρα, προσπαθούμε να απομονώσουμε τις μυρωδιές.
(στο βάθος τα βουνά του Kalimantan)
Την ώρα που τραβούσαμε φωτογραφίες μας πλησιάζει ένας παππούλης που προφανώς πήγαινε στο σπίτι-χωριό του. Μας πιάνει την κουβέντα, πώς μας λένε, πότε ήρθαμε, που μένουμε, από πού είμαστε. Ανδόρρα – φυσικά – δεν την γνωρίζει, κουνάει το κεφάλι με ικανοποίηση όταν ακούει Ισπανία. Η Ελλάδα και η Αθήνα – επίσης φυσικά – κερδίζουν κατά κράτος αφού κι αυτός (όπως και σε τόσα άλλα μέρη της ΝΑ Ασίας) αναφωνεί με χαρά «EURO 2004» και μου χαρίζει ένα υπέροχο χαμόγελο αποκαλύπτοντας τους 2 μοναδικούς εκπροσώπους της άνω οδοντοστοιχίας του! Ηλεκτρικό μπορεί να έχουν μόνο από γεννήτριες αλλά το δορυφορικό πιάτο φυτρώνει παντού – σκέφτομαι…
Ο παππούλης μας εύχεται καλή διαμονή και συνεχίζει το δρόμο του ενώ εμείς κάνουμε μεταβολή για την κάθοδο και το δείπνο που μας περιμένει.
Είναι μόλις περασμένες 6, έχει φώς ακόμη, τα σερβίτσια έχουν στρωθεί, η γεννήτρια δεν λειτουργεί ακόμη. Η Tine είχε συστήσει το ντους να το κάνουμε το βράδυ γιατί το πρωί το νερό είναι παγωμένο. Ακολουθώ τη συμβουλή της. Το νερό είναι και τώρα κρύο, η πρώτη εντύπωση είναι έντονη αλλά το συνηθίζεις γρήγορα και η αίσθησή του είναι ιδιαίτερα αναζωογονητική. Πλυμένοι, ντυμένοι, παίρνουμε θέση μάχης αναμένοντας τον αντίπαλο…
… Ο οποίος καταφθάνει εν χορδαίς και οργάνοις: Ιχθύς αλιευμένος εν τω ποταμώ, πτέραι βρασταί σαλάτα, συλλεχθείσαι παρά τω ποταμώ και, φυσικά, η αυτόχθων όρυζα.
Οπισθοφυλακή ο περίφημος εντόπιος ανανάς, ο ζουμερότερος παγκοσμίως, συνοδία ερυθροπορτοκαλλόχροης παπάγιας. Ο αγώνας είναι άνισος αφού ημείς διαθέτομεν και το περιφημον «υγρόν πυρ». Ο Mohamade σαν πιστός μουσουλμάνος δεν πίνει αλκοόλ, χρυσό τον έκανα να βρέξει τα χείλη του στο ούζο, δεν τα κατάφερα. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να συμμετάσχει ενεργά στο κέφι, το οποίο στο μεταξύ είχε ανάψει.
(Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο ‘αυτόματο’. Ελλάς – Ανδόρρα – Μαλαισία – Δανία: Συμμαχία. Στο βάθος, γραμμένες/ζωγραφισμένες πάνω σε ξύλο οι εντυπώσεις των επισκεπτών. Στα δεξιά, δύο από τους πίνακες του Stephen. O επάνω είναι ο αγαπημένος μου – αλλά και της Tine, και γι αυτό δεν πωλείται)
Τα παιδιά μας διηγούνται πώς γνωρίστηκαν, τα πήγαιν’έλα της Tine και τον παραδοσιακό γάμο τους, πώς άλλαξε δυό φορές όνομα ο Stephen (με το γάμο του ο άντρας στους Kelabit, αλλάζει όνομα, γίνεται συμβούλιο αρχηγών της φυλής και αποφασίζουν τι όνομα θα του δώσουν, σε σχέση με τη γυναίκα του) και πώς η Tine προσδιορίζεται σαν «η γυναίκα του Stephen». Το ούζο έχει εμφανώς επιδράσει πάνω του, χάνεται για λίγο και ξαναεμφανίζεται μ’ένα δικό τους μουσικό όργανο, αρχίζει να παίζει και να τραγουδάει, ξαναφεύγει και γυρίζει μ’ένα καπέλλο σαν των ινδιάνων κι αρχίζει να χορεύει έναν παραδοσιακό χορό των Kelabit! Έχω χαλαρώσει τελείως, απολαμβάνω κάθε στιγμή, κανένα ίχνος κούρασης κι ένα αίσθημα πληρότητας. Νοιώθω πραγματικά προνομιούχος που είχα την τύχη να γνωρίσω τέτοια εμπειρία.
Η ώρα έχει πάει 10 κι αρχίζουμε να τα μαζεύουμε. Έχουμε ήδη υπερβεί το ωράριο, τα πιάτα πρέπει να πλυθούν και να σβήσει η γεννήτρια. Δε θέλω να πάω για ύπνο. Κάθομαι στη βεράντα και θαυμάζω τον (ακόμη) έναστρο ουρανό πάνω μας και την ησυχία της φύσης. Ήδη, όμως, στο βάθος του ορίζοντα, στα βουνά του Kalimantanγίνεται ο κακός χαμός. Τεράστιες αστραπές και κεραυνοί, σα βολές κατά ριπάς, γαζώνουν την πλάση. Ο Stephenλέει ότι σε 2 ώρες θα είναι πάνω μας. Χαζεύω το υπερθέαμα εντυπωσιασμένος. Κάποια στιγμή σβήνουν και τα φώτα…
Πάνω, στο δωμάτιο, ο ύπνος έρχεται πριν τη βροχή. Η οποία, όταν φτάνει, αρχίζει να σφυροκοπά τις λαμαρίνες και, φυσικά, με ξυπνάει. Βγαίνω έξω και τη χαζεύω. Να γιατί και οι μεγάλες λεκάνες. Μαζεύουν το νερό της βροχής. Το χρησιμοποιούν για διάφορες δουλειές αλλά το πίνουνε κιόλας – αφού το βράσουν φυσικά. Ίσως – ίσως αυτό να’χει χρησιμοποιηθεί και στο μαγείρεμα. Πάντως, κανένα γαστρεντερολογικό πρόβλημα δεν είχα στη διάρκεια της παραμονής μου, ούτε την επόμενη μέρα που ήπια ένα ολόκληρο λίτρο απ’αυτό.
Ο φακός μου φωτίζει μια τερέζα μεγέθους ελιάς μαμούθ που διεκδικεί το ζωτικό της χώρο. Την στέλνω για κολύμπι χωρίς μπρατσάκια και ξαναμπαίνω στο δωμάτιο. Η αυριανή μέρα έχει πολύ δρόμο…
26.7.2009:Bario – Pa’ Umor – Pa’ Ukat
Στις 8 το πρωί είμαι έτοιμος για το πρωινό. 3-4 ώρες το πολύ κοιμήθηκα αλλά νοιώθω θαυμάσια και η μυρωδιές του ζεστού καφέ, του φρεσκοψημένου ψωμιού και του τηγανητού ανανά σπάνε μύτες. Καλημερίζω τον Mohamade που έχει κατέβει λίγο νωρίτερα και απολαμβάνουμε μαζί το φαγητό και την υπέροχη θέα από τη βεράντα.
(…δεν εννοώ, φυσικά, την καλύβα με τη γεννήτρια! )
Ο Mohamade έχει ραντεβού στις 9, φεύγει για να ετοιμαστεί, του δίνω κι έναν εφεδρικό αναπτήρα. Δίνουμε επόμενο ραντεβού στο… Κιλιμάντζαρο! Ο Stephenμε ρωτάει τι σκοπεύω να κάνω σήμερα, του λέω ότι πρώτα πρέπει να πάω στο αεροδρόμιο να επιβεβαιώσω την αναχώρησή μου την Τρίτη (εδώ όλα χειρόγραφα γίνονται – αν αργήσεις να μπείς στη λίστα, πέταξε το πουλί, με το επόμενο) και μετά βόλτα στα γύρω χωριά, μου λέει ότι ήδη έκανε επιβεβαίωση από χτές, για βόλτα είναι 2 ½ ώρες περπάτημα, 8km μέχρι το Pa’ Umor και 1 ½ ώρα, 6km μέχρι το Pa’ Ukat, μπορώ να πάω σήμερα στο πρώτο, στο δεύτερο αύριο και στο Bario Asal σήμερα το απόγευμα.
Δεν χρειάζομαι οδηγό, είναι εύκολο, δε θα χαθώ. Μου δίνει κι έναν από τους χάρτες του και ξεκινάω, χαλαρά.
(Ο δρόμος για το κέντρο του Bario περνάει μέσα από ορυζώνες)
(και… εμπορικά! – Η βενζίνη εδώ κάνει 4RM το λίτρο ενώ η κανονική της τιμή είναι 1.80RM, δικαιολογείται όμως λόγω μεταφορικών)
Φτάνω στο κέντρο – αγορά του χωριού, το μόνο μέρος που έχει πέσει τσιμέντο κι έχουν κατασκευαστεί μερικά μαγαζάκια, εδώ είναι το γραφείο της MASWings (μονίμως κλειστό – όσες φορές πέρασα!), εδώ και το e-bario, το κέντρο τηλεπικοινωνιών δηλαδή, το μόνο μέρος με σύνδεση στο internet.
Στη διασταύρωση για το αεροδρόμιο ένα κτίριο είναι υπό κατασκευή. Καινούργιο ιατρείο, μεγαλούτσικο αλλά (προφανώς) θα καλύπτει όλη την περιοχή και θα αντικαταστήσει την κλινική λίγο πιο κάτω.
(Η κλινική, στα αριστερά)
Προσπερνώ τον ξενώνα De Plateau που βρίσκεται λίγο μετά. Εδώ βρίσκεται παρκαρισμένο το τρίτο αυτοκίνητο που κυκλοφορεί. Ο ξενώνας μοιάζει να είναι η τρίτη καλύτερη επιλογή για διαμονή. Ο δρόμος έχει κλίσεις, πότε ανοδικές, πότε καθοδικές, ήπιες όμως, εντύπωση μου κάνει η άσπρη άμμος! Τι γυρεύει εδώ στα υψίπεδα, τόσα χιλιόμετρα μακριά απ’τη θάλασσα;
Η φύση οργιάζει δεξιά κι αριστερά, φτέρες, μπαμπού, ροδόδενδρα και χιλιάδες άλλα που δεν ξέρω.
Δεν συναντώ σχεδόν κανένα εκτός από 2 μηχανάκια που διασταυρώνονται μαζί μου. Ο ήλιος δυνατός αλλά δεν τον καταλαβαίνω γιατί φυσάει ένα ευχάριστο ελαφρύ αεράκι. Σε λίγο βλέπω μια διασταύρωση δεξιά, έχει μια ταμπέλα, μάλλον βγάζει στη σκάλα που δένουν τις βάρκες στο ποτάμι. Ίσως το ψάξω στην επιστροφή – αν έχω χρόνο. Αρκετά πιο κάτω, στ’ αριστερά, ένα στενό μονοπάτι χάνεται στο δάσος. Πρέπει να’ναι αυτό που μέσα απ’τη ζούγκλα βγάζει στο δρόμο για το Pa’ Ukat, ο Stephen είπε να μην το πάρω, είναι επικίνδυνο, εγώ βάζω στοίχημα ότι αυτό χρησιμοποιούν οι ντόπιοι, σιγά μην κάνουν τον κύκλο, κερδίζουν 3 ώρες τουλάχιστον. Κάποια στιγμή φτάνω σ’ένα γεφυράκι. Εκεί έχει σταματήσει το ένα μηχανάκι, προφανώς λόγω βλάβης.
Σε λίγο φτάνω στο Gem’s Lodge, το προσπερνώ, θα κάνω στάση εδώ στην επιστροφή, ξέρω ότι είμαι κοντά στο Pa’ Umor και, πράγματι, σε λιγότερο από 10 λεπτά έχω φτάσει. Έχει περάσει μόλις μιάμισυ ώρα, μία ώρα λιγότερο απ’ότι είπε ο Stephen!
(Χαρακτηριστικά σπίτια Kelabit)
(Η Ευαγγελική Εκκλησία)
(Ο αεροδιάδρομος έκτακτης ανάγκης χρησιμοποιείται σαν γήπεδο – βόλλεϋ ή ποδοσφαίρου)
Η μη εμφανής ύπαρξη δραστηριότητας (μόνο απ’την εκκλησία ακούγονταν ψαλμωδίες, ίσως όλοι ήταν μαζεμένοι εκεί, Κυριακή μεσημέρι ήταν) με κάνει να πάρω το δρόμο της επιστροφής. Αν βρώ κανέναν στο Gem’sLodgeμπορεί να πιώ ένα τσαγάκι…
Με υποδέχεται ένας σκυλούκος με την περιέργεια ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. Τηρεί αυστηρή στάση απέναντί μου, δε μ’αφήνει απ’το βλέμμα του και παραμένει σε απόσταση 2-3 μέτρων. Καμμιά εκατοστή μέτρα ο δρόμος που οδηγεί στο σπίτι, ο σκύλος με ακολουθεί από κοντά και διακριτικά. Αρκετά ζευγάρια παπούτσια έξω, κάποια σακκίδια, ρούχα απλωμένα αλλά ψυχή ζώσα πουθενά. Υπάρχουν κι άλλα κτίσματα, γεννήτρια, δεξαμενές, κατεβαίνω λίγο την πλαγιά προς το ποτάμι. Ωραίο, ειδυλλιακό περιβάλλον, ησυχία νεκροταφείου. Βγάζω κάποιες φωτογραφίες…
(Αμανίτες… Εδώδιμοι; Δε νομίζω…)
…και παίρνω το δρόμο του γυρισμού. Στην έξοδο ανταμώνω με το ένα από τα 2 αγρατικά, φορτωμένο με τουρίστες, σημερινές αφίξεις. Ο LP κάνει καλά τη δουλειά του… Είναι νωρίς ακόμη για τον ξενώνα, η ώρα του μεσημεριανού έχει περάσει, για βραδυνό είναι νωρίς, μόλις φτάνω στο μονοπάτι της ζούγκλας, σωστά το υποψιαστήκατε, στρίβω και μπαίνω μέσα. Στην αρχή, στο σημείο που βγάζει στο δρόμο, είναι πολύ καλοσχηματισμένο και προσεγμένο, στρωμένο με κορμούς δέντρων. Και αρκετά ανοικτό…
Όλα καλά. Αν συνεχίσει έτσι, δε θα’χω πρόβλημα. Χαζεύω, μυρίζω, ακούω και βγάζω φωτογραφίες.
(Ροδόδενδρον)
Σιγά-σιγά η βλάστηση αρχίζει να πυκνώνει, τα ξύλα δεν είναι και τόσο καλοβαλμένα, υπάρχουν κενά, το έδαφος είναι ακόμη αμμώδες, η γνωστή ψιλή λευκή άμμος, ωστόσο αρχίζουν να εμφανίζονται και χωμάτινα, λασπώδη τμήματα.
Η βλάστηση πυκνώνει, οι θόρυβοι πυκνώνουν, το φώς λιγοστεύει, οι παράλληλοι κορμοί λιγοστεύουν, μόνο κάποιοι μεγάλοι πιά, κατά μήκος του μονοπατιού, πότε λεπτοί, πότε λίγο πιο χοντροί, η άμμος εξαφανίστηκε, λιμνούλες νερού εμφανίστηκαν, χάνω το ενδιαφέρον μου για φωτογραφίες, βρίζω μέσα μου που δεν έχω κανένα κοντάρι από μπαμπού για στήριγμα (και όχι μόνον), κι αρχίζω τα ακροβατικά (ή, το μπαλέτο – αν θέλετε) μην τυχόν και βρεθεί το πόδι μου μέσα σε καμμιά λιμνούλα κι αποκτήσει επισκέπτες. Να γυρίσω πίσω τώρα δε λέει, υπολογίζω ότι έχω κάνει τουλάχιστον το 1/3 της διαδρομής, πού και πού βλέπω κάποια ίχνη ανθρώπινης παρουσίας όπως πριονισμένους κορμούς δένδρων, σίγουρα περνάει κόσμος από δώ, σήμερα πάντως κανείς.
Κι ενώ απ’ τη μια κοιτάζω να μην μπλεχτώ στα πλοκάμια κανενός ανθρωποφάγου φυτού (λέμε, τώρα!) κι από την άλλη να μη βουτηχτώ σε καμμιά κινούμενη άμμο (ξαναλέμε!) και δοκιμάζω το μετέωρο βήμα του πελαργού, ξαφνικά το πόδι μου μένει στον αέρα, το άλλο τρεμουλιάζει πάνω στον κορμό και κοντεύω να πέσω ολόκληρος μέσα στη λάσπη: Στο μισό μέτρο, ο κάθετος «κορμός» μπροστά μου δεν είναι τίποτ’ άλλο από μια monitor lizard που μου βγάζει τη γλώσσα επίδεικτικά! Μικρούλα, κοντά ένα μέτρο η ΄φορεσμέν’!
Τη χτάαααζ, μη χτάζ… Τη ξαναχτάαααζ, μη ξαναχτάζ… Άει, τσ’λέω… Θα παένς ή θα παέν; (Όσοι χρειάζονται μετάφραση να μου το πούν). Τελικά, αφού είχαμε πεί ότι είχαμε να πούμε με τα μάτια, βαρέθηκε κι απομακρύνθηκε νωχελικά προς μεγάλη μου ανακούφιση…
Συνέχισα βαθύτερα σ’ένα μονοπάτι στενό, σκοτεινό λόγω της πυκνής βλάστησης και ξαφνικά, μετά από μια ανηφορίτσα, εγένετο φώς, η βλάστηση αραίωσε αρκετά και διέκρινα στο βάθος έναν ορυζώνα και κάπου στ’αριστερά μου μια καλύβα. Αναθάρρησα. Η έξοδος (θα) ήταν κάπου κοντά. Αντ’ αυτής, όμως, το μονοπάτι κόβεται απότομα, συρματόπλεγμα μπροστά μου και φράχτης! Πετάω το σακκίδιο από την άλλη μεριά και κάνω τον λοκατζή. Όταν βρίσκομαι από την άλλη μεριά, διαπιστώνω ότι οι οριζόντιοι κορμοί του φράχτη ήταν συρόμενοι και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να τους τραβήξω, να περάσω και να τους ξαναβάλω στη θέση τους! Δέκα λεπτά αργότερα, μετά από πορεία σ’ένα κατ’επίφασιν μονοπάτι που μόνη του οριοθέτηση ήταν ο ορυζώνας δεξιά μου, έφτασα στον δρόμο που οδηγούσε στο Pa’ Ukat. Σύνολο στη ζούγκλα, μια ώρα.
Το χωριό αυτό προφανώς ήταν μεγαλύτερο και πιο πλούσιο, με τους ορυζώνες του, την εκκλησία του φυσικά, είχε κάποια κίνηση, μηχανάκια. Το τοπείο ήταν πολύ όμορφο.
Προχώρησα λίγο παρακάτω, διασχίζοντας το «φράγμα» που χώριζε τα χωράφια για να φτάσω σ’ένα γεφυράκι στη σκιά των μπαμπού που έκαναν δαιμονισμένο θόρυβο καθώς σείονταν στις όχθες του ποταμού και τα κλαδιά τους κτυπούσαν στις λαμαρίνες. Είχε όμως ωραία δροσιά και κάθισα για ένα τσιγάρο.
Εδώ διαπίστωσα, μετά από τόσες ώρες, ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Με λίγα λόγια, ο σβέρκος μου είχε πάθει έγκαυμα. Καθρέφτη δεν είχα, αλλά το’νοιωθα. Από δώ και πέρα, μεταμφιέστηκα σε Λώρενς της Αραβίας, κάτι που έπρεπε να είχα κάνει απ’την αρχή, αλλά το αεράκι με ξεγέλασε. Προχώρησα κι άλλο.
(Απλά σπίτια και longhouses των Kelabit)
Μετά τα τελευταία σπίτια, το μονοπάτι δεν ήταν σαφές, υπήρχαν 2-3 επιλογές που χάνονταν στη φύση, να τι χρειαζόταν ο Joshua, καιρός ήταν για επιστροφή.
Ο δρόμος της επιστροφής, όχι ότι ήταν πιο δύσκολος, ήταν όμως πιο κουραστικός, είχα ξεκουραστεί ελάχιστα, ευτυχώς όμως αυτή τη φορά είχε αρκετό χάζι, πολύ κίνηση από μηχανάκια που πήγαινα τα παιδιά στο σχολείο, πήγαιναν γεμάτα, γύριζαν άδεια, πάντα με κοιτούσαν περίεργα και πάντα με χαιρετούσαν, να’σου και ο «θείος» που έκανε τον ταξιτζή, χάρηκε κι αυτός που με είδε, ρώτησε για το δρομολόγιό μου κι εντυπωσιάστηκε όταν του είπα. Με τούτα και με κείνα έφτασα στο Barioαρκετά νωρίς για να ρουφήξω μονοκοπανιά 2 αναψυκτικά και να φορτώσω 3 μπύρες για το βραδυνό. Στις 4:30 ήμουν πίσω. Χρόνος αρκετός να περιποιηθώ το έγκαυμα, να ξεκουραστώ και να ετοιμαστώ για τη βραδυνή μάχη…
Υπήρχαν νέες αφίξεις: 2 σιτεμένες Κατωχωρίτισσες μαζί μ’έναν ξεπεσμένο Άγγλο λόρδο (ή κάτι τέτοιο τελοσπάντων νόμιζε ότι είναι – κρίνοντας απ’την συμπεριφορά του), είχαν έρθει απ’το Brunei, κάποιου είδους επίσημη αποστολή, δεν κατάλαβα ακριβώς, ένα νεαρό ζευγάρι απ’τη γηραιά Αλβιόνα, εντελώς σνομπ, κοκκινομούρης διοπτροφόρος βλάχος που δεν καταλάβαινα σχεδόν τίποτε απ’αυτά που έλεγε και μια κάτι-ανάμεσα-σε-ρομαντική-αγγλίδα-και-θυλικό-Livingston (κρίνοντας απ’την αμφίεσή της), που τσέβδιζε και μπουρδούκλωνε τη γλώσσα της κάθε φορά που μιλούσε, αμφότεροι δάσκαλοι που ήθελαν να επισκεφτούν το σχολείο για να δούν και να κάνουν και γώ δεν ξέρω τι, τους αντιπάθησα αμέσως και, τέλος, ένα νεαρό παιδί από τη Γαλλία, ο Ζώρζ, που τον συμπάθησα, ευτυχώς, υπήρχε κάποιος ν’αλλάξω μια κουβέντα.
O Stephen, μόλις με βλέπει με ρωτάει πώς ήταν η μέρα μου, πού πήγα, και όταν του λέω με κοιτάζει με θαυμασμό. «Πήγες και στα δυό χωριά;» με ρωτάει, «έκανες 20km trekking!». «Αν δεν έχει σκάλες» του λέω, «δε με πειράζουν και περισσότερα!». «Πήγες κι απ’το βαλτο-μονοπάτι;» συνεχίζει με πραγματικά απορημένο βλέμμα και μου δείχνει τα καθαρά παπούτσια μου. «Ξέρω καλή ισορροπία!» του αποκρίνομαι και του εξηγώ με λεπτομέρειες. Τώρα που έχει φρέσκες πληροφορίες μπορεί να ενημερώσει και όποιους άλλους θέλουν να κάνουν τη διαδρομή.
Το μενού ήταν πολύ πιο πλούσιο σήμερα, ένεκα οι περισσότεροι συνδαιτημόνες, δεν περιλάμβανε ψάρι. Είχε κοτόπουλο, λαχανικά, κάτι άλλο που δε θυμάμαι, τις γνωστές φτέρες όπως και χτές και το καταπληκτικότερο όλων ρύζι με φρέσκο τζίντερ, δεν είχα ξαναφάει, στην όψη και το χρώμα έμοιαζε με τα κόκκινα κρεμμύδια τα δικά μας έτσι όπως ήταν κομμένο, στη γεύση ξινούτσικο, πικάντικο και με υπέροχο άρωμα, καμμία σχέση με τις ρίζες που βρίσκουμε στην Ελλάδα.
(Το λουλούδι του ginger– Φωτογραφία από το internet)
O Stephen, εκτός από καλός ζωγράφος είναι και εξαιρετικός μάγειρας! Με τη χαρακτηριστική σιγανή φωνή του μας διηγείται την υπερφυσική «προσηλύτηση» των συγχωριανών του στο χριστιανισμό. Είναι φανερό το πόσο βαθειά πιστεύει αυτά που λέει, όμως ο ξενέρωτος βλάχος απέναντί μου τον κοιτάζει με μισό μάτι, αφ’ υψηλού και αμφισβητεί τα λεγόμενά του φέρνοντάς τον σε δύσκολη θέση. Είναι στενοχωρημένος και προσπαθεί να μην το δείξει, να παραμείνει ευγενικός στους καλεσμένους του. Του προσφέρω μια μπύρα και αλλάζω θέμα, ρωτώντας τον για το μεγαλεπήβολο σχέδιο ηλεκτροδότησης της περιοχής μέσω ενός φράγματος στο ποτάμι, που κατέληξε σε μεγαλειώδες φιάσκο. Αρπάζει την ευκαιρία κι αρχίζει με σοβαρότητα την αφήγηση. Είναι πολύ αστεία υπόθεση, μέσα στην τραγικότητά της. Ξοδεύτηκαν κοντά 5 εκατομμύρια ευρώ, ετοιμασίες, τηλεόραση, παράτες για τα εγκαίνια. Το έργο λειτούργησε 7 λεπτά (!) ίσα-ίσα όσο διήρκεσε ο λόγος του υπουργού, αυτός όμως και οι άλλοι αξιωματούχοι δεν πήραν χαμπάρι τίποτα γιατί οι ντόπιοι είχαν προνοήσει να συνδέσουν δε ξέρω και γώ πόσες γεννήτριες και η κεντρική «λεωφόρος» του σχολείου περέμεινε ηλεκτροφωτισμένη όσο διαρκούσαν τα φώτα της δημοσιότητας! Η ίδια εταιρεία που είχε αναλάβει αυτό το έργο, ανέλαβε αργότερα και την κατασκευή ενός δεύτερου φράγματος, έξω από το Kuching, με τα ίδια, φυσικά, αποτελέσματα! Στην ερώτηση γιατί της το ανέθεσαν παρά την αποτυχία της στο πρώτο, απάντησε αφοπλιστικά ότι ήταν ιδιοκτησίας του υιού του υπουργού!!! Α ρε, αθάνατα διαπλεκόμενα! This is globalization!
Στο μεταξύ, ο θηλυκός βουρβούλακας απέναντί μου δεν έχει σταματήσει να τσακίζει ένα βουνό από κομμάτια τηγανητού κοτόπουλου ενώ όλοι οι υπόλοιποι έχουν σταματήσει να τρώνε από ώρα. Ταυτόχρονα φορτώνει και κομμάτια παπάγιας στο πιάτο της από φόβο μην τελειώσουν πριν τα περιλάβει και αυτά! Κάποια στιγμή – επιτέλους – τελειώνει και σηκώνονται για να αποσυρθούν στα ιδιαίτερα. Το έτερο τρίο έχει ανοίξει τα βιβλία του – στο τραπέζι – και έχει βυθισθεί στη μελέτη αγνοώντας τους υπολοίπους. Έχει δροσούλα (18° C) αλλά με την κάψα που έχω εγώ, δεν καταλαβαίνω τίποτα. Σηκωνόμαστε με τον Ζώρζ και πάμε να χαζέψουμε τις πυγολαμπίδες που κόβουν βόλτες στην ανοιχτωσιά μπροστά μας, ενώ, στο βάθος, αρχίζει ξανά το show των αστραπών…
Πάνω, στα δωμάτια, το ζεύγος έχει το διπλανό μου, έχουν απλώσει τις κουνουπιέρες τους και η αλόγα αποζητά τον καβαλλάρη της. Ψου-ψου-ψου και σου-σου-σου, τελικά δεν της κάνει το χατήρι – ίσως δια τον φόβον των ιουδαίων, ίσως γιατί πίστευε ότι όλοι μ’αυτόν θ’ασχολούνταν αύριο, δεν ξέρω, σημασία έχει ότι γλύτωσα. Η βροχή έφτασε, πιστή στο ραντεβού της, ίδια ώρα, ίδια ορμή, ίδια διάρκεια. Δε με χάλασε καθόλου.
27.7.2009: Bario – BarioAsal - Kampung
Σήμερα το πρωί σηκώθηκα λίγο αργότερα, στο τραπέζι οι μικρές αγελάδες και ο λόρδος είναι εξαφανισμένοι, βλέπω τα άδεια πιάτα τους, μόνο ο Ζώρζ είναι. Θα πάει σήμερα το βράδυ για νυχτερινό κυνήγι με τον Stephen, δεν έχει όμως κατάλληλα παπούτσια ο καημένος και θα πάνε μαζί στο χωριό να ψάξουν στα εμπορικά μπάς και βρούν τίποτε κατάλληλο. Χλωμό το βλέπω. Ζηλεύω, θέλω να πάω και γώ μαζί τους, αλλά θα γυρίσουν την επομένη το μεσημέρι και δε θα προλάβω την πτήση της επιστροφής. Ο Stephen δείχνει στην Tine πώς να βάζει μπρός τη γεννήτρια και μετά εκείνη με ρωτάει αν θα τη βοηθήσω στο δείπνο και στο μαγείρεμα. Με μεγάλη μου χαρά!
Εμφανίζεται και ο βλάχος, ούτε καλημέρα δε λέει, σιγά μην του δώσω σημασία. Η συμβία του ακόμη άφαντη. Ο Stephen με αποχαιρετά, δεν θα με δεί ώσπου να φύγω, με ρωτάει τι θα κάνω σήμερα, λέω να μην απομακρυνθώ πολύ, θέλω να δώ και λίγο κόσμο. Φεύγουν μαζί με τον Ζώρζ προς αναζήτηση υποδημάτων, φεύγω και γώ για το internetcentre, έχω κάτι ανοικτές υποθέσεις να τελειώσω.
Μόλις έχει ανοίξει, η κοπελίτσα ακόμη σκουπίζει, βγάζω τα παπούτσια μου και παίρνω θέση, αυτή σε λίγο εξαφανίζεται, μου λέει όταν τελειώσω ν’αφήσω τα χρήματα μέσα σ’ένα τετράδιο. Η σύνδεση είναι αργή και με διακοπές, μου παίρνει όλο το πρωινό μέχρι να τελειώσω. Βάζω 15RM μέσα στο τετράδιο και πάω για μπύρες στο μαγαζί με το ψυγείο. Στο δρόμο συναντιέμαι με τον Stephen και τον Ζώρζ, φεύγουν για το κυνήγι, θα διανυκτερεύσουν στη ζούγκλα, «βρήκες παπούτσια τελικά;» ρωτάω τον Ζώρζ, «μπα» μου λέει «μού’δωσε ο Stephen δικά του». Εκείνος, αγέρωχος με το παραδοσιακό του σακκίδιο, τόξο, βέλη, μάτσα, φυσοκάλαμα, ξαναχαιρετιόμαστε.
Έξω από το μαγαζί τρείς νεαροί έχουν αρχίσει τη μπυροποσία και τελούν εν μερική ευθυμία. Με χαιρετούν χαρούμενοι και βάζουν μια φωνή να’ρθει η αφεντικίνα – έχει πελάτη. Αγοράζω 2-3 νερά και μισή ντουζίνα μπύρες. Προσφέρω τις μισές στα παιδιά και μ’ευχαριστούν όλο ευτυχία. Μοιράζομαι την τέταρτη μαζί τους και πιάνουμε τη κουβέντα – τρόπος του λέγειν. Όλοι θέλουν να μιλήσουν ταυτόχρονα, οι λέξεις βγαίνουν ζαλισμένες και αρωματικές, πλάκα έχει, τους αρέσει το Heineken σακκίδιό μου, θέλουν να εξερευνήσουν και το περιεχόμενο, εντυπωσιάζονται από τον mag-lite. Σε λίγο τους αφήνω και παίρνω την ανηφορίτσα πριν ζεσταθούν εντελώς οι υπόλοιπες μπύρες.
Ρυζάκι και φρέσκος ζουμερός ανανάς το γεύμα, ωραίο και ελαφρύ. Οι ολλανδέζες εκεί, απλά χαιρετούν και συνεχίζουν το διάβασμα. Καλά, εδώ την έβγαλαν όλη μέρα; Ξαναφεύγω για την απογευματινή βόλτα, απ’την άλλη μεριά αυτή τη φορά. Σήμερα διαπιστώνω ότι, στην πραγματικότητα, η «συνοικία» μας λέγεται Ulung Palang. Έχει υπέροχο φωτισμό και τραβάω φωτογραφίες μετά μανίας.
(Στην τελευταία φωτογραφία φαίνονται τα σπίτια που μένουν οι δάσκαλοι του σχολείου)
Προφανώς, αυτή είναι η «καλή» περιοχή του χωριού. Περιποιημένα σπιτάκια, καλή τοποθεσία, δίπλα στο σχολείο…
… στην είσοδο του οποίου έχω ήδη φτάσει. Εντελώς άλλος κόσμος εδώ. Λες και βρίσκεσαι σε πρότυπο σχολείο δυτικής Ευρώπης. Με τις μεγάλες άνετες αίθουσες, τσιμεντένια δρομάκια, πίνακες ανακοινώσεων, βοτανικός κήπος, φυτώριο, κάθε φυτό με καρτελλάκια με την επιστημονική του ονομασία, χώροι αναψυχής και, φυσικά, κολώνες ηλεκτροδότησης – δεν ξέρω αν λειτουργούν ακόμη ή είναι κατάλοιπα του μεγαλεπήβολου σχεδίου…
Μέχρι και γήπεδο υπάρχει, με εξέδρες, χώρους θεατών, κλπ. Πώς να μη χαίρονται τα παιδάκια όταν έρχονται εδώ;
Κάπου εδώ μου τελειώνουν οι μπαταρίες και οι εφεδρικές που είχα πάρει μαζί μου ήταν άδειες κι αυτές! (πού να τις φορτίσεις, άλλωστε
) Στενοχωριέμαι και συνεχίζω, βγαίνω απ’το χώρο του σχολείου και παίρνω το δρόμο για το Bario Asal. Σε κανένα μισάωρο πρέπει να φτάσω.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Το θρόισμα των φύλλων το συνοδεύει η συναυλία των βατράχων απ’τα ρυζοχώραφα. Κάποια στιγμή συναντάω ένα κοριτσάκι που ψαρεύει σ’ένα απ’αυτά (!), της μιλάω και τρέχει αμέσως να κρυφτεί στο σπιτάκι – βγάζει όμως το κεφαλάκι της για να ελέγξει τις κινήσεις μου. Κάνω τον καραγκιόζη μέχρι να εισπράξω ένα χαμόγελο και μετά απομακρύνομαι για το χωριό που ήδη φάνηκε στο βάθος.
Στην είσοδο είναι καθισμένες στα πεζούλια μερικές γυναίκες με παιδάκια και παρακολουθούν την παράσταση που δίνει ένας μπόμπιρας που μόλις έχει ανακαλύψει ότι μπορείς να μετακινείσαι και όρθιος. Βρίζω που δεν έχω φωτογραφική μηχανή. Άπαντες το διασκεδάζουν, παίρνω και γώ μέρος, ο μικρός είναι τρισευτυχισμένος να τρέχει πέρα-δώθε, εισπράττει και την καραμελίτσα του στο τέλος, δίνω τις υπόλοιπες στις γυναίκες που μ’ευχαριστούν όλο χαμόγελα. Προχωράω προς την «πλατεία» του χωριού, μια άπλα περιτριγυρισμένη από 4 longhouses, στη μέση της έχει και 2-3 ξύλινα παγκάκια όπου βρίσκονται οι άντρες του χωριού.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Μόλις με βλέπουν μου κάνουν όλοι νόημα με τα χέρια τους να τους πλησιάσω. Αρχίζει η γνωστή «ανάκριση», καθόλου δεν νοιώθω έτσι ωστόσο, το χαίρομαι, γι αυτούς τους ανθρώπους σίγουρα θα είμαι το θέμα της βραδυάς, προς αυτήν την κατεύθυνση δεν είδα κανένα τουρίστα, όλοι προς την άλλη πήγαιναν. Δυστυχώς δεν έχω τίποτα να μοιραστώ μαζί τους εκτός από τσιγάρα που, όμως, γίνονται ανάρπαστα (μεταξύ μας, δεν υπάρχει πιο φιλική χειρονομία – τουλάχιστον μεταξύ αντρών), τους αφήνω όλο το πακέτο.
Σε λίγο παίρνω το δρόμο του γυρισμού. Βγαίνοντας απ’το χωριό προσέχω δεξιά μου την αρχή ενός νέου μεγαλόπνοου project: Τρείς εργάτες προσπαθούν να υψώσουν τη δεύτερη ανεμογεννήτρια. Η πρώτη στέκει όρθια – πλήν λίγο κεκλιμένη, δεν την έχουν στερεώσει καλά ακόμη. Σίγουρα, ο συνδυασμός αιολικής με ηλιακή ενέργεια έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας για την περιοχή, έχει πολλή ηλιοφάνεια και ανέμους, είναι και φθηνότερη, μακάρι να πετύχουν.
Αυτή τη φορά περνάω από την κάτω μεριά του σχολείου και του γηπέδου, από την περιοχή που λένε “Kampung” (= χωριό) πριν φτάσω στη διασταύρωση για το σπίτι μας.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Στην κουζίνα, βοηθάω την Tine στο καθάρισμα των χόρτων και στη σάλτσα για το κρέας, αρνάκι, ενώ εκείνη ετοιμάζει το κοτόπουλο και το ρύζι. Μου δείχνει και το σωστό τρόπο καθαρίσματος του ανανά. Στρώνουμε το τραπέζι και σε λίγο καταφθάνουν και οι αχώνευτοι. Υπάρχει και ένα νέο πιάτο με ένα κάτι μεταξύ αρακά και κάπαρης, τραγανό και πικρούτσικο, η Tine λέει ότι είναι σίγουρη ότι μόνο σε μένα θα αρέσει και αποδεικνύεται ότι έχει δίκηο. Το ζεύγος διηγείται την πρωινή «εμπειρία» του στο σχολείο, οι υπόλοιποι τους ακούν με ενδιαφέρον, εγώ δεν κατάλαβα τι στον κόρακα πήγαν να κάνουν, σαν επίσκεψη σε ζωολογικό κήπο μου φάνηκε απ’τα λεγόμενα τους, αυτοί πάντως είναι πολύ ικανοποιημένοι απ’τη συνεισφορά ( τους. Δεν έχω και πολύ διάθεση, τους απαντώ λακωνικά όταν μου απευθύνουν το λόγο, σκέφτομαι πόσο διαφορετική ήταν η πρώτη βραδυά αλλά είμαι και στενοχωρημένος που φεύγω αύριο. Άσε που θα φύγουν και οι κρυόκωλοι 
– ευτυχώς όχι για Miri, δε θα ταξιδέψουμε μαζί – και θα’θελα ν’ακούσω και για την νυκτερινή εμπειρία του Ζώρζ. 
Τα λέμε για λίγο με την Tine όταν φεύγουν οι υπόλοιποι, πλένουμε τα πιάτα, σβήνουμε τη γεννήτρια, συνεχίζουμε τη συζήτηση, μου λέει για τη ζωή της, είναι ευτυχισμένη, αγαπάει πολύ τον άντρα της και δεν τη χαλάει καθόλου η έλλειψη «ανέσεων». Πραγματικά στενοχωριέμαι που θα φύγω, υπόσχομαι ότι θα ξανά’ρθω κι αυτή τη φορά για περισσότερο.
Ησυχία δίπλα όταν αποσύρομαι. Η βροχή, ξεστράτισε λιγάκι σήμερα, καταφθάνει όμως πιστή στο ραντεβού της τις πρώτες πρωινές ώρες. Αύριο πρωί πρέπει να σηκωθώ λίγο νωρίτερα για να συμμαζέψω τα πράγματα. Η πτήση είναι στις 11:35, η Τine έχει συνεννοηθεί με τον «θείο» να’ρθει στις 9:30 για να με πάει στο αεροδρόμιο.
28.7.2009: Goodbye Bario
Σήμερα είμαι ο πρώτος που πήρε πρωινό, ήπιαμε τον καφέ μαζί με την Tine, μου θύμισε ότι πρέπει να γράψω στο “guest-book”, προηγούμενοι επισκέπτες είχαν κάνει και ζωγραφιές πάνω στα κομμάτια ξύλων, εγώ καλλιτέχνης δεν είμαι, γράφω ένα θερμό μήνυμα με πολλά ευχαριστώ (αυτό που νοιώθω δηλαδή), στα ελληνικά και αγγλικά.
(Όσοι συμφορουμίτες αποφασίσουν να αποτολμήσουν την «απόδραση» και βρεθούν εκεί, θυμίστε τους ποιος σας «έστειλε» εκεί! Θα το χαρούν πραγματικά. Κι αν θέλετε, αναζητήστε και το «τεκμήριο» της παραμονής…)
Όλα είναι έτοιμα για την αναχώρηση λοιπόν, αλλά ο θείος πουθενά. Η Tine είναι ανήσυχη, πάνω – κάτω με το κινητό στο χέρι, απάντηση δεν παίρνει. Η ώρα περνάει, έχει βγεί έξω ν’αγναντέψει απ’τον λόφο, τίποτα. Πήγε 10 και τίποτα. Φορτώνομαι και ετοιμάζομαι να πάω στο αεροδρόμιο με τα πόδια. Βγαίνω έξω και γώ, με βλέπει η Tine, μόλις μίλησε μαζί του, έρχεται σε 10 λεπτά….
Όταν καταφθάνει τελικά μετά από ένα τέταρτο, δηλώνει ότι είχε καταλάβει για Τετάρτη (αύριο, δηλαδή) και έπινε το τσάι του με τους φίλους του στον καφενέ (στο αεροδρόμιο δηλαδή). Τέλος καλό, όλα καλά, φτάνουμε στο αεροδρόμιο μία ώρα πριν την αναχώρηση, τό’χουμε δεί ήδη το αεροπλάνο όταν κατέβαινε, τσεκάρω, με ζυγίζουν μαζί με τις αποσκευές, πληρώνω τα αχθοφορικά και αράζω στην «αίθουσα» αναμονής. Ενας μεγάλος πίνακας κοσμεί τον απέναντι τοίχο – έργο του Stephen. Συνταξιδιώτες μου μια ομάδα εγγλεζάκια με κοντά παντελονάκια, φασαριατζίδικα, φωνακλάδικα, όπως αρμόζει στην ηλικία τους. Τα παπούτσια και τα παντελόνια τους φέρουν ικανές ποσότητες λάσπης, σημάδι ότι το καταδιασκέδασαν.
Αυτή τη φορά το αεροπλανάκι έχει μόνο 12 θέσεις. Τις υπόλοιπες τις έχουν βγάλει για να χωρέσουν τα εμπορεύματα και οι αποσκευές. Οι έλικες παίρνουν μπρος, τσουλάμε και απογειωνόμαστε πανηγυρικά. Goodbye Bario!
«Γιατί όχι στο Bario;» θα του απαντούσα! Μια πολύ καλά τεκμηριωμένη απάντηση (και πολύ ωραίες φωτογραφίες) θα μπορούσε να πάρει από εδώ:
A Short History of Bario and the Kelabit Highlands ή από εδώ:
eBario - Home
(στο δεύτερο και πληροφορίες για τη διαμονή – μην ψαρώσετε που είναι 2 ετών παλαιές, οι τιμές ισχύουν και σήμερα αλλά κάποιοι «ξενώνες» δεν λειτουργούν πιά, κάποιοι έχουν βελτιωθεί, οι οδηγοί ίσως ζητήσουν λίγο περισσότερο – μιλάμε για 2 ευρώ παραπάνω. Απλά στείλτε τους email και οπλιστείτε με υπομονή, όχι γιατί σας «γράφουν» αλλά γιατί το internet δουλεύει με ηλιακή ενέργεια και καταλαβαίνετε…)
Το αρχικό ερέθισμα μου το έδωσε η αναφορά στην περιοχή σ’ένα άλλο φόρουμ, από έναν (όπως φαινόταν και αποδείχτηκε) «ψαγμένο» ταξιδευτή. Μου κίνησε την περιέργεια, το σκάλιξα λιγάκι, βρήκα στο Google τα παραπάνω links και μερικά άλλα, διάβασα για κυνηγούς κεφαλούς, τόξα, βέλη, φυσοκάλαμα, τον πόλεμο με τους Τζάπς, αεροδιάδρομους στη μέση του πουθενά, δίπλα τα σύνορα με Ινδονησία, παντού με τα πόδια, ηλεκτρικό με το σταγονόμετρο και μόνο από γεννήτριες, το νοστιμότερο ρύζι και οι γευστικότεροι ανανάδες αλλά και ίσως η εξυπνότερη φυλή (Kelabit) της Μαλαισίας με 1500 μέλη (από τα 6000 περίπου) με γνώσεις πανεπιστημιακού επιπέδου (όλα αυτά μέσα στα τελευταία 50 χρόνια), δικηγόροι, γιατροί, επιχειρηματίες σ’ολόκληρη την επικράτεια (ο αντιπρόεδρος της AirAsia είναι Kelabit), ήθελε πολύ να κάνω κλίκ;
Το τελειωτικό «κτύπημα» το δέχτηκα όταν διάβασα ότι τον ξενώνα JungleBluesDream τον είχε ένας ζωγράφος καριέρας, με πίνακες στο Hilton του Kuching, που τα παράτησε όλα για να γυρίσει στο χωριό του και που η γυναίκα του ήταν από τη Δανία. Από τη Δανία! Τι γύρευε εκεί αυτή; Τι στην ευχή βρήκε αυτή η χριστιανή για να πάρει αυτήν την απόφαση;
The rest is history… Ήρθα σ’επαφή με τον Stephen Baya και τη γυναίκα του Tine, μας πήρε κάπου 10 μέρες αλλά τα κανονίσαμε, έκλεισα και την πτήση με την MASWings (διπλή προσπάθεια και εδώ, με αλλαγή ώρας – 15 μέρες), όλα καλά, δεν έβλεπα την ώρα!
25.7.2009:Bario
Και νά’μαι λοιπόν, Σάββατο πρωί, απ’τις 9 η ώρα στο αεροδρόμιο του Miriνα περιμένω την πτήση που πετούσε στις 10:30 και να λύνω Sudoku. Είναι η δεύτερη πτήση για Bario σήμερα, η πρώτη ήταν πριν 2 ώρες απ’ευθείας, αυτή κάνει στάση στο Marudi, ελπίζω ο Stephen να’χει πάρει το μήνυμα ότι η ώρα άλλαξε και ότι φτάνω 2 ώρες αργότερα. Διαφορετικά, αντί να με πάρει το τρακτέρ για τον ξενώνα θ’αναγκαστώ να κάνω τα 2 χιλιόμετρα μέχρι εκεί φορτωμένος μ’όλα τα τσιμπράγκαλα…
Το πουλί έχει έρθει αλλά ο ουρανός, στο μεταξύ, έχει μαυρίσει. Λές; Αν αρχίσει να βρέχει θά’χουμε καθυστέρηση. Ευτυχώς καμμία ανακοίνωση ακόμα… Η αίθουσα αδειάζει, μένουν καμμιά δεκαριά άτομα, 2-3 μαντήλες, μια νοστιμούλα, μοντέρνα με σαγιοναρίτσα, καναδυό ξυρισμένα κεφάλια, διαφορετικές φάτσες.
Γίνεται η κλήση στην ώρα της, βγαίνουμε έξω και οδεύουμε πεζή προς το αεροπλανάκι, άκρη-άκρη στο αεροδρόμιο. Καθένας κάθεται όπου βρεί, θέσεις στενές, το σακκίδιο στα πόδια, το κεφάλι στο ταβάνι, μετράω 15 θέσεις και 10 επιβάτες, οι 2 μπροστινοί παίζουν «τζίζ» με τους πιλότους που πίνουνε φραπέ, χαλαρά. Μονή σειρά τα καθίσματα αριστερά, διπλή δεξιά, προδιαγραφών σχολικού λεωφορείου, πίσω απ’τις τελευταίες ο χώρος των εμπορευμάτων γεμίζει με μπύρες, αναψυκτικά, νερά και λοιπά είδη παντοπωλείου. Μας έχουν και βεντάλιες σε κάθε θέση, να κάνουμε αέρα.
Twin Otter Cockpit. Last year it was Air Asia. This year is Mas Wing. photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Οι έλικες αρχίζουν να γυρίζουν, τροχιοδρομούμε, σηκωνόμαστε. Ο πιλότος αρχίζει κάτι να λέει, που να τον ακούσεις με τέτοιο θόρυβο; Η θέα από ψηλά, όπως αναμένεται, καταπληκτική. Δεν ανεβαίνει και πολύ, κάπου στα 3000 πόδια μου κάνει (ίσως και παραπάνω, δεν παίρνω όρκο, προσπαθώ να καταλάβω απ’τα όργανα αλλά δεν το καταφέρνω), εν πάσει περιπτώσει το φιδωτό ποτάμι φαίνεται καθαρά με λεπτομέρειες, βάρκες, στέγες σπιτιών, καθώς και αυτοκίνητα και φορτηγά που κουβαλάνε ξυλεία. Ανεβαίνει λίγο ακόμη να μη χτυπήσουμε σε κάτι κορφές κατάφυτες, πράσινο παντού.
http://farm4.static.flickr.com/3164/2679306308_245bc6ac43.jpg
Σε λίγο φαίνονται καινούργιες στέγες, να και ο αεροδιάδρομος στη μέση, αρχίζει να κατεβαίνει για την προσγείωση στον ενδιάμεσο σταθμό του Marudi.
Marudi photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Marudi Airport Control Tower. photo - tan boonfoo photos at pbase.com
Photos: De Havilland Canada DHC-6-310 Twin Otter Aircraft Pictures | Airliners.net
Το κτίριο του αεροδρομίου - μην το βλέπετε έτσι περιποιημένο στις φωτογραφίες – έχει τα σημάδια της φθοράς: Σκασμένες λαδομπογιές, πεσμένοι σοβάδες και ταλαιπωρημένα τα ξύλινα τμήματά του (που δεν είναι και λίγα), αποτελέσματα ίσως σοβαρών μουσώνων. Η αίθουσα αναμονής μικρή, καθόμαστε στους ξύλινους πάγκους μαζί με άλλους ντόπιους που περιμένουν – άλλοι για να συνεχίσουν για Bario μαζί μας, άλλοι για να υποδεχθούν τους άρτι αφιχθέντες. Τόπος κοινωνικής συγκέντρωσης με λίγα λόγια, όλοι φαίνονται γνωστοί μεταξύ τους και δείχνουν ιδιαίτερα ευδιάθετοι.
Στο μεταξύ, μαζί με τις αποσκευές που προορίζονται για το Marudi βλέπω παρέα και τη «χλωροφύλλη», τινάζομαι απότομα και εξηγώ στους υπαλλήλους ότι αυτή συνεχίζει μαζί μου. Με πλησιάζει κι ένας αρκετά βλοσυρός τύπος, μου συστήνεται σαν Joshua και μου προσφέρεται να κάνει τον οδηγό στο Bario. Προφανώς γνωρίζει τον οικοδεσπότη μου, φίλος του δηλώνει, δεν τον αμφισβητώ, νοιώθω λίγο ενοχλημένος από το πρεσάρισμά του αλλά αρνούμαι ευγενικά την προσφορά του – προς το παρόν. Αύριο βλέπουμε, δηλώνω, δε θα χαθούμε, αυτός χάνει το ενδιαφέρον του και μ’αφήνει ήσυχο μέχρι το τέλος της πτήσης.
Στο δεύτερο κομμάτι της διαδρομής κάποια απ’τα κιβώτια που αναπαύονταν πάνω ή κάτω από τις τελευταίες κενές θέσεις έχουν αντικατασταθεί από επιβάτες. Πλήρες. Το μοτίβο από ψηλά έχει αλλάξει, δεν φαίνεται μεγάλο ποτάμι, πολλές κορφές και χαράδρες, κατάφυτες πάντα και που και που κάποιοι οικισμοί, ένας-δυό να ξεχωρίζουν με τους αεροδιαδρόμους τους. Αρχίζοντας την κάθοδο το τοπείο αλλάζει δραματικά καθώς εμφανίζονται τεράστιες εκτάσεις παντελώς αποψιλωμένες, σωρούς κορμών και φορτηγά να κινούνται σε φρεσκοανοιγμένους δρόμους που χάνονται στο βάθος.
http://farm4.static.flickr.com/3625/3621606340_542584a303.jpg
http://farm3.static.flickr.com/2076/2219686226_5b4ca1105f.jpg
Κοντά στο αεροδρόμιο υπάρχει και ένα τμήμα δάσους που είναι καμμένο. Να θυμηθώ να ρωτήσω γι αυτά τους οικοδεσπότες μου…
Η προσγείωση γίνεται κανονικά, ο διάδρομος ασφαλτοστρωμένος (ο άλλος ήταν τσιμεντένιος), η ατμόσφαιρα ανάλογη με του προηγούμενου σταθμού, το κτίριο καλύτερο.
Ενώ χαζεύω τη νοστιμούλα που την υποδέχονται οι δικοί της, ο Joshuaχαιρετιέται με τους ντόπιους, δεν βλέπω κανένα με τα χαρακτηριστικά αυτιά, ακούω μια χαμηλή φωνή δίπλα μου. Είναι ο Stephen. Πρέπει να περιμένουμε λίγο μέχρι να ξεφορτωθούν οι αποσκευές, άντρες – γυναίκες φροντίζουν γι αυτό κι εγώ βρίσκω την ευκαιρία να βγώ λίγο έξω, περίεργος να δω για το τρακτέρ που θα με περιμένει, ενώ ο Stephen μιλάει με τον Joshua. Τρακτέρ δε βλέπω. Υπάρχουν 4-5 μηχανάκια και 2 αγροτικά 4χ4. Ταυτόχρονα όμως φτάνει ένα τζιπ της συμφοράς, ένας χαρούμενος διοπτροφόρος τύπος κατεβαίνει και μου συστήνεται σαν θείος του Stephen και δηλώνει «ταξιτζής» μου (η ταρίφα 20RM για τη μεταφορά). Στο μεταξύ, ο Stephen έχει παραλάβει τη «χλωροφύλλη» αλλά δε θα’ρθει μαζί μας, έχει το ποδήλατό του.
Το τζίπ μοιάζει να’ναι από την εποχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, μόνο το χρώμα είναι άσπρο, ο θείος δηλώνει ότι μόνο αυτά τα 3 τετράτροχα που είδα κυκλοφορούν στην περιοχή. Ο χωματόδρομος είναι γεμάτος πέτρες, κροκάλες και νεροφαγώματα, ο ήλιος δυνατός, σίγουρα θα είχα πρόβλημα να πάω ως τον ξενώνα με τα πόδια, έχει και ανηφόρα στο τέλος, είναι πάνω σε λόφο.
Καθηγητής ο θείος, το δικό του σπίτι απέναντι από του Stephen, longhouses και τα δύο. Το «δικό μας» έχει πολλές πόρτες εισόδου, ξεχωρίζει αυτή που πρέπει απ’την καλλιτεχνική ταμπελίτσα.
Το «ισόγειο» ένας τεράστιος χώρος, ενιαίος, δεξιά παρκαρισμένα 2 ποδήλατα και διάφορα υλικά και εργαλεία, ξυλεία και 2 μεγάλοι πίνακες, έργα Θεόφιλου, απεικονίζουν τη «μοιραία» συνάντηση του ιθαγενή με την ξανθιά Βίκινγκ και τις συνέπειές της. Χαριτωμένοι. Στ’αριστερά, στο κέντρο, το χώμα είναι στρωμένο με ένα τεράστιο μουσαμά, σκουπισμένο, και στον εσωτερικό τοίχο υπάρχει κάτι σαν βωμός, με λουλούδια, φωτογραφίες διάφορες και έντυπες αναφορές – ίσως προς τιμήν προγόνων της οικογένειας. Στην άλλη άκρη, άλλα εργαλεία και σκεύη και ξύλα.
Ανοίγω τη δεύτερη πόρτα που με βγάζει σ’έναν εσωτερικό μίνι κήπο, με μικρά αυτόνομα ξύλινα κτίσματα (το ένα αποθηκούλα προφανώς, τ’άλλα δύο η τουαλέτα και το ντους, ένας νιπτήρας αριστερά που δεν λειτουργεί, δυό τεράστιες λεκάνες γεμάτες με νερό και μια ξύλινα σκάλα που οδηγεί στο μπαλκονάκι επάνω και στα δωμάτια. Υπό κατασκευή το λαμαρινένιο σκέπαστρο του «πάτιο», σκαρφαλωμένος ένας εργάτης καρφώνει μετά μανίας, ενώ απέναντι, στη βεράντα περιμένει να με υποδεχθεί η Tine.
Μετά τις συστάσεις με οδηγεί στο δωμάτιό μου. Όλα ξύλινα, φυσικά, 3x3, 2 στενά κρεββάτια τοποθετημένα σε σχήμα Γ, 2 μικρά «τραπεζάκια» δίπλα τους, μια κρεμάστρα, ένα sleeping bag, μια μεγάλη πετσέτα κι ένας πίνακας στον τοίχο. Έχει λάμπα ηλεκτρική, δεν έχει όμως πρίζα. That’s all. Ο λεπτός ξύλινος τοίχος που χωρίζει τα δωμάτια δεν φτάνει μέχρι την οροφή, έτσι τη νύχτα, το φως από το διπλανό δωμάτιο φέγγει και στο δικό σου. Αποθέτω και βγαίνω να εξερευνήσω τον επάνω όροφο και στη συνέχεια να κατέβω για το μεσημεριανό φαγητό (διαμονή + 3 γεύματα ημερησίως = 60RM).
4 δωμάτια στη σειρά, τα άλλα 2 κλειστά, στο τρίτο ένας τύπος χαλαρώνει στο κρεββάτι. Στον κοινό εσωτερικό χώρο πίνακες κρεμασμένοι (ή ακουμπισμένοι) στους τοίχους, όλοι με χαρτάκια κολλημένα με την τιμή τους, ο ακριβότερος 1000RM, κάποιοι μου αρέσουν περισσότερο από τους άλλους, η τεχνοτροπία του καλλιτέχνη επηρεασμένη από τα χαρακτηριστικά «πλοκάμια του χταποδιού» του Sarawak. Υπάρχει κι ένα μικρό σαλονάκι με βιβλία στο τραπεζάκι, ξύλινα διακοσμητικά και καδραρισμένες αναφορές του τύπου για τον Stephen και το έργο του, κι ένα «δεντράκι» της ζωής, του Stephenκαι της Tine. Όμορφα και με ευαισθησία αν και λίγο σαν «χύμα» τοποθετημένα.
Κατεβαίνω τη δεύτερη, κεντρική, σκάλα και πάω στη βεράντα – τραπεζαρία όπου, στο μεταξύ, έχει έρθει και ο Stephen και το σερβίτσιο έχει στρωθεί. Πρώτη επαφή με το περίφημο ρύζι της περιοχής, με φρέσκο κρεμμυδάκι κάτι άλλα μπαχαρικά μαγειρεμένο, λίγα χόρτα βρασμένα και τσάι. Δεν άφησα σπυρί. Συνάμα έχει κατέβει και ο συγκάτοικος, έχει φτάσει πριν 2-3 ώρες, χωρίς να’χει κλείσει δωμάτιο εκ των προτέρων, ο Stephen περίμενε εμένα στο αεροδρόμιο, τον είδε, νόμισε ότι ήμουν εγώ, τον πλησίασε, δόθηκαν διευκρινήσεις κι έτσι βρέθηκε κι αυτός να μοιράζεται την ίδια στέγη κι ο Stephen να κάνει δεύτερο δρομολόγιο για τη σωστή παραλαβή.
Η ρήση «ο κόσμος είναι πολύ μικρός» δε θα μπορούσε να είναι πολύ πιο αληθινή στην περίπτωση: Το παιδί το λένε Mohamade, είναι 28 ετών, μουσουλμάνος από την Ανδόρρα!!! Απίστευτο! Και, φυσικά, οι πρώτοι εκεί και από τις 2 χώρες στα τρία χρόνια που λειτουργεί το σπίτι σαν ξενώνας. Χαρούμενος άνθρωπος, με χιούμορ, γίνεται αμέσως συμπαθής. Εξηγεί το όνομα και το θρήσκευμα στη Μαροκινή καταγωγή του πατέρα του και μιλάει ισπανικά και αγγλικά.
Η ώρα έχει πάει 2:30 και αποφασίζουμε να ξεκουραστούμε για καμμιά ώρα και μετά να πάμε μια βόλτα στο Pa Derung που δεν είναι μακριά, κάπου τρία τέταρτα, και να γυρίσουμε για το βραδυνό, πριν τις 6 που αρχίζει να νυχτώνει. Η γεννήτρια λειτουργεί 6:30-9:30. Αποσυρόμαστε στα δωμάτιά μας.
Ευκαιρία, λέω, να τακτοποιήσω λίγο τα πράγματά μου τώρα που έχει φώς, μετά δεν ξέρεις αν θα προλάβεις, αρχίζω να ξεπακετάρω, θέμα ασφάλειας δεν τίθεται, όλοι τις πόρτες ανοικτές τις έχουνε, βγάζω αντικουνουπικά και λοιπά είδη πρώτης χρήσης, σημειώσεις με διαδρομές, τα μπουκαλάκια με τα ούζα, τις πιστωτικές κάρτες, το διαβατήριο… πού είναι το διαβατήριο; Κωλότσεπη, σακκίδιο, εσωτερικές τσέπες, πουθενά! Πανικός… Τώρα; Τι γίνεται τώρα; Ψυχραιμία, βαθειές ανάσες, τσιγάρο. Ξαναψάχνω, τίποτα. Κάπου έπεσε λέω, αρχίζω το flashback. Στο immigration το είχα, άρα ή στην αίθουσα αναμονής στο Miri έπεσε, ή στο αεροπλάνο, ή στο Marudi. Τηλεφωνική επικοινωνία δεν υπάρχει, μόνο το κινητό του Stephen.
Κατεβαίνω κάτω. Βρίσκω τον Stephen, του εξηγώ την κατάσταση, με ακούει ήρεμος σαν το Βούδα κι ας είναι χριστιανός και μόλις τελειώνω αρχίζει τα τηλέφωνα μιλώντας με την πάντα ήρεμη φωνή του, μη τυχόν και ταράξει την ηρεμία της φύσης που μας περιβάλλει. Αυτό είναι θετικό, μου μεταφέρει έτσι κάπως τη δική του ηρεμία. Μιλάει με τον αρχηγό της τοπικής αστυνομίας, με το εδώ αεροδρόμιο και το άλλο στο Marudi. Μου μεταφέρει ότι περιμένει τηλέφωνο από τον πιλότο και μου εξηγεί ότι μέχρι το Kuching δε θα’χω πρόβλημα, αλλά μετά για Κουάλα Λουμπούρ ίσως χρειαστούν διαδικασίες, από δώ πάντως θα μου δώσουν ένα προσωρινό χαρτί, ευτυχώς που έχω τη φωτοτυπία του διαβατηρίου. Ηρεμώ κάπως και ανεβαίνω να ξαναψάξω ώσπου να τηλεφωνήσει ο πιλότος.
Αδειάζω το σακκίδιο πάνω στο δεύτερο κρεββάτι και, ώ του θαύματος, ανακαλύπτω μια δεύτερη τσέπη μέσα σε εσωτερική τσέπη όπου είχε γλυστρήσει το σκασμένο. Βαθύς στεναγμός ανακούφισης, ξανά κάτω για λήξη συναγερμού. Παίρνω μαζί μου και το ένα ούζο, με το όμορφο μπουκάλι που χρησιμοποιείται και σαν ανθοδοχείο μετά. Έχει κατέβει κι ο Mohamade περίεργος για τη φασαρία. Μαθαίνει τι έγινε και γελάει. Νωρίτερα, στη διάρκεια του γεύματος είχαμε μια κουβέντα για Ελλάδα, η Τine είχε επισκεφτεί πριν 20 χρόνια Κέρκυρα, Αθήνα, Πάρο και δε θυμάμαι ποιο άλλο νησί. Τη μόνη λέξη που θυμόταν, φυσικά, ήταν «κύριος» (όχι ακριβώς δηλαδή, η άλλη που μαντέψατε). Και είχα προσπαθήσει να εξηγήσω στον Mohamade τη σημασία της. Τώρα, λοιπόν, μετά το συμβάν, γυρίζω και του λέω: “Now, you see me? This is the definition of malakas!”. Γελάμε όλοι, χαρίζω το ούζο στους οικοδεσπότες και υπόσχομαι για περισσότερο το βράδυ με το δείπνο. Θα το κάψουμε!
Δυστυχώς έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο εξ αιτίας του «κυρίου», δεν προλαβαίνουμε να πάμε και να γυρίσουμε μέχρι το χωριό, αυτό δε μας πτοεί όμως, αποφασίζουμε με τονMohamade να πάμε όσο πάει, να κάνουμε και τα ψώνια που θέλει απ’το εμπορικό και ανεβαίνουμε για τα σακκίδια.
Παίρνουμε τον κατήφορο…
Στο ένα από τα 3-4 μαγαζάκια που υπάρχουν στο χωριό μπορεί να βρεί κανείς τα απολύτως απαραίτητα, μόνο σε ένα απ’αυτά υπάρχει ψυγείο (άρα και κρύα αναψυκτικά και μπύρες), αυτό δεν είναι το ένα, ο Mohamade αγοράζει ξηρά τροφή και instant noodles, νεράκια και κεράκια, εγώ μόνο απ’τα δύο τελευταία. Μόνο σήμερα το βράδυ θα είναι μαζί μας, αύριο φεύγει με οδηγό τον Joshua (η πρωινή κουβέντα στο αεροδρόμιο με τον Stephenήταν προφανώς για να κανονίσει τις λεπτομέρειες) για Pa’ Lunganκι ακόμη παραπέρα. Πρώτη διανυκτέρευση εκεί, θα συνεχίσει για ένα άλλο longhouseτην επομένη και θα επιστρέψει για δεύτερη διανυκτέρευση στο ίδιο, επιστροφή την Τρίτη, όταν όμως εγώ θα έχω αναχωρήσει ήδη απ’το πρωί. Η διαδρομή είναι αρκετά δύσκολη κατά τον Stephen και χρειάζεται οδηγό. Αυτός, βέβαια, σα ζωγράφος που είναι έχει φτιάξει έναν μεγάλο πίνακα, κάτι σαν μακέτα, με τον χάρτη της περιοχής, ένα τοπογραφικό με δρόμους, μονοπάτια, χαρακτηριστικά σημεία και τι χρειάζεται να’χει κανείς μαζί του. Εκτός αυτού, έχει καμμιά ντουζίνα ζωγραφισμένα σχέδια με διαδρομές, εκδρομές, τοπικούς λεπτομερείς χάρτες δηλαδή, ανά περιοχή, που τα δίνει στους φιλοξενούμενους για να μη χαθούν στις εξορμήσεις τους.
Ζαλωνόμαστε ξανά τα σακκίδια και σιγά-σιγά παίρνουμε την ανηφόρα. Ο ήλιος είναι σε κάθοδο, φυσάει ένα αεράκι, έτσι κι αλλιώς είμαστε στα 1500 μέτρα, το περπάτημα είναι πολύ ευχάριστο.
Πολύ συχνά σταματάμε και κοιτάμε πίσω, χαζεύουμε τη γαλήνη του τοπείου και αναπνέουμε τον αέρα, προσπαθούμε να απομονώσουμε τις μυρωδιές.
(στο βάθος τα βουνά του Kalimantan)
Την ώρα που τραβούσαμε φωτογραφίες μας πλησιάζει ένας παππούλης που προφανώς πήγαινε στο σπίτι-χωριό του. Μας πιάνει την κουβέντα, πώς μας λένε, πότε ήρθαμε, που μένουμε, από πού είμαστε. Ανδόρρα – φυσικά – δεν την γνωρίζει, κουνάει το κεφάλι με ικανοποίηση όταν ακούει Ισπανία. Η Ελλάδα και η Αθήνα – επίσης φυσικά – κερδίζουν κατά κράτος αφού κι αυτός (όπως και σε τόσα άλλα μέρη της ΝΑ Ασίας) αναφωνεί με χαρά «EURO 2004» και μου χαρίζει ένα υπέροχο χαμόγελο αποκαλύπτοντας τους 2 μοναδικούς εκπροσώπους της άνω οδοντοστοιχίας του! Ηλεκτρικό μπορεί να έχουν μόνο από γεννήτριες αλλά το δορυφορικό πιάτο φυτρώνει παντού – σκέφτομαι…
Ο παππούλης μας εύχεται καλή διαμονή και συνεχίζει το δρόμο του ενώ εμείς κάνουμε μεταβολή για την κάθοδο και το δείπνο που μας περιμένει.
Είναι μόλις περασμένες 6, έχει φώς ακόμη, τα σερβίτσια έχουν στρωθεί, η γεννήτρια δεν λειτουργεί ακόμη. Η Tine είχε συστήσει το ντους να το κάνουμε το βράδυ γιατί το πρωί το νερό είναι παγωμένο. Ακολουθώ τη συμβουλή της. Το νερό είναι και τώρα κρύο, η πρώτη εντύπωση είναι έντονη αλλά το συνηθίζεις γρήγορα και η αίσθησή του είναι ιδιαίτερα αναζωογονητική. Πλυμένοι, ντυμένοι, παίρνουμε θέση μάχης αναμένοντας τον αντίπαλο…
… Ο οποίος καταφθάνει εν χορδαίς και οργάνοις: Ιχθύς αλιευμένος εν τω ποταμώ, πτέραι βρασταί σαλάτα, συλλεχθείσαι παρά τω ποταμώ και, φυσικά, η αυτόχθων όρυζα.
Οπισθοφυλακή ο περίφημος εντόπιος ανανάς, ο ζουμερότερος παγκοσμίως, συνοδία ερυθροπορτοκαλλόχροης παπάγιας. Ο αγώνας είναι άνισος αφού ημείς διαθέτομεν και το περιφημον «υγρόν πυρ». Ο Mohamade σαν πιστός μουσουλμάνος δεν πίνει αλκοόλ, χρυσό τον έκανα να βρέξει τα χείλη του στο ούζο, δεν τα κατάφερα. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να συμμετάσχει ενεργά στο κέφι, το οποίο στο μεταξύ είχε ανάψει.
(Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο ‘αυτόματο’. Ελλάς – Ανδόρρα – Μαλαισία – Δανία: Συμμαχία. Στο βάθος, γραμμένες/ζωγραφισμένες πάνω σε ξύλο οι εντυπώσεις των επισκεπτών. Στα δεξιά, δύο από τους πίνακες του Stephen. O επάνω είναι ο αγαπημένος μου – αλλά και της Tine, και γι αυτό δεν πωλείται)
Τα παιδιά μας διηγούνται πώς γνωρίστηκαν, τα πήγαιν’έλα της Tine και τον παραδοσιακό γάμο τους, πώς άλλαξε δυό φορές όνομα ο Stephen (με το γάμο του ο άντρας στους Kelabit, αλλάζει όνομα, γίνεται συμβούλιο αρχηγών της φυλής και αποφασίζουν τι όνομα θα του δώσουν, σε σχέση με τη γυναίκα του) και πώς η Tine προσδιορίζεται σαν «η γυναίκα του Stephen». Το ούζο έχει εμφανώς επιδράσει πάνω του, χάνεται για λίγο και ξαναεμφανίζεται μ’ένα δικό τους μουσικό όργανο, αρχίζει να παίζει και να τραγουδάει, ξαναφεύγει και γυρίζει μ’ένα καπέλλο σαν των ινδιάνων κι αρχίζει να χορεύει έναν παραδοσιακό χορό των Kelabit! Έχω χαλαρώσει τελείως, απολαμβάνω κάθε στιγμή, κανένα ίχνος κούρασης κι ένα αίσθημα πληρότητας. Νοιώθω πραγματικά προνομιούχος που είχα την τύχη να γνωρίσω τέτοια εμπειρία.
Η ώρα έχει πάει 10 κι αρχίζουμε να τα μαζεύουμε. Έχουμε ήδη υπερβεί το ωράριο, τα πιάτα πρέπει να πλυθούν και να σβήσει η γεννήτρια. Δε θέλω να πάω για ύπνο. Κάθομαι στη βεράντα και θαυμάζω τον (ακόμη) έναστρο ουρανό πάνω μας και την ησυχία της φύσης. Ήδη, όμως, στο βάθος του ορίζοντα, στα βουνά του Kalimantanγίνεται ο κακός χαμός. Τεράστιες αστραπές και κεραυνοί, σα βολές κατά ριπάς, γαζώνουν την πλάση. Ο Stephenλέει ότι σε 2 ώρες θα είναι πάνω μας. Χαζεύω το υπερθέαμα εντυπωσιασμένος. Κάποια στιγμή σβήνουν και τα φώτα…
Πάνω, στο δωμάτιο, ο ύπνος έρχεται πριν τη βροχή. Η οποία, όταν φτάνει, αρχίζει να σφυροκοπά τις λαμαρίνες και, φυσικά, με ξυπνάει. Βγαίνω έξω και τη χαζεύω. Να γιατί και οι μεγάλες λεκάνες. Μαζεύουν το νερό της βροχής. Το χρησιμοποιούν για διάφορες δουλειές αλλά το πίνουνε κιόλας – αφού το βράσουν φυσικά. Ίσως – ίσως αυτό να’χει χρησιμοποιηθεί και στο μαγείρεμα. Πάντως, κανένα γαστρεντερολογικό πρόβλημα δεν είχα στη διάρκεια της παραμονής μου, ούτε την επόμενη μέρα που ήπια ένα ολόκληρο λίτρο απ’αυτό.
Ο φακός μου φωτίζει μια τερέζα μεγέθους ελιάς μαμούθ που διεκδικεί το ζωτικό της χώρο. Την στέλνω για κολύμπι χωρίς μπρατσάκια και ξαναμπαίνω στο δωμάτιο. Η αυριανή μέρα έχει πολύ δρόμο…
26.7.2009:Bario – Pa’ Umor – Pa’ Ukat
Στις 8 το πρωί είμαι έτοιμος για το πρωινό. 3-4 ώρες το πολύ κοιμήθηκα αλλά νοιώθω θαυμάσια και η μυρωδιές του ζεστού καφέ, του φρεσκοψημένου ψωμιού και του τηγανητού ανανά σπάνε μύτες. Καλημερίζω τον Mohamade που έχει κατέβει λίγο νωρίτερα και απολαμβάνουμε μαζί το φαγητό και την υπέροχη θέα από τη βεράντα.
(…δεν εννοώ, φυσικά, την καλύβα με τη γεννήτρια! )
Ο Mohamade έχει ραντεβού στις 9, φεύγει για να ετοιμαστεί, του δίνω κι έναν εφεδρικό αναπτήρα. Δίνουμε επόμενο ραντεβού στο… Κιλιμάντζαρο! Ο Stephenμε ρωτάει τι σκοπεύω να κάνω σήμερα, του λέω ότι πρώτα πρέπει να πάω στο αεροδρόμιο να επιβεβαιώσω την αναχώρησή μου την Τρίτη (εδώ όλα χειρόγραφα γίνονται – αν αργήσεις να μπείς στη λίστα, πέταξε το πουλί, με το επόμενο) και μετά βόλτα στα γύρω χωριά, μου λέει ότι ήδη έκανε επιβεβαίωση από χτές, για βόλτα είναι 2 ½ ώρες περπάτημα, 8km μέχρι το Pa’ Umor και 1 ½ ώρα, 6km μέχρι το Pa’ Ukat, μπορώ να πάω σήμερα στο πρώτο, στο δεύτερο αύριο και στο Bario Asal σήμερα το απόγευμα.
Δεν χρειάζομαι οδηγό, είναι εύκολο, δε θα χαθώ. Μου δίνει κι έναν από τους χάρτες του και ξεκινάω, χαλαρά.
(Ο δρόμος για το κέντρο του Bario περνάει μέσα από ορυζώνες)
(και… εμπορικά! – Η βενζίνη εδώ κάνει 4RM το λίτρο ενώ η κανονική της τιμή είναι 1.80RM, δικαιολογείται όμως λόγω μεταφορικών)
Φτάνω στο κέντρο – αγορά του χωριού, το μόνο μέρος που έχει πέσει τσιμέντο κι έχουν κατασκευαστεί μερικά μαγαζάκια, εδώ είναι το γραφείο της MASWings (μονίμως κλειστό – όσες φορές πέρασα!), εδώ και το e-bario, το κέντρο τηλεπικοινωνιών δηλαδή, το μόνο μέρος με σύνδεση στο internet.
Στη διασταύρωση για το αεροδρόμιο ένα κτίριο είναι υπό κατασκευή. Καινούργιο ιατρείο, μεγαλούτσικο αλλά (προφανώς) θα καλύπτει όλη την περιοχή και θα αντικαταστήσει την κλινική λίγο πιο κάτω.
(Η κλινική, στα αριστερά)
Προσπερνώ τον ξενώνα De Plateau που βρίσκεται λίγο μετά. Εδώ βρίσκεται παρκαρισμένο το τρίτο αυτοκίνητο που κυκλοφορεί. Ο ξενώνας μοιάζει να είναι η τρίτη καλύτερη επιλογή για διαμονή. Ο δρόμος έχει κλίσεις, πότε ανοδικές, πότε καθοδικές, ήπιες όμως, εντύπωση μου κάνει η άσπρη άμμος! Τι γυρεύει εδώ στα υψίπεδα, τόσα χιλιόμετρα μακριά απ’τη θάλασσα;
Η φύση οργιάζει δεξιά κι αριστερά, φτέρες, μπαμπού, ροδόδενδρα και χιλιάδες άλλα που δεν ξέρω.
Δεν συναντώ σχεδόν κανένα εκτός από 2 μηχανάκια που διασταυρώνονται μαζί μου. Ο ήλιος δυνατός αλλά δεν τον καταλαβαίνω γιατί φυσάει ένα ευχάριστο ελαφρύ αεράκι. Σε λίγο βλέπω μια διασταύρωση δεξιά, έχει μια ταμπέλα, μάλλον βγάζει στη σκάλα που δένουν τις βάρκες στο ποτάμι. Ίσως το ψάξω στην επιστροφή – αν έχω χρόνο. Αρκετά πιο κάτω, στ’ αριστερά, ένα στενό μονοπάτι χάνεται στο δάσος. Πρέπει να’ναι αυτό που μέσα απ’τη ζούγκλα βγάζει στο δρόμο για το Pa’ Ukat, ο Stephen είπε να μην το πάρω, είναι επικίνδυνο, εγώ βάζω στοίχημα ότι αυτό χρησιμοποιούν οι ντόπιοι, σιγά μην κάνουν τον κύκλο, κερδίζουν 3 ώρες τουλάχιστον. Κάποια στιγμή φτάνω σ’ένα γεφυράκι. Εκεί έχει σταματήσει το ένα μηχανάκι, προφανώς λόγω βλάβης.
Σε λίγο φτάνω στο Gem’s Lodge, το προσπερνώ, θα κάνω στάση εδώ στην επιστροφή, ξέρω ότι είμαι κοντά στο Pa’ Umor και, πράγματι, σε λιγότερο από 10 λεπτά έχω φτάσει. Έχει περάσει μόλις μιάμισυ ώρα, μία ώρα λιγότερο απ’ότι είπε ο Stephen!
(Χαρακτηριστικά σπίτια Kelabit)
(Η Ευαγγελική Εκκλησία)
(Ο αεροδιάδρομος έκτακτης ανάγκης χρησιμοποιείται σαν γήπεδο – βόλλεϋ ή ποδοσφαίρου)
Η μη εμφανής ύπαρξη δραστηριότητας (μόνο απ’την εκκλησία ακούγονταν ψαλμωδίες, ίσως όλοι ήταν μαζεμένοι εκεί, Κυριακή μεσημέρι ήταν) με κάνει να πάρω το δρόμο της επιστροφής. Αν βρώ κανέναν στο Gem’sLodgeμπορεί να πιώ ένα τσαγάκι…
Με υποδέχεται ένας σκυλούκος με την περιέργεια ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. Τηρεί αυστηρή στάση απέναντί μου, δε μ’αφήνει απ’το βλέμμα του και παραμένει σε απόσταση 2-3 μέτρων. Καμμιά εκατοστή μέτρα ο δρόμος που οδηγεί στο σπίτι, ο σκύλος με ακολουθεί από κοντά και διακριτικά. Αρκετά ζευγάρια παπούτσια έξω, κάποια σακκίδια, ρούχα απλωμένα αλλά ψυχή ζώσα πουθενά. Υπάρχουν κι άλλα κτίσματα, γεννήτρια, δεξαμενές, κατεβαίνω λίγο την πλαγιά προς το ποτάμι. Ωραίο, ειδυλλιακό περιβάλλον, ησυχία νεκροταφείου. Βγάζω κάποιες φωτογραφίες…
(Αμανίτες… Εδώδιμοι; Δε νομίζω…)
…και παίρνω το δρόμο του γυρισμού. Στην έξοδο ανταμώνω με το ένα από τα 2 αγρατικά, φορτωμένο με τουρίστες, σημερινές αφίξεις. Ο LP κάνει καλά τη δουλειά του… Είναι νωρίς ακόμη για τον ξενώνα, η ώρα του μεσημεριανού έχει περάσει, για βραδυνό είναι νωρίς, μόλις φτάνω στο μονοπάτι της ζούγκλας, σωστά το υποψιαστήκατε, στρίβω και μπαίνω μέσα. Στην αρχή, στο σημείο που βγάζει στο δρόμο, είναι πολύ καλοσχηματισμένο και προσεγμένο, στρωμένο με κορμούς δέντρων. Και αρκετά ανοικτό…
Όλα καλά. Αν συνεχίσει έτσι, δε θα’χω πρόβλημα. Χαζεύω, μυρίζω, ακούω και βγάζω φωτογραφίες.
(Ροδόδενδρον)
Σιγά-σιγά η βλάστηση αρχίζει να πυκνώνει, τα ξύλα δεν είναι και τόσο καλοβαλμένα, υπάρχουν κενά, το έδαφος είναι ακόμη αμμώδες, η γνωστή ψιλή λευκή άμμος, ωστόσο αρχίζουν να εμφανίζονται και χωμάτινα, λασπώδη τμήματα.
Η βλάστηση πυκνώνει, οι θόρυβοι πυκνώνουν, το φώς λιγοστεύει, οι παράλληλοι κορμοί λιγοστεύουν, μόνο κάποιοι μεγάλοι πιά, κατά μήκος του μονοπατιού, πότε λεπτοί, πότε λίγο πιο χοντροί, η άμμος εξαφανίστηκε, λιμνούλες νερού εμφανίστηκαν, χάνω το ενδιαφέρον μου για φωτογραφίες, βρίζω μέσα μου που δεν έχω κανένα κοντάρι από μπαμπού για στήριγμα (και όχι μόνον), κι αρχίζω τα ακροβατικά (ή, το μπαλέτο – αν θέλετε) μην τυχόν και βρεθεί το πόδι μου μέσα σε καμμιά λιμνούλα κι αποκτήσει επισκέπτες. Να γυρίσω πίσω τώρα δε λέει, υπολογίζω ότι έχω κάνει τουλάχιστον το 1/3 της διαδρομής, πού και πού βλέπω κάποια ίχνη ανθρώπινης παρουσίας όπως πριονισμένους κορμούς δένδρων, σίγουρα περνάει κόσμος από δώ, σήμερα πάντως κανείς.
Κι ενώ απ’ τη μια κοιτάζω να μην μπλεχτώ στα πλοκάμια κανενός ανθρωποφάγου φυτού (λέμε, τώρα!) κι από την άλλη να μη βουτηχτώ σε καμμιά κινούμενη άμμο (ξαναλέμε!) και δοκιμάζω το μετέωρο βήμα του πελαργού, ξαφνικά το πόδι μου μένει στον αέρα, το άλλο τρεμουλιάζει πάνω στον κορμό και κοντεύω να πέσω ολόκληρος μέσα στη λάσπη: Στο μισό μέτρο, ο κάθετος «κορμός» μπροστά μου δεν είναι τίποτ’ άλλο από μια monitor lizard που μου βγάζει τη γλώσσα επίδεικτικά! Μικρούλα, κοντά ένα μέτρο η ΄φορεσμέν’!
Τη χτάαααζ, μη χτάζ… Τη ξαναχτάαααζ, μη ξαναχτάζ… Άει, τσ’λέω… Θα παένς ή θα παέν; (Όσοι χρειάζονται μετάφραση να μου το πούν). Τελικά, αφού είχαμε πεί ότι είχαμε να πούμε με τα μάτια, βαρέθηκε κι απομακρύνθηκε νωχελικά προς μεγάλη μου ανακούφιση…
Συνέχισα βαθύτερα σ’ένα μονοπάτι στενό, σκοτεινό λόγω της πυκνής βλάστησης και ξαφνικά, μετά από μια ανηφορίτσα, εγένετο φώς, η βλάστηση αραίωσε αρκετά και διέκρινα στο βάθος έναν ορυζώνα και κάπου στ’αριστερά μου μια καλύβα. Αναθάρρησα. Η έξοδος (θα) ήταν κάπου κοντά. Αντ’ αυτής, όμως, το μονοπάτι κόβεται απότομα, συρματόπλεγμα μπροστά μου και φράχτης! Πετάω το σακκίδιο από την άλλη μεριά και κάνω τον λοκατζή. Όταν βρίσκομαι από την άλλη μεριά, διαπιστώνω ότι οι οριζόντιοι κορμοί του φράχτη ήταν συρόμενοι και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να τους τραβήξω, να περάσω και να τους ξαναβάλω στη θέση τους! Δέκα λεπτά αργότερα, μετά από πορεία σ’ένα κατ’επίφασιν μονοπάτι που μόνη του οριοθέτηση ήταν ο ορυζώνας δεξιά μου, έφτασα στον δρόμο που οδηγούσε στο Pa’ Ukat. Σύνολο στη ζούγκλα, μια ώρα.
Το χωριό αυτό προφανώς ήταν μεγαλύτερο και πιο πλούσιο, με τους ορυζώνες του, την εκκλησία του φυσικά, είχε κάποια κίνηση, μηχανάκια. Το τοπείο ήταν πολύ όμορφο.
Προχώρησα λίγο παρακάτω, διασχίζοντας το «φράγμα» που χώριζε τα χωράφια για να φτάσω σ’ένα γεφυράκι στη σκιά των μπαμπού που έκαναν δαιμονισμένο θόρυβο καθώς σείονταν στις όχθες του ποταμού και τα κλαδιά τους κτυπούσαν στις λαμαρίνες. Είχε όμως ωραία δροσιά και κάθισα για ένα τσιγάρο.
Εδώ διαπίστωσα, μετά από τόσες ώρες, ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Με λίγα λόγια, ο σβέρκος μου είχε πάθει έγκαυμα. Καθρέφτη δεν είχα, αλλά το’νοιωθα. Από δώ και πέρα, μεταμφιέστηκα σε Λώρενς της Αραβίας, κάτι που έπρεπε να είχα κάνει απ’την αρχή, αλλά το αεράκι με ξεγέλασε. Προχώρησα κι άλλο.
(Απλά σπίτια και longhouses των Kelabit)
Μετά τα τελευταία σπίτια, το μονοπάτι δεν ήταν σαφές, υπήρχαν 2-3 επιλογές που χάνονταν στη φύση, να τι χρειαζόταν ο Joshua, καιρός ήταν για επιστροφή.
Ο δρόμος της επιστροφής, όχι ότι ήταν πιο δύσκολος, ήταν όμως πιο κουραστικός, είχα ξεκουραστεί ελάχιστα, ευτυχώς όμως αυτή τη φορά είχε αρκετό χάζι, πολύ κίνηση από μηχανάκια που πήγαινα τα παιδιά στο σχολείο, πήγαιναν γεμάτα, γύριζαν άδεια, πάντα με κοιτούσαν περίεργα και πάντα με χαιρετούσαν, να’σου και ο «θείος» που έκανε τον ταξιτζή, χάρηκε κι αυτός που με είδε, ρώτησε για το δρομολόγιό μου κι εντυπωσιάστηκε όταν του είπα. Με τούτα και με κείνα έφτασα στο Barioαρκετά νωρίς για να ρουφήξω μονοκοπανιά 2 αναψυκτικά και να φορτώσω 3 μπύρες για το βραδυνό. Στις 4:30 ήμουν πίσω. Χρόνος αρκετός να περιποιηθώ το έγκαυμα, να ξεκουραστώ και να ετοιμαστώ για τη βραδυνή μάχη…
Υπήρχαν νέες αφίξεις: 2 σιτεμένες Κατωχωρίτισσες μαζί μ’έναν ξεπεσμένο Άγγλο λόρδο (ή κάτι τέτοιο τελοσπάντων νόμιζε ότι είναι – κρίνοντας απ’την συμπεριφορά του), είχαν έρθει απ’το Brunei, κάποιου είδους επίσημη αποστολή, δεν κατάλαβα ακριβώς, ένα νεαρό ζευγάρι απ’τη γηραιά Αλβιόνα, εντελώς σνομπ, κοκκινομούρης διοπτροφόρος βλάχος που δεν καταλάβαινα σχεδόν τίποτε απ’αυτά που έλεγε και μια κάτι-ανάμεσα-σε-ρομαντική-αγγλίδα-και-θυλικό-Livingston (κρίνοντας απ’την αμφίεσή της), που τσέβδιζε και μπουρδούκλωνε τη γλώσσα της κάθε φορά που μιλούσε, αμφότεροι δάσκαλοι που ήθελαν να επισκεφτούν το σχολείο για να δούν και να κάνουν και γώ δεν ξέρω τι, τους αντιπάθησα αμέσως και, τέλος, ένα νεαρό παιδί από τη Γαλλία, ο Ζώρζ, που τον συμπάθησα, ευτυχώς, υπήρχε κάποιος ν’αλλάξω μια κουβέντα.
O Stephen, μόλις με βλέπει με ρωτάει πώς ήταν η μέρα μου, πού πήγα, και όταν του λέω με κοιτάζει με θαυμασμό. «Πήγες και στα δυό χωριά;» με ρωτάει, «έκανες 20km trekking!». «Αν δεν έχει σκάλες» του λέω, «δε με πειράζουν και περισσότερα!». «Πήγες κι απ’το βαλτο-μονοπάτι;» συνεχίζει με πραγματικά απορημένο βλέμμα και μου δείχνει τα καθαρά παπούτσια μου. «Ξέρω καλή ισορροπία!» του αποκρίνομαι και του εξηγώ με λεπτομέρειες. Τώρα που έχει φρέσκες πληροφορίες μπορεί να ενημερώσει και όποιους άλλους θέλουν να κάνουν τη διαδρομή.
Το μενού ήταν πολύ πιο πλούσιο σήμερα, ένεκα οι περισσότεροι συνδαιτημόνες, δεν περιλάμβανε ψάρι. Είχε κοτόπουλο, λαχανικά, κάτι άλλο που δε θυμάμαι, τις γνωστές φτέρες όπως και χτές και το καταπληκτικότερο όλων ρύζι με φρέσκο τζίντερ, δεν είχα ξαναφάει, στην όψη και το χρώμα έμοιαζε με τα κόκκινα κρεμμύδια τα δικά μας έτσι όπως ήταν κομμένο, στη γεύση ξινούτσικο, πικάντικο και με υπέροχο άρωμα, καμμία σχέση με τις ρίζες που βρίσκουμε στην Ελλάδα.
(Το λουλούδι του ginger– Φωτογραφία από το internet)
O Stephen, εκτός από καλός ζωγράφος είναι και εξαιρετικός μάγειρας! Με τη χαρακτηριστική σιγανή φωνή του μας διηγείται την υπερφυσική «προσηλύτηση» των συγχωριανών του στο χριστιανισμό. Είναι φανερό το πόσο βαθειά πιστεύει αυτά που λέει, όμως ο ξενέρωτος βλάχος απέναντί μου τον κοιτάζει με μισό μάτι, αφ’ υψηλού και αμφισβητεί τα λεγόμενά του φέρνοντάς τον σε δύσκολη θέση. Είναι στενοχωρημένος και προσπαθεί να μην το δείξει, να παραμείνει ευγενικός στους καλεσμένους του. Του προσφέρω μια μπύρα και αλλάζω θέμα, ρωτώντας τον για το μεγαλεπήβολο σχέδιο ηλεκτροδότησης της περιοχής μέσω ενός φράγματος στο ποτάμι, που κατέληξε σε μεγαλειώδες φιάσκο. Αρπάζει την ευκαιρία κι αρχίζει με σοβαρότητα την αφήγηση. Είναι πολύ αστεία υπόθεση, μέσα στην τραγικότητά της. Ξοδεύτηκαν κοντά 5 εκατομμύρια ευρώ, ετοιμασίες, τηλεόραση, παράτες για τα εγκαίνια. Το έργο λειτούργησε 7 λεπτά (!) ίσα-ίσα όσο διήρκεσε ο λόγος του υπουργού, αυτός όμως και οι άλλοι αξιωματούχοι δεν πήραν χαμπάρι τίποτα γιατί οι ντόπιοι είχαν προνοήσει να συνδέσουν δε ξέρω και γώ πόσες γεννήτριες και η κεντρική «λεωφόρος» του σχολείου περέμεινε ηλεκτροφωτισμένη όσο διαρκούσαν τα φώτα της δημοσιότητας! Η ίδια εταιρεία που είχε αναλάβει αυτό το έργο, ανέλαβε αργότερα και την κατασκευή ενός δεύτερου φράγματος, έξω από το Kuching, με τα ίδια, φυσικά, αποτελέσματα! Στην ερώτηση γιατί της το ανέθεσαν παρά την αποτυχία της στο πρώτο, απάντησε αφοπλιστικά ότι ήταν ιδιοκτησίας του υιού του υπουργού!!! Α ρε, αθάνατα διαπλεκόμενα! This is globalization!
Στο μεταξύ, ο θηλυκός βουρβούλακας απέναντί μου δεν έχει σταματήσει να τσακίζει ένα βουνό από κομμάτια τηγανητού κοτόπουλου ενώ όλοι οι υπόλοιποι έχουν σταματήσει να τρώνε από ώρα. Ταυτόχρονα φορτώνει και κομμάτια παπάγιας στο πιάτο της από φόβο μην τελειώσουν πριν τα περιλάβει και αυτά! Κάποια στιγμή – επιτέλους – τελειώνει και σηκώνονται για να αποσυρθούν στα ιδιαίτερα. Το έτερο τρίο έχει ανοίξει τα βιβλία του – στο τραπέζι – και έχει βυθισθεί στη μελέτη αγνοώντας τους υπολοίπους. Έχει δροσούλα (18° C) αλλά με την κάψα που έχω εγώ, δεν καταλαβαίνω τίποτα. Σηκωνόμαστε με τον Ζώρζ και πάμε να χαζέψουμε τις πυγολαμπίδες που κόβουν βόλτες στην ανοιχτωσιά μπροστά μας, ενώ, στο βάθος, αρχίζει ξανά το show των αστραπών…
Πάνω, στα δωμάτια, το ζεύγος έχει το διπλανό μου, έχουν απλώσει τις κουνουπιέρες τους και η αλόγα αποζητά τον καβαλλάρη της. Ψου-ψου-ψου και σου-σου-σου, τελικά δεν της κάνει το χατήρι – ίσως δια τον φόβον των ιουδαίων, ίσως γιατί πίστευε ότι όλοι μ’αυτόν θ’ασχολούνταν αύριο, δεν ξέρω, σημασία έχει ότι γλύτωσα. Η βροχή έφτασε, πιστή στο ραντεβού της, ίδια ώρα, ίδια ορμή, ίδια διάρκεια. Δε με χάλασε καθόλου.
27.7.2009: Bario – BarioAsal - Kampung
Σήμερα το πρωί σηκώθηκα λίγο αργότερα, στο τραπέζι οι μικρές αγελάδες και ο λόρδος είναι εξαφανισμένοι, βλέπω τα άδεια πιάτα τους, μόνο ο Ζώρζ είναι. Θα πάει σήμερα το βράδυ για νυχτερινό κυνήγι με τον Stephen, δεν έχει όμως κατάλληλα παπούτσια ο καημένος και θα πάνε μαζί στο χωριό να ψάξουν στα εμπορικά μπάς και βρούν τίποτε κατάλληλο. Χλωμό το βλέπω. Ζηλεύω, θέλω να πάω και γώ μαζί τους, αλλά θα γυρίσουν την επομένη το μεσημέρι και δε θα προλάβω την πτήση της επιστροφής. Ο Stephen δείχνει στην Tine πώς να βάζει μπρός τη γεννήτρια και μετά εκείνη με ρωτάει αν θα τη βοηθήσω στο δείπνο και στο μαγείρεμα. Με μεγάλη μου χαρά!
Εμφανίζεται και ο βλάχος, ούτε καλημέρα δε λέει, σιγά μην του δώσω σημασία. Η συμβία του ακόμη άφαντη. Ο Stephen με αποχαιρετά, δεν θα με δεί ώσπου να φύγω, με ρωτάει τι θα κάνω σήμερα, λέω να μην απομακρυνθώ πολύ, θέλω να δώ και λίγο κόσμο. Φεύγουν μαζί με τον Ζώρζ προς αναζήτηση υποδημάτων, φεύγω και γώ για το internetcentre, έχω κάτι ανοικτές υποθέσεις να τελειώσω.
Μόλις έχει ανοίξει, η κοπελίτσα ακόμη σκουπίζει, βγάζω τα παπούτσια μου και παίρνω θέση, αυτή σε λίγο εξαφανίζεται, μου λέει όταν τελειώσω ν’αφήσω τα χρήματα μέσα σ’ένα τετράδιο. Η σύνδεση είναι αργή και με διακοπές, μου παίρνει όλο το πρωινό μέχρι να τελειώσω. Βάζω 15RM μέσα στο τετράδιο και πάω για μπύρες στο μαγαζί με το ψυγείο. Στο δρόμο συναντιέμαι με τον Stephen και τον Ζώρζ, φεύγουν για το κυνήγι, θα διανυκτερεύσουν στη ζούγκλα, «βρήκες παπούτσια τελικά;» ρωτάω τον Ζώρζ, «μπα» μου λέει «μού’δωσε ο Stephen δικά του». Εκείνος, αγέρωχος με το παραδοσιακό του σακκίδιο, τόξο, βέλη, μάτσα, φυσοκάλαμα, ξαναχαιρετιόμαστε.
Έξω από το μαγαζί τρείς νεαροί έχουν αρχίσει τη μπυροποσία και τελούν εν μερική ευθυμία. Με χαιρετούν χαρούμενοι και βάζουν μια φωνή να’ρθει η αφεντικίνα – έχει πελάτη. Αγοράζω 2-3 νερά και μισή ντουζίνα μπύρες. Προσφέρω τις μισές στα παιδιά και μ’ευχαριστούν όλο ευτυχία. Μοιράζομαι την τέταρτη μαζί τους και πιάνουμε τη κουβέντα – τρόπος του λέγειν. Όλοι θέλουν να μιλήσουν ταυτόχρονα, οι λέξεις βγαίνουν ζαλισμένες και αρωματικές, πλάκα έχει, τους αρέσει το Heineken σακκίδιό μου, θέλουν να εξερευνήσουν και το περιεχόμενο, εντυπωσιάζονται από τον mag-lite. Σε λίγο τους αφήνω και παίρνω την ανηφορίτσα πριν ζεσταθούν εντελώς οι υπόλοιπες μπύρες.
Ρυζάκι και φρέσκος ζουμερός ανανάς το γεύμα, ωραίο και ελαφρύ. Οι ολλανδέζες εκεί, απλά χαιρετούν και συνεχίζουν το διάβασμα. Καλά, εδώ την έβγαλαν όλη μέρα; Ξαναφεύγω για την απογευματινή βόλτα, απ’την άλλη μεριά αυτή τη φορά. Σήμερα διαπιστώνω ότι, στην πραγματικότητα, η «συνοικία» μας λέγεται Ulung Palang. Έχει υπέροχο φωτισμό και τραβάω φωτογραφίες μετά μανίας.
(Στην τελευταία φωτογραφία φαίνονται τα σπίτια που μένουν οι δάσκαλοι του σχολείου)
Προφανώς, αυτή είναι η «καλή» περιοχή του χωριού. Περιποιημένα σπιτάκια, καλή τοποθεσία, δίπλα στο σχολείο…
… στην είσοδο του οποίου έχω ήδη φτάσει. Εντελώς άλλος κόσμος εδώ. Λες και βρίσκεσαι σε πρότυπο σχολείο δυτικής Ευρώπης. Με τις μεγάλες άνετες αίθουσες, τσιμεντένια δρομάκια, πίνακες ανακοινώσεων, βοτανικός κήπος, φυτώριο, κάθε φυτό με καρτελλάκια με την επιστημονική του ονομασία, χώροι αναψυχής και, φυσικά, κολώνες ηλεκτροδότησης – δεν ξέρω αν λειτουργούν ακόμη ή είναι κατάλοιπα του μεγαλεπήβολου σχεδίου…
Μέχρι και γήπεδο υπάρχει, με εξέδρες, χώρους θεατών, κλπ. Πώς να μη χαίρονται τα παιδάκια όταν έρχονται εδώ;
Κάπου εδώ μου τελειώνουν οι μπαταρίες και οι εφεδρικές που είχα πάρει μαζί μου ήταν άδειες κι αυτές! (πού να τις φορτίσεις, άλλωστε
) Στενοχωριέμαι και συνεχίζω, βγαίνω απ’το χώρο του σχολείου και παίρνω το δρόμο για το Bario Asal. Σε κανένα μισάωρο πρέπει να φτάσω.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Το θρόισμα των φύλλων το συνοδεύει η συναυλία των βατράχων απ’τα ρυζοχώραφα. Κάποια στιγμή συναντάω ένα κοριτσάκι που ψαρεύει σ’ένα απ’αυτά (!), της μιλάω και τρέχει αμέσως να κρυφτεί στο σπιτάκι – βγάζει όμως το κεφαλάκι της για να ελέγξει τις κινήσεις μου. Κάνω τον καραγκιόζη μέχρι να εισπράξω ένα χαμόγελο και μετά απομακρύνομαι για το χωριό που ήδη φάνηκε στο βάθος.
Στην είσοδο είναι καθισμένες στα πεζούλια μερικές γυναίκες με παιδάκια και παρακολουθούν την παράσταση που δίνει ένας μπόμπιρας που μόλις έχει ανακαλύψει ότι μπορείς να μετακινείσαι και όρθιος. Βρίζω που δεν έχω φωτογραφική μηχανή. Άπαντες το διασκεδάζουν, παίρνω και γώ μέρος, ο μικρός είναι τρισευτυχισμένος να τρέχει πέρα-δώθε, εισπράττει και την καραμελίτσα του στο τέλος, δίνω τις υπόλοιπες στις γυναίκες που μ’ευχαριστούν όλο χαμόγελα. Προχωράω προς την «πλατεία» του χωριού, μια άπλα περιτριγυρισμένη από 4 longhouses, στη μέση της έχει και 2-3 ξύλινα παγκάκια όπου βρίσκονται οι άντρες του χωριού.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Μόλις με βλέπουν μου κάνουν όλοι νόημα με τα χέρια τους να τους πλησιάσω. Αρχίζει η γνωστή «ανάκριση», καθόλου δεν νοιώθω έτσι ωστόσο, το χαίρομαι, γι αυτούς τους ανθρώπους σίγουρα θα είμαι το θέμα της βραδυάς, προς αυτήν την κατεύθυνση δεν είδα κανένα τουρίστα, όλοι προς την άλλη πήγαιναν. Δυστυχώς δεν έχω τίποτα να μοιραστώ μαζί τους εκτός από τσιγάρα που, όμως, γίνονται ανάρπαστα (μεταξύ μας, δεν υπάρχει πιο φιλική χειρονομία – τουλάχιστον μεταξύ αντρών), τους αφήνω όλο το πακέτο.
Σε λίγο παίρνω το δρόμο του γυρισμού. Βγαίνοντας απ’το χωριό προσέχω δεξιά μου την αρχή ενός νέου μεγαλόπνοου project: Τρείς εργάτες προσπαθούν να υψώσουν τη δεύτερη ανεμογεννήτρια. Η πρώτη στέκει όρθια – πλήν λίγο κεκλιμένη, δεν την έχουν στερεώσει καλά ακόμη. Σίγουρα, ο συνδυασμός αιολικής με ηλιακή ενέργεια έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας για την περιοχή, έχει πολλή ηλιοφάνεια και ανέμους, είναι και φθηνότερη, μακάρι να πετύχουν.
Αυτή τη φορά περνάω από την κάτω μεριά του σχολείου και του γηπέδου, από την περιοχή που λένε “Kampung” (= χωριό) πριν φτάσω στη διασταύρωση για το σπίτι μας.
(Η φωτογραφία απ’το internet)
Στην κουζίνα, βοηθάω την Tine στο καθάρισμα των χόρτων και στη σάλτσα για το κρέας, αρνάκι, ενώ εκείνη ετοιμάζει το κοτόπουλο και το ρύζι. Μου δείχνει και το σωστό τρόπο καθαρίσματος του ανανά. Στρώνουμε το τραπέζι και σε λίγο καταφθάνουν και οι αχώνευτοι. Υπάρχει και ένα νέο πιάτο με ένα κάτι μεταξύ αρακά και κάπαρης, τραγανό και πικρούτσικο, η Tine λέει ότι είναι σίγουρη ότι μόνο σε μένα θα αρέσει και αποδεικνύεται ότι έχει δίκηο. Το ζεύγος διηγείται την πρωινή «εμπειρία» του στο σχολείο, οι υπόλοιποι τους ακούν με ενδιαφέρον, εγώ δεν κατάλαβα τι στον κόρακα πήγαν να κάνουν, σαν επίσκεψη σε ζωολογικό κήπο μου φάνηκε απ’τα λεγόμενα τους, αυτοί πάντως είναι πολύ ικανοποιημένοι απ’τη συνεισφορά (
τους. Δεν έχω και πολύ διάθεση, τους απαντώ λακωνικά όταν μου απευθύνουν το λόγο, σκέφτομαι πόσο διαφορετική ήταν η πρώτη βραδυά αλλά είμαι και στενοχωρημένος που φεύγω αύριο. Άσε που θα φύγουν και οι κρυόκωλοι – ευτυχώς όχι για Miri, δε θα ταξιδέψουμε μαζί – και θα’θελα ν’ακούσω και για την νυκτερινή εμπειρία του Ζώρζ. Τα λέμε για λίγο με την Tine όταν φεύγουν οι υπόλοιποι, πλένουμε τα πιάτα, σβήνουμε τη γεννήτρια, συνεχίζουμε τη συζήτηση, μου λέει για τη ζωή της, είναι ευτυχισμένη, αγαπάει πολύ τον άντρα της και δεν τη χαλάει καθόλου η έλλειψη «ανέσεων». Πραγματικά στενοχωριέμαι που θα φύγω, υπόσχομαι ότι θα ξανά’ρθω κι αυτή τη φορά για περισσότερο.
Ησυχία δίπλα όταν αποσύρομαι. Η βροχή, ξεστράτισε λιγάκι σήμερα, καταφθάνει όμως πιστή στο ραντεβού της τις πρώτες πρωινές ώρες. Αύριο πρωί πρέπει να σηκωθώ λίγο νωρίτερα για να συμμαζέψω τα πράγματα. Η πτήση είναι στις 11:35, η Τine έχει συνεννοηθεί με τον «θείο» να’ρθει στις 9:30 για να με πάει στο αεροδρόμιο.
28.7.2009: Goodbye Bario
Σήμερα είμαι ο πρώτος που πήρε πρωινό, ήπιαμε τον καφέ μαζί με την Tine, μου θύμισε ότι πρέπει να γράψω στο “guest-book”, προηγούμενοι επισκέπτες είχαν κάνει και ζωγραφιές πάνω στα κομμάτια ξύλων, εγώ καλλιτέχνης δεν είμαι, γράφω ένα θερμό μήνυμα με πολλά ευχαριστώ (αυτό που νοιώθω δηλαδή), στα ελληνικά και αγγλικά.
(Όσοι συμφορουμίτες αποφασίσουν να αποτολμήσουν την «απόδραση» και βρεθούν εκεί, θυμίστε τους ποιος σας «έστειλε» εκεί! Θα το χαρούν πραγματικά. Κι αν θέλετε, αναζητήστε και το «τεκμήριο» της παραμονής…
) Όλα είναι έτοιμα για την αναχώρηση λοιπόν, αλλά ο θείος πουθενά. Η Tine είναι ανήσυχη, πάνω – κάτω με το κινητό στο χέρι, απάντηση δεν παίρνει. Η ώρα περνάει, έχει βγεί έξω ν’αγναντέψει απ’τον λόφο, τίποτα. Πήγε 10 και τίποτα. Φορτώνομαι και ετοιμάζομαι να πάω στο αεροδρόμιο με τα πόδια. Βγαίνω έξω και γώ, με βλέπει η Tine, μόλις μίλησε μαζί του, έρχεται σε 10 λεπτά….
Όταν καταφθάνει τελικά μετά από ένα τέταρτο, δηλώνει ότι είχε καταλάβει για Τετάρτη (αύριο, δηλαδή) και έπινε το τσάι του με τους φίλους του στον καφενέ (στο αεροδρόμιο δηλαδή). Τέλος καλό, όλα καλά, φτάνουμε στο αεροδρόμιο μία ώρα πριν την αναχώρηση, τό’χουμε δεί ήδη το αεροπλάνο όταν κατέβαινε, τσεκάρω, με ζυγίζουν μαζί με τις αποσκευές, πληρώνω τα αχθοφορικά και αράζω στην «αίθουσα» αναμονής. Ενας μεγάλος πίνακας κοσμεί τον απέναντι τοίχο – έργο του Stephen. Συνταξιδιώτες μου μια ομάδα εγγλεζάκια με κοντά παντελονάκια, φασαριατζίδικα, φωνακλάδικα, όπως αρμόζει στην ηλικία τους. Τα παπούτσια και τα παντελόνια τους φέρουν ικανές ποσότητες λάσπης, σημάδι ότι το καταδιασκέδασαν.
Αυτή τη φορά το αεροπλανάκι έχει μόνο 12 θέσεις. Τις υπόλοιπες τις έχουν βγάλει για να χωρέσουν τα εμπορεύματα και οι αποσκευές. Οι έλικες παίρνουν μπρος, τσουλάμε και απογειωνόμαστε πανηγυρικά. Goodbye Bario!
