Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.206
- Likes
- 25.629
- Ταξίδι-Όνειρο
- Υπερσιβηρικός
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
- Βυτίνα-Όρος Μαίναλο-Χιονοδρομικό Κέντρο-Αλωνίσταινα
- Νυμφασία-Λεβίδι
- Ελάτη-Στεμνίτσα
- Ελληνικό-Λούσιος ποταμός-Αρχαία Γόρτυνα
- Καρύταινα: Το Τολέδο της Ελλάδας!
- Όρος Σαϊτάς
- Βυζαντινός ναός Παναγίας Λεβιδίου και Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού
- Ναός Αγίας Φωτεινής Μαντινείας
- Και μετά ήρθε ο "Λέανδρος"!
- Βλαχέρνα-Κάστρο Μπεζενίκου-Παναγία Καταφυγιώτισσα-Μονή Αγίας Ελεούσας-Όρος Καστανιά-Μονή Παναγίας της Βλαχέρνας.
- Σαν σήμερα η μάχη στο Λεβίδι, 14 Απριλίου 1821.
- Μαγούλιανα: Ο εξώστης της Αρκαδίας ή μήπως ολόκληρης της Πελοποννήσου;
- Βαλτεσινίκο: Ο τόπος με τα πολλά νερά!
- Μονή Αγίου Νικολάου Βαλτεσινίκου και Μυγδαλιά
- Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Μαντινείας
- Κοντοβάζαινα: Το κεφαλοχώρι με τα πολλά νερά και τα όμορφα πλατάνια
- Δήμητρα-Μουριά-Τεχνητή Λίμνη Λάδωνα-Λάδωνας ποταμός
- Λάστα: Το χωριό με μόνιμο αριθμό κατοίκων όσα τα δάχτυλα του ενός χεριού!
- Λαγκάδια: Το "κρεμαστό" χωριό με την πέτρινη ομορφιά!
- Λίμνη Τάκα
- Τεγέα: Αλέα-Αρχαιολογικό Μουσείο-Ναός Αλέας Αθηνάς-Αρχαιολογικό Πάρκο-Στάδιο
- Βούρβουρα: Το σιωπηλό χωριό με την παρθένα φύση
- Δάρα: Η Χώρα των Νάσων (Νησιών)
- Το Δάρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
- Το Δάρα μετά την Απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό
- Δάρα: Έθιμα και παραδόσεις
- Δάρα: Η μετάβαση από Δήμο σε Κοινότητα και η μετανάστευση
- Το Δάρα και ο Πόλεμος του 1940
- Το Δάρα και ο Εμφύλιος Πόλεμος
- Το Δάρα μετά τον Εμφύλιο και στα χρόνια της Δικτατορίας
- Το Δάρα και ο ζωοδότης κάμπος του
- Το Δάρα και το νερό
- Το μικρό Δάρα της Αυστραλίας
- Το Δάρα και το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού
- Το Δάρα ζει στους ρυθμούς του Αστέρα Ραχούλας
- Κανδήλα-Ιερά Μονή Παναγίας της Κανδήλας-Πηγή Σίντζι
- Λίμνη-Χωτούσα-Αρχαιολογικός Χώρος Καφυών
- Λιμποβίσι-Αρκουδόρεμα-Χρυσοβίτσι: Στα λημέρια του Κολοκοτρώνη
- Πιάνα: Η κατοικία του Θεού Πάνα
- Ζάτουνα: Το χωριό πέρα από το ποτάμι
- Ζυγοβίστι: Το χωριό όπου η ιστορία δεν ξαπόστασε ακόμα-Ο τόπος των Αθανάτων
- Κάψια-Σπήλαιο Κάψια-Πηγή του Πανός-Μηλιά-Ιερό Ιππίου Ποσειδώνος
- Μονή Αιμυαλών
- Βαλτεσινίκο-Μονή Αγίου Νικολάου-Μονή Φιλοσόφου-Ζάτουνα
Λαγκάδια: Το "κρεμαστό" χωριό με την πέτρινη ομορφιά!
Κάποτε ρώτησε ένας δάσκαλος τον μαθητή του:
-"Ποιος έχτισε τον κόσμο";
-"Οι Λαγκαδινοί μαστόροι" απάντησε αυτός.
Ιστορική αναδρομή
Τα Λαγκάδια Αρκαδίας είναι ένα χωριό στη Γορτυνία, χτισμένο σε απότομη πλαγιά. Είναι η πατρίδα των Δεληγιανναίων, αλλά και άλλων αγωνιστών του 1821. Ονομαστοί σε όλη την Ελλάδα υπήρξαν οι Λαγκαδινοί χτίστες, με πλούσια αρχιτεκτονική παράδοση, η οποία είναι εμφανής σε ολόκληρο το χωριό. Κατά την αρχαιότητα, από την περιοχή περνούσε η οδός που οδηγούσε στην Ολυμπία, όπου διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι για την ίδρυση των Λαγκαδίων. Ένας από αυτούς αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αι.) οι τεχνίτες που ανέλαβαν το χτίσιμο του Κάστρου της Άκοβας, κατοίκησαν τη σημερινή περιοχή των Λαγκαδίων, όπου συνέχισαν να ασκούν από γενιά σε γενιά την τέχνη του χτίστη. Η θεωρία αυτή δεν είναι γενικά αποδεκτή λόγω της σχετικά μεγάλης απόστασης των δύο τοποθεσιών.
Άλλη εκδοχή προέρχεται από τους Δεληγιανναίους, γνωστούς κοτζαμπάσηδες της περιοχής. Σύμφωνα με αυτήν, ένας πρόγονός τους ονόματι Πέτρος Λίτινος, υπήρξε γραμματέας του Αϊδίν αγά κατά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή. Για τις υπηρεσίες του έλαβε γαίες στην περιοχή της Γορτυνίας, όπου και κατοίκησε. Ο απόγονός του, ιερέας Ιωάννης Λίτινος θεωρείται συνοικιστής της Άνω Γειτονιάς των Λαγκαδίων.
Άλλη άποψη είναι ότι το χωριό δημιουργήθηκε πιθανότατα γύρω στο 1500 από τη συνένωση μικρών οικισμών της περιοχής με βασικότερους τους οικισμούς Κρέσπη και Δραΐνα, που βρίσκονται σήμερα εντός των ορίων του χωριού. Το χωριό (ή ένα μέρος αυτού) αναφέρεται για πρώτη ίσως φορά με το όνομα "Λαγκάδια" σε Οθωμανικό κατάστιχο του 1570, όπου φαίνεται να έχει 46 σπίτια. Στο ίδιο κατάστιχο σημειώνεται και η Δραΐνα ως ανεξάρτητος οικισμός με 44 σπίτια. Στα 1698-1699 προστίθενται οι 8 οικογένειες του γειτονικού οικισμού Αρβίτσα που ανεβάζουν τον πληθυσμό των Λαγκαδίων στα 207 άτομα κατά την απογραφή του 1700.
Επανάσταση 1821
Στα Λαγκάδια η Επανάσταση κηρύχτηκε στις 23 Μαρτίου 1821. Την 1η Απριλίου 1821 ο κοτζαμπάσης Κανέλλος Δεληγιάννης διατάσσει τη σφαγή όλων των Τούρκων Λαγκαδινών (40 οικογένειες) και την πυρπόληση του τζαμιού. Συνολικά σφαγιάστηκαν περίπου 300 άοπλοι άντρες (λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν αφοπλιστεί), γυναίκες και παιδιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής που, φοβούμενοι αντίποινα, εντάχθηκαν στο πλευρό των Δεληγιανναίων, οι οποίοι είχαν πλέον πέσει στη δυσμένεια των Τούρκων και χρειάζονταν υποστήριξη. Το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων. Η προσφορά των Λαγκαδινών στον Αγώνα του 1821 ήταν μεγάλη. Εκτός από την προσωπική τους συμμετοχή (Γιάννης Θεοφιλόπουλος "Καραβογιάννης", Παπασταθούλης, Θανάσης Κίντζιος, Μιχάλης Κίντζιος, Ιωάννης Χριστοδουλόπουλος), βοήθησαν και με το χτίσιμο πολλών και σημαντικών οχυρωματικών έργων.
19ος–20ος αιώνας
Μετά την απελευθέρωση, οι Λαγκαδινοί επιδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στο επάγγελμα του χτίστη, οργώνοντας όλη την Πελοπόννησο σε ομάδες (μπουλούκια) κατασκευάζοντας σπίτια, γεφύρια, σχολεία, βρύσες και εκκλησίες. Η φήμη τους εξαπλώνεται γρήγορα και γίνονται πλέον περιζήτητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια περίοδο μεγάλης ευημερίας. Τα Λαγκάδια γίνονται η μεγαλύτερη πόλη της Αρκαδίας μετά την Τρίπολη με πληθυσμό σχεδόν 7.000 κατοίκους τη δεκαετία του 1890. Στα τέλη όμως του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αναγκάζεται να μεταναστεύσει αναζητώντας καλύτερη τύχη κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί ακόμα φεύγουν, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για την Αθήνα και τον Πύργο. Αποτέλεσμα της εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης είναι η πληθυσμιακή συρρίκνωση των Λαγκαδίων.
Στο Ελληνικό κράτος, τα Λαγκάδια έδωσαν δύο πρωθυπουργούς, τον Θεόδωρο Π. Δεληγιάννη που δολοφονήθηκε έξω από τη Βουλή το 1905, και τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Νικόλαο Π. Δεληγιάννη, που διενήργησε τις βουλευτικές εκλογές του 1895.
Το Σάββατο 18-9-2021 ήταν μια πάρα πολύ ζεστή μέρα. Έτσι αφήσαμε τo πρωινό να κυλήσει και κατά τις 15:00 ξεκινήσαμε για τη Βυτίνα. Κάναμε στάση στον γωνιακό φούρνο της πλατείας για να κατευνάσουμε την πείνα μας με κουλούρια και λαχταριστά γλυκάκια και στη συνέχεια βάλαμε πλώρη για το πέτρινο χωριό, τα Λαγκάδια, ακολουθώντας την ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας.
ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας
Φτάσαμε μετά από μισή περίπου ώρα στο view point απ' όπου είχαμε την ωραιότερη θέα προς το χωριό. Το "κρεμαστό χωριό της Πελοποννήσου", όπως αποκαλείται από παλιά, είναι ένα φυσικό και αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Χτισμένο πανοραμικά στην απότομη πλαγιά του Μαινάλου, μέσα σε πλούσια βλάστηση, μοιάζει να αιωρείται πάνω από το άγριο φαράγγι που σχηματίζει ο ποταμός Τουθόα.
Από αυτό το σημείο μπορεί κανείς να θαυμάσει την ικανότητα και να κατανοήσει τη φήμη των μαστόρων της πέτρας, αφού η θέα προς όλους τους Μαχαλάδες του χωριού είναι άπλετη και ανεμπόδιστη. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου των εν Αττική Λαγκαδινών το 2002 αποφάσισε ομόφωνα την υλοποίηση μνημείου προς τιμήν του Λαγκαδινού Χτίστη πριν την είσοδο του χωριού.
Μπήκαμε στο χωριό και παρκάραμε λίγο πριν την πλατεία Ηρώων όπου βρίσκεται το Ηρώο Πεσόντων, το οποίο περιλαμβάνει τα ονόματα των Λαγκαδινών που έπεσαν στις μάχες, από την Επανάσταση του 1821 μέχρι το 1940.
Το αξιοθέατο όμως που κλέβει κυριολεκτικά την παράσταση σε αυτό το σημείο δεν είναι άλλο από τον ναό των Ταξιαρχών, ο οποίος αποτελεί τη μητρόπολη των Λαγκαδίων. Χτίστηκε το 1808 πάνω σε προϋπάρχοντα μικρότερο ναό. Ο παλαιότερος αυτός ναός πιθανότατα χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα.
Το σημερινό κτίριο κατασκευάστηκε λοιπόν το 1808 από τον κοτζαμπάση των Λαγκαδίων Ιωάννη Παπαγιαννόπουλο (Δεληγιάννη). Μαζί με τον ναό του Ιωάννη Προδρόμου (θα τον συναντήσουμε στη συνέχεια της ιστορίας) κατασκευάστηκαν σε διάστημα 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσε η Οθωμανική διοίκηση. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο Δεληγιάννης διαπραγματευόταν αρκετό καιρό νωρίτερα την κατασκευή των δύο ναών με τον Πασά της Τρίπολης, ενώ ταυτόχρονα οι Λαγκαδινοί μάζευαν μυστικά τα υλικά για το χτίσιμο. Ο Πασάς έδωσε τελικά την άδεια, τον χειμώνα του 1808 και περιθώριο 40 ημερών, ώστε να δυσκολέψει την κατασκευή των ναών. Οι Λαγκαδινοί έχοντας τα υλικά και την πείρα δε δυσκολεύτηκαν να ολοκληρώσουν και τους δύο ναούς μέσα στην προθεσμία.
Οι Ταξιάρχες υπέστησαν μεγάλες καταστροφές όταν ο Ιμπραήμ εισέβαλε και έκαψε τα Λαγκάδια το 1825. Λόγω αυτών των καταστροφών, το κτίριο φαίνεται να επισκευάστηκε εκτενώς τη δεκαετία του 1830-40, οπότε μάλλον απέκτησε τη σημερική του εικόνα. Το μικρό καμπαναριό στην ΝΔ γωνία κατασκευάστηκε ίσως και αυτό εκείνην την περίοδο. Τέλος, το μεγάλο καμπαναριό με το ρολόι, στα ανατολικά του ναού, κατασκευάστηκε το 1910 με χρήματα των Λαγκαδινών της Αμερικής οι οποίοι απέστειλαν και τον μηχανισμό.
Ο ναός των Ταξιαρχών είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο. Η επιφάνεια των εξωτερικών τοίχων με την καλοδουλεμένη, ημιλαξευτή λιθοδομή αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα δουλειάς των Λαγκαδινών μαστόρων. Το εσωτερικό του ναού είναι σχετικά λιτό χωρίς πολλές τοιχογραφίες. Οι τοίχοι καλύπτονται ως επί το πλείστον με διακοσμητικά μάρμαρα. Στην ανατολική πλευρά δεσπόζει το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο.
Χρειάστηκαν μόλις λίγα μέτρα πεζοπορίας στον κεντρικό δρόμο για να γοητευτούμε από τα Λαγκάδια. Ένα συνονθύλευμα από μοντέρνα και παλιά μαγαζιά πλαισιώνουν τις δύο πλευρές της περατζάδας. Γουστόζικα καφέ με πολύχρωμα έπιπλα, ταβερνάκια, μαγαζιά με σουβενίρ και παραδοσιακά προϊόντα, αλλά και καταστήματα με αντικείμενα μιας άλλης εποχής συντροφεύουν τον επισκέπτη μέχρι την κεντρική πλατεία και ακόμα παρά πέρα.
Φτάσαμε στην κεντρική πλατεία που κρέμεται στο χείλος της ρεματιάς και σκεπάζεται από αιωνόβια πλατάνια. Εδώ χτυπούσε η καρδιά του χωριού, αφού λιγοστοί επισκέπτες αλλά αρκετοί ντόπιοι ήταν απλωμένοι στα τραπεζοκαθίσματα των καφέ και των εστιατορίων. Κάτω από τα πλατάνια η ζέστη ξεψυχούσε και οι χαλαροί ρυθμοί, σαν άλλες "σειρήνες" προσπάθησαν να μας αποπλανήσουν. Και εν μέρει τα κατάφεραν, αφού ο γιος μου την άραξε στο καφέ και ετοιμάστηκε να δώσει την παραγγελία του.
-"Εγώ θα τσιμπήσω κάτι για τη λιγούρα" είπε σε εμένα και την κοπέλα του. -"Εσείς συνεχίστε τη βόλτα σας, μην πτοείστε".
Συνέχισα να περπατώ στον κεντρικό δρόμο φτάνοντας έξω από το Δημαρχείο, την πρόσοψη του οποίου κοσμεί η προτομή του Ευστάθιου Ασημακόπουλου (δημοσιογράφος και μεγάλος ευεργέτης των Λαγκαδίων).
Επέστρεψα στην πλατεία και ξεκίνησα να ανηφορίζω την ελικοειδή πέτρινη διαδρομή φτάνοντας στο πέτρινο στολίδι του χωριού, το Γυμνάσιο των Λαγκαδίων.
Το κτίριο είναι κατασκευασμένο το 1868. Το 1890 λειτούργησε σαν Παρθεναγωγείο, ενώ το 1820 σαν Γυμνάσιο Λαγκαδίων. Το 1950 έγιναν ορισμένες κατασκευαστικές επεκτάσεις για την καλύτερη λειτουργικότητα του μοναδικού και ξεχωριστού για την εποχή εκπαιδευτικού κτιρίου. Το ιστορικό, πέτρινο και επιβλητικό κτίριο του Γυμνασίου των Λαγκαδίων Γορτυνίας, έχει πλέον χαρακτηριστεί ως διατηρητέο, ιστορικό μνημείο.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο και να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο τη μαρτυρία ενός μαθητή που φοίτησε εκείνα τα δύσκολα χρόνια στο ιστορικό Γυμνάσιο Λαγκαδίων:
1949-1950. Mαθητής στην Α΄ τάξη Γυμνασίου Λαγκαδίων.
Το κτίριο είναι τριώροφο στη μια του πλευρά και ισόγειο στην άλλη.
Η πέτρινη διαδρομή με οδήγησε στην ισόγεια είσοδό του η οποία βρίσκεται απέναντι από τον ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Παναγίτσα).
Η εκκλησία αυτή είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και χτίστηκε το 1861 από τον Αθανάσιο Κυριακόπουλο (Σούλια) ως οικογενειακός ιδιόκτητος ναός. Διαθέτει δύο εισόδους (δυτικά και νότια). Η βόρεια πλευρά σχεδόν ακουμπά στον επικλινή βράχο. Το μικρό καμπαναριό στη νοτιοδυτική γωνία έχει επίστεψη με μπαρόκ στοιχεία, πράγμα πρωτότυπο για την παραδοσιακή Λαγκαδινή αρχιτεκτονική.
Εκπληκτικά πέτρινα αρχοντικά, καλντερίμια, σκεπαστές αυλές, ξύλινες εξώπορτες, πελεκητές καμάρες, στενά περάσματα, περίτεχνα χαγιάτια και βρύσες είχαν αρχίσει να ξεδιπλώνονται σε κάθε μου βήμα.
Συνέχισα να ανηφορίζω με στόχο να φτάσω ψηλά, στον Πάνω Μαχαλά, για να βρω το ιστορικό σπίτι των Δεληγιανναίων.
Συνάντησα μια από τις πολλές πέτρινες βρύσες του χωριού και είδα στο μπαλκόνι του διπλανού σπιτιού έναν παππού να αγναντεύει τις στέγες των σπιτιών. Τον χαιρέτησα και τον ρώτησα πώς θα βρω το σπίτι. Μου είπε να συνεχίσω όλο προς τα πάνω και θα το συναντήσω δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο.
Και όπως η ζωή τραβάει την ανηφόρα έτσι και εγώ, μην έχοντας άλλη επιλογή, τράβηξα κατά πάνω.
Μια σιδερένια καγκελόπορτα με οδήγησε στον περίβολο του ναού του Αη-Γιάννη. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου χτίστηκε από τον κοτζαμπάση των Λαγκαδίων Ιωάννη Παπαγιαννόπουλο ή "Δεληγιάννη". Χτίστηκε ακριβώς απέναντι από το αρχοντικό της οικογένειας, η οποία τον διακόσμησε και τον εξόπλισε πλήρως. Κατασκευάστηκε το 1808, ταυτόχρονα με τον ναό των Ταξιαρχών σε διάστημα μόλις 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσαν οι Τούρκοι.
Είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο κατασκευασμένος από πέτρα με την περίφημη δεξιοτεχνία των Λαγκαδινών μαστόρων. Οι τοίχοι φέρουν αρκετά διακοσμητικά σκαλίσματα και ανάγλυφα. Οι πέτρες στους τοίχους είναι τοποθετημένες έτσι ώστε συχνά να σχηματίζουν σχέδια, είτε με βάση το σχήμα τους, είτε με βάση το χρώμα τους.
Το εσωτερικό διακοσμήθηκε πλούσια από τους Δεληγιανναίους. Υπάρχουν σκεύη και εικόνες, παραγγελία του κοτζαμπάση από το 1805 και μεγάλα κηροπήγια φερμένα από την Κωνσταντινούπολη από τον γιο του, Αναγνώστη Δεληγιάννη, όταν ήταν βεκίλης (εκπρόσωπος) το 1813. Από την εκκλησία αυτή παίρνει την ονομασία της η συνοικία Αη-Γιάννης των Λαγκαδίων.
Βρισκόμουν λοιπόν στη συνοικία του Αη-Γιάννη και σηκώνοντας το βλέμμα προς τα πάνω είδα ότι ο Μαχαλάς συνεχίζει να ανηφορίζει κι άλλο, κι άλλο…..πόσο ακόμα;
Έστριψα σε ένα στενό μονοπάτι και μετά από λίγο είδα μια σκάλα να συνεχίζει ανηφορικά προς τα τελευταία σπίτια. Αριστερά υπήρχε μια κατάφυτη ρεματιά. Ήξερα πως ακολουθώντας αυτήν τη διαδρομή δε θα εβρισκα το σπίτι των Δεληγιανναίων, αλλά δεν με ένοιαζε. Ήταν τόσο απολαυστική η βόλτα στα καλντερίμια του πέτρινου χωριού και τόση η ομορφιά του που το έβαλα σκοπό να φτάσω στο τέλος του, ακριβώς πριν ξεκινήσει η πλούσια βλάστηση του βουνού. Το σπίτι δε θα έφευγε από τη θέση του, θα το έψαχνα αργότερα.
Βολοδέρνοντας στην υψηλότερη συνοικία του χωριού, για καλή μου τύχη συνάντησα μια κυρία, η οποία είχε βγάλει βόλτα τον μεγάλων διαστάσεων σκύλο της. Πολύ με χαροποίησε αυτό το σκηνικό γιατί συνήθως στα χωριά τα σκυλιά είναι δεμένα με χοντρές αλυσίδες στις αυλές των σπιτιών και το μόνο που κάνουν είναι να γαβγίζουν τους περαστικούς και δη τους ξένους.
Χαιρετηθήκαμε και αμέσως άδραξα την ευκαιρία να πληροφορηθώ πώς θα βρω το ιστορικό σπίτι. Εκείνη με μεγάλη προθυμία με συνόδευσε στα στενά καλντερίμια και μετά από λίγο φτάσαμε απ' έξω. Πιάσαμε την κουβέντα. Μου είπε ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Λαγκάδια και μου έδειξε το πέτρινο Δημοτικό Σχολείο στο οποίο φοίτησε. Το Σχολείο βρίσκεται ακριβώς δίπλα από το σπίτι των Δεληγιανναίων και πάνω από την εκκλησία του Αη-Γιάννη.
Το πέτρινο Δημοτικό Σχολείο
Μου είπε ακόμα ότι μέχρι πριν 3-4 χρόνια πολλοί άνθρωποι συντηρούσαν ή αναστήλωναν τα πατρικά τους σπίτια, αλλά τώρα αυτή η δραστηριότητα έχει περιοριστεί ή σταματήσει. Πράγματι τα περισσότερα σπίτια αυτής της ψηλότερης γειτονιάς ήταν πάρα πολύ φροντισμένα και περιποιημένα. Οι χειμώνες δεν είναι πια τόσο άγριοι, παγωμένοι ή χιονισμένοι και οι μόνιμοι κάτοικοι είναι πλέον πολύ λίγοι. Δε θυμάμαι αν μου είπε αριθμό, αλλά και να μου είπε δεν τον συγκράτησα. Συνομιλήσαμε λίγο ακόμα και ευχαριστώντας την θερμά έκανα μερικά βήματα, πέρασα τη μισάνοιχτη πόρτα του περιβόλου και μπήκα στην αυλή του σπιτιού των Δεληγιανναίων.
Ο Ιωάννης Δεληγιάννης δολοφονήθηκε άγρια από τους Τούρκους το 1816 μέσα σε αυτό το σπίτι, ενώ το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων.
Επέλεξα να κατηφορίσω προς την πλατεία από διαφορετικές στράτες για δω όλο το μεγαλείο του Πάνω Μαχαλά των Λαγκαδίων. Μπήκα σε αυλές σπιτιών, βρέθηκα σε στενά αδιέξοδα ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας αμέτρητα σκαλιά.
Βγήκα σε ξέφωτα απ' όπου είχα άπλετη θέα προς τη συνοικία του Αη-Γιώργη στον Κάτω Μαχαλά,
αλλά και προς τις άλλες γειτονιές του χωριού,
και τελικά κουτρουβαλώντας ξανά την πέτρινη ελικοειδή διαδρομή, που περνάει μπροστά από το ιστορικό Γυμνάσιο, έφτασα στην πλατεία. Βρήκα τα παιδιά και αμέσως κινήσαμε για τη συνοικία του Αη-Γιώργη που είχα δει πριν λίγο από ψηλά.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι μια σταυρεπίστεγη εκκλησία που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Έχει χτιστεί σε περίοπτη θέση, στην κορυφή λόφου και πάνω σε πλάτωμα και το γεγονός ότι δεν έχει πλευρά που να "ακουμπά" στην πλαγιά του βουνού, της προσδίδει ιδιαίτερο όγκο και επιβλητικότητα.
Πρόκειται για μια κατασκευή λιγότερο ανάλαφρη και λιγότερο περίτεχνη σε σχέση με τους άλλους ναούς των Λαγκαδίων χωρίς όμως να υποβιβάζει την εξαιρετική δουλειά των Λαγκαδινών μαστόρων. Ένα κωδωνοστάσιο με ρολόι κατασκευάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο βορειοδυτικό άκρο της εκκλησίας. Ο Λαγκαδινός μηχανικός Πάνος Ι. Βλαχογιάννης εκπόνησε το σχέδιο αφιλοκερδώς. Η χρηματοδότηση της κατασκευής έγινε με συνδρομές των απανταχού Λαγκαδινών αλλά και με τη συμβολή των Λαγκαδινών της Αμερικής.
Η συνοικία του Αη-Γιώργη στον Κάτω Μαχαλά
Η θέα του Πάνω Μαχαλά από την εκκλησία του Αη-Γιώργη
Θέα στον Πάνω και Κάτω Μαχαλά από την εκκλησία του Αη-Γιώργη
Στον Κάτω Μαχαλά, λίγο πιο πάνω από τη ρεματιά, υπάρχει επίσης ο ναός των Αγίων Αποστόλων που χτίστηκε το 1853 με δαπάνη των κατοίκων. Όμως αποφασίσαμε να μην φτάσουμε εκεί κάτω, αλλά να πάρουμε το αυτοκίνητο και να ανηφορίσουμε τον περιφερειακό δρόμο, ο οποίος διατρέχει το βουνό και οδηγεί τέρμα αριστερά, σε μια άλλη "συστάδα" σπιτιών που "πνίγεται" από την πλούσια βλάστηση. Έτσι θα είχαμε πολλαπλά οφέλη:
Ανηφορίζοντας τον περιφερειακό δρόμο πλησιάζουμε στον πιο απομακρυσμένο οικισμό:
Παρκάραμε το αυτοκίνητο στην άκρη του τελευταίου Μαχαλά που βλέπετε στην παρακάτω φωτογραφία.
Μια πέτρινη ευθεία διαδρομή μας οδήγησε στο ξεκίνημα μιας σκάλας.
Την ανεβήκαμε. Ένας σουβλερός πέτρινος σχηματισμός προσέδιδε μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα στο σημείο.
Το βλέμμα μας ακολούθησε την επικλινή εξέλιξη του χωριού και σταμάτησε στην απέναντι βουνοκορφή πάνω από την οποία μόλις είχε ανατείλει το φεγγάρι.
Και αυτή η γειτονιά ήταν πανέμορφη με μια μικρούλα πέτρινη πλατεία στεφανωμένη από θεόρατα πλατάνια και το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας.
Θα επιστρέψω στα Λαγκάδια γιατί άφησα σε εκκρεμότητα ένα τμήμα του Κάτω Μαχαλά στο οποίο κυριαρχεί ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Θέλω να φτάσω μέχρι κάτω τη ρεματιά και να περπατήσω κοντά στον παραπόταμο του Λάδωνα, τον Τουθόα. Κλείσαμε την επίσκεψή μας στο πανέμορφο, κρεμαστό και ιστορικό χωριό με αυτές τις εικόνες:
Ξεκινήσαμε ενθουσιασμένοι για τη Δημητσάνα και κλείσαμε την περιήγησή μας με ένα πεντανόστιμο δείπνο στην κούκλα Στεμνίτσα κάτω από το επιβλητικό της καμπαναριό.
Κάποτε ρώτησε ένας δάσκαλος τον μαθητή του:
-"Ποιος έχτισε τον κόσμο";
-"Οι Λαγκαδινοί μαστόροι" απάντησε αυτός.
Ιστορική αναδρομή
Τα Λαγκάδια Αρκαδίας είναι ένα χωριό στη Γορτυνία, χτισμένο σε απότομη πλαγιά. Είναι η πατρίδα των Δεληγιανναίων, αλλά και άλλων αγωνιστών του 1821. Ονομαστοί σε όλη την Ελλάδα υπήρξαν οι Λαγκαδινοί χτίστες, με πλούσια αρχιτεκτονική παράδοση, η οποία είναι εμφανής σε ολόκληρο το χωριό. Κατά την αρχαιότητα, από την περιοχή περνούσε η οδός που οδηγούσε στην Ολυμπία, όπου διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι για την ίδρυση των Λαγκαδίων. Ένας από αυτούς αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αι.) οι τεχνίτες που ανέλαβαν το χτίσιμο του Κάστρου της Άκοβας, κατοίκησαν τη σημερινή περιοχή των Λαγκαδίων, όπου συνέχισαν να ασκούν από γενιά σε γενιά την τέχνη του χτίστη. Η θεωρία αυτή δεν είναι γενικά αποδεκτή λόγω της σχετικά μεγάλης απόστασης των δύο τοποθεσιών.
Άλλη εκδοχή προέρχεται από τους Δεληγιανναίους, γνωστούς κοτζαμπάσηδες της περιοχής. Σύμφωνα με αυτήν, ένας πρόγονός τους ονόματι Πέτρος Λίτινος, υπήρξε γραμματέας του Αϊδίν αγά κατά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Μωάμεθ Β΄ τον Πορθητή. Για τις υπηρεσίες του έλαβε γαίες στην περιοχή της Γορτυνίας, όπου και κατοίκησε. Ο απόγονός του, ιερέας Ιωάννης Λίτινος θεωρείται συνοικιστής της Άνω Γειτονιάς των Λαγκαδίων.
Άλλη άποψη είναι ότι το χωριό δημιουργήθηκε πιθανότατα γύρω στο 1500 από τη συνένωση μικρών οικισμών της περιοχής με βασικότερους τους οικισμούς Κρέσπη και Δραΐνα, που βρίσκονται σήμερα εντός των ορίων του χωριού. Το χωριό (ή ένα μέρος αυτού) αναφέρεται για πρώτη ίσως φορά με το όνομα "Λαγκάδια" σε Οθωμανικό κατάστιχο του 1570, όπου φαίνεται να έχει 46 σπίτια. Στο ίδιο κατάστιχο σημειώνεται και η Δραΐνα ως ανεξάρτητος οικισμός με 44 σπίτια. Στα 1698-1699 προστίθενται οι 8 οικογένειες του γειτονικού οικισμού Αρβίτσα που ανεβάζουν τον πληθυσμό των Λαγκαδίων στα 207 άτομα κατά την απογραφή του 1700.
Επανάσταση 1821
Στα Λαγκάδια η Επανάσταση κηρύχτηκε στις 23 Μαρτίου 1821. Την 1η Απριλίου 1821 ο κοτζαμπάσης Κανέλλος Δεληγιάννης διατάσσει τη σφαγή όλων των Τούρκων Λαγκαδινών (40 οικογένειες) και την πυρπόληση του τζαμιού. Συνολικά σφαγιάστηκαν περίπου 300 άοπλοι άντρες (λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν αφοπλιστεί), γυναίκες και παιδιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι της γύρω περιοχής που, φοβούμενοι αντίποινα, εντάχθηκαν στο πλευρό των Δεληγιανναίων, οι οποίοι είχαν πλέον πέσει στη δυσμένεια των Τούρκων και χρειάζονταν υποστήριξη. Το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων. Η προσφορά των Λαγκαδινών στον Αγώνα του 1821 ήταν μεγάλη. Εκτός από την προσωπική τους συμμετοχή (Γιάννης Θεοφιλόπουλος "Καραβογιάννης", Παπασταθούλης, Θανάσης Κίντζιος, Μιχάλης Κίντζιος, Ιωάννης Χριστοδουλόπουλος), βοήθησαν και με το χτίσιμο πολλών και σημαντικών οχυρωματικών έργων.
19ος–20ος αιώνας
Μετά την απελευθέρωση, οι Λαγκαδινοί επιδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στο επάγγελμα του χτίστη, οργώνοντας όλη την Πελοπόννησο σε ομάδες (μπουλούκια) κατασκευάζοντας σπίτια, γεφύρια, σχολεία, βρύσες και εκκλησίες. Η φήμη τους εξαπλώνεται γρήγορα και γίνονται πλέον περιζήτητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια περίοδο μεγάλης ευημερίας. Τα Λαγκάδια γίνονται η μεγαλύτερη πόλη της Αρκαδίας μετά την Τρίπολη με πληθυσμό σχεδόν 7.000 κατοίκους τη δεκαετία του 1890. Στα τέλη όμως του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αναγκάζεται να μεταναστεύσει αναζητώντας καλύτερη τύχη κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί ακόμα φεύγουν, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για την Αθήνα και τον Πύργο. Αποτέλεσμα της εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης είναι η πληθυσμιακή συρρίκνωση των Λαγκαδίων.
Στο Ελληνικό κράτος, τα Λαγκάδια έδωσαν δύο πρωθυπουργούς, τον Θεόδωρο Π. Δεληγιάννη που δολοφονήθηκε έξω από τη Βουλή το 1905, και τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Νικόλαο Π. Δεληγιάννη, που διενήργησε τις βουλευτικές εκλογές του 1895.
Το Σάββατο 18-9-2021 ήταν μια πάρα πολύ ζεστή μέρα. Έτσι αφήσαμε τo πρωινό να κυλήσει και κατά τις 15:00 ξεκινήσαμε για τη Βυτίνα. Κάναμε στάση στον γωνιακό φούρνο της πλατείας για να κατευνάσουμε την πείνα μας με κουλούρια και λαχταριστά γλυκάκια και στη συνέχεια βάλαμε πλώρη για το πέτρινο χωριό, τα Λαγκάδια, ακολουθώντας την ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας.
ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας
Φτάσαμε μετά από μισή περίπου ώρα στο view point απ' όπου είχαμε την ωραιότερη θέα προς το χωριό. Το "κρεμαστό χωριό της Πελοποννήσου", όπως αποκαλείται από παλιά, είναι ένα φυσικό και αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Χτισμένο πανοραμικά στην απότομη πλαγιά του Μαινάλου, μέσα σε πλούσια βλάστηση, μοιάζει να αιωρείται πάνω από το άγριο φαράγγι που σχηματίζει ο ποταμός Τουθόα.
Από αυτό το σημείο μπορεί κανείς να θαυμάσει την ικανότητα και να κατανοήσει τη φήμη των μαστόρων της πέτρας, αφού η θέα προς όλους τους Μαχαλάδες του χωριού είναι άπλετη και ανεμπόδιστη. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου των εν Αττική Λαγκαδινών το 2002 αποφάσισε ομόφωνα την υλοποίηση μνημείου προς τιμήν του Λαγκαδινού Χτίστη πριν την είσοδο του χωριού.
Μπήκαμε στο χωριό και παρκάραμε λίγο πριν την πλατεία Ηρώων όπου βρίσκεται το Ηρώο Πεσόντων, το οποίο περιλαμβάνει τα ονόματα των Λαγκαδινών που έπεσαν στις μάχες, από την Επανάσταση του 1821 μέχρι το 1940.
Το αξιοθέατο όμως που κλέβει κυριολεκτικά την παράσταση σε αυτό το σημείο δεν είναι άλλο από τον ναό των Ταξιαρχών, ο οποίος αποτελεί τη μητρόπολη των Λαγκαδίων. Χτίστηκε το 1808 πάνω σε προϋπάρχοντα μικρότερο ναό. Ο παλαιότερος αυτός ναός πιθανότατα χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα.
Το σημερινό κτίριο κατασκευάστηκε λοιπόν το 1808 από τον κοτζαμπάση των Λαγκαδίων Ιωάννη Παπαγιαννόπουλο (Δεληγιάννη). Μαζί με τον ναό του Ιωάννη Προδρόμου (θα τον συναντήσουμε στη συνέχεια της ιστορίας) κατασκευάστηκαν σε διάστημα 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσε η Οθωμανική διοίκηση. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο Δεληγιάννης διαπραγματευόταν αρκετό καιρό νωρίτερα την κατασκευή των δύο ναών με τον Πασά της Τρίπολης, ενώ ταυτόχρονα οι Λαγκαδινοί μάζευαν μυστικά τα υλικά για το χτίσιμο. Ο Πασάς έδωσε τελικά την άδεια, τον χειμώνα του 1808 και περιθώριο 40 ημερών, ώστε να δυσκολέψει την κατασκευή των ναών. Οι Λαγκαδινοί έχοντας τα υλικά και την πείρα δε δυσκολεύτηκαν να ολοκληρώσουν και τους δύο ναούς μέσα στην προθεσμία.
Οι Ταξιάρχες υπέστησαν μεγάλες καταστροφές όταν ο Ιμπραήμ εισέβαλε και έκαψε τα Λαγκάδια το 1825. Λόγω αυτών των καταστροφών, το κτίριο φαίνεται να επισκευάστηκε εκτενώς τη δεκαετία του 1830-40, οπότε μάλλον απέκτησε τη σημερική του εικόνα. Το μικρό καμπαναριό στην ΝΔ γωνία κατασκευάστηκε ίσως και αυτό εκείνην την περίοδο. Τέλος, το μεγάλο καμπαναριό με το ρολόι, στα ανατολικά του ναού, κατασκευάστηκε το 1910 με χρήματα των Λαγκαδινών της Αμερικής οι οποίοι απέστειλαν και τον μηχανισμό.
Ο ναός των Ταξιαρχών είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο. Η επιφάνεια των εξωτερικών τοίχων με την καλοδουλεμένη, ημιλαξευτή λιθοδομή αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα δουλειάς των Λαγκαδινών μαστόρων. Το εσωτερικό του ναού είναι σχετικά λιτό χωρίς πολλές τοιχογραφίες. Οι τοίχοι καλύπτονται ως επί το πλείστον με διακοσμητικά μάρμαρα. Στην ανατολική πλευρά δεσπόζει το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο.
Χρειάστηκαν μόλις λίγα μέτρα πεζοπορίας στον κεντρικό δρόμο για να γοητευτούμε από τα Λαγκάδια. Ένα συνονθύλευμα από μοντέρνα και παλιά μαγαζιά πλαισιώνουν τις δύο πλευρές της περατζάδας. Γουστόζικα καφέ με πολύχρωμα έπιπλα, ταβερνάκια, μαγαζιά με σουβενίρ και παραδοσιακά προϊόντα, αλλά και καταστήματα με αντικείμενα μιας άλλης εποχής συντροφεύουν τον επισκέπτη μέχρι την κεντρική πλατεία και ακόμα παρά πέρα.
Φτάσαμε στην κεντρική πλατεία που κρέμεται στο χείλος της ρεματιάς και σκεπάζεται από αιωνόβια πλατάνια. Εδώ χτυπούσε η καρδιά του χωριού, αφού λιγοστοί επισκέπτες αλλά αρκετοί ντόπιοι ήταν απλωμένοι στα τραπεζοκαθίσματα των καφέ και των εστιατορίων. Κάτω από τα πλατάνια η ζέστη ξεψυχούσε και οι χαλαροί ρυθμοί, σαν άλλες "σειρήνες" προσπάθησαν να μας αποπλανήσουν. Και εν μέρει τα κατάφεραν, αφού ο γιος μου την άραξε στο καφέ και ετοιμάστηκε να δώσει την παραγγελία του.
-"Εγώ θα τσιμπήσω κάτι για τη λιγούρα" είπε σε εμένα και την κοπέλα του. -"Εσείς συνεχίστε τη βόλτα σας, μην πτοείστε".
Συνέχισα να περπατώ στον κεντρικό δρόμο φτάνοντας έξω από το Δημαρχείο, την πρόσοψη του οποίου κοσμεί η προτομή του Ευστάθιου Ασημακόπουλου (δημοσιογράφος και μεγάλος ευεργέτης των Λαγκαδίων).
Επέστρεψα στην πλατεία και ξεκίνησα να ανηφορίζω την ελικοειδή πέτρινη διαδρομή φτάνοντας στο πέτρινο στολίδι του χωριού, το Γυμνάσιο των Λαγκαδίων.
Το κτίριο είναι κατασκευασμένο το 1868. Το 1890 λειτούργησε σαν Παρθεναγωγείο, ενώ το 1820 σαν Γυμνάσιο Λαγκαδίων. Το 1950 έγιναν ορισμένες κατασκευαστικές επεκτάσεις για την καλύτερη λειτουργικότητα του μοναδικού και ξεχωριστού για την εποχή εκπαιδευτικού κτιρίου. Το ιστορικό, πέτρινο και επιβλητικό κτίριο του Γυμνασίου των Λαγκαδίων Γορτυνίας, έχει πλέον χαρακτηριστεί ως διατηρητέο, ιστορικό μνημείο.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αφιερώσετε λίγο χρόνο και να διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο τη μαρτυρία ενός μαθητή που φοίτησε εκείνα τα δύσκολα χρόνια στο ιστορικό Γυμνάσιο Λαγκαδίων:
1949-1950. Mαθητής στην Α΄ τάξη Γυμνασίου Λαγκαδίων.
Το κτίριο είναι τριώροφο στη μια του πλευρά και ισόγειο στην άλλη.
Η πέτρινη διαδρομή με οδήγησε στην ισόγεια είσοδό του η οποία βρίσκεται απέναντι από τον ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Παναγίτσα).
Η εκκλησία αυτή είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και χτίστηκε το 1861 από τον Αθανάσιο Κυριακόπουλο (Σούλια) ως οικογενειακός ιδιόκτητος ναός. Διαθέτει δύο εισόδους (δυτικά και νότια). Η βόρεια πλευρά σχεδόν ακουμπά στον επικλινή βράχο. Το μικρό καμπαναριό στη νοτιοδυτική γωνία έχει επίστεψη με μπαρόκ στοιχεία, πράγμα πρωτότυπο για την παραδοσιακή Λαγκαδινή αρχιτεκτονική.
Εκπληκτικά πέτρινα αρχοντικά, καλντερίμια, σκεπαστές αυλές, ξύλινες εξώπορτες, πελεκητές καμάρες, στενά περάσματα, περίτεχνα χαγιάτια και βρύσες είχαν αρχίσει να ξεδιπλώνονται σε κάθε μου βήμα.
Συνέχισα να ανηφορίζω με στόχο να φτάσω ψηλά, στον Πάνω Μαχαλά, για να βρω το ιστορικό σπίτι των Δεληγιανναίων.
Συνάντησα μια από τις πολλές πέτρινες βρύσες του χωριού και είδα στο μπαλκόνι του διπλανού σπιτιού έναν παππού να αγναντεύει τις στέγες των σπιτιών. Τον χαιρέτησα και τον ρώτησα πώς θα βρω το σπίτι. Μου είπε να συνεχίσω όλο προς τα πάνω και θα το συναντήσω δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο.
Και όπως η ζωή τραβάει την ανηφόρα έτσι και εγώ, μην έχοντας άλλη επιλογή, τράβηξα κατά πάνω.
Μια σιδερένια καγκελόπορτα με οδήγησε στον περίβολο του ναού του Αη-Γιάννη. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου χτίστηκε από τον κοτζαμπάση των Λαγκαδίων Ιωάννη Παπαγιαννόπουλο ή "Δεληγιάννη". Χτίστηκε ακριβώς απέναντι από το αρχοντικό της οικογένειας, η οποία τον διακόσμησε και τον εξόπλισε πλήρως. Κατασκευάστηκε το 1808, ταυτόχρονα με τον ναό των Ταξιαρχών σε διάστημα μόλις 40 ημερών λόγω χρονικού περιορισμού που έθεσαν οι Τούρκοι.
Είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο κατασκευασμένος από πέτρα με την περίφημη δεξιοτεχνία των Λαγκαδινών μαστόρων. Οι τοίχοι φέρουν αρκετά διακοσμητικά σκαλίσματα και ανάγλυφα. Οι πέτρες στους τοίχους είναι τοποθετημένες έτσι ώστε συχνά να σχηματίζουν σχέδια, είτε με βάση το σχήμα τους, είτε με βάση το χρώμα τους.
Το εσωτερικό διακοσμήθηκε πλούσια από τους Δεληγιανναίους. Υπάρχουν σκεύη και εικόνες, παραγγελία του κοτζαμπάση από το 1805 και μεγάλα κηροπήγια φερμένα από την Κωνσταντινούπολη από τον γιο του, Αναγνώστη Δεληγιάννη, όταν ήταν βεκίλης (εκπρόσωπος) το 1813. Από την εκκλησία αυτή παίρνει την ονομασία της η συνοικία Αη-Γιάννης των Λαγκαδίων.
Βρισκόμουν λοιπόν στη συνοικία του Αη-Γιάννη και σηκώνοντας το βλέμμα προς τα πάνω είδα ότι ο Μαχαλάς συνεχίζει να ανηφορίζει κι άλλο, κι άλλο…..πόσο ακόμα;
Έστριψα σε ένα στενό μονοπάτι και μετά από λίγο είδα μια σκάλα να συνεχίζει ανηφορικά προς τα τελευταία σπίτια. Αριστερά υπήρχε μια κατάφυτη ρεματιά. Ήξερα πως ακολουθώντας αυτήν τη διαδρομή δε θα εβρισκα το σπίτι των Δεληγιανναίων, αλλά δεν με ένοιαζε. Ήταν τόσο απολαυστική η βόλτα στα καλντερίμια του πέτρινου χωριού και τόση η ομορφιά του που το έβαλα σκοπό να φτάσω στο τέλος του, ακριβώς πριν ξεκινήσει η πλούσια βλάστηση του βουνού. Το σπίτι δε θα έφευγε από τη θέση του, θα το έψαχνα αργότερα.
Βολοδέρνοντας στην υψηλότερη συνοικία του χωριού, για καλή μου τύχη συνάντησα μια κυρία, η οποία είχε βγάλει βόλτα τον μεγάλων διαστάσεων σκύλο της. Πολύ με χαροποίησε αυτό το σκηνικό γιατί συνήθως στα χωριά τα σκυλιά είναι δεμένα με χοντρές αλυσίδες στις αυλές των σπιτιών και το μόνο που κάνουν είναι να γαβγίζουν τους περαστικούς και δη τους ξένους.
Χαιρετηθήκαμε και αμέσως άδραξα την ευκαιρία να πληροφορηθώ πώς θα βρω το ιστορικό σπίτι. Εκείνη με μεγάλη προθυμία με συνόδευσε στα στενά καλντερίμια και μετά από λίγο φτάσαμε απ' έξω. Πιάσαμε την κουβέντα. Μου είπε ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Λαγκάδια και μου έδειξε το πέτρινο Δημοτικό Σχολείο στο οποίο φοίτησε. Το Σχολείο βρίσκεται ακριβώς δίπλα από το σπίτι των Δεληγιανναίων και πάνω από την εκκλησία του Αη-Γιάννη.
Το πέτρινο Δημοτικό Σχολείο
Μου είπε ακόμα ότι μέχρι πριν 3-4 χρόνια πολλοί άνθρωποι συντηρούσαν ή αναστήλωναν τα πατρικά τους σπίτια, αλλά τώρα αυτή η δραστηριότητα έχει περιοριστεί ή σταματήσει. Πράγματι τα περισσότερα σπίτια αυτής της ψηλότερης γειτονιάς ήταν πάρα πολύ φροντισμένα και περιποιημένα. Οι χειμώνες δεν είναι πια τόσο άγριοι, παγωμένοι ή χιονισμένοι και οι μόνιμοι κάτοικοι είναι πλέον πολύ λίγοι. Δε θυμάμαι αν μου είπε αριθμό, αλλά και να μου είπε δεν τον συγκράτησα. Συνομιλήσαμε λίγο ακόμα και ευχαριστώντας την θερμά έκανα μερικά βήματα, πέρασα τη μισάνοιχτη πόρτα του περιβόλου και μπήκα στην αυλή του σπιτιού των Δεληγιανναίων.
Ο Ιωάννης Δεληγιάννης δολοφονήθηκε άγρια από τους Τούρκους το 1816 μέσα σε αυτό το σπίτι, ενώ το 1825 ο Ιμπραήμ έχοντας ανακαταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου εισέρχεται στα άδεια από κατοίκους Λαγκάδια και στήνει για μερικές μέρες το αρχηγείο του στο σπίτι των Δεληγιανναίων.
Επέλεξα να κατηφορίσω προς την πλατεία από διαφορετικές στράτες για δω όλο το μεγαλείο του Πάνω Μαχαλά των Λαγκαδίων. Μπήκα σε αυλές σπιτιών, βρέθηκα σε στενά αδιέξοδα ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας αμέτρητα σκαλιά.
Βγήκα σε ξέφωτα απ' όπου είχα άπλετη θέα προς τη συνοικία του Αη-Γιώργη στον Κάτω Μαχαλά,
αλλά και προς τις άλλες γειτονιές του χωριού,
και τελικά κουτρουβαλώντας ξανά την πέτρινη ελικοειδή διαδρομή, που περνάει μπροστά από το ιστορικό Γυμνάσιο, έφτασα στην πλατεία. Βρήκα τα παιδιά και αμέσως κινήσαμε για τη συνοικία του Αη-Γιώργη που είχα δει πριν λίγο από ψηλά.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι μια σταυρεπίστεγη εκκλησία που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Έχει χτιστεί σε περίοπτη θέση, στην κορυφή λόφου και πάνω σε πλάτωμα και το γεγονός ότι δεν έχει πλευρά που να "ακουμπά" στην πλαγιά του βουνού, της προσδίδει ιδιαίτερο όγκο και επιβλητικότητα.
Πρόκειται για μια κατασκευή λιγότερο ανάλαφρη και λιγότερο περίτεχνη σε σχέση με τους άλλους ναούς των Λαγκαδίων χωρίς όμως να υποβιβάζει την εξαιρετική δουλειά των Λαγκαδινών μαστόρων. Ένα κωδωνοστάσιο με ρολόι κατασκευάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο βορειοδυτικό άκρο της εκκλησίας. Ο Λαγκαδινός μηχανικός Πάνος Ι. Βλαχογιάννης εκπόνησε το σχέδιο αφιλοκερδώς. Η χρηματοδότηση της κατασκευής έγινε με συνδρομές των απανταχού Λαγκαδινών αλλά και με τη συμβολή των Λαγκαδινών της Αμερικής.
Η συνοικία του Αη-Γιώργη στον Κάτω Μαχαλά
Η θέα του Πάνω Μαχαλά από την εκκλησία του Αη-Γιώργη
Θέα στον Πάνω και Κάτω Μαχαλά από την εκκλησία του Αη-Γιώργη
Στον Κάτω Μαχαλά, λίγο πιο πάνω από τη ρεματιά, υπάρχει επίσης ο ναός των Αγίων Αποστόλων που χτίστηκε το 1853 με δαπάνη των κατοίκων. Όμως αποφασίσαμε να μην φτάσουμε εκεί κάτω, αλλά να πάρουμε το αυτοκίνητο και να ανηφορίσουμε τον περιφερειακό δρόμο, ο οποίος διατρέχει το βουνό και οδηγεί τέρμα αριστερά, σε μια άλλη "συστάδα" σπιτιών που "πνίγεται" από την πλούσια βλάστηση. Έτσι θα είχαμε πολλαπλά οφέλη:
- Θα βλέπαμε το ηλιοβασίλεμα το οποίο βρισκόταν σε εξέλιξη.
- Θα είχαμε πανοραμική θέα όλου του χωριού από το ψηλότερο σημείο να κατρακυλάει στην πλαγιά.
- Θα ανακαλύπταμε την πιο απομακρυσμένη συνοικία των Λαγκαδίων.
- Και τέλος θα βλέπαμε άλλον έναν ναό, την Αγία Τριάδα.
Ανηφορίζοντας τον περιφερειακό δρόμο πλησιάζουμε στον πιο απομακρυσμένο οικισμό:
Παρκάραμε το αυτοκίνητο στην άκρη του τελευταίου Μαχαλά που βλέπετε στην παρακάτω φωτογραφία.
Μια πέτρινη ευθεία διαδρομή μας οδήγησε στο ξεκίνημα μιας σκάλας.
Την ανεβήκαμε. Ένας σουβλερός πέτρινος σχηματισμός προσέδιδε μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα στο σημείο.
Το βλέμμα μας ακολούθησε την επικλινή εξέλιξη του χωριού και σταμάτησε στην απέναντι βουνοκορφή πάνω από την οποία μόλις είχε ανατείλει το φεγγάρι.
Και αυτή η γειτονιά ήταν πανέμορφη με μια μικρούλα πέτρινη πλατεία στεφανωμένη από θεόρατα πλατάνια και το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας.
Θα επιστρέψω στα Λαγκάδια γιατί άφησα σε εκκρεμότητα ένα τμήμα του Κάτω Μαχαλά στο οποίο κυριαρχεί ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Θέλω να φτάσω μέχρι κάτω τη ρεματιά και να περπατήσω κοντά στον παραπόταμο του Λάδωνα, τον Τουθόα. Κλείσαμε την επίσκεψή μας στο πανέμορφο, κρεμαστό και ιστορικό χωριό με αυτές τις εικόνες:
Ξεκινήσαμε ενθουσιασμένοι για τη Δημητσάνα και κλείσαμε την περιήγησή μας με ένα πεντανόστιμο δείπνο στην κούκλα Στεμνίτσα κάτω από το επιβλητικό της καμπαναριό.
Last edited:
)
)
