Klair
Member
- Μηνύματα
- 2.190
- Likes
- 25.365
- Ονειρεμένο Ταξίδι
- Υπερσιβηρικός
Περιεχόμενα
- Κεφάλαιο 1
- ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
- Βυτίνα-Όρος Μαίναλο-Χιονοδρομικό Κέντρο-Αλωνίσταινα
- Νυμφασία-Λεβίδι
- Ελάτη-Στεμνίτσα
- Ελληνικό-Λούσιος ποταμός-Αρχαία Γόρτυνα
- Καρύταινα: Το Τολέδο της Ελλάδας!
- Όρος Σαϊτάς
- Βυζαντινός ναός Παναγίας Λεβιδίου και Αρχαιολογικός Χώρος Ορχομενού
- Ναός Αγίας Φωτεινής Μαντινείας
- Και μετά ήρθε ο "Λέανδρος"!
- Βλαχέρνα-Κάστρο Μπεζενίκου-Παναγία Καταφυγιώτισσα-Μονή Αγίας Ελεούσας-Όρος Καστανιά-Μονή Παναγίας της Βλαχέρνας.
- Σαν σήμερα η μάχη στο Λεβίδι, 14 Απριλίου 1821.
- Μαγούλιανα: Ο εξώστης της Αρκαδίας ή μήπως ολόκληρης της Πελοποννήσου;
- Βαλτεσινίκο: Ο τόπος με τα πολλά νερά!
- Μονή Αγίου Νικολάου Βαλτεσινίκου και Μυγδαλιά
- Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Μαντινείας
- Κοντοβάζαινα: Το κεφαλοχώρι με τα πολλά νερά και τα όμορφα πλατάνια
- Δήμητρα-Μουριά-Τεχνητή Λίμνη Λάδωνα-Λάδωνας ποταμός
- Λάστα: Το χωριό με μόνιμο αριθμό κατοίκων όσα τα δάχτυλα του ενός χεριού!
- Λαγκάδια: Το "κρεμαστό" χωριό με την πέτρινη ομορφιά!
- Λίμνη Τάκα
- Τεγέα: Αλέα-Αρχαιολογικό Μουσείο-Ναός Αλέας Αθηνάς-Αρχαιολογικό Πάρκο-Στάδιο
- Βούρβουρα: Το σιωπηλό χωριό με την παρθένα φύση
- Δάρα: Η Χώρα των Νάσων (Νησιών)
- Το Δάρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας
- Το Δάρα μετά την Απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό
- Δάρα: Έθιμα και παραδόσεις
- Δάρα: Η μετάβαση από Δήμο σε Κοινότητα και η μετανάστευση
- Το Δάρα και ο Πόλεμος του 1940
- Το Δάρα και ο Εμφύλιος Πόλεμος
- Το Δάρα μετά τον Εμφύλιο και στα χρόνια της Δικτατορίας
- Το Δάρα και ο ζωοδότης κάμπος του
- Το Δάρα και το νερό
- Το μικρό Δάρα της Αυστραλίας
- Το Δάρα και το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού
- Το Δάρα ζει στους ρυθμούς του Αστέρα Ραχούλας
- Κανδήλα-Ιερά Μονή Παναγίας της Κανδήλας-Πηγή Σίντζι
- Λίμνη-Χωτούσα-Αρχαιολογικός Χώρος Καφυών
- Λιμποβίσι-Αρκουδόρεμα-Χρυσοβίτσι: Στα λημέρια του Κολοκοτρώνη
- Πιάνα: Η κατοικία του Θεού Πάνα
- Ζάτουνα: Το χωριό πέρα από το ποτάμι
- Ζυγοβίστι: Το χωριό όπου η ιστορία δεν ξαπόστασε ακόμα-Ο τόπος των Αθανάτων
- Κάψια-Σπήλαιο Κάψια-Πηγή του Πανός-Μηλιά-Ιερό Ιππίου Ποσειδώνος
- Μονή Αιμυαλών
- Βαλτεσινίκο-Μονή Αγίου Νικολάου-Μονή Φιλοσόφου-Ζάτουνα
Ναός Αγίας Φωτεινής Μαντινείας
28 Ιανουαρίου 2021 στο Δάρα Αρκαδίας. Η ώρα είναι 23:30. Το θερμόμετρο έξω δείχνει -6o C. Καθισμένη μπροστά στο τζάκι, διαλέγω φωτογραφίες και ξεκινάω να γράφω τις πρώτες αράδες, για μια εξόρμηση που κάναμε, πριν λίγες μέρες στον κάμπο της Μαντινείας, για να επισκεφθούμε έναν πολύ ιδιαίτερο ναό, την Αγία Φωτεινή.
Στο κέντρο της Πελοποννήσου, βόρεια της Τρίπολης, σε υψόμετρο 624 έως 640 μέτρων, απλώνεται το Μαντινικό πεδίο, η μεγαλύτερη πεδιάδα της ανατολικής Αρκαδίας. Στην περιοχή αυτή αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα, η πόλη της Μαντινείας. Όμως στο παρόν κεφάλαιο δε θα ασχοληθούμε με την Αρχαία Μαντίνεια (θα καταλάβετε αργότερα το γιατί), αλλά μόνο με τον ναό της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος θεωρείται μια από τις πιο παράξενες εκκλησίες του κόσμου. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μαντινείας και η θεμελίωσή της έγινε το 1970.
Ξεκινήσαμε λοιπόν, ακολουθώντας την ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας και μετά το χωριό Κάψια συναντήσαμε μια διασταύρωση. Δεξιά πηγαίνει προς Τρίπολη. Εμείς στρίψαμε αριστερά, στην ΕΟ Αγοριανής-Κορώνειας
και μέσα σε ελάχιστα λεπτά φτάσαμε έξω από τον χώρο, στον οποίο έχει χτιστεί ο ναός. Η Αγία Φωτεινή έχει διχάσει πολλούς και ανάλογα με τα γούστα του κάθε ανθρώπου, άλλος μπορεί να τη χαρακτηρίσει αριστούργημα και άλλος καρακιτσαριό. Είναι γεγονός, ότι κάτι παρόμοιο, δεν έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα πουθενά στα ταξίδια μας. Είναι τόσο παράξενη η αρχιτεκτονική του ναού, συνδυάζοντας στοιχεία της Αρχαίας Ελλάδας και της βυζαντινής τέχνης, που σίγουρα μπερδεύουν και αποπροσανατολίζουν τον επισκέπτη.
Το χρονικό πάντως της δημιουργίας του ναού έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η παραγγελία έγινε από τον Μαντινειακό Σύνδεσμο, ο οποίος ιδρύθηκε το 1934, και κατέχει έκταση εντός των Τειχών της αρχαίας πόλης, στον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου. Ο Παπαθεοδώρου, που ήταν μαθητής του Πικιώνη, την εποχή εκείνη δούλευε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η θέση ήταν πολύ σπουδαία για τα τότε δεδομένα. Για να αφιερωθεί στο έργο της ανέγερσης της Αγίας Φωτεινής, ο αρχιτέκτονας παραιτήθηκε από τη θέση του και τον Απρίλιο του 1971 άρχισε η ανοικοδόμηση του ναού. Ο ίδιος ο Παπαθεοδώρου λέει: "Για μένα αυτό ήταν όνειρο ζωής! Όταν είδα την περιοχή, με τα αυτοσχέδια καλυβάκια, τις αχυρένιες στέγες και το πράσινο, είπα ότι πρόκειται για το ιδανικό σημείο. Σε έναν χώρο που περιβάλλεται από το Μαίναλο, το Αρτεμίσιο, το όρος όπου ο Ηρακλής καθάρισε την κόπρο του Αυγεία, σε μια περιοχή με απλότητα, φτωχικότητα και αφέλεια, βρήκα αυτό που επεδίωκα να παρουσιάσω μέσα από το έργο μου. Αυτό το ταπεινό και το απλοϊκό είμαστε ή τουλάχιστον ήμασταν εμείς οι Έλληνες και εξάλλου, ο τόπος λατρείας του Θεού δε χρειάζεται να είναι πολύπλοκος".
Στο τέλος του 1973 ο ναός είχε χτιστεί μέχρι επάνω. 12 μαστόροι Αρκάδες εργάστηκαν, με τον αρχιτέκτονα πάντα παρόντα, να τους κατευθύνει μέχρι και για την τελευταία λεπτομέρεια. Όσοι τον έζησαν από κοντά κατά την ανέγερση του ναού, αναφέρουν, ότι άλλοτε τριγυρνούσε στα χωράφια της Μαντινείας και άλλοτε περιπλανιόταν στην Τρίπολη, ψάχνοντας σε μάντρες για υλικά. Πολλές φορές τα υλικά ήταν παλιά και τα τροποποιούσε ο ίδιος, με τα χέρια του, για να τα τοποθετήσει στη συνέχεια στον ναό. Ζούσε για μήνες, σε μια σκηνή δίπλα στο έργο του και εργαζόταν 10 ώρες ημερησίως. Ο Γιάννης Τσαρούχης είχε χαρακτηρίσει την εκκλησία: "Ως φλέβα νερού, για τους διψώντες" και ο Ισπανός πολεοδόμος, Αλφόνσο Τορίμπιο είχε πει: "Η Αγία Φωτεινή δίνει την εντύπωση του ζώντος κτιρίου. Κινείται προσπαθώντας να περιστραφεί γύρω από τον άξονά της. Δεν υπάρχει ορθή γωνία στο κτίσμα. Αναπνέει τον αρκαδικό αέρα και τα ακροκέραμα παίρνουν τη φορά του ανέμου, που φυσά από την Ανατολή".
Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας εξηγεί: "H εκκλησία είναι φτιαγμένη σε επίπεδα, που το ένα φαίνεται να πατάει επάνω στο άλλο. Άλλωστε η κίνηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σύνολο της εκκλησίας. Το άνω τελείωμα μοιάζει με αέτωμα, αλλά βουλιάζει, όπως τα φτωχά καλυβάκια του κάμπου της Μαντινείας. Ορισμένα τμήματα του ναού, όπως οι κίονες, έχουν σμιλευτεί με τρόπο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση, ότι κάποτε ήταν φτιαγμένοι από ξύλο και στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από μάρμαρο, όπως ακριβώς συνέβη με τους ναούς κατά την αρχαιότητα".
Ο ναός δεν ανήκει σε κανέναν γνωστό ρυθμό και είναι τρισυπόστατος, έχει δηλαδή τρία Ιερά. Το μεσαίο τιμάται επ΄ ονόματι της Αγίας Φωτεινής
το βόρειο, του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
και το νότιο, του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου με προσθήκη της εικόνας του Αγίου Γεωργίου.
Ανοίξαμε την πόρτα και μπήκαμε στο εσωτερικό του ναού, μην πιστεύοντας αυτό που αντίκριζαν τα μάτια μας!
Ο αρχιτέκτονας συνεχίζει να μας ξεναγεί στο εσωτερικό του ναού: "O επισκέπτης συναντά ψηφιδωτά, από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, τις τέσσερις εποχές, παραστάσεις από την αρχαία μυθολογία, που ταυτίζονται ή συμπορεύονται με χριστιανικούς μύθους. H Μέδουσα, η Αριάδνη, ο Θησέας, ο Πίνδαρος αλλά και ο Παπαδιαμάντης δίνουν σιωπηλούς αγώνες για να συναντηθούν με τους Αγίους της Χριστιανοσύνης".
Στον περιβάλλοντα χώρο χτίστηκαν επίσης δύο αρχαιοελληνικές κατασκευές. Το "Ηρώον" ξεκίνησε να δημιουργείται το 1979-1980, προς τιμήν όλων εκείνων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα.
Δυτικά της εκκλησίας χτίστηκε το "Φρέαρ του Ιακώβ" που συμβολίζει τη συνάντηση του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα Αγία Φωτεινή. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης έγινε μια υπέροχη συνομιλία του Χριστού με την Αγία.
Το κτίσμα περιβάλλεται από μια σειρά μαρμάρινων εδωλίων (καθισμάτων), σαν αρχαίο θέατρο, όπου στην ορχήστρα του βρίσκεται το οκτακίονο "πηγάδι"- "πηγή ύδατος αλλομένου εις ζωήν αιώνιον". Για θεολογικούς λόγους οι κίονες διαφέρουν μεταξύ τους.
Όποιος επιθυμεί, μπορεί να διαβάσει μια εκτενή κουβέντα του αρχιτέκτονα για το χρονικό δημιουργίας της εκκλησίας, αλλά και πολλές προσωπικές πληροφορίες για τη ζωή και τις σπουδές του: Η απίθανη ιστορία μιας εκκλησίας-έργου τέχνης στην Αρχαία Μαντίνεια
Διασχίσαμε τον δρόμο περπατώντας προς την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. Δε με κατέκλυζαν φρούδες ελπίδες, ότι θα βρω τον αρχαιολογικό χώρο ανοιχτό, όμως είχα ελπίδες, ότι κάπως θα μπορούσαμε, σκαρφαλώνοντας στην περίφραξη, να βρεθούμε μέσα, όπως είχαμε κάνει πριν λίγες μέρες στον Αρχαίο Ορχομενό. Από μακριά είδαμε έναν μεγαλόσωμο σκύλο, να βολοδέρνει γύρω από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. -"Ωχ! είπαμε. Έχει γούστο, να μας πάρει στο κατόπι, και να τρέχουμε για να σωθούμε στο αυτοκίνητο". Μόλις μας πήρε χαμπάρι το ζωντανό, άρχισε να προχωράει προς το μέρος μας. Μας πλησίασε παιχνιδιάρικα και καθόλου απειλητικά. Τελικά ήταν πολύ ήρεμος ο γλυκούλης και άρχισε να μας ακολουθεί μέχρι την κλειστή πόρτα του αρχαιολογικού χώρου. Όταν φτάσαμε στη σιδερένια πόρτα, είδαμε το λουκέτο και ένα βρεγμένο και ζαρωμένο χαρτί, καλυμμένο με ζελατίνα, το οποίο ανακοίνωνε, ότι ο χώρος παραμένει κλειστός, λόγω των μέτρων για την πανδημία….. μπλα…... μπλα….. μπλα….. μας υποχρεώσατε με τις διευκρινίσεις. Κάτω στο έδαφος, είδαμε πεσμένα δύο κλειδιά, περασμένα σε λεπτό κρικάκι. Κοιταχτήκαμε με τον γιο μου και είπαμε με μια φωνή: - "Έχει γούστο να είναι τα σωστά κλειδιά"!! Δοκιμάσαμε μια το ένα και μια το άλλο, στο λουκέτο και στην κλειδαριά της σιδερένιας πόρτας......αλλά τζίφος! Πώς θα μπούμε τώρα μέσα? Η περίφραξη ήταν ψηλή, με σκληρό πλέγμα με μικρά τετραγωνάκια και δεν είχε καθόλου πατήματα για σκαρφάλωμα. Μόνο από την πόρτα υπήρχαν μικρές πιθανότητες, αλλά και πάλι ήταν δύσκολα τα πράγματα. Από την άλλη, περνούσαν αραιά και που, αυτοκίνητα στον δρόμο. Αν κάποιος μας κάρφωνε τηλεφωνώντας στην αστυνομία…...άντε καλά ξεμπερδέματα!
Εγώ αρνούμουν να παρατήσω τα όπλα. Προσπάθησα να σκαρφαλώσω στην πόρτα, βάζοντας το ένα μου πόδι, στο σημείο της κλειδαριάς, όπου υπήρχε ένα τετράγωνο, μεταλλικό κομμάτι και βόλευε να πατήσεις. Χρειαζόμουν όμως λίγη ώθηση, για να φτάσω μέχρι επάνω. -"Δώσε μου μια σπρωξιά στον πισινό και θα ανέβω" λέω στον γιο μου. -"Δεν είσαι με τα καλά σου" μου λέει. -"Άντε και μπήκες, πώς θα βγεις? Εγώ δεν πρόκειται να σε ακολουθήσω. Μας βλέπει κόσμος, περνάνε αυτοκίνητα, έχει καλύβια και βοσκούς τριγύρω". -"Καλέ πού τους είδες τους βοσκούς? Παντού ερημιά είναι! Κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί μαζί μας! Δώσε μια σπρωξιά σου λέω και θα μπω". Τίποτα αυτός!! -"Βρε βοήθα λίγο, να μην πω καμιά βαριά κουβέντα για τη μάνα σου, που σε μεγάλωσε με ευταξία και νομιμοφροσύνη"! Ανένδοτος αυτός! Όλη αυτήν την ώρα, ο σκύλος χοροπηδούσε τριγύρω μας, μες στην τρελή χαρά, που είχε βρει λίγη παρέα, διασκεδάζοντας με όλο αυτό το σκηνικό που συνέβαινε. -"Έλα, παράτα τις άσκοπες προσπάθειες", μου λέει κάποια στιγμή. -"Θα σε πάω εδώ πιο κάτω, να δεις το Τείχος της πόλης και θα έρθουμε άλλη μέρα, αφού σκεφτούμε κάποιο τρόπο για να μπούμε". -"Θα φέρω σκάλα την άλλη φορά" του λέω και άρχισα να τον ακολουθώ.
Γυρίσαμε στο αυτοκίνητο, μαζί με τον τετράποδο φίλο μας. Τον ταΐσαμε κριτσίνια που είχαμε μαζί μας και του υποσχεθήκαμε, ότι όταν ξανάρθουμε, θα του φέρουμε πολύ φαγητό για να χορτάσει. Κάναμε στροφή επιτόπου και ακολουθώντας τον ασφαλτοστρωμένο, επαρχιακό δρόμο, σε κάποιο σημείο στρίψαμε αριστερά, μέσα στα χωράφια. -"Να εδώ είναι το Τείχος", μου λέει ο γιος μου. -"Άντε να το δεις από κοντά και εγώ θα σε περιμένω στο αυτοκίνητο". Κατέβηκα και άρχισα να περπατάω παράλληλα με το αρχαίο Τείχος της Μαντινείας.
Το Τείχος δεσπόζει σαν δαχτυλίδι στον Μαντινικό κάμπο, περιβάλλοντας και οριοθετώντας τον αστικό ιστό της αρχαίας πόλης. Η κατασκευή του οχυρωματικού περιβόλου, με τη μορφή που σώζεται σήμερα, τοποθετείται χρονικά αμέσως μετά τη μάχη των Λεύκτρων, το 371 π.Χ. όταν οι Μαντινείς κλήθηκαν να συνοικίσουν εκ νέου την πόλη τους. Οχυρωματικό Τείχος διέθετε η Μαντίνεια τουλάχιστον από τον πρώιμο 5ο αιώνα, το οποίο καταστράφηκε από τον βασιλιά της Σπάρτης, Αγησίπολη, το έτος 385 π.Χ. Το Τείχος είναι χτισμένο κατά το ισόδομο, τραπεζιόσχημο σύστημα, δημοφιλές σύστημα δόμησης τειχών, κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. χωρίς να λείπουν και τμήματα, τα οποία έχουν οικοδομηθεί, κατά το πολυγωνικό σύστημα δόμησης (ίσως απομεινάρια από το παλαιότερο Τείχος του 5ου αιώνα).
Το κατώτερο τμήμα του, πάχους 4,20m είναι λίθινο και σώζεται σε ύψος ενός (1) μέτρου περίπου, πλησιάζοντας σε ορισμένα σημεία και τα δύο (2) μέτρα. Το Τείχος ενισχυόταν εξωτερικά με Πύργους, οι οποίοι αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης, από την εποχή των πρώτων περιηγητών και απεικονίζονται σε όλα τα επιστημονικά εγχειρίδια, για την οχυρωματική τέχνη κατά την αρχαιότητα. Οι Πύργοι, οι οποίοι σήμερα δε σώζονται, ανέρχονται σε 122 ή 126 και ήταν όλοι ορθογώνιοι, με εξαίρεση ορισμένους, που προστάτευαν τις Πύλες του Τείχους και ήταν ημικυκλικοί. Από τις 10 τουλάχιστον Πύλες που διέθετε το Τείχος, ξεκινούσαν δρόμοι που οδηγούσαν στις σημαντικότερες Αρκαδικές πόλεις της εποχής όπως: το Παλλάντιο, την Τεγέα, το Μεθύδριο, τον Κλείτορα και τον Ορχομενό.
Με είχε συνεπάρει τόσο πολύ η ομορφιά του τοπίου και ο καταπληκτικός ουρανός, ώστε είχα προχωρήσει αρκετά βαθιά μέσα στον κάμπο. Γύρισα το βλέμμα μου στην αρχή του δρόμου, εκεί που ήταν σταματημένο το αυτοκίνητο με τον γιο μου και του έκανα νόημα με το χέρι, να ξεκινήσει για να έρθει προς το μέρος μου. Από τα απέναντι από τον δρόμο χωράφια, τρεις σκύλοι πήραν χαμπάρι το αυτοκίνητο που ξεκίνησε, διέσχισαν την άσφαλτο και άρχισαν να τρέχουν γαβγίζοντας προς το μέρος μας. Στο τσακ πρόλαβα και χώθηκα μέσα στο αυτοκίνητο. Όσο προχωρούσαμε στα ενδότερα των λιβαδιών, έχοντας στα δεξιά μας το Τείχος, αυτά μας ακολουθούσαν μαινόμενα γύρω από το αυτοκίνητο. Σταματήσαμε βαθιά μέσα στον κάμπο, στο σημείο όπου βρίσκονται οι Πύλες Νεστάνης-Άργους και Τεγέας. Άνοιξα το παράθυρο, πήρα στα γρήγορα 2-3 φωτογραφίες των υπολειμμάτων του Τείχους
και κάνοντας στροφή επιτόπου, αρχίσαμε να επιστρέφουμε προς τον κεντρικό δρόμο, με τα ακούραστα σκυλιά να τρέχουν στα πλάγια του αυτοκινήτου, γαβγίζοντας ασταμάτητα. Ακόμα και όταν βγήκαμε στη δημοσιά, αυτά συνέχισαν να μας κυνηγούν, μέχρι που αναπτύξαμε αρκετή ταχύτητα, ώστε να μας αφήσουν στην ησυχία μας.
Ο ιδιαίτερος ουρανός πάνω από τον κάμπο της Μαντινείας συνέχιζε να μας προσφέρει πολύ ιδιαίτερες εικόνες και να μας αναγκάζει, σε αρκετές στάσεις για φωτογραφίες, πριν επιστρέψουμε στη βάση μας.
Ο αρχαιολογικός χώρος μου έμεινε απωθημένο, το οποίο πρέπει να εκπληρώσω με την πρώτη ευκαιρία, αφού τις επόμενες μέρες ξεκίνησε κακοκαιρία, με πολλές βροχές, χιόνια και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Ας ελπίσουμε τα πράγματα με την πανδημία να εξελιχθούν ομαλά και σύντομα να ανακτήσουμε την κανονικότητα, αναπληρώνοντας τις ταξιδιωτικές μας επιθυμίες.
28 Ιανουαρίου 2021 στο Δάρα Αρκαδίας. Η ώρα είναι 23:30. Το θερμόμετρο έξω δείχνει -6o C. Καθισμένη μπροστά στο τζάκι, διαλέγω φωτογραφίες και ξεκινάω να γράφω τις πρώτες αράδες, για μια εξόρμηση που κάναμε, πριν λίγες μέρες στον κάμπο της Μαντινείας, για να επισκεφθούμε έναν πολύ ιδιαίτερο ναό, την Αγία Φωτεινή.
Στο κέντρο της Πελοποννήσου, βόρεια της Τρίπολης, σε υψόμετρο 624 έως 640 μέτρων, απλώνεται το Μαντινικό πεδίο, η μεγαλύτερη πεδιάδα της ανατολικής Αρκαδίας. Στην περιοχή αυτή αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα, η πόλη της Μαντινείας. Όμως στο παρόν κεφάλαιο δε θα ασχοληθούμε με την Αρχαία Μαντίνεια (θα καταλάβετε αργότερα το γιατί), αλλά μόνο με τον ναό της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος θεωρείται μια από τις πιο παράξενες εκκλησίες του κόσμου. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μαντινείας και η θεμελίωσή της έγινε το 1970.
Ξεκινήσαμε λοιπόν, ακολουθώντας την ΕΟ Τρίπολης-Ολυμπίας και μετά το χωριό Κάψια συναντήσαμε μια διασταύρωση. Δεξιά πηγαίνει προς Τρίπολη. Εμείς στρίψαμε αριστερά, στην ΕΟ Αγοριανής-Κορώνειας
και μέσα σε ελάχιστα λεπτά φτάσαμε έξω από τον χώρο, στον οποίο έχει χτιστεί ο ναός. Η Αγία Φωτεινή έχει διχάσει πολλούς και ανάλογα με τα γούστα του κάθε ανθρώπου, άλλος μπορεί να τη χαρακτηρίσει αριστούργημα και άλλος καρακιτσαριό. Είναι γεγονός, ότι κάτι παρόμοιο, δεν έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα πουθενά στα ταξίδια μας. Είναι τόσο παράξενη η αρχιτεκτονική του ναού, συνδυάζοντας στοιχεία της Αρχαίας Ελλάδας και της βυζαντινής τέχνης, που σίγουρα μπερδεύουν και αποπροσανατολίζουν τον επισκέπτη.
Το χρονικό πάντως της δημιουργίας του ναού έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η παραγγελία έγινε από τον Μαντινειακό Σύνδεσμο, ο οποίος ιδρύθηκε το 1934, και κατέχει έκταση εντός των Τειχών της αρχαίας πόλης, στον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου. Ο Παπαθεοδώρου, που ήταν μαθητής του Πικιώνη, την εποχή εκείνη δούλευε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Η θέση ήταν πολύ σπουδαία για τα τότε δεδομένα. Για να αφιερωθεί στο έργο της ανέγερσης της Αγίας Φωτεινής, ο αρχιτέκτονας παραιτήθηκε από τη θέση του και τον Απρίλιο του 1971 άρχισε η ανοικοδόμηση του ναού. Ο ίδιος ο Παπαθεοδώρου λέει: "Για μένα αυτό ήταν όνειρο ζωής! Όταν είδα την περιοχή, με τα αυτοσχέδια καλυβάκια, τις αχυρένιες στέγες και το πράσινο, είπα ότι πρόκειται για το ιδανικό σημείο. Σε έναν χώρο που περιβάλλεται από το Μαίναλο, το Αρτεμίσιο, το όρος όπου ο Ηρακλής καθάρισε την κόπρο του Αυγεία, σε μια περιοχή με απλότητα, φτωχικότητα και αφέλεια, βρήκα αυτό που επεδίωκα να παρουσιάσω μέσα από το έργο μου. Αυτό το ταπεινό και το απλοϊκό είμαστε ή τουλάχιστον ήμασταν εμείς οι Έλληνες και εξάλλου, ο τόπος λατρείας του Θεού δε χρειάζεται να είναι πολύπλοκος".
Στο τέλος του 1973 ο ναός είχε χτιστεί μέχρι επάνω. 12 μαστόροι Αρκάδες εργάστηκαν, με τον αρχιτέκτονα πάντα παρόντα, να τους κατευθύνει μέχρι και για την τελευταία λεπτομέρεια. Όσοι τον έζησαν από κοντά κατά την ανέγερση του ναού, αναφέρουν, ότι άλλοτε τριγυρνούσε στα χωράφια της Μαντινείας και άλλοτε περιπλανιόταν στην Τρίπολη, ψάχνοντας σε μάντρες για υλικά. Πολλές φορές τα υλικά ήταν παλιά και τα τροποποιούσε ο ίδιος, με τα χέρια του, για να τα τοποθετήσει στη συνέχεια στον ναό. Ζούσε για μήνες, σε μια σκηνή δίπλα στο έργο του και εργαζόταν 10 ώρες ημερησίως. Ο Γιάννης Τσαρούχης είχε χαρακτηρίσει την εκκλησία: "Ως φλέβα νερού, για τους διψώντες" και ο Ισπανός πολεοδόμος, Αλφόνσο Τορίμπιο είχε πει: "Η Αγία Φωτεινή δίνει την εντύπωση του ζώντος κτιρίου. Κινείται προσπαθώντας να περιστραφεί γύρω από τον άξονά της. Δεν υπάρχει ορθή γωνία στο κτίσμα. Αναπνέει τον αρκαδικό αέρα και τα ακροκέραμα παίρνουν τη φορά του ανέμου, που φυσά από την Ανατολή".
Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας εξηγεί: "H εκκλησία είναι φτιαγμένη σε επίπεδα, που το ένα φαίνεται να πατάει επάνω στο άλλο. Άλλωστε η κίνηση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σύνολο της εκκλησίας. Το άνω τελείωμα μοιάζει με αέτωμα, αλλά βουλιάζει, όπως τα φτωχά καλυβάκια του κάμπου της Μαντινείας. Ορισμένα τμήματα του ναού, όπως οι κίονες, έχουν σμιλευτεί με τρόπο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση, ότι κάποτε ήταν φτιαγμένοι από ξύλο και στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από μάρμαρο, όπως ακριβώς συνέβη με τους ναούς κατά την αρχαιότητα".
Ο ναός δεν ανήκει σε κανέναν γνωστό ρυθμό και είναι τρισυπόστατος, έχει δηλαδή τρία Ιερά. Το μεσαίο τιμάται επ΄ ονόματι της Αγίας Φωτεινής
το βόρειο, του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
και το νότιο, του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου με προσθήκη της εικόνας του Αγίου Γεωργίου.
Ανοίξαμε την πόρτα και μπήκαμε στο εσωτερικό του ναού, μην πιστεύοντας αυτό που αντίκριζαν τα μάτια μας!
Ο αρχιτέκτονας συνεχίζει να μας ξεναγεί στο εσωτερικό του ναού: "O επισκέπτης συναντά ψηφιδωτά, από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, τις τέσσερις εποχές, παραστάσεις από την αρχαία μυθολογία, που ταυτίζονται ή συμπορεύονται με χριστιανικούς μύθους. H Μέδουσα, η Αριάδνη, ο Θησέας, ο Πίνδαρος αλλά και ο Παπαδιαμάντης δίνουν σιωπηλούς αγώνες για να συναντηθούν με τους Αγίους της Χριστιανοσύνης".
Στον περιβάλλοντα χώρο χτίστηκαν επίσης δύο αρχαιοελληνικές κατασκευές. Το "Ηρώον" ξεκίνησε να δημιουργείται το 1979-1980, προς τιμήν όλων εκείνων που αγωνίστηκαν για την πατρίδα.
Δυτικά της εκκλησίας χτίστηκε το "Φρέαρ του Ιακώβ" που συμβολίζει τη συνάντηση του Ιησού με τη Σαμαρείτιδα Αγία Φωτεινή. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης έγινε μια υπέροχη συνομιλία του Χριστού με την Αγία.
Το κτίσμα περιβάλλεται από μια σειρά μαρμάρινων εδωλίων (καθισμάτων), σαν αρχαίο θέατρο, όπου στην ορχήστρα του βρίσκεται το οκτακίονο "πηγάδι"- "πηγή ύδατος αλλομένου εις ζωήν αιώνιον". Για θεολογικούς λόγους οι κίονες διαφέρουν μεταξύ τους.
Όποιος επιθυμεί, μπορεί να διαβάσει μια εκτενή κουβέντα του αρχιτέκτονα για το χρονικό δημιουργίας της εκκλησίας, αλλά και πολλές προσωπικές πληροφορίες για τη ζωή και τις σπουδές του: Η απίθανη ιστορία μιας εκκλησίας-έργου τέχνης στην Αρχαία Μαντίνεια
Διασχίσαμε τον δρόμο περπατώντας προς την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. Δε με κατέκλυζαν φρούδες ελπίδες, ότι θα βρω τον αρχαιολογικό χώρο ανοιχτό, όμως είχα ελπίδες, ότι κάπως θα μπορούσαμε, σκαρφαλώνοντας στην περίφραξη, να βρεθούμε μέσα, όπως είχαμε κάνει πριν λίγες μέρες στον Αρχαίο Ορχομενό. Από μακριά είδαμε έναν μεγαλόσωμο σκύλο, να βολοδέρνει γύρω από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. -"Ωχ! είπαμε. Έχει γούστο, να μας πάρει στο κατόπι, και να τρέχουμε για να σωθούμε στο αυτοκίνητο". Μόλις μας πήρε χαμπάρι το ζωντανό, άρχισε να προχωράει προς το μέρος μας. Μας πλησίασε παιχνιδιάρικα και καθόλου απειλητικά. Τελικά ήταν πολύ ήρεμος ο γλυκούλης και άρχισε να μας ακολουθεί μέχρι την κλειστή πόρτα του αρχαιολογικού χώρου. Όταν φτάσαμε στη σιδερένια πόρτα, είδαμε το λουκέτο και ένα βρεγμένο και ζαρωμένο χαρτί, καλυμμένο με ζελατίνα, το οποίο ανακοίνωνε, ότι ο χώρος παραμένει κλειστός, λόγω των μέτρων για την πανδημία….. μπλα…... μπλα….. μπλα….. μας υποχρεώσατε με τις διευκρινίσεις. Κάτω στο έδαφος, είδαμε πεσμένα δύο κλειδιά, περασμένα σε λεπτό κρικάκι. Κοιταχτήκαμε με τον γιο μου και είπαμε με μια φωνή: - "Έχει γούστο να είναι τα σωστά κλειδιά"!! Δοκιμάσαμε μια το ένα και μια το άλλο, στο λουκέτο και στην κλειδαριά της σιδερένιας πόρτας......αλλά τζίφος! Πώς θα μπούμε τώρα μέσα? Η περίφραξη ήταν ψηλή, με σκληρό πλέγμα με μικρά τετραγωνάκια και δεν είχε καθόλου πατήματα για σκαρφάλωμα. Μόνο από την πόρτα υπήρχαν μικρές πιθανότητες, αλλά και πάλι ήταν δύσκολα τα πράγματα. Από την άλλη, περνούσαν αραιά και που, αυτοκίνητα στον δρόμο. Αν κάποιος μας κάρφωνε τηλεφωνώντας στην αστυνομία…...άντε καλά ξεμπερδέματα!
Εγώ αρνούμουν να παρατήσω τα όπλα. Προσπάθησα να σκαρφαλώσω στην πόρτα, βάζοντας το ένα μου πόδι, στο σημείο της κλειδαριάς, όπου υπήρχε ένα τετράγωνο, μεταλλικό κομμάτι και βόλευε να πατήσεις. Χρειαζόμουν όμως λίγη ώθηση, για να φτάσω μέχρι επάνω. -"Δώσε μου μια σπρωξιά στον πισινό και θα ανέβω" λέω στον γιο μου. -"Δεν είσαι με τα καλά σου" μου λέει. -"Άντε και μπήκες, πώς θα βγεις? Εγώ δεν πρόκειται να σε ακολουθήσω. Μας βλέπει κόσμος, περνάνε αυτοκίνητα, έχει καλύβια και βοσκούς τριγύρω". -"Καλέ πού τους είδες τους βοσκούς? Παντού ερημιά είναι! Κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί μαζί μας! Δώσε μια σπρωξιά σου λέω και θα μπω". Τίποτα αυτός!! -"Βρε βοήθα λίγο, να μην πω καμιά βαριά κουβέντα για τη μάνα σου, που σε μεγάλωσε με ευταξία και νομιμοφροσύνη"! Ανένδοτος αυτός! Όλη αυτήν την ώρα, ο σκύλος χοροπηδούσε τριγύρω μας, μες στην τρελή χαρά, που είχε βρει λίγη παρέα, διασκεδάζοντας με όλο αυτό το σκηνικό που συνέβαινε. -"Έλα, παράτα τις άσκοπες προσπάθειες", μου λέει κάποια στιγμή. -"Θα σε πάω εδώ πιο κάτω, να δεις το Τείχος της πόλης και θα έρθουμε άλλη μέρα, αφού σκεφτούμε κάποιο τρόπο για να μπούμε". -"Θα φέρω σκάλα την άλλη φορά" του λέω και άρχισα να τον ακολουθώ.
Γυρίσαμε στο αυτοκίνητο, μαζί με τον τετράποδο φίλο μας. Τον ταΐσαμε κριτσίνια που είχαμε μαζί μας και του υποσχεθήκαμε, ότι όταν ξανάρθουμε, θα του φέρουμε πολύ φαγητό για να χορτάσει. Κάναμε στροφή επιτόπου και ακολουθώντας τον ασφαλτοστρωμένο, επαρχιακό δρόμο, σε κάποιο σημείο στρίψαμε αριστερά, μέσα στα χωράφια. -"Να εδώ είναι το Τείχος", μου λέει ο γιος μου. -"Άντε να το δεις από κοντά και εγώ θα σε περιμένω στο αυτοκίνητο". Κατέβηκα και άρχισα να περπατάω παράλληλα με το αρχαίο Τείχος της Μαντινείας.
Το Τείχος δεσπόζει σαν δαχτυλίδι στον Μαντινικό κάμπο, περιβάλλοντας και οριοθετώντας τον αστικό ιστό της αρχαίας πόλης. Η κατασκευή του οχυρωματικού περιβόλου, με τη μορφή που σώζεται σήμερα, τοποθετείται χρονικά αμέσως μετά τη μάχη των Λεύκτρων, το 371 π.Χ. όταν οι Μαντινείς κλήθηκαν να συνοικίσουν εκ νέου την πόλη τους. Οχυρωματικό Τείχος διέθετε η Μαντίνεια τουλάχιστον από τον πρώιμο 5ο αιώνα, το οποίο καταστράφηκε από τον βασιλιά της Σπάρτης, Αγησίπολη, το έτος 385 π.Χ. Το Τείχος είναι χτισμένο κατά το ισόδομο, τραπεζιόσχημο σύστημα, δημοφιλές σύστημα δόμησης τειχών, κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. χωρίς να λείπουν και τμήματα, τα οποία έχουν οικοδομηθεί, κατά το πολυγωνικό σύστημα δόμησης (ίσως απομεινάρια από το παλαιότερο Τείχος του 5ου αιώνα).
Το κατώτερο τμήμα του, πάχους 4,20m είναι λίθινο και σώζεται σε ύψος ενός (1) μέτρου περίπου, πλησιάζοντας σε ορισμένα σημεία και τα δύο (2) μέτρα. Το Τείχος ενισχυόταν εξωτερικά με Πύργους, οι οποίοι αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης, από την εποχή των πρώτων περιηγητών και απεικονίζονται σε όλα τα επιστημονικά εγχειρίδια, για την οχυρωματική τέχνη κατά την αρχαιότητα. Οι Πύργοι, οι οποίοι σήμερα δε σώζονται, ανέρχονται σε 122 ή 126 και ήταν όλοι ορθογώνιοι, με εξαίρεση ορισμένους, που προστάτευαν τις Πύλες του Τείχους και ήταν ημικυκλικοί. Από τις 10 τουλάχιστον Πύλες που διέθετε το Τείχος, ξεκινούσαν δρόμοι που οδηγούσαν στις σημαντικότερες Αρκαδικές πόλεις της εποχής όπως: το Παλλάντιο, την Τεγέα, το Μεθύδριο, τον Κλείτορα και τον Ορχομενό.
Με είχε συνεπάρει τόσο πολύ η ομορφιά του τοπίου και ο καταπληκτικός ουρανός, ώστε είχα προχωρήσει αρκετά βαθιά μέσα στον κάμπο. Γύρισα το βλέμμα μου στην αρχή του δρόμου, εκεί που ήταν σταματημένο το αυτοκίνητο με τον γιο μου και του έκανα νόημα με το χέρι, να ξεκινήσει για να έρθει προς το μέρος μου. Από τα απέναντι από τον δρόμο χωράφια, τρεις σκύλοι πήραν χαμπάρι το αυτοκίνητο που ξεκίνησε, διέσχισαν την άσφαλτο και άρχισαν να τρέχουν γαβγίζοντας προς το μέρος μας. Στο τσακ πρόλαβα και χώθηκα μέσα στο αυτοκίνητο. Όσο προχωρούσαμε στα ενδότερα των λιβαδιών, έχοντας στα δεξιά μας το Τείχος, αυτά μας ακολουθούσαν μαινόμενα γύρω από το αυτοκίνητο. Σταματήσαμε βαθιά μέσα στον κάμπο, στο σημείο όπου βρίσκονται οι Πύλες Νεστάνης-Άργους και Τεγέας. Άνοιξα το παράθυρο, πήρα στα γρήγορα 2-3 φωτογραφίες των υπολειμμάτων του Τείχους
και κάνοντας στροφή επιτόπου, αρχίσαμε να επιστρέφουμε προς τον κεντρικό δρόμο, με τα ακούραστα σκυλιά να τρέχουν στα πλάγια του αυτοκινήτου, γαβγίζοντας ασταμάτητα. Ακόμα και όταν βγήκαμε στη δημοσιά, αυτά συνέχισαν να μας κυνηγούν, μέχρι που αναπτύξαμε αρκετή ταχύτητα, ώστε να μας αφήσουν στην ησυχία μας.
Ο ιδιαίτερος ουρανός πάνω από τον κάμπο της Μαντινείας συνέχιζε να μας προσφέρει πολύ ιδιαίτερες εικόνες και να μας αναγκάζει, σε αρκετές στάσεις για φωτογραφίες, πριν επιστρέψουμε στη βάση μας.
Ο αρχαιολογικός χώρος μου έμεινε απωθημένο, το οποίο πρέπει να εκπληρώσω με την πρώτη ευκαιρία, αφού τις επόμενες μέρες ξεκίνησε κακοκαιρία, με πολλές βροχές, χιόνια και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Ας ελπίσουμε τα πράγματα με την πανδημία να εξελιχθούν ομαλά και σύντομα να ανακτήσουμε την κανονικότητα, αναπληρώνοντας τις ταξιδιωτικές μας επιθυμίες.
Last edited: